La memoraĵoj de Julia Agripina [Anna öwenstein] (fb2) читать онлайн

La memoraĵoj de Julia Agripina

Verkis: Anna Löwenstein

Eldonado: Flandra Esperanto-Ligo Antwerpen  2021

Agripina  estas lerta, bone edukita kaj ambicia. Ŝia sekreta deziro estas fari paroladon antaŭ la Roma senato, tamen ŝi scias, ke kiel virino ŝi neniam rajtos fari tion. Kvankam ŝi estas posteulo de la plej eminenta familio de Romo kaj parenco de ĉiuj imperiestroj ekde Julio Cezaro, tio tute ne protektas ŝin – eĉ male.

PARTO UNUA

Pina

1

En Romo

Printempe, 27 pK

Pina  hezitis antaŭ la fermita pordo de la studejo. La ordono de ŝia patrino estis, ke neniu ĝenu ŝin. Tiu ordono sendube estis intencita por la sklavoj, ne por la propra filino. Ĉu ŝi frapu ĉe la pordo? Sed se ŝi faros tion, eble panjo respondos, ke ŝi foriru.

Pina  puŝetis la pordon por vidi internen tra la mallarĝa fendo. Ŝiaj okuloj renkontis tiujn de ŝia praavo Aŭgusto, kies busto malafable rigardis ŝin de la alia flanko de la ĉambro. Lia kapo estis pie vualita, kaj lia severa vizaĝesprimo sugestis, ke li ne havos grandan simpation por malobeemaj knabinoj. Pina  demandis sin, ĉu li vidas, kion ŝi faras. Eklogo ĉiam diradas al ŝi, ke li povas rigardi malsupren de la pinto de la Monto Olimpo, kie li festenas kun la aliaj dioj, por certiĝi, ke ŝi bone kondutas. Laŭ Boteto, tio estas stultaĵo. Pina  pensis, ke Boteto pravas... sed ŝi ne estis absolute certa.

Pina  esperis, ke ŝia patrino rimarkos ŝin kaj invitos ŝin veni internen. Ŝi vidis panjon sidantan malantaŭ la tablego, kiu okupis preskaŭ la tutan spacon en la tro plena studoĉambro. Panjo ronĝis sian dikfingran ungon dum ŝi sisteme kontrolis faskon da skribtabuletoj. Ŝi ĵetis rigardon al ĉiu tabuleto laŭvice, flankenmetis iujn, dum aliajn ŝi tralegis kun sulkigita frunto kaj trastrekis per grifelo. Ŝi estis tro profundiĝinta en tiu tasko por rimarki sian filinon, kiu observis ŝin silente de la pordo. Sed bonŝance ŝi estis sola, do espereble ŝi ne tro koleros pro la interrompo. Pina  puŝis la pordon, por ke ĝi plene malfermiĝu.

Konsternite, ŝia patrino turnis sin al ŝi. Tiam ŝi ridis. “Ho, estas vi. Vi donis al mi ŝokon, enŝteliĝante tiel senbrue. Kion vi volas, kara?”

Kial ŝi sentis tiel fortan deziron paroli kun sia patrino? Verdire, Pina  ne estis certa. Ŝi sciis nur, ke de tagoj kreskas en ŝi obtuza impreso, ke panjo estas pli senpacienca ol kutime, pli malkvieta, pli distrata... Sed panjo almenaŭ nomis ŝin kara . Tio estis kuraĝiga.

“Fermu la pordon”, diris ŝia patrino. “Venu sidi apud mi.” Ŝi kapsignis en la direkton de tabureto staranta ĉe la muro sub altaj ŝrankoj, kie staris ordaj vicoj da papirusaj volvaĵoj. La aero en la ĉambro estis sufoka – kial panjo mendis karbujon en agrabla printempa posttagmezo? Kaj ial neniu sklavo deĵoris, do Pina  devis mem preni la tabureton kaj porti ĝin al la tablo. La tabureto estis malgranda, sed ŝi estis altastatura knabino, kaj je dek unu jaroj ŝi estis preskaŭ samnivela kiel ŝia patrino. “Panjo, kial Zosimo foriris?” Tio fakte ne estis la ĉefa demando, kiu zorgigis ŝin, sed ĝi estis unu el pluraj maltrankviligaj aferoj okazintaj dum la lastaj tagoj. Zosimo estis kun ilia familio de kiam Pina  memoris. “Kaj plie, hodiaŭ vi ludis kun ni Soldulojn.”

“Je la bona diino, Pina , ĉu mi ne rajtas veni foje por ludi kun vi infanoj? Ĉu tio ne plaĉas al vi, fari aferojn kune?”

“Jes, sed panjo, vi ne kutime ludas kun ni, kiam ne estas festotago.”

Pina  rigardis sian patrinon atendoplene. Dum momento ŝajnis, ke panjo ne scias kiel respondi, tiam ŝia vizaĝo tordiĝis en grimacon, kaj ŝi aŭdigis sonon, kiu unue ŝajnis rido, sed rido ĝi tute ne estis. Ŝiaj ŝultroj skuiĝis. Pina  rigardis, terurite, dum ŝia patrino ekploris. Kion ŝi faru? Kion ŝi diru? Unue panjo luktis por reteni siajn larmojn; tiam ŝi kovris sian vizaĝon per la manoj kaj cedis al sia angoro kun laŭtaj glutoj, dum ŝi balanciĝis antaŭen-malantaŭen sur la seĝo. Ne sciante, kiel reagi, Pina  fiksis siajn okulojn al la plej supra skribtabuleto ...dediĉos sin al via afero. ------- -al--- estas homo, kiun ni povas fidi, laŭ mi...  La nomo estis forgratita. Ĉu Galo? eble Azinio Galo? Li ofte venis viziti panjon vespere. Pina  ne ŝatis lin. Kiam ajn li ekvidis ŝin kaj ŝiajn fratinojn, dum ili staris en la vestiblo por spekti la alvenon de gastoj, li salutis ilin kun troigita admiro, kaj ŝajnigis sveni pro ilia nekredebla beleco.

“Pardonu, mi ne intencis timigi vin.” Finfine panjo ĉesis plori kaj viŝis siajn okulojn per la brako. Ŝi palpis malantaŭ si en niĉo, kie troviĝis fakoj por skribiloj kaj tabuletoj. Ŝi trovis peceton da papiruso kun ia skribaĉo, legetis la enhavon, kaj viŝis per ĝi sian nazon. Tiam ŝi ĉifis ĝin en sia mano kaj ĵetis ĝin en la karbujon. “La fakto estas, ke eble mi devos foriri.”

“Ĉu foriri? Ĉu vi celas diri, sen ni? Kial?”

“Mi ne intencis sciigi tion al vi, sed eble estas preferinde, ke vi ricevu ioman antaŭaverton. Kaj krome estas io alia...” Ŝia patrino tordis siajn manojn tra sia hararo. Ĝi estis bele ondigita pli frue en la tago, sed nun, kun siaj grizaj strioj ĝi similis al kampo da fojno sekiĝanta sub la suno. “Ĉi-matene... Ĉi-matene, Nerono...” Ŝia voĉo fariĝis alta kaj streĉita. “Nerono...”

“Panjo, kio estas? Kio okazis? Ĉu Nerono estas en ordo?”

“Mi ne scias.” Panjo denove ploris. “Mi ricevis mesaĝon. Ĉi-matene. Soldatoj venis al lia domo kaj forportis lin. Mi ne scias, kie li troviĝas, aŭ kio okazas al li.”

“Panjo, ne ploru, mi petas vin. Mi certas, ke ĉio estos en ordo.” Pina  sciis, ke ŝi diras sensencaĵon, sed ŝi ne konis alian manieron por esprimi sian kunsentemon. Nerono estis la plej aĝa el ŝiaj tri fratoj, jam plenkreska kaj edziĝinta. Ŝi ne konis lin bone. Li pasigis siajn infanajn jarojn en la domo de ilia onklo, kaj ĉar li neniam montris multan intereson pri siaj pli junaj fratinoj, por Pina  li similis pli al malproksima kuzo ol al frato. Pina  demandis sin, kian emocion tio vekos en ŝi, se panjo ne sukcesos malkovri, kio okazis al li.

“Mi ne scias... Mi ne scias, al kiu turni min. La homoj timas entute rilati kun mi.” Timigis Pina n la maniero laŭ kiu ŝia patrino alparolas ŝin, preskaŭ kvazaŭ ŝi estus plenkreska. Ŝi ne estas sufiĉe granda por helpi sian patrinon; ŝi venis por aŭdi trankviligajn vortojn, ne por mem doni ilin.

“Sed kial vi devas foriri?” Terura penso trafis Pina n. “Panjo, vi ne foriros en ekzilon, ĉu ne?” Ŝi aŭdis pri homoj ekzilitaj, kaj ŝi sciis, ke tio estas timinda sorto – preskaŭ same timinda kiel ekzekuto. Ŝia propra avino Julia  estis forsendita por vivi dum jaroj sur malgranda insuleto. Panjo neniam parolis pri tio, neniu iam ajn parolis pri tio, sed iel Pina  kaj ŝiaj fratinoj tamen eksciis pri ĝi. Kaj finfine avinjo Julia  permesis al si malsatmorti.

Pina  atendis ĝis ŝia patrino diros: Ne, kompreneble mi ne foriros en ekzilon . Estis longa silento. Tiam finfine panjo diris: “Mi ne scias, kio okazos. Vi scias, ke Sejano malamas min. Li malamas min, kaj li faras ĉion eblan por detrui nian familion.”

Pina  fiksrigardis blinde en la karbujon, kie fasko da duone cindrigita papiruso flirtis inter la karboj. Laŭ ĝiaj randoj ardis brila ruĝa linio, kiu iom post iom etendiĝis kaj formanĝis la skribaĵon. Ĉu ŝi ne devus plori? Ŝia fratino Sinjo, ricevinte tian novaĵon, certe ekploregus. Plorado senpezigus ŝian koron, sed iel la larmoj ne venis. Interne ŝi sentis nur malvarman kavecon. Tio ŝajnis neadekvata al la seriozeco de la situacio.

“Ĉesu ludi per tiu dento”, ŝia patrino diris senpacience. “Neniuj rimarkus ĝin, se vi ne konstante altirus al ĝi ilian atenton.” Pina  saltetis. Ŝi eĉ ne estis rimarkinta, ke ŝi pasigas sian langon laŭ sia fendita dento. Ŝi provadis ne fari, sed en maltrankvilaj momentoj ŝia lango emis serĉi ĝin kaj esplori ĝin malgraŭ ŝiaj bonaj intencoj. “Nun aŭskultu”, panjo diris. “Se mi devos foriri, vi kvar infanoj devos iri gasti ĉe via avino.”

Pina  pripensis tion. Ŝi kaj ŝiaj fratinoj ŝatis viziti sian avinjon Antonia , kiu estis mola kaj diketa kaj dorlotis ilin. Ŝi ĉiam ordonis al la sklavoj alporti ĉiujn plej ŝatatajn dolĉaĵojn – ŝi estis konvinkita, ke ilia kuiristo ne sufiĉe bone nutras ilin. Sed mallonga vizito estis unu afero; Pina  tute ne certis, ĉu ŝi ĝuos resti ĉe sia avino sen la perspektivo reiri hejmen fine de la posttagmezo.

“Sed panjo, ĉu ni ne povus iri kun vi?” Trafis ŝin ideo. “Ni povus iru al Antio. Ni povus kunporti Timoteon kaj fari tie niajn lecionojn.”

“Se Sejano volas trovi min, li trovos min same facile en Antio kiel en Romo. Cetere, Antio estas bela loko por ferio ĉe la maro – tio ne estas sama afero, kiel loĝi tie la tutan jaron.”

Pina  prenis unu el la forĵetitaj skribtabuletoj de sia patrino, kaj elfosis vaksobuletojn per grifelo. “Ne faru tion”, ŝia patrino diris. “Nu, aŭskultu, Pina . Se vi devos resti ĉe via avino – aŭ ĉe iu ajn – vi devos tre atenti pri la vortoj, kiujn vi elbuŝigos. Povus ĉeesti tie informistoj, kiuj notos ĉion suspektindan kaj raportos ĝin al Sejano.”

“Sed panjo, ĉu vere li provas detrui nin?” Pina  sciis, ke ŝia patrino malestimas Sejanon. Laŭ ŝia opinio, li havas tro grandan potencon, precipe ĉar li eĉ ne devenas el unu el la ĉefaj familioj de Romo. Panjo pravas, kompreneble, sed tamen Pina  neniam sukcesis plenkore partopreni en ŝia malŝato pri Sejano. Li estis alta, alloga viro, kaj kiam ajn ŝi renkontis lin, Pina  ne povis subpremi deziron, ke li rimarku ŝin kaj diru al ŝi kelkajn vortojn. Kaj ne nur ŝi. Eĉ la sklavoj ŝvebis apud li por replenigi lian vinpokalon antaŭ ol li fintrinkis, kaj por demandi ĉu li deziras pli da helikoj, nur por ĝui la momenton, kiam li levos al ili siajn okulojn kaj kapjesos.

“Kompreneble li volas detrui nin”, ŝia patrino diris. “Jam via praonklo Tiberio estas plene sub lia rego, kaj krome la plejmulto el la senatanoj. Kaj nun li liberigas sin de ĉiuj, kiuj pretas kontraŭstari lin, interalie mi, viaj fratoj... Vi knabinoj estos sufiĉe sekuraj – kvankam tio ne mirigus min, se li provus edzinigi vin tri al anoj de la Elia  familio. Ĉu vi memoras, kiam li fianĉinigis sian filinon al via kuzo?”

La Elia  familio! Pina  estis konsternita. “Sed onklo Tiberio neniam konsentus pri tio! Ĉu ne?”

Panjo aŭdigis duonan ridon. “Ne, kompreneble ne. Tio estus tute nekonvena pariĝo – eĉ li vidus tion.” Sed Pina  sciis, ke panjo mensogas. Ŝi jam aŭdis tiun etan nekonvinkan ridon, kaj ŝi konis la bedaŭrindan emon de sia patrino doni voĉon al siaj pensoj. Panjo ĉiam pentis siajn vortojn tuj kiam ili elflugis el ŝia buŝo, sed validis ŝia unua reago, ne ŝia provo retiri ĝin tuj poste.

Ekkreskis en Pina  la konscio, kion tio signifus por ŝi, se oni vere forsendus ŝian patrinon. Ŝia edziniĝo ne povas esti malproksima. Ĝi okazos post du, maksimume tri jaroj, kaj ŝi nature atendas, ke ŝia edzo estos elektita de panjo – post konsultiĝo kun la tuta familio, evidente. La geedziĝo estos grava, kaj reflektos ŝian propran rangon kaj tiun de ŝia familio; malmultaj homoj meritas edziĝi kun la filino de Ĝermaniko kaj pranepino de Aŭgusto. Ŝi scias, ke ŝia patrino elektos la ĝustan viron, ne nur anon de elita familio sed krome iun, kiu traktos ŝin bone kaj prizorgos ŝin. Sen la protekto de panjo, tiu kiu asignos al ŝi edzon estos praonklo Tiberio. Ŝia praonklo komprenas nenion pri infanoj; li tute ne zorgos pri ŝia feliĉo, kaj eble li eĉ ne multe interesiĝos pri la taŭgeco de sia elekto. Panjo pravis – li efektive donis permeson al Sejano fianĉinigi sian filinon al kuzo Druĉjo, kaj la sola kialo, kial la geedziĝo ne realiĝis estis... sed ne, ŝi ne volis pensi pri tio.

“La afero tute ne estas certa”, ŝia patrino diris. “Povas esti, ke mi timigas vin senkiale. Sed se tio ja realiĝos, ĝi povus okazi tre subite. Tial mi liberigis Zosimon.”

“Ĉu vere vi liberigis lin? Sed kiel Zosimo rilatas al la afero? Kial li foriris? Ĉu li ne plu volis resti ĉe ni?”

“Tio estis pli sekura por ni ĉiuj. Mi scias, ke Zosimo estas absolute lojala al nia familio sed... sklavojn oni povas torturi. Por liberigitoj estas malpli da risko – kaj tamen, estis preferinde, ke li foriru.”

Pina  luktis por ensorbi tion, kion ŝi aŭdis. Kio estas okazanta, povanta konduki al torturado de iliaj sklavoj? Konfuzite, ŝi povis nur diri: “Sed mi ne adiaŭis lin! Kaj kio pri liaj infanoj?”

“Ĉiuj for – la tuta familio. Sejano havas neniun ŝancon nun ekkapti ilin.”

“Sed kion li farus al ili? Kion Zosimo povus rakonti al li, laŭ lia supozo?”

“Li volos scii, kiu venas viziti min, pri kiaj aferoj ni parolas, ĉu li iam ajn aŭdis min kritiki la imperiestron...”

Kritiki la imperiestron... La imperiestro estas praonklo Tiberio, kaj panjo kritikadas lin la tutan tempon. Panjo opinias, ke li entute ne devus esti imperiestro; la vera imperiestro devus esti Nerono, la frato de Pina , precipe nun kiam li plenkreskiĝis. Pina  ja aŭdis sian patrinon diri tion, ĉiuj membroj de la domanaro aŭdis ŝin diri tion, en ĉiu ebla okazo. Ŝi pravas kompreneble, ĉar Nerono estas rekta posteulo de Aŭgusto kaj membro de la Julia familio, dum Tiberio apartenas al la Julianoj nur per adoptiĝo.

“Kio ajn okazos al mi”, ŝia patrino diris, “estas io, kion vi devos memori. Vi apartenas al la Julianoj – la plej antikva, la plej nobela familio en Romo. Vi estas pranepino de Aŭgusto kaj filino de Ĝermaniko. Mi volas, ke vi ĉiam memoru tion kaj kondutu laŭe.”

“Kompreneble, panjo. Mi neniam forgesos tion.”

“Vi estas bona knabino, Pina . Brakumu min.”

Pina  ne ŝatis brakumi homojn, eĉ sian patrinon. Sed en tiu momento ŝi sentis sin nekutime proksima al panjo, kiu dividis kun ŝi sekretojn kaj ploris antaŭ ŝi – kaj krome panjo estas malfeliĉa, ĉar ŝi estas maltrankvila pro Nerono. Tial ŝi provis ne rigidiĝi, dum ŝia patrino forte alpremis kaj kisis ŝin.

“Nun mi nepre daŭrigu ĉi tion”, panjo diris, returnante sin al siaj skribtabuletoj. “Fermu la pordon, kiam vi eliros.”

2

La reĝo filozofo! La reĝo filozofo! Jen la ĉiama revo de Livila ... kiom mi estis stulta, ke mi prenis ŝin serioze. Mi kredis, ke eblos kunlabori kun Seneko. Mi imagis, ke ni du diskutos kune la imperiajn politikojn, same kiel mi antaŭe faris kun Klaŭdio, ke ni kune planos traktatojn, konstruprojektojn, justajn leĝojn... kaj diskrete puŝetos Lucion en la ĝustan direkton, tiel ke maturiĝante, li fariĝos nia plej granda imperiestro, dua Aŭgusto.

Oni atendus, ke Seneko estu pli danka pro ĉio, kion mi faris por li. Ĉu mi ne estis la homo, kiu revokis lin el la ekzilo? – inter miaj unuaj agoj post mia edziniĝo kun Klaŭdio. Kaj tiam mi igis lin instruisto de Lucio. Pro tiu mispaŝo mi devas danki Livila n kaj ŝiajn romantikajn ideojn pri la ideala reganto. Dum mi supozis, ke ili dediĉas sin al studado de Cicerono, Seneko profitis la okazon por instrui al mia filo, ke virinoj ne rajtas partopreni en publikaj aferoj.

Seneko ne gvidas Lucion, li indulgas lin. La afero pri tiu junulino... Kun tia konsilanto, ne estas surprize, ke Lucio tute ne deziras enmiksiĝon de sia patrino. Tiu okazo, kiam mi iris paroli kun la ambasadistoj... Enirante la ĉambron, mi vidis Senekon flustri en lian orelon. Kaj tiam Lucio paŝis malsupren de la podio kaj forkondukis min. Mi ne montris miajn sentojn, mi ŝajnigis, ke mi envenis nur por deziri al li matenan saluton, sed... mi brulas, kiam mi pensas pri tio.

Kaj nun oni akuzas min pri konspirado! Kiel entute estus imageble, ke mi dezirus detronigi mian propran filon?  Potencavido, Seneko diris al mi. Kian potencon mi havus, se mia filo ne estus imperiestro?

Jen, sufiĉas – mi ne restos en Romo por suferi humiliĝon fare de la instruisto de mia filo. Prefere mi pasigu kelkajn trankvilajn monatojn en Antio. Estas preskaŭ kvazaŭ mi reirus en ekzilon – almenaŭ ĉi-foje temas pri ekzilo memelektita. Mi memoras, kiel la tagoj treniĝis en Pontio. Mi devigis min sekvi rigoran horaron: studadon ĉiumatene, promenon antaŭ la tagmanĝo, tiam naĝadon kaj teksadon en la posttagmezo. Estas kurioze, ke mi pensis pri verkado, sed tiam mi estis tro juna, nur dudek kvar- aŭ kvin-jara, kaj mi havis nenion por diri.

Kiel reagus Klaŭdio, se li scius, ke mi planas verki miajn memoraĵojn? Estas kvazaŭ omaĝo al li – kiom mi volus sciigi al li tion. Kara oĉjo Klaŭdio.

La memoraĵoj de Julia Agripina Aŭgusta

edzino de la diigita imperiestro Klaŭdio

kaj filino de Ĝermaniko

Mia patro, Ĝermaniko Julio Cezaro, estis la plej elstara generalo post Aleksandro.

Ĉu mi aŭdacu skribi tion? Krispo iam diris al mi, ke mia patro fakte ne estis tiel brila generalo, kiel ĉiuj supozas – ke li puŝiĝis antaŭen sen rezervoj tro profunden en la malamika teritorio en Ĝermanujo, kaj ke li sukcesis reporti siajn homojn sekure al la militbazo, nur ĉar mia patrino insistis teni la ponton malfermita. Mi estis ŝokita, kiam Krispo diris tion – neniam antaŭe iu ajn aŭdacis kritiki mian patron en mia ĉeesto. Poste mi esploris la historion de lia ĝermana kampanjo, kaj mi konstatis, ke Krispo pravis. Mi neniam konfesis tion al li, kompreneble, kaj mi certe ne intencas publikigi ĝin nun en miaj memoraĵoj.

Mia patro, Ĝermaniko Julio Cezaro, estis la plej amata generalo post Aleksandro. Li estis populara ĉe siaj trupoj, kaj lia memoro ankoraŭ nun estas honorata de la publiko. Li subigis ribelintajn tribojn en Ĝermanujo, kaj rekaptis la standardojn, kiuj estis perditaj dum la katastrofa malvenko de Varo ses jarojn antaŭe. Tiel li pruvis sin inda je la nomo Ĝermaniko, kiun li heredis de sia patro. Pro tiuj atingoj oni premiis lin per triumfo post lia reveno al Romo.

Ĉu mi menciu, ke dum li veturis en la triumfa ĉaro, li tenis min en siaj brakoj? Tamen ne – tio estas tro hejmeca detalo por ĉi tia verko, kaj mi facile imagas la reagon de la homoj: “Do, vidu, virinoj ne kapablas verki historion. Eĉ priskribante publikajn eventojn, ili interesiĝas nur pri personaj anekdotoj.”

Kvankam li estas malpli rekonata kiel diplomato ol kiel generalo, liaj diplomataj atingoj estis, se tio entute eblus, eĉ pli imponaj ol tiuj militaj. Oni regalis lin per honoroj dum la daŭro de lia du-jara rondiro tra la orientaj provincoj, kiam li sukcese traktis kun Partujo, persone kronis Artaksion kiel reĝon de Armenujo, enprenis Kapadocion en nian imperion, kaj fortigis la ligojn inter la provincoj kaj la ĉefurbo.

Almenaŭ tion mi povas skribi senhezite. Eĉ Krispo neniam esprimis kritikon kontraŭ mia patro kiel ambasadisto. Fierigas min la konscio, ke mi heredis liajn diplomatajn lertojn.

Oni admiris lin ankaŭ pro liaj moralaj kvalitoj: li estis kuraĝa, bonkora, nekoruptebla, kaj dediĉita al sia familio. Krome li estis klerulo, kiu verkis komediojn en la greka, kaj ankaŭ aliajn literaturajn verkojn.

Kaj el ĉiuj talentoj de sia avo, Lucio heredis ĝuste tiun plej frivolan.

Statuoj de Ĝermaniko montras, ke li estis belaspekta viro.

Ankaŭ pri tio, Lucio similas al li. Kiam mi eniras mian studoĉambron, kaj vidas la buston de mia patro apud la fenestro, surprizas min foje subita impreso de Lucio, precipe ĉirkaŭ la buŝo. Lucio havas la saman rondan vizaĝon – sed tamen, dum la lastaj jaroj tiu iama plaĉa dikeco fariĝis simpla graso.

Unu afero, kiun oni ne vidas en la statuoj de mia patro, estas liaj maldikaj kruroj. Iugrade mi bedaŭras tion. Evidente oni ne montras tian detalon en oficiala statuo, sed mi ja deziras, ke li estus povinta postlasi pli realisman portreton almenaŭ por siaj propraj familianoj. Liaj ostecaj kruroj estas la sola afero, kiun ni ĉiuj heredis de li, Sinjo kaj mi kaj Boteto, kaj ankaŭ Lucio. La sola, kiu evitis tion, estis Livila .

Ἰσοκράτης τῆς παιδείας τὴν ῥίζαν πικρὰν ἔφη, γλυκεῖς δὲ τοὺς καρπούς.

Pina  legis kaj relegis la frazon, kiun la instruisto de ŝia frato estis skribinta sur ŝian tabuleton. Post senripoza nokto ŝi sentis sin peza kaj kapdolorema, kaj la grekaj literoj dancis antaŭ ŝiaj okuloj. Pluvo verŝiĝis tra la plafona luko kaj saltetis en la marmora baseno centre de la halo. Ŝi tremetis pro malvarmo, kaj ĵetis okulon al sia fratino Drusila , sidanta sur la apuda tabureto. Sinjo ĉiam plendis pri iliaj lecionoj kun Timoteo, sed ili neniam prezentis al ŝi problemon. Ŝi jam kliniĝis super sia skribtabuleto, senpaŭze gratante per la grifelo.

Pina  relegis la frazon, kaj devigis sin koncentriĝi pri ĝia signifo. Isokrato diris, ke la radiko de edukado estas maldolĉa, ĝia frukto dolĉa.  Ŝi pasigis sian langon laŭ sia fendita dento. Ĉu li volis diri, ke edukado estas malagrabla? Ĝenerale, ŝi ne malŝatas siajn lecionojn kun Timoteo. Deklari, ke ili estas tedaj kaj ripetaj signifus deklari, ke ŝi estas nura knabino, kiu ne kapablas profiti de knaba eduko.

Ŝia unua tasko, laŭ la strukturo instruita al ŝi de Timoteo, estas esprimi laŭdon al Isokrato. Ŝi trarigardis la notojn, kiujn li pli frue diktis al ŝi kaj Sinjo, sed ŝi ne sukcesis forskui la pezan ŝarĝon en sia brusto. Pli frue tiumatene ŝi iris al la ĉambro de sia patrino, esperante malkovri, ĉu alvenis ia novaĵo pri Nerono, sed la sklavoj informis ŝin, ke la mastrino jam eliris antaŭ la sunleviĝo.

Ŝi interplektis siajn manojn post sia kapo kaj kliniĝis malantaŭen sur la tabureto, serĉante inspiron en la nuboplena kvadrato videbla super la plafona luko. Tiam ŝi prenis sian grifelon kaj premis ĝin en la glatan flavan surfacon de la vakso. Estas ĝuste admiri Isokraton pro lia arto, ĉar li estis la homo, kiu donis gloron al la retorika arto. Li ne famiĝis pro sia kapablo kiel retorikisto, sed pli ĝuste, estis li, kiu glorigis la arton retoriko.  Ŝi relegis siajn ĵusajn vortojn, kaj konstatis, ke ŝi diris la saman aferon dufoje. Ŝi turnis la grifelon al la malakra fino, duone pensante, ke necesas forfroti la lastan frazon, sed post konsiderado ŝi decidis lasi ĝin. Eble Timoteo ne rimarkos.

“Timoteo”, Livila  diris. “Laŭ ĉi tio, Aleksandro estis tro nobla por ataki siajn malamikojn nokte.” Pina  fiksrigardis sian tabuleton, provante rekolekti siajn disigitajn pensojn. Ŝia pli juna fratino ricevis la taskon studi iun grekan anekdoton – kial ŝi ne povas simple legi la rakonton, anstataŭ fari problemojn? “Kial oni ne rajtas ataki siajn malamikojn, kiam ili ne atendas tion?” Livila  volis scii. “Nia patro iam faris surpriz-atakon kontraŭ la ĝermanoj, kaj tio estis unu el liaj plej brilaj venkoj.”

Timoteo sidis en seĝo fronte al siaj kvar lernantoj. Li levis sian kapon de la tabuleto, kiun li korektis, kaj pensis dum momento. “Ĉi tiu ekzemplo ne rilatas al militaj taktikoj, sed al la nobleco de Aleksandro”, li diris. Aŭdiĝis en lia voĉo ĝenata tono.

La dekkvar-jara Boteto sidis antaŭ siaj tri fratinoj kun skribovolvaĵo etendita sur la genuoj. Li turnis sin sur sia tabureto por respondi al Livila . “Jen la afero, laŭ la vortoj de Diodoro mem. Nia paĉjo estis malkuraĝulo – anstataŭ atendi, ĝis la ĝermanoj estos pretaj por li, kiel estus farinta Aleksandro, li ekatakis senaverte kaj buĉis duonon de la tribo. Kiom valoras tiu venko akirita sen nobleco?”

Timoteo duone levis sin de sia sidloko, kaj Pina  rigidiĝis. Ŝia frato neniam povis reteni sian ŝercemon, eĉ koste de la propra familio, sed ĉi-foje li troigis. Ŝi senstreĉiĝis nur kiam Timoteo malrapide residiĝis. “Gajo, vi verkos por mi eseon pri tiu temo: Ĉu validas venko sen nobleco?  Mi atendas ricevi ĝin morgaŭ – aldone al la alia ekzerco, kiun mi jam donis al vi. Nun daŭrigu vian studadon.”

Eĉ Boteto sciis, kiam li riskas streĉi la paciencon de ilia instruisto preter la limon. Per abrupta movo li elrulis la volvaĵon, ĉifante la papiruson, dum liaj fratinoj klinis siajn kapojn super siaj tabuletoj, senbruaj kiel musoj.

... la radiko de edukado estas maldolĉa, ĝia frukto dolĉa.  La posta paŝo estas klarigi la signifon de tiu diraĵo de Isokrato, kaj diskuti la argumentojn porajn kaj kontraŭajn. Ĉu estas eble, ke panjo vere devos foriri en ekzilon? Eble oni sendos ŝin loĝi sur insulo, same kiel okazis al avino Julia . Estus kvazaŭ ŝi mortus. Pina  sentis, ke paniko ekŝvelas interne de ŝi. Ŝi kaptis sian grifelon, kaj komencis grati furioze. Isokrato volas diri al ni, ke edukado estas malfacila en la komenco, sed ĝi valoras la penon, ĉar finfine ni povos multon gajni. Tion li diris, kaj nun mi montros mian admiron pri liaj saĝaj vortoj.

Sklavo venis tra la halo de la strata enirejo, sekvate de du viroj en togoj. Ne malofte okazis, ke formale vestitaj viroj vizitas ilian patrinon, kaj Pina  ne levis la okulojn de sia tasko. Ŝiaj ideoj nun fluis pli facile, kaj ŝia grifelo en- kaj el-strekis la vakson. La sklavo malfermis la pordon de la studejo de ŝia patrino, kaj la du viroj marŝis internen.

Dum Pina  verkis ŝi nur rande konsciis pri nekutima enirado kaj elirado ĉe la studoĉambro. Nun necesis ilustri la diraĵon: ŝi pensis, ke eble ŝi povos citi kiel ekzemplon Demostenon, ĉar li ja estis eĉ pli eminenta oratoro ol Isokrato. Sklavoj rapidis tra la halo, aliaj kuris al la supra etaĝo, sed ankoraŭ Pina  skribis. Konsideru la karieron de Demosteno, kiu montris pli grandan dediĉon al sia arto ol iu ajn alia oratoro.  Ŝi levis sian kapon kaj rimarkis kun surprizo, ke alproksimiĝas ŝia patrino. La vizaĝo de panjo montris agitiĝon, kaj ŝi surhavis sian pezan mantelon por vojaĝado.

“Mi devos forlasi vin por iom da tempo.” La kvar infanoj ekstaris, dum la du viroj en togoj alproksimiĝis malantaŭ ilia patrino kaj staris apud ŝi, aŭskultante dum ŝi adiaŭas sian familion. Pina  sentis sin glacie malvarma interne, sed samtempe kviete klarmensa. Jen la okazaĵo, pri kiu panjo antaŭavertis ŝin, sed ŝi ne imagis, ke ĝi venos tiel rapide. Ŝi ne kredis, ke ĝi venos entute.

“Dum mi ne ĉeestos, mi volas, ke vi kondutu laŭ maniero konvena por la infanoj de Ĝermaniko. Neniam forgesu, ke vi estas posteuloj de Aŭgusto.”

Pina  sciis, ke ŝia familio staras ĉe la rando de terura katastrofo. Ŝi havis senton, kvazaŭ ŝi alkroĉiĝas al la flanko de abismo; ŝi nepre ne paniku, sed tenu sian regon de la situacio kaj antaŭplanu ĉiun movon. Kiel eblos paroli al sia patrino antaŭ la du viroj, samtempe malkaŝante nenion? “Panjo, ĉu ĉio estas en ordo?”

Sinjo kaj Livila  fiksrigardis sian patrinon kun konfuzitaj mienoj. Ankaŭ Boteto diris ankoraŭ nenion. Pina  vidis, ke lia vizaĝo estas tre pala. “Gajo”, diris ilia patrino. “Mi fidas, ke vi prizorgos viajn fratinojn dum mia malĉeesto.” Kaj tiam ŝi kisis ilin unu post alia. Kiam ŝia patrino kliniĝis al ŝi, Pina  kaptis la vortojn, kiujn ŝi murmuris mallaŭte sed klare en ŝian orelon: “Nepre atentu , kion vi diros. Avertu la aliajn.” Tiam panjo rektigis sin kaj diris laŭte: “ Pina , mi ne scias, kiom longe mi estos for. Estos via tasko prizorgi viajn pli junajn fratinojn.”

Pina  memoris, kion ŝia patrino diris al ŝi la antaŭan tagon. “Estas en ordo, panjo, ni estos bonkondutaj kaj tre atentaj , dum vi ne ĉeestos.” Ŝi emfazis tiujn vortojn, esperante transdoni al sia patrino la informon, ke ŝi komprenis tiun averton.

Ilia patrino foriris en portolito, kiu atendis ekster la ĉefa pordo: ne ilia propra, sed pli malgranda, kiun oni sendis por ŝi. Akompanis ŝin du el ŝiaj servistinoj kaj paro da virsklavoj, kiuj portis inter si keston. Pina , kun siaj fratinoj kaj frato, iris eksteren por mansvingi, dum la portistoj levis la liton al siaj ŝultroj, kaj ekmarŝis je rapida takto laŭ la vojo. Ambaŭ servistinoj ploris. Pina  pensis unue, ke ili ploras pro ŝia patrino, sed poste trafis ŝin la penso, ke verŝajne pli malĝojigas ilin la zorgo pri la propraj infanoj, kiujn ili estas devigataj postlasi. Eskortis la portoliton malgranda trupo da gardistoj.

Malrapide la kvar infanoj repaŝis en la domon. Kiam ili eniris la halon, Pina  rimarkis, ke la pordo de la studoĉambro staras vaste malfermita. La du viroj en togoj troviĝis ankoraŭ interne. Ili jam tiris duonon el la volvaĵoj el la ŝrankoj, kaj nun ili staris ĉe la tablo por esplori monton da skribtabuletoj. Ili kontrolis ĉiun laŭvice antaŭ ol ĵeti ĝin sur kreskantan amason sur la planko.

Timoteo staris apud la pluvakvo-baseno centre de la halo. Pina  proksimiĝis al li. “Kion ni faru pri tiuj du viroj? Ili disĵetas ĉiujn librojn.”

“Mi scias”, Timoteo diris. “Bedaŭrinde ni ne povas malhelpi tion. Nun bonvolu sidiĝi. Via patrino devis foriri, sed ŝi certe ne atendus, ke vi neglektu viajn lecionojn.”

Mia patrino, Julia Vipsania Agripina , estis la perfekta edzino por Ĝermaniko; verŝajne ŝi estis la sola virino kun la necesaj kvalitoj laŭ deveno kaj karaktero, por konvene plenumi tiun rolon. La Julia familio, kiel ĉiuj scias, devenas de Julo, la filo de la Troja heroo, Eneo. Eneo mem estis la filo de Venuso, kiu enamiĝis al mortemulo, la heroa princo Anĥizo el Trojo. Tial inter miaj antaŭuloj mi povas kalkuli la diinon Venuso, kaj kelkaj gutoj de ŝia dia sango ankoraŭ fluas en la vejnoj de ĉiu ano de la Julia familio.

Mia patrino estis la nepino kaj rekta posteulo de la diigita imperiestro Aŭgusto

kaj la filino de lia sola ido, Julia . Sed estus preferinde ne mencii Julia n. Ŝia nomo estas tiel profunde makulita, ke ne ĉiuj konsiderus devenon de ŝi afero por fanfaroni.

kaj filino de la granda generalo Agripo. Ŝi estis virino elstare virta kaj rigora, kiu akompanis sian edzon dum multaj el liaj kampanjoj, kaj partoprenis kun li en la malkomfortoj de la armea vivo, neniam plendante pro la luksaĵoj, kiujn ŝi forlasis en Romo. Ŝi naskis al li naŭ gefilojn, el kiuj ses travivis: Nerono, Druso, Gajo, mi mem, Drusila  kaj Livila . Plenkreskinte, tamen, neniu el ili ĝuis longan vivon. Escepte de mi kaj Drusila , kiu mortis dum epidemio, ĉiuj ceteraj estis murditaj.

Livila , Livila ... Mi neniam malkovris, precize kio okazis al ŝi. Klaŭdio diris al mi, ke ŝi falis en deprimiĝon kaj rifuzis manĝi. Mi volis kredi lin; mi volis pensi, ke tio estis ŝia propra elekto, sed mi neniam kuraĝis esplori pli detale.

Ŝi tute ŝanĝiĝis, post tiu restado en Pandaterio. Kiam mi iris tien por preni ŝin – kian ŝokon mi ricevis, kiam mi vidis ŝin sur la divano, tiel malgracian kaj neprizorgitan, kaj la situacio ne pliboniĝis post nia reveno al Romo. Ne, ne, mi ne plu pensu pri tio. Kio estas la posta afero? Mi komencis rakonti pri panjo.

La karakteron de mia patrino plej bone ilustras la sekvonta epizodo

Estas senutile, mi ne povas daŭrigi nun. Mi rezignos por hodiaŭ.

3

La karakteron de mia patrino plej bone ilustras la sekvonta epizodo, kiu okazis, kiam ŝi estis kun mia patro en Ĝermanujo. Ĝermaniko kondukis sian armeon trans la riveron Rejno, sekvante la perfidan tribestron Arminio, kiu strebis unuigi la tribojn de norda Ĝermanujo opozicie al Romo. Dum Ĝermaniko sin puŝis antaŭen tra senvojaj arbaregoj kaj marĉoj, onidiro atingis la fortikaĵon sude de la rivero, ke lia armeo retiriĝas. Teruriĝis tiuj, kiuj restis ĉe la militbazo, ĉar ili kredis, ke baldaŭ la ĝermanoj transiros la riveron kaj atakos ilin. En paniko, ili decidis detrui la ponton.

'Kiun rakonton vi volas aŭdi ĉi-vespere?” Sinjo kaj mi kuŝis interplektiĝintaj unu kontraŭ la alia en la alta lito, kaj la voĉo de Eklogo murmuris en la ombroplena ĉambro, dum la lampo ĵetis flagrajn makulojn sur la murojn. Sinjo ŝatis la rakonton pri la viro, kiu trovis trezoron en la kaverno de la rabistoj. Mi ĉiam petis tiun pri panjo sur la ponto.

Mia patrino, tamen, restis trankvila. Ŝi konstatis, ke se oni malkonstruos la ponton, la armeo estos fortranĉita ĉe la malĝusta bordo de la rivero. Ŝi ordonis, ke oni alportu al ŝi ĉevalon, kaj tuj rajdis al la rivero. Tie ŝi kondukis sian ĉevalon al la mezo de la ponto, de kie ŝi alparolis la soldatojn, kaj memorigis ilin pri ilia devo al la generalo kaj al Romo. Aŭdante tion, la soldatoj komencis murmuri inter si, ĉar ne konvenis, ke virino kondutu pli kuraĝe ol ili. Finfine, anstataŭ detrui la ponton, ili alvokis kromajn trupojn por defendi ĝin.

Tiel okazis, ke mia patrino ĉeestis, kiam la perdita legio reaperis. La homoj estis elĉerpitaj kaj malpuregaj, kaj multaj estis vunditaj, sed ili marŝis laŭ ĝusta ordo post siaj standardoj, kaj ili trovis sur la ponto mian patrinon, kiu atendis por saluti ilin. Ŝi gratulis ilin pro ilia venko, kaj rajdis antaŭ ili ĝis la militbazo ĉe la flanko de sia edzo. Poste, ĉar tiom multaj estis vunditaj, ŝi direktis la flegadon. Per la propraj manoj ŝi purigis kaj bandaĝis vundojn, kaj donis al la soldatoj mantelojn el sia propra provizo.

Mia patrino estis homo kun forta karaktero kaj talento por gvidado. Se ŝi estus viro, tio eble havus la sekvon, ke ŝi estus fariĝinta same granda generalo kiel ŝia edzo Ĝermaniko.

Mi scivolas, ĉu tio estas vera. Kiam mi imagas ŝin kiel viron, mi vidas ŝin gvidi sturmatakon supren laŭ montoflanko kontraŭ barbara fortikaĵo. Sed la sukceso de Ĝermaniko ne ŝuldiĝis al lia milita strategio, sed al lia kapablo inspiri amon ĉe siaj soldatoj. Panjo havis precize la malan karakteron – ŝi neniel komprenis la homan naturon. Se ne estus tiel, ŝi ne estus trudinta sin kontraŭ Tiberion en la teatro, kun la akuzo, ke li detruas la sangolinion de Aŭgusto. Ŝia sola atingo estis ofendi lin – kompatinda panjo, ŝi konstante ofendis homojn.

La mateno sekvis sian regulan rutinon sen la ĉeesto de ilia patrino. Ili finis siajn lecionojn; Eklogo vokis ilin por manĝi; ilia kutima manĝo de pano, fromaĝo, sekigitaj figoj kaj olivoj alvenis je la normala horo.

La infanoj sidis kune en la malvarma manĝosalono. Agrable malvarmeta en la somero, en ĉi tiu sezono ĝi emis al humideco, kaj la sklavoj alportis karbujon. “Kiel longe panjo estos for?” Livila  demandis.

“Sendube ŝi revenos post kelkaj tagoj”, Pina  diris.

Ilia onklo aperis ĉe la pordo. “Jen vi!”

“Oĉjo Klaŭdio!” Sinjo diris.

Li alproksimiĝis per lamaj paŝoj, kisis la knabinojn, kaj taŭzis la hararon de Boteto. “Mi ĵus aŭdis, kio okazis. Tre maltrankviliga afero, ege maltrankviliga – kaj nun la subuloj de Sejano surtretas la bibliotekon de via patro.”

“Kion ili serĉas?” Boteto demandis.

Ilia onklo ignoris la demandon. “Kion vi manĝas? Ĉu nur tion – mi certas, ke viaj sklavoj povas kunmeti ion pli manĝindan, ĉu ne?”

“Portu plian porcion por nia onklo Klaŭdio”, Boteto ordonis al la sklavo, kiu atendis ĉe la pordo. “Vi aŭdis, kion li diris – rostu por li kelkajn renojn aŭ simile. Kaj portu iom da vino.”

“Oĉjo, kio okazas?” Sinjo diris. “Kial panjo devas foriri?”

Ilia onklo suĉis siajn lipojn. “Estas malfacile klarigi. Supozeble vi scias pri la aresto de via frato Nerono.”

“Panjo diris al mi, ke soldatoj venis al lia domo”, Pina  diris. Boteto ĵetis al ŝi abruptan rigardon; ŝi ne jam menciis al li kaj Sinjo la konversacion, kiun ŝi havis kun ilia patrino la antaŭan tagon.

Ilia onklo rigardis iliajn vizaĝojn kaj hezitis. “Ni petas, oĉjo, klarigu al ni, kio okazas”, Pina  diris.

“En ordo, sed temas pri malbela rakonto. La fakto estas, ke hieraŭ matene oni denuncis vian fraton Nerono en la senato. Ŝajnas, ke Sejano komencas suspekti liajn ambiciojn.”

“Kion oni faros al li? Ĉu li estas en ordo?”

“Mi timas, ke verŝajne li estos ekzilita.”

Sinjo ekploris. Neniu el la knabinoj sentis apartan simpation por Nerono, kiu estis multe pli aĝa ol ili kaj emis trakti ilin kiel aron da ĝenaj infanetoj. Kaj tamen estis timiga la konstato, ke eble oni vere forsendos lin.

La sklavoj revenis kun pleto da konservitaj viandoj. Oĉjo Klaŭdio elektis grasan kaponofemuron kaj ŝiris ĝin per siaj dentoj, viŝante sian buŝon per tuko, kiu baldaŭ aspektis same grasokovrita kiel lia mentono. Pina  forturnis siajn okulojn. Ŝi amis sian onklon, tamen ŝi estus povinta deziri, ke li lernu manĝi pli elegante.

“Ni ĉiuj scias, ke via patrino neniam akceptis la nomumon de Tiberio kiel imperiestro”, Klaŭdio diris. Li viŝis siajn fingrojn per la makulita buŝtuko, kaj prenis porcion da oleecaj fungoj. “Kaj – nu, ofte venis ĉe ŝi vizitantoj kun simila opinio. Kompreneble Tiberio de ĉiam scias, ke via patrino ne akceptas lin kiel imperiestron, kaj evidente li decidis, ke li ne plu povas permesi tian situacion.”

“Kio okazos al panjo?”

Oĉjo Klaŭdio purigis sian nazon per sia grasa buŝtuko. “Ŝi devas provizore foriri el Romo. Al sia vilao en Herkulano.”

La vilao en Herkulano... Pina  havis feliĉajn memorojn pri festoj sur ornamita barko kun junulinoj en travideblaj roboj, kiuj dancis laŭ la muziko de flutoj kaj liroj. Se panjo estus tie, ŝi fartus sufiĉe komforte – sed ne kontentigis Pina n tiu klarigo. Ilia patrino ŝajnis tro malkvieta, kaj ŝi kisis ilin, kvazaŭ ŝi foriros por longa tempo.

“Nu”, diris oĉjo Klaŭdio. “La demando estas, kion ni faros pri vi kvar infanoj?”

“Panjo diris, ke ni povos gasti ĉe avinjo Antonia ”, Pina  diris.

“Ĉu ŝi diris tion? Nu, mi ne kredas, ke la apartamento de via avinjo havos spacon por ĉiuj kvar. Sed kompreneble vi povos vidi ŝin ĉiutage. Vi restos ĉe via praavino Livia .”

Ĉe Livia ! La apartamento de avinjo Antonia  troviĝis ĉe la supra etaĝo de la sama domo, kaj kiam ajn ili vizitis sian avinon, ĉiam venis momento, kiam ili devis iri malsupren por saluti Livia n. Ŝi estis neimageble maljunega kaj sulkiĝinta kun torditaj manoj kaj pikaj blankaj haroj sub la mentono, kaj Boteto nomis ŝin La Sorĉistino. Ŝi kutimis kisi la knabinojn kaj demandi, kion ili teksas. Ĉiam ŝajnis, ke ŝi pli interesiĝas pri ilia teksado ol pri iliaj lecionoj, kaj se ili kverelis kun Boteto, ŝi admonis, ke ili ne rajtas disputi kun sia frato. La okuloj de Pina  pleniĝis je larmoj. Tio estas jam sufiĉe malbona afero, ke oni forsendas panjon, sed ĉu oni ankaŭ ne permesos al ŝi daŭrigi siajn lecionojn?

Mia patrino estis homo kun forta karaktero kaj talento por gvidado. Se ŝi estus viro, tio eble havus la sekvon, ke ŝi estus fariĝinta same granda generalo kiel ŝia edzo Ĝermaniko. Estas bone konata fakto, ke ĉio, kion virino spertas dum la gravedeco, formas la karakteron de ŝia naskota infano. Filozofoj montras ekzemplojn de gravedaj virinoj, kiuj aŭskultadis la deklamadon de famaj juristoj, por ke la naskota infano akiru ilian talenton je elokventeco. Male, virino, kiu adultas dum la gravedeco, riskas produkti malĉastan filinon.

Ne, ne, prefere mi ne diru tion. Ĝi certe pensigos la homojn pri avinjo Julia .

Filozofoj montras ekzemplojn de gravedaj virinoj, kiuj aŭskultadis la deklamadon de famaj juristoj, por ke la naskota infano akiru ilian talenton je elokventeco. Kiam mia patrino heroe strebis teni malfermita la ponton super Rejno, ŝi estis graveda je sep monatoj. Mi estas fiera pro la konstato, ke la kuraĝo kaj decidemo, kiujn ŝi montris en tiu okazo, estis heredotaj de mi, ŝia ankoraŭ ne naskita filino.

Mi naskiĝis la 6an de novembro en la dua jaro de la regado de Tiberio, dum la konsulperiodo de Druso Julio Cezaro (mia onklo) kaj C. Norbano Flako. Mia patro tiam servis en Ĝermanujo, kaj mia patrino naskis min en la militbazo Ara Ubiorum . Mi nuntempe honoras mian naskiĝlokon per multaj privilegioj, kaj la loĝantoj ofte esprimas sian dankemon pro mia patroneco.

Dum miaj infanaj jaroj mi estis nekutime alta. Mi superis miajn du pli junajn fratinojn, kaj eĉ mian pli aĝan fraton Gajo.

Li nomis min La Gruo. Boteto ĉiam sciis kiel trafi ies senteman punkton.

Post mia edziniĝo je dek tri jaroj, mi ĉesis kreski, kaj de tiam mia alteco estas normala. Mi havas nur unu nekutiman trajton, duoblan kojnodenton

Kiel tiu dento ĝenis min – mi ne povus ignori ĝin, mi konstante pasigis sur ĝi mian langon. “Ĉesigu tion!” Eklogo ĉiam admonis. “Estu kontenta, ke vi havas fortikajn blankajn dentojn, kaj ke neniuj mankas.” Tiam ŝi kaptis la buklilon kaj tordis miajn harojn por formi la devigan vicon de bukletoj laŭ mia frunto, grumblante: “Vi ne bezonas timi, kun tia familia deveno. Estos por vi neniu problemo trovi edzon – eĉ se vi estus surda kaj blinda kun ĝibo, tamen la viroj amasiĝus antaŭ via pordo.”

duoblan kojnodenton ĉe la supra dekstra flanko. Tio montras, ke favoras min la destino; kiel ĉiuj scias, la sama trajto ĉe la maldekstra flanko aŭguras malbonan sorton.

Kiam mi aĝis nur kvar jarojn, mia patro mortis.

Sed kion mi skribu? Kiel li mortis? Panjo estis konvinkita, ke Ĝermaniko estis venenita. Sed praavino Livia  ne konsentis – laŭ ŝi, tio estis tutsimple natura, degeneriga malsano. Mi provis iam demandi Boteton – li ja ĉeestis, kiam tio okazis, sed tiam li estis nur sep-jara, kaj kompreneble oni neniam sukcesis eltiri de li rektan respondon. Li diris nur: “Panjo ĝuegis tiun tutan situacion – la elŝipiĝon ĉe ĉiu haveno, la solenajn paŝojn, la nigrajn vestojn, kuraĝe reteni siajn larmojn kiel vera Roma nobelino, la urnon prematan al ŝia sino sub la rigardo de la homamasoj. Laŭ mi, mortigis lin panjo.”

Mi ne detale priskribos la cirkonstancojn de lia morto. Oni ĝenerale kredas, ke li estis venenita, kaj ke suspektindaj objektoj estis trovitaj en la kelo de lia domo. La preciza konsisto de tiuj objektoj estis troigita dum la rerakontado, tiel ke la homoj nun kredas, ke tra la domo estis trovitaj skeletoj kaj plumbaj tabuletoj, sur kiuj estis skribitaj malbenoj. Fakte la vero estis malpli drameca, sed ne malpli ŝoka por mia patrino. Kiam mia patro jam estis malforta pro sia malsano, lia korpo kovrita de malhelaj makuloj, kelkaj sklavoj farante riparlaborojn en la subtera cisterno trovis malantaŭ senmortera briko tabuleton kun malbeno. Ili montris ĝin al la prizorganto, kiu portis ĝin al mia patrino. Ne estas certe, ke la malbeno efektive estis direktita kontraŭ Ĝermaniko. Ĝi verŝajne jam estis en la cisterno de multaj jaroj, kaj kredeble ĝi celis la antaŭan prizorganton, kiu mortis post falo kaj subtreto de ĉevalo. Sed al mia patrino, senhelpe rigardanta dum ŝia edzo perdadis siajn fortojn, tiu misaŭgura malkovro ŝajnis kiel antaŭaverto. Ĝermaniko mortis kelkajn tagojn poste. Ne eblas diri kun certeco kiu respondecis pri lia morto, se entute estis iu.

Panjo estis konvinkita, ke paĉjon oni mortigis laŭ ordono de Tiberio – ŝi kredis, ke li volis liberigi la vojon por sia propra filo Druso. Laŭ mi tio ne estas verŝajna. Jes, multaj agoj de Tiberio estis nepardoneblaj – se mi pensas pri miaj fratoj... sed veneno ne estis laŭ lia stilo. Li ĉiam sekvis la ĝustajn procedurojn laŭ ĉiu detalo.

Kaj kio pri Sejano? Li estis tute preta uzi venenon – ni ĉiuj vidis tion poste. Mi ne scias... tio okazis frue en lia kariero, li ankoraŭ ne fariĝis la ĉefa konsilanto de Tiberio... aliflanke li jam firmigadis sian pozicion, fortigis la gvardion, igis sin mem la sola komandanto anstataŭ dividi la postenon. Li havis ĉian intereson certigi, ke Ĝermaniko ne venu hejmen.

La morton de Ĝermaniko sekvis profunda kaj spontanea funebrado tra la tuta imperio, eĉ inter la sovaĝaj ĝermanaj triboj. Dum ili malamis kaj timis lin kiel sian venkinton, ili respektis lian heroecon kiel batalanto. Memore al li oni faris oferojn, starigis sennombrajn arkojn, statuojn kaj monumentojn, kaj eĉ donis lian nomon al bloko de sidlokoj en teatro.

Ignorante konsilojn, ke ŝi atendu la komencon de la printempa ŝipvojaĝa sezono, mia patrino tuj reiris al Romo.

Tipa konduto de panjo, ŝi ĉiam agis laŭimpulse. Normale ŝi ne povis gajni kontraŭ trankvila strategiisto kiel Sejano – sed almenaŭ tiuokaze ŝi prave juĝis la situacion. Ŝi sciis, ke urĝas reveni al Romo dum la popolo simpatias kun ŝi. Ŝi estis en harmonio kun la sentoj de la publiko. Dum onklo Tiberio... mi vidas lin kiel rigidan nigran arbotrunkon, kiu staras senmove inter inundoj, dum tajdoj de emocio verŝiĝas preter li ĉiuflanke. Tio tute ne helpis popularigi lin. Lia digna konduto sendube ŝajnis aroganta kaj sen respekto al la mortinto.

Ĉe ĉiu haveno ŝi elŝipiĝis portante la cindrojn de sia edzo en urno, kiun ŝi tenis en sia sino kiel lastan brakumon de la homo mem. Renkontis ŝin delegitaroj de la ĉefaj civitanoj, dum laŭlonge de la vojo premiĝis grandegaj homamasoj nigre vestitaj, ĉiuj lamentantaj kaj veantaj kvazaŭ por membro de la propra familio. Oni ekflamigis ŝtiparojn, kie estis bruligitaj incenso kaj aliaj funebraj oferoj, kaj ĉe ĉiuj flankoj nenio estis aŭdebla krom ploroj kaj ĝemoj.

Tiel ofte mi memoras tiun scenon, ke mi ne plu certas, kion mi vere memoras, kaj kion mi nur memoras memori. Eklogo ekscitis nian anticipon dum la antaŭaj tagoj – “Nun vi denove vidos vian patrinon!” Mi ne estis certa, kia estas patrino – la sola patrino, kiun mi konis, estis Urgulanila , la patrino de kuzo Druĉjo. Ŝi ĉiam portis belaspektajn robojn el iu plaĉe mola ŝtofo, kaj havis vicon de bukletoj laŭ sia frunto.

Mia patrino kliniĝis de granda alteco por kisi min. Ŝia nazo estis malvarma kaj malseka kiel tiu de hundo, kaj ŝi portis malhelan mantelon, kaj ŝi ne ridetis. Tiam ŝi rektiĝis, kaj ŝi puŝis al mi knabon kaj diris: “Kisu vian fraton”. Boteto ŝajnis al mi terure alta, preskaŭ same alta kiel mia kuzo Druĉjo, kvankam supozeble li havis nur sep jarojn aŭ simile. Mi retiriĝis honteme, sed li alproksimiĝis sur rigidaj kruroj – sendube nia patrino puŝis lin de malantaŭe – kaj formale kisis min ĉe ambaŭ vangoj. Imagu, ke granda knabo trovas min kisinda! Mi tuj adoris lin. Verŝajne tio estis la okazo, kiam mi unuafoje renkontis ankaŭ Livila n, sed mi tute ne memoras ŝin. Ŝi multe malpli impresis min ol mia frato.

Kompreneble mi adoris mian ĵus malkovritan grandan fraton, kaj dum tagoj sekvis lin kiel hundeto. Mi estis fiera kaj feliĉega ĉiufoje kiam li bonvolis paroli kun mi. Mi volis imiti lian vestomanieron kaj deziris havi botojn kiel liaj – ravis min liaj botoj, kiuj estis ĝuste kiel veraj soldatbotoj kun vicoj de rimenoj kaj veraj najloj sub la plandumo, sed Eklogo diris al mi ke tiuj estas botoj por knabo, ne konvenaj por knabino. “Mi ne volas esti knabino!” mi protestis. “Mi volas havi botojn kiel knabo!” “Knaboj ne rajtas porti belajn vestojn kaj belan frizaĵon”, ŝi diris, sed tiu argumento tute ne impresis min. Mi abomenis stari senmove dum ŝi pinĉis miajn harojn en ondojn, kaj la naŭzan odoron de bruligitaj haroj en la buklilo.

Post la reveno de mia patrino al Romo, la familio ekloĝis en la domo, kiu antaŭe apartenis al mia patro Ĝermaniko. Oni opiniis, tamen, ke la ina etoso de mia patrina hejmo ne taŭgas por du junaj viroj baldaŭ ekpaŝontaj en la publikan vivon. Tial miaj du pli aĝaj fratoj, Nerono kaj Druso, restis sub la zorgo de sia onklo Druso, la filo de Tiberio.

Onklo Druso – li estis bruema kaj timiga, kaj kiam li kliniĝis por kisi min, mi flaris malfreŝan vinon en lia spiro. Mi memoras okazon, kiam li parolis al panjo per sia laŭta voĉo, ion pri gladiatoroj: “... kaj li enpuŝis sian glavon, kaj la intestoj elŝutiĝis sur la sablon kiel amaso da kolbasoj.” Panjo naŭzotremis kaj iomete retiris sin, kaj mi sciis, ke estas en ordo malŝati onklon Druso.

Mallonge post la reveno de mia patrino al Italujo, Sejano, la ĉefa konsilanto de Tiberio, venis viziti ŝin. Mi plu rakontos pri tiu homo poste. Intertempe sufiĉas informi, ke komence mia patrino bonvenigis lin. Same kiel ĉiuj aliaj, ŝi estis sorĉita de li. Aŭskultante ŝin kun simpatio – aŭ tiel ni supozis – li instigis ŝin paroli pri siaj emocioj. Li baldaŭ malkovris, ke ŝi konsideras Tiberion entrudiĝinto, kiu prenis la lokon pli ĝuste asignotan al ŝia plej aĝa filo, Nerono. Malrapide mia patrino ekkomprenis, ke dum Sejano ŝajnigas sin amikema kaj ĉarma, li raportas ĉiujn ŝiajn vortojn al la imperiestro.

Tiberio komence havis simpation al mia patrino, kaj faris ĉion eblan por favori miajn pli aĝajn fratojn. Li rekomendis ilin al la senato, kaj malgraŭ ilia juneco, li helpis progresigi iliajn karierojn. Sed post kiam Sejano malfermis al li, por tiel diri, ŝiajn sekretajn pensojn, li iĝis suspektema, kaj ne plu traktis ŝin laŭ la sama afabla maniero kiel antaŭe. Li sciis, ke mia patrino havas multajn subtenantojn inter la senatanoj, homojn lojalajn al la memoro de Ĝermaniko, kiuj opinias, ke kiam mia frato Nerono atingos maturecon, Tiberio devos eksiĝi favore al li.

Kelkajn jarojn post la morto de mia patro, mia patrino ekpensis pri reedziniĝo. Ŝi estis ankoraŭ sufiĉe juna por naski pliajn infanojn, kaj vivante kiel vidvino de iom da tempo, ŝi sentis bezonon je kunulo, kun kiu pasigi siajn maljunajn jarojn.

Kiel alie pravigi la fakton, ke post edziniĝo kun Ĝermaniko, ŝi povis eĉ pensi vivi kun alia viro? Sinjo kaj mi timis Azinion – li ofte logis nin en konversacion kaj tiam subite ridindigis nin per ia ironia komento. Nur Livila  estis sufiĉe lerta por kontraŭstari lin – ŝi ĉiam tuj reagis per impertinenta respondo, kiu gajnis por ŝi manfrapon de panjo, se tiu hazarde aŭdis. Sed Azinio nur ridis kaj diris al panjo, ke Livila  pravas. Laŭ li, se iu meritas frapon, tiu estas li mem, kiu incitis nin.

La homo, kiun ŝi elektis, estis Gajo Azinio Galo, kiu pli frue estis intima amiko de Aŭgusto. Li jam ĝuis prestiĝan karieron, ĉar li servis ne nur kiel konsulo en Romo, sed ankaŭ kiel guberniestro en Azia Provinco. Tiberio ne rekte rifuzis la peton de mia patrino. Li promesis pripensi la aferon, kaj poste neniam plu menciis ĝin.

Mi ne certas kiel ni sciis, ke la imperiestro ne respondis al panjo, sed iel infanoj ĉiam scias tiajn aferojn. Neniu el ni bedaŭris tion, laŭ mia memoro. Ni fieris havi Ĝermanikon kiel patron, kaj ni ne volis vidi lin anstataŭita de ĉi tiu nepre malpli impresa kandidato. Ĉiuokaze, neniel plaĉis al ni la perspektivo subiĝi al la aŭtoritato de patro – panjo jam estis sufiĉe severa, kaj ni imagis, ke patro estus dekoble pli rigora.

Tio metis mian patrinon en malfacilan situacion, ĉar kvankam ŝia rilato kun Azinio estis absolute deca, liaj oftaj vizitoj al nia domo malfermis la vojon por la akuzoj pri konspirado kaj seksa miskonduto, pri kiuj oni poste kulpigis ilin.

Kia nepriskribebla insulto al panjo! Ne sufiĉis, ke oni malliberigis ŝin en tiu eteta insulo kaj mistraktis ŝin, sed krome ŝi devis aŭdi, kiel oni trenas ŝian reputacion tra la koto, dum ŝi estas tro malproksima por defendi sin! Tiberio eĉ anoncis en la senato, ke Azinio estis ŝia amanto. Mi ne povas imagi ŝiajn emociojn, kiam ŝi eksciis tion. Kaj sendube Tiberio aparte zorgis, ke oni informu ŝin pri la malrapida mortado de Azinio. Oni tenis lin viva dum monatoj per mizeraj eretoj da manĝaĵoj, ĝis li estis tro malforta por levi sin de sia lito, reduktita al vivanta skeleto kun putraj dentoj kaj maldensaj tufetoj da haroj facile eltireblaj.

4

La kvar infanoj ne devis translokiĝi grandan distancon. La domo de Livia  najbaris ilian, kaj ili iris tien regule por viziti sian avinon Antonia . Kaj tamen la knabinoj sentis sin tre etaj kaj perditaj, kiam sklavo kondukis ilin laŭ senluma koridoro al la ĉambro, kie la triopo devos resti. Ili dismetis siajn posedaĵojn silente, sen la kutimaj disputetoj pri kiu estu apud la fenestro kaj kiuj kundividu liton. Ili ne volis kvereli en la domo de Livia  – precipe Sinjo timis ŝin. Nekutime, ŝi eĉ ne kontraŭstaris kiam Pina , kiel la plej aĝa, prenis gvidan rolon en la organizado de la ĉambro. “Livinjo, kiun liton vi volas? Ĉu tiun apud la fenestro? En ordo, vi dividos tiun liton kun Eklogo, kaj Sinjo kaj mi prenos ĉi tiun apud la pordo.” Kiam la sklavoj enportis la keston en kiu estis pakitaj iliaj vestoj, skribtabuletoj kaj aliaj posedaĵoj, ŝi ordonis al ili, imitante la ĝentilan sed firman tonon de sia patrino, ke ili metu ĝin sur la plankon inter la du litoj. “Nun ni lavos niajn vizaĝojn, kaj tiam ni iros saluti avinjon Livia .”

Ilia praavino, volvita en lanmantelo kaj sidanta proksime al karbujo, atendis ilin en malgranda, senaera ĉambro, sub la okuloj de la bustoj de siaj multenombraj nevinoj, nevoj, genepoj kaj pragenepoj. Pina  estis kontenta trovi tie ankaŭ avinjon Antonia . Ŝi kisis ilin, murmurante: “Vi kompatindaj infanoj. Rigardu – mi ordonis al la kuiristo fari por vi gri-buletojn.” Livia  gestis kvazaŭ ŝi volas diri ion, sed Antonia  diris al ŝi: “Ankoraŭ ne. Ili spertis malfacilan matenon. Lasu ilin unue ĝui malgrandan plezuron.”

La gluecaj buletoj estis la malplej plezuriga afero, kiun Pina  povis imagi en tiu momento, sed ŝi sciis, ke avinjo ne estos kontenta ĝis ŝi manĝos almenaŭ tri aŭ kvar. Ŝi faris sian eblon engluti ilin per la helpo de akvumita vino, kaj forlekis la mielon de siaj fingroj. Livia  ridetis senpacience.

“Avinjo”, Pina  diris al Livia . “Ĉu mi rajtas demandi ion?”

Livia  kapjesis kaj Pina  demandis: “Kien iros panjo?”

Livia  vespiris. “En ĉi tiu momento ŝi troviĝas ĉe via familia bieno en Herkulano. Tamen la afero ankoraŭ atendas debaton en la senato. Mi devas averti vin pri la propono de Sejano: ke ŝi estu sendita en ekzilon.”

Pina  rigardis siajn piedojn. La novaĵo ne plu povis ŝoki ŝin; ŝi sentis sin malplena de ĉia emocio. Sinjo denove ploris.

“Kio pri Nerono?” Boteto demandis.

“Lin oni sendos al Pontio”, Livia  diris. “Tio estas insulo ne tro malproksima de Antio. Troviĝas tie urbo kaj granda vilao, kie via frato loĝos. Mi mem iris tien de tempo al tempo por ĝui ferieton kun mia kara Aŭgusto. Mi memoras, kiel ni promenis laŭ la rokaj altaĵoj – kaj estas belega perspektivo de la domo. Nerono vivos tie tute komforte.”

Memoro revenis al Pina  pri afero okazinta kelkajn jarojn pli frue. Dum ili restis ĉe sia apudmara vilao en Antio, ŝi iris en la ĝardenon kaj hazarde trovis panjon, kiu sidis sur marmora benko kaj elrigardis super la maro. La tago estis brile klara, kaj la maro havis eksterordinaran turkisbluan nuancon. Malproksime en la distanco estis nebuleca formo kiel blanka nubo malalte ĉe la horizonto. “Venu sidi kun mi”, panjo diris al ŝi. Ŝi metis brakon ĉirkaŭ Pina n kaj tiris ŝin proksimen. “Estas elstara perspektivo hodiaŭ. Eblas elrigardi la tutan distancon ĝis la insuloj.” Pina  levis siajn okulojn al la vizaĝo de sia patrino kaj rimarkis, ke ŝiaj vangoj estas malsekaj.

“Nun aŭskultu min, ĉiuj kvar”, ilia praavino diris. “Verŝajne vi jam scias, ke estis esprimitaj iuj malprudentaj komentoj, kaj tial viaj patrino kaj frato estis devigataj foriri el Romo. Mi devas insisti pri la neceso elekti viajn vortojn tre prudente, precipe kiam vi parolas antaŭ homo, kiu ne apartenas al la familio. Kelkfoje eblas misinterpreti hazardan aludon.”

Sed la komentoj de panjo ne estis misinterpretitaj, Pina  pensis. Ŝi ja vere diris, ke Nerono devus esti imperiestro anstataŭ onklo Tiberio.

“Ĉu oni permesos al ni skribi al panjo?” Livila  demandis.

La maljunulino konsideris. “Tio ŝajnas al mi akceptebla”, ŝi diris finfine. “Tamen mi avertu vin, ke mi atendos vidi viajn leterojn antaŭ ol ili estos sigelitaj.”

Pina  pensis pri tiuj du viroj, kiuj trarigardis la tabuletojn en la studejo de ŝia patrino. Ĉio ajn, kion ilia patrino skribos al ili, estos kontrolata.

“Nu, dum vi restos ĉi tie, ne estas kialo, por ke vi ne sekvu vian normalan rutinon. Mi komprenas, ke hodiaŭ estis tre perturba por vi, sed morgaŭ vi daŭrigos viajn regulajn lecionojn kun la instruisto de Gajo.” Almenaŭ tio estis trankviliga informo por Pina . Ĝis tiam ŝi serioze timis, ke ilia praavino kontraŭstaros Timoteon kiel nekonvenan instruiston por ŝi kaj ŝiaj fratinoj.

Mi kaj miaj fratinoj ricevis bonegan edukon. Mia patrino sciis, ke iam ni iĝos edzinoj kaj patrinoj de la ĉefaj civitanoj, kaj opiniis tion grava, ke ni kapablu subteni niajn edzojn en ties laboro kaj pretigi niajn filojn por iliaj estontaj karieroj.

Ŝi provizis nin per greka nutristino, por ke ni ensuĉu la grekan, por tiel diri, kune kun la lakto de nia vartistino. Kiam ni estis pli aĝaj, ni rajtis partopreni la lecionojn de nia frato. Miaj fratinoj kaj mi pruvis, ke knabinoj kapablas profiti de serioza edukado. Miaj propraj talentoj estis por historio kaj retoriko; fakte nia instruisto ofte esprimis bedaŭron, ke kiel virino mi ne havos okazon por praktiki tiun arton en la publika vivo. Mia fratino Drusila  interesiĝis pri poezio, dum Livila  montris preferon, nekutiman ĉe knabino, je filozofio.

Sinjo ĉiam afektis abomeni niajn lecionojn. Ŝi plendis kaj grumblis – kiel povis esti, ke Boteto preferis ŝin al mi? Stulta Sinjo kun siaj pupoj kaj knabinecaj flustrado kaj sekretoj kaj siaj stultaj amikinetoj, imitantaj plenkreskajn sinjorinojn, interŝanĝantaj klaĉojn kaj aranĝantaj festetojn por siaj pupoj. Oni estus povinta supozi, ke ŝiaj interesoj konsistas nur el belaj vestoj kaj la juveletoj, kiujn ŝi rajtis porti en specialaj okazoj – sed verdire, ne mankis al Sinjo inteligento. Ŝi estis same lerta pri siaj lecionoj kiel mi kaj Livila ; estis por ŝi nenia peno kompletigi ilin perfekte kaj senzorge, dum ŝi samtempe plendadis, kiom ili tedas ŝin.

Mi sciis, ke mi ne estas bela kiel ŝi, pro miaj larĝa vizaĝo kaj granda nazo, iom bulbeca ĉe la pinto. Amuze, la belulino inter ni ne estis Sinjo, sed Livila . Sed Livila  estas indiferenta al sia aspekto; ŝi ĉiam senpacience atendis por eskapi de la buklilo kaj reveni al la papirusaĵo, kiu restis etendita sur ŝia lito por ke ŝi ne perdu sian lokon. Tial Sinjo ne havis rivalon en sia ambicio esti la belulino de la familio, kaj dum ŝi kondutis kvazaŭ ŝi estus la plej admirinda inter ni tri, iel tio estis vera.

Kiam ili rajtis foriri, la tri knabinoj revenis al la tro plena ĉambro, kiu estos ilia dormejo dum nedifinita periodo. “Kia maljuna maliculino!” Sinjo kriis, tuj kiam ili troviĝis interne. “Ĉu vi aŭdis kion ŝi diris? Ŝi intencas legi niajn leterojn.”

“Ne tiel laŭte!” Pina  diris. “ Livila , fermu la pordon.”

“Fermu ĝin mem”, Livila  diris.

Pina  volis rebati, sed tiam ŝi memoris, ke ili ne lasu la sklavojn de ilia praavino subaŭskulti, kion ili diras. Ŝi leviĝis kaj fermis la pordon.

“Vi scias, kion tio signifas, ĉu ne?” Sinjo diris. “Kiom ajn ni abomenas resti ĉi tie, ni estas kaptitaj. Ni eĉ ne povos diri tion al panjo.”

“Mi dubas, ĉu panjo povus fari ion pri la afero ĉiuokaze”, Pina  diris.

“Kaj do, kion ni faru?” Sinjo diris. “Kiu helpos nin?”

“Ni devos elturniĝi mem”, Pina  diris. “Panjo jam havas sufiĉe por pripensi.”

“Ho, pro la bona diino!” Sinjo diris. Ŝi ĵetis sin el la ĉambro, batfermante la pordon, kiu resvingiĝis kaj malfermiĝis malantaŭ ŝi. Pina  leviĝis kaj fermis ĝin.

“Mi ne ŝatas ĉi tiun ĉambron”, Livila  diris. “Mi ne ŝatas tiun bildon.”

Pina  komprenis ŝiajn sentojn. La ĉambro estis farbita per malgaja flav-bruneta nuanco; tian impreson oni ricevis per la lumo de malfrua posttagmezo, kiu enŝteliĝis tra malgranda fenestreto kun krado. Sur unu muro estis pentraĵo, kiu montris luktantan virinon forportatan de grupo de viroj, dum homo en pastraj vestoj staris flanke kun la ofertranĉilo preta en sia mano kaj kun siaj okuloj pie levitaj al la ĉielo.

“Ĉu vi volas legi?” Pina  demandis. “Portu la volvaĵon en la vestiblon – estas tie sufiĉe da lumo.”

Livila  grumblis kaj tordis sian korpon. “Mi ne volas iri tien – eble tio ne plaĉos al avinjo Livia . Ĉu vi restos kun mi?”

Pina  konsentis kaj ili prenis siajn librojn – ŝi legis biografion de famaj virinoj, dum Livila  profundiĝis en Metamorfozoj . Tio estis la plej ŝatata libro ankaŭ de Pina , kiam ŝi estis pli juna, kaj tiam ŝi legadis ĝin, ĝis ŝi konis multajn el la rakontoj preskaŭ parkere. Ŝi atendis ĝis ŝia fratino estis trankvile okupata en la vestiblo kun sia volvaĵo, tiam ŝi diris: “Nur momenteton”, kaj senbrue forlasis ŝin tie por legi.

Ŝi trovis Sinjon en la ĉambro de Boteto. Li devis dividi kun Timoteo, kiu bonŝance ne ĉeestis en tiu momento. Sinjo kaj li flustradis inter si, sed ili ĉesis paroli, tuj kiam aperis Pina . Ŝi eniris, kaj zorge fermis la pordon. Ignorante la frostan silenton, ŝi eksidis sur la liton. “Estas afero, kiu maltrankviligas min.”

“Ĉu vere?” Boteto diris sarkasme, kaj Sinjo ridis.

Pina  sciis, ke ŝia frato estas timigata de ĉio, kio okazas al ilia familio, kaj ke kiam li timas, li emas inciti siajn proksimulojn. Sed ŝi ne devas permesi, ke li silentigu ŝin. La situacio estas tro serioza por tio.

“Panjo avertis min, ke ni devas tre atenti pri ĉio, kion ni diros antaŭ aliaj homoj. Kaj tio inkluzivas praavinjon.”

“Kia ekscito!” Boteto diris. “Preskaŭ same amuza kiel teatraĵo.”

“Boteto, ĉi tio estas grava”, Pina  diris.

“ Boteto, ĉi tio estas grava ”, li imitis ŝin moke. “En ordo, Gruo, ni aŭskultas. Kio estas tiu grava afero?”

“Panjo klare diris al ĉiuj, ke Nerono devus esti la imperiestro anstataŭ onklo Tiberio. Sed tio apenaŭ povus plaĉi al avinjo Livia  – finfine, onklo Tiberio ja estas ŝia filo.”

“La homo, pri kiu ni devos atenti, ne estas avinjo”, Boteto diris. “Kaj onklo Tiberio estas ekster Romo de la pasinta jaro. La homo, pri kiu ni devos zorgi, estas Sejano. La reganto de la senato nuntempe estas li.”

“Sejano!” Sinjo diris. En ŝia vizaĝo vidiĝis ŝoko.

“Ĉu vi ne komprenis ion ajn?” Boteto mokis ŝin. “ La paĉjo de Junila  estas tiel afabla homo.  Kion vi diras al ŝi, kiam vi iras ĉe ŝin por ludi? Povas esti, ke ŝi kuras tuj poste por rakonti al sia patro ĉion, kion vi rakontis al ŝi.”

“Mi neniam rakontis ion ajn al Junila . Ni ne parolas pri tiuspecaj aferoj.”

“Ne, kompreneble ne, vi nur babilas pri pupoj kaj geedziĝoj kaj tiaj gravaj aferoj.”

Boteto jam kritikaĉis ĉiujn, kaj Sinjo estis rebatonta. Ne plu gravis al Pina , kiel reagos ŝia frato; ŝi sciis, ke ili devas paroli mallaŭte. “Silentu!” ŝi siblis. “Ni ne devas lasi la sklavojn aŭdi nin. Sklavojn oni povas torturi.” Ŝiaj du gefratoj turnis sin al ŝi kun esprimoj de miro. Pina  rapidis por fortigi sian argumenton. “Aŭdu, mi scias ke Sejano regas la senaton, sed ni ne loĝas en lia domo. La homo, pri kiu ni devas atenti, estas avinjo Livia .”

“Kaj tamen ŝi mem invitis nin veni loĝi ĉi tie”, Sinjo diris.

“Eble ŝi nur volis teni nin sub sia okulo”, Pina  diris. “Eble ŝi havas sklavojn, kiuj notas ĉion, kion ni diras.”

“Do, kial ŝi diris al ni, ke ni atentu, al kiu ni parolas?” Sinjo diris. “Avinjo Livia  adoras Boteton. Ĉu vi ne vidas ŝian mielaĉan rideton, kiam ajn ŝi rigardas lin?”

Pina  iris al la pordo kaj malfermis ĝin. Neniu ekstere. “Jes, ŝi ja ŝatas nin, kaj mi ne kredas, ke ŝi volas kaŭzi al ni problemojn. Sed ŝi certe ne ŝatas nin tiom, kiom ŝi ŝatas la propran filon.”

“Do, vi provas diri al ni, Gruo, ke ni estu prudentaj”, Boteto diris. “Precipe kiam avinjo Livia  estas en la proksimeco. Aŭ kiam ŝiaj sklavoj spionas nin.”

“Jes, ĝuste tiel”, Pina  diris, iom surprizite, ke ŝi sukcesis komprenigi al li la situacion. Sed neniam eblis certi pri Boteto – foje li ŝajnigis konsenti, nur por ke oni senstreĉiĝu, antaŭ ol li ponardos per iu kruela komento, eventuale ŝerca, eventuale ne.

“Vi scias, kiu kulpas pri ĉio ĉi”, diris Boteto. “Panjo. Ŝi konstante babilaĉas pri Aŭgusto kaj la sanktaj rajtoj de la Julianoj. Ke ni estas posteuloj de Venuso – kvazaŭ oni vere kredus tiajn stultaĵojn – kaj Aŭgusto tie supre sur la Monto Olimpo. Ŝi eĉ ne kredas tion mem! Se ŝi nur parolus iom pli prudente. La sekvo estas, ke ŝi endanĝerigis Neronon... kaj eble nin ĉiujn.”

“Nin ĉiujn!” Sinjo diris.

“ Nin ĉiujn!  Jes kompreneble nin ĉiujn. Ne nur Nerono estas posteulo de Aŭgusto. Ĉi tio koncernas ankaŭ min kaj Druson.”

Sinjo turnis sin al sia frato kun terurita mieno. Estis klare, ke liaj vortoj pli tuŝis ŝin ol ĉio dirita ĝis nun. “Ho, Boteto! Vi ne supozas, ke oni venos preni ankaŭ vin!” Ŝia voĉo tremis.

“Ne ploraĉu denove”, diris Boteto. “Vi knabinoj estos en ordo. Sejano ne havos problemon aranĝi aferojn por vi tri – li devos nur elekti la ĝustajn edzojn.”

“Ankaŭ avinjo Livia  ne ŝatas Sejanon”, Pina  diris.

“Prave”, diris Boteto. “Sed ŝi ne estas la imperiestro. La imperiestro estas praonklo Tiberio, kaj se li fidas al Sejano, nek avinjo nek iu ajn povos malhelpi tion. Kaj nun, unu el vi klarigu al mi, kiel ni metos buŝumon al Livila . Ŝi sufiĉe ofte aŭdis panjon rakonti al ĉiu ajn, ke Tiberio ne devus esti la imperiestro, kaj plendi, ke li ne petis renovigon de la senato fine de siaj unuaj dek jaroj. Tipa misago de panjo – paroli pri tiaj aferoj antaŭ ok-jarulo.”

“Mi klarigos al Livila ”, Pina  diris. “Ŝi ne estas malsaĝa.”

“Jes, ni ĉiuj scias, ke ŝi estas via preferata”, Sinjo diris. “Mi esperas nur, ke ŝi indas je tio.”

Dum tiu tempo, Sejano faris ĉion eblan por veneni la menson de Tiberio kontraŭ mia patrino kaj miaj du plej aĝaj fratoj. Li faris tion kun tiom da sukceso, ke finfine mia patrino estis forpelita el Romo kaj devis resti sub la kontrolo de gardistoj en sia propra vilao en Herkulano, dum mia plej aĝa frato Nerono estis sendita al nia familia bieno en Mevanio. Poste, oni kondamnis ilin al ekzilo. Mia frato estis sendita al la insulo Pontio, kaj mia patrino al Pandaterio. Rilate al mia patrino, tio estis elstare kruela decido de Tiberio, ĉar li bone sciis, ke en tiu sama insulo ŝia patrino Julia  restis malliberulo dum kvin jaroj.

Oni sendis min kun mia frato Gajo kaj miaj du pli junaj fratinoj por loĝi ĉe la patrino de Tiberio, nia praavino Livia . Tiberio ne estis en bonaj rilatoj kun sia patrino; kaj tamen, ni kvar infanoj estis konsciaj, ke oni kontrolas nin. Malgraŭ tio, Livia  traktis nin afable. Ŝi ofte rakontis al ni pri sia edzo Aŭgusto

Ne, ŝi ne rakontis al la aliaj. Estis mi, kiu volis aŭdi ŝiajn anekdotojn.

Ŝi ofte rakontis al mi pri sia edzo Aŭgusto kaj pri la manieroj, laŭ kiuj ŝi povis helpi lin. Ŝi klarigis al mi, kiel li diskutis kun ŝi siajn politikojn, antaŭ ol li prezentis ilin al la senato, kaj kiel li notis gravajn argumentojn sur tabuleton kaj laŭtlegis ilin al ŝi kvazaŭ li estus advokato pretiganta proceson. Tiutempe mi ne antaŭvidis, ke same kiel Livia  mi iam fariĝos la edzino kaj patrino de imperiestroj, sed en postaj jaroj la lecionoj, kiujn mi ricevis de ŝi, estis por mi tre valoraj.

Ĉu vere mi ne antaŭvidis? Dum praavinjo rakontis, la tutan tempon mi aŭskultadis kaj lernis. Mi volis esti kiel ŝi. Se mi ne povos mem esti imperiestro, mi almenaŭ povos esti sekretario de imperiestro, mi povos verki por li la paroladojn kaj flustri en lian orelon, kiam li akceptos ambasadistojn. Sed prefere mi ne sugestu, ke mi havis pensojn de tiu speco. Oni tiom timas virinojn, kiuj interesiĝas pri viraj aferoj.

5

En Romo

Somere, 28 pK

“Ne permesu al vi devojiĝi pro kalumniojkaj fisugestoj, pro inventitaj misdiroj kaj pro onidiroj pri incesto. Se mia klera kolego serioze kredas, ke Klodia  kulpas pri incesto, li diru tion malkaŝe, li montru al ni la pruvojn. Ĉi tiu proceso neniel temas pri marbordaj ferioj...”

Bona komenco, laŭ la opinio de Pina , sed pri unu detalo ŝi ne estis konvinkita. “Ĉu vi ne parolas por la akuzantoj?”

La voĉo de Boteto silentiĝis. “Kiel tio rilatas al la afero?”

“Nu, ĉu la akuzanta advokato ne devas paroli unue? Mi volas diri, ke vi ankoraŭ ne estus aŭdinta la onidirojn. Ili venos poste.”

Ŝia frato alrigardis ŝin, mallarĝigante siajn okulojn kontraŭ la suno. Estis plena somero – ilia dua somero en la domo de Livia  – kaj Boteto kaj liaj fratinoj sidis ekstere por fari siajn lecionojn sub la kolonaro, kiu ĉirkaŭis la ĝardenon. “Timoteo diris, ke mi verku respondon al la parolado de Cicerono. Se temas pri respondo, ĝi venas poste, ĉu ne!”

Pina  sentis, ke ŝi staras sur malfirma grundo. Ŝi estis preskaŭ certa, ke ŝi pravas, sed ŝi ne estis sufiĉe informita por subteni sian flankon de la diskuto.

“Mi rekomencos de la komenco”, diris Boteto. “Kaj ĉi-foje bonvolu subpremi viajn duonbakitajn kontraŭstarojn.” Li ĵetis rigardon al sia skribtabuleto, enspiris, kaj alparolis siajn tri fratinojn. “Sinjoroj de la Senato: ne permesu al vi devojiĝi pro kalumnioj kaj fisugestoj, pro inventitaj misdiroj. Se mia klera kolego serioze kredas, ke Klodia  kulpas pri incesto, li diru tion malkaŝe, li montru al ni la pruvojn. Ĉi tiu proceso neniel temas pri marbordaj ferioj aŭ renkontiĝoj en la banejo. Sinjoroj de la Senato: ĉi tiu proceso temas pri murdo kaj veneno.

“Antaŭ ni estas du ĉefaj akuzoj. Unu estas, ke Celio ricevis de Klodia  monon, kiun li uzis por aranĝi la murdon de ambasadisto. La alia estas, ke preninte ŝian monon, li tiam provis veneni ŝin. Estas ankaŭ tuta serio da malpli seriozaj akuzoj: insidoj kaj atencoj, instigado al popolribelo, kaj aliaj fiaj kondutoj.”

Boteto parolis bone: malrapide kaj klare, kiel lia instruisto ĉiam konsilis. Pina  sciis, ke lia parolado verŝajne ne sonos same flue kiam li prezentos ĝin la postan tagon al iliaj avinoj Livia  kaj Antonia . Paroli antaŭ spektantaro nervigos lin. Li lasos la zorge preparitan tekston forkuri de li, parolante pli kaj pli rapide, ĝis lia voĉo fariĝos akuta kaj streĉita, kaj lia lango stumblos sur la vortoj.

“Sinjoroj de la Senato, vi jam aŭdis la akuzojn kontraŭ Klodia  – aŭ, pli ĝuste, mi ne diru akuzoj , sed fisugestoj . Mia klera kolego sugestas, ke Klodia  transdonis la monon, sciante ke ĝi estos uzata por mendi la mortigon de la ambasadisto...”

Pina  konis la originalan pledon de Cicerono, kies plej memorinda paragrafo konsistis el atako kontraŭ la moraloj de Klodia , kaj sekve kontraŭ ŝia fidindeco kiel atestanto. “Ĉu vi ne diros, ke ŝi donis al li la monon por prezenti spektaklon? Estis io pri tio en la parolado.”

“Li ne menciu tion”, Sinjo diris. “Tiel ŝi impresus eĉ pli malbone.”

“Kial ne? Sen tio ŝajnos, kvazaŭ ŝi donis al li la oron, ĉar... nu, vi scias, nur ĉar ŝi ŝatis lin.”

“Vi parolas pri virino, kiu financis spektaklon”, Boteto diris. “Ŝi enmiksiĝis en la politikan karieron de Celio... Aŭ tio, aŭ li estis ŝia amanto.”

“Kial ŝi ne rajtus helpi Celion gajni pli da voĉoj?” Pina  diris. “Tio ne signifas, ke li estis ŝia amanto. Mi certas, ke panjo volus helpi kandidaton, se ŝi dezirus, ke tiu homo gajnu.”

“Kaj vidu, kio sekvis el tio por panjo”, Boteto diris. “Ĉu vi aŭskultos min, aŭ ĉu vi preferus verki la paroladon mem?”

“Ne, mi aŭskultas”, Pina  diris.

“Kial vi ne verkas la paroladon, Pina ?” Livila  levis sian kapon el sia volvaĵo, kiu estis etendita antaŭ ŝi sur la kahelita pavimo de la kolonaro. Ŝi kuŝis surventre en pozo, kiu estus ege malmodesta, se ŝi aĝus pliajn du-tri jarojn, svingante siajn krurojn supre.

Pina  imagis sin mem vestita en peza blanka robo kiel pastrino de Vesta , staranta antaŭ la senato. Onklo Klaŭdio iam permesis al ŝi rigardi tra la malfermita pordo, en okazo kiam la senato ne kunvenis, kaj ŝi vidis du aŭ tri vicojn da lignaj sidlokoj kun altaj dorsoj frontantaj unu la aliajn trans mallarĝa spaco, sub la lumo el kelkaj altaj fenestretoj. Verdire, ŝi estis iom seniluziigita. Ŝi jam aŭdis tiom pri la senato, kaj ĝi ludis tiel gravan rolon en la vivo de ŝia familio, ke ŝi ĉiam imagis, ke ĝi estas multe pli impona.

“Kiun sencon tio havus?” ŝi diris. “Virinoj ne rajtas fari paroladon.”

“ Hortensia  faris”, Livila  atentigis. “Mi estas certa, ke vi povus fari paroladon same bonan kiel la ŝia.”

Sinjo kaj Boteto ekridegis. Pina  estis ĝenata; la fido de Livila  pri ŝiaj kapabloj estas flata, sed ĉu la knabino neniam lernos, kiam teni siajn pensojn interne de sia kapo? “Ne diru stultaĵojn”, ŝi respondis.

La pordo de la domo malfermiĝis, kaj en la ĝardenon venis Tercia . La kvar gefratoj eĉ ne memoris tempon, kiam tiu grizhara virino ne estis servistino de Livia . Ŝi alproksimiĝis al ili kun la certeco de homo, kiu scias, ke ŝi havas la apogon de pli alta aŭtoritato. “Pardonu min, fraŭlino”, ŝi diris al Pina . “Via praavino petas vian ĉeeston.”

La tuja penso de Pina  estis, ke Livia  devas havi por ili ian novaĵon pri ilia patrino. Estis kvazaŭ ŝi sentus basan knaradon, kiel la tamburo en komika teatraĵo, avertantan pri ia venonta ŝoko. Sed kompreneble, se Livia  havus gravan informon por transdoni al siaj genepoj, ŝi alvokus Boteton, ne ŝin.

Ĉu ŝi iel malplaĉis al sia avino? Laŭ sia scio, ŝi ne kulpis pri iu ajn nekonvena konduto... tamen tio ne plene forigas la eblecon, ke ŝi aŭ unu el ŝiaj fratinoj preterpaŝis iun nesuspektatan limon. Pina  konstatis, ke Sinjo kaj Livila  rigardas ŝin kun esprimoj de ioma antaŭtimo.

“Diru al avinjo, ke mi tuj venos. Ĉu ŝi estas en la studoĉambro?” Tie, laŭ la scio de Pina , ŝia praavino pasigas grandan parton de sia tempo, diktante leterojn, ricevante raportojn pri la administrado de siaj bienoj, aŭ konsultante unu el dekoj da skribovolvaĵoj senorname binditaj en samkoloraj linaj kovriloj.

“Pri kio temas, laŭ via supozo, Pina ?” Sinjo demandis, tuj kiam la maljuna ekssklavino malaperis internen.

“Nenio aparte grava”, Boteto diris, kun sia akuta rido. “Ŝi nur enskribis vin ĉiujn tri kiel pastrinojn de Vesta . Nu, tio detruas vian planon esti la unua virino, kiu faros paroladon antaŭ la senato.”

“Se tio estus mia plano.” Pina  turniĝis por eniri la domon. Puŝante flanken la glitpordojn, ŝi aŭdis Livila n diri: “Plaĉus al mi esti pastrino de Vesta . Ili rajtas pasigi sian tutan tempon legante, kaj farante kion ajn ili deziras.”

Eklogo ne estis en la ĉambro de la fratinoj, sed Pina  preferis ne malŝpari tempon vokante ŝin. Estis ankoraŭ iomete da akvo en la kruĉo sur la apudlita tableto, do ŝi rapide ĵetis al si iom en la vizaĝon, kiu certe devas esti ŝvita kaj ruĝa, kaj faris sian eblon glatigi sian hararon helpe de la arĝenta spegulo, kiun oĉjo Klaŭdio donacis al ŝi okaze de la lasta Saturna festo. Ĉu ŝi ankaŭ ŝanĝu sian robon? – tamen ne, tio postulos tro da tempo, kaj ŝi ne devas atendigi avinjon. Ŝia jupo estis iom ĉifita. Ŝi rektigis la faldojn, religis la zonon, kaj nur kelkajn minutojn poste ŝi estis preta por paŝi kun esprimo de ŝajna trankvileco en la studejon de sia praavino.

Ambaŭ avinoj estis tie. Livia  sidis en seĝo kun sia mentono apogita sur la mano, dum ŝi aŭskultis sklavon legi el manuskripto en la greka. Avinjo Antonia  kuŝis sur divano apud malalta tablo kaj ronĝetis karameligitajn fruktojn. Profundiĝis en Pina  la sento de antaŭtimo. Kio estus povinta okazi, postulanta ĉeeston de ambaŭ avinoj?

“Ha, jen vi, karulino”, Livia  diris. “Vi rajtas foriri”, ŝi aldonis al la sklavo. “Marku la lokon.”

Pina  staris antaŭ ŝi, atendante, dum ŝia praavino detale ekzamenis ŝin. Ŝi fiksrigardis la kameon ĉe la kolo de Livia : ĝi montris junecan Aŭguston kun la haroj flirtantaj en la vento kiel ĉe juna dio. La tono de avinjo estis afabla; almenaŭ ne ŝajnis, ke ŝi koleras.

“Nu, karulino mia – sendube vi jam estas pensanta, ke alproksimiĝas la tempo, kiam oni edzinigos vin.”

La vortoj de Livia  ne trafis Pina n kiel absoluta ŝoko. Tiu ŝerco de Boteto pri la pastrinoj de Vesta  estis jam vekinta en ŝia menso tiun eblecon. “Jes, avinjo”, ŝi diris.

Pina  jam sciis, ke iam ĉi tiu momento nepre devos alveni. Nun kiam ĝi efektive aperis, ŝi sentis eksciton, sed samtempe iom da timo. Edziniĝi signifas esti plenkreska, veturi tien-reen en portolito, kaj fari tion, kion plenkreskaj sinjorinoj faras, kio laŭ ŝia malklara ideo estus doni ordonojn al la sklavoj kaj prezidi ĉe vesperaj festenoj. Kelkaj knabinoj estas donitaj al edzo de preskaŭ ilia sama aĝo, sed aliaj trovas sin kun viro multe pli aĝa, pli simila al patro.

“Pro la iom necerta situacio de via familio”, Livia  daŭrigis, “mi kaj via avino Antonia  decidis, ke estus en via plej bona intereso meti vin sub la protekton de edzo. Ni intertraktis aranĝon, kiu laŭ mia opinio estos tre kontentiga.” Livia  paŭzis kaj ridetis.

Pina  ne riskis rideti responde; ŝi sciis, ke tio rezultos kiel grimaco. Ŝi preferis teni sian vizaĝon glata kaj senesprima, dum ŝi atendas por aŭdi, kiu sorto estos al ŝi asignita.

“Sendube vi volas mem doni al ŝi la novaĵon”, Livia  diris al Antonia .

Ŝvelronda Antonia  ekstaris, lekante siajn fingrojn, kaj venis brakumi sian nepinon. “Vi estos edzinigita al mia nevo. La filo de mia fratino – Gneo Domicio Ahenobarbo.”

La nevo de avinjo: certe ŝi iam vidis lin en iu familia evento – ĉu eble ĉe la edziĝo de sia frato Druso? Aŭ ĉe la funebra ceremonio de sia praonklino? Eventuale li estis unu el la amaso da onkloj kaj plenkreskaj kuzoj...

“Ĉu vi memoras festenon, tuj antaŭ la Iduoj”, Livia  diris, “kiam mi alvokis vin kaj viajn fratinojn saluti miajn gastojn? Li kuŝis sur la meza divano.”

“Ĉu li estis tiu kun la lentugoj?”

“Kara knabino, vi scias, ke la membroj de la familio Ahenobarbo estas famaj pro sia hela haŭto. La familio de via patrino ne estas la sola markita de la dioj.”

Jes, kompreneble Pina  konis la legendon. Iam en la mita pasinteco, la praulo de la gento Ahenobarbo estis tuŝita de unu el la filoj de Jupitero, de Kastoro aŭ Polukso (la rakonto ne specifis), kiu tuj ŝanĝis lian nigran barbon al la koloro de ruĝeca bronzo; tiu trajto, per sagaca elektado de kunulinoj, restis en la familio ĝis la nuna tempo. “Kiom aĝa li estas?” ŝi demandis.

Ŝiaj avinoj ridis. “Li baldaŭ havos tridek jarojn”, Livia  diris. “Certe sufiĉe juna, kvankam eventuale vi ne opinias tion. Via praonklo Tiberio jam donis sian plenan aprobon pri la aranĝo. Post via geedziĝo, li kompreneble zorgos, ke via edzo ricevu konvenajn honorojn. Mi atendas, ke Gneo Domicio fariĝos konsulo en baldaŭa jaro.”

Do, ŝi estas destinita fariĝi edzino de konsulo. Tiel devus esti; Pina  sciis, ke ŝi rajtas atendi tion kiel la filino de Ĝermaniko kaj la posteulino de Aŭgusto. Sed ŝi neniam imagis, ke tio alvenos tiel baldaŭ. “Ĉu mia patrino scias?”

“Ne estis eble konsulti ŝin. Mia kara...” la voĉo de Livia  surprizis ŝin per sia tenera tono, “mi scias, ke ne estas facila afero por knabino de via aĝo forlasi sian familion kaj transpreni ĉiujn zorgojn mastrumi propran servistaron. Mi havis nur kelkajn jarojn pli ol vi, kiam mi unue edziniĝis, kaj mi ne forgesis miajn tiamajn sentojn. Sed Domicio estas afabla homo, kaj mi kredas, ke li prizorgos vin.”

Mastrumi servistaron! Pina  subite sentis sin drononta antaŭ la perspektivo, kiu frontas ŝin. Ĝis tiam ŝi ĉiam supozis, ke kiam ŝi edziniĝos, ŝi iel scios kion fari, sed je la konstato, ke tiu momento jam galopas renkonte al ŝi, ŝi kun timo rimarkis, ke ŝi tute ne estas preta por tio.

Livia  ŝajne divenis ŝiajn pensojn. “Ĉiuokaze, mi ne atendas, ke mastrumi la servistaron estos via ĉefa tasko. Kiam via edzo konsuliĝos, li bezonos edzinon kiu kapablas subteni lin kaj agi liaflanke. Vi havos viajn devojn: stari apud via edzo en publikaj okazoj, helpi lin akcepti siajn gastojn... Vi estas inteligenta junulino, Agripina  – se vi estus knabo, mi aŭgurus por vi brilan estontecon. Vi ne rajtos mem fariĝi konsulo, sed kiel edzino de konsulo vi povos okupiĝi pri publikaj aferoj preskaŭ same kiel via edzo. Venos homoj por peti de vi komplezojn, dezirante ke vi uzu vian influon. Kaj ĝuste tiel, se vi paŝos atente, vi povos realigi ĉion laŭ via ideo, same kvazaŭ vi estus viro. La ĉefa afero estas, ke vi agu diskrete. La homoj nepre ne diru, ke la konsulo estas regata de sia edzino.”

Pina  blinde rigardis la kameon de sia praavino. Tikletis ŝian cerbon ĉiuj ebloj ĵus prezentitaj al ŝi. Mastrumi servistaron estis timiga perspektivo; diskuti la publikajn aferojn kun sia edzo ŝajnis multe pli alloga okupo. Ŝi ja povis imagi sin fari ion tian.

“Ĉesu suĉi tiun denton!” Livia  kriis senpacience. Pina  eksaltis – dum la antaŭa momento ŝia menso vagis malproksime. “Jen mi klarigas al vi, kiel vi povos subteni vian edzon, dum vi esploras en via buŝo kiel stulta lernejanino. Neniu rimarkus tiun denton, knabino, se vi ne altirus al ĝi ilian atenton.” Tiam ŝi ridis kaj daŭrigis per pli milda tono: “Kompreneble mi ne atendas, ke vi transprenu la zorgojn de konsulo jam la venontan jaron. Sed post iom da tempo – kiam vi atingos dek sep aŭ dek ok jarojn, mi certas, ke vi scios kion fari. Vi devas plu studi, mia kara, vi devas legi la historiojn, vi devos sekvi la okazaĵojn en la senato, vespere vi devos aŭskulti la konversacion inter la invititoj de via edzo.”

“Sed kiel mi povos studi?” Pina  demandis. “Ĉu mi ankoraŭ rajtos fari miajn lecionojn kun Timoteo?”

Avinjo Antonia  ridis. “Vi estos edziniĝinta virino, Pina , vi ne bezonos ankoraŭ pensi pri lecionoj!”

“Kiam okazos la geedziĝo?”

“En septembro”, Livia  diris, “post kiam ni iros suden al Baulo. Tiberio jam promesis ĉeesti kun ni tie. Tio estas granda honoro, karulino – vi estos transdonita al via edzo de la imperiestro mem.”

Denove knaris la tamburo. En septembro! Do restas al ŝi apenaŭ pli ol unu monato por ĝui la restantajn tagojn de sia infaneco. Ĉiuj aferoj, kiujn ŝi planis fari: ŝi kaj Sinjo ricevis inviton gasti ĉe oĉjo Klaŭdio – ĉu ŝi ankoraŭ rajtos fari tion, kiam necesos peti permeson de edzo? Kaj mankos al ŝi la retorikolecionoj kun la instruisto de Boteto.

“Kaj nun mi volas averti vin pri serioza afero”, diris ŝia praavino. “Antaŭ vi staras grandioza estonteco – sed vi povus ankaŭ fari grandiozajn erarojn. Ne enplektiĝu en komplotojn kaj intrigojn. Tiel vi perdis plurajn familianojn: Julia n, Posumon... kaj nun viajn patrinon kaj fraton. Mi ne volas kritiki vian patrinon antaŭ vi, sed ŝi agis tre malsaĝe. Se ŝi nur estus kontentiĝinta pri la honoroj, kiujn oni proponis al ŝi, ŝi kaj Nerono ankoraŭ loĝus komforte ĉi tie en Romo.”

Pina  aŭskultis kun miro. Ŝi sciis, ke Livia  havis neniun kialon por simpatii kun ŝia patrino, kiu de jaroj plendadis, ke la filo de Livia  tute ne rajtas esti la imperiestro. Livia  daŭrigis, parolante pli al si mem ol al Pina : “Ŝi pensis, ke necesas nur esti vidvino de Ĝermaniko, nepino de Aŭgusto, kaj tio sufiĉas. Ŝi tro fidis je la gloro de sia familia nomo. Ni aliaj estis bonŝancaj, ke ŝi neglektis sekurigi sian pozicion antaŭ ol ŝi malkaŝis sian planon...”

Ŝi silentiĝis. Pina  denove pasigis la langon laŭ sia dento, dum ŝi konsideris la signifon de la vortoj, kiujn ŝi ĵus aŭdis. Se ŝia patrino ne estus farinta tiun eraron, se ŝi estus preparinta ĝuste la grundon...

La voĉo de Livia , nun klara kaj decida, interrompis ŝiajn pensojn. “Vi estas la filino de Ĝermaniko, kaj tio donas al vi bonan fundamenton. Sed memoru ĉiam jenon: tio estas nur la fundamento. Ĝi ne estas la tuta konstruaĵo.”

La du avinoj de Pina  kisis kaj gratulis ŝin, tiam Antonia  sugestis, ke eble ŝi volas sciigi la novaĵon al siaj gefratoj. Pina  eliris el la studoĉambro kaj paŝis malrapide al la ĝardeno. Ŝi sentis eksciton pro la interparolo kun Livia . Ŝi imagis sin kiel edzinon de la konsulo, aŭskultantan dum li provas siajn paroladojn, same kiel ŝi faras por sia frato – sed nun ŝi memoris la prezon pagendan por tiu ebriiga perspektivo. Edziniĝon al Gneo Domicio Ahenobarbo, tiu palvizaĝa viro kun la ruĝa hararo de Traka sklavo, lentuga kiel plateso apenaŭ tirita el la akvo.

“Kion vi faradis tiel longe? Kion deziris avinjo?” la fratinoj de Pina  volis scii, tuj kiam ŝi revenis al la ĝardeno.

Pina  memoris, ke ŝi estos edzino de konsulo. Necesas montri la trankvilan dignon konvenan por ŝia estonta situacio. “Mi edziniĝos.”

“Edziniĝos!” Estis aŭdebla la entuziasmo en la voĉo de Sinjo. “Al kiu?”

“Gneo Domicio Ahenobarbo. Li estas la nevo de avinjo.”

“Ĉu Domicio?” Boteto diris. “Ne tiu kun la ruĝa hararo kaj lentugoj?”

“Verŝajne jes. Li ĉeestis la vesperan festenon de avinjo Livia .”

Boteto kapneis kvazaŭ li ne kredus tion. “Certe estas iu eraro. Li estus povinta havi iun ajn, kiun li dezirus, kaj li prenas knabineton kun grasa vizaĝo kaj denta problemo.”

Pina  sciis, ke ŝi neniam lasu sian fraton vidi, kiam unu el liaj sagoj trafis la celon. “Li estus povinta havi iun ajn, kiun li deziras”, ŝi diris, “kaj li elektis min.”

“Jen la kialo, kial avinjo alvokis nin por saluti ŝiajn gastojn”, Sinjo diris. “Ŝi volis montri al li lian estontan edzinon. Vi ĉeestis, Boteto, vi restis tie la tutan vesperon. Kia li estas?”

“Li parolis la tutan vesperon pri la banejo, kiun li alkonstruas al sia domo. La muroj estos tegitaj per Friga marmoro, kaj la kuvo per Numida. Estas grave, ke la naĝejo estu sufiĉe profunda por plonĝado. Mi ĉiam naĝas dekduoble ĝian tutan longon, kiel unuan aferon ĉiumatene. ”

Pina  estis konsternita. Ĉu jen la estonta konsulo promesita al ŝi de ŝia avino? “Ĉu li diris, kie li loĝas?” ŝi demandis per laŭeble firma voĉo.

Boteto kliniĝis malantaŭen kun siaj manoj kunplektitaj ĉe lia nuko, kaj studis la dekoraciaĵojn sur la plafono de la kolonaro. Konsiderinte la demandon sufiĉe longe li respondis: “Mi kredas, ke li menciis la Sanktan Vojon.”

“Tio estas dezirinda loĝloko”, Sinjo diris. Aŭdiĝis en ŝia voĉo envia tono. “Vi estos tute proksima al la plej bonaj vendejoj.”

Tipa komento de Sinjo, Pina  pensis. Ĉu ŝi ne komprenas, ke ŝi kaj ŝia familio loĝas sur Palatino en domoj, kiuj iam estis la hejmoj de Aŭgusto kaj Ĝermaniko? Kie ajn loĝos la edzo de Pina , ŝia nova adreso neniam povos esti same eminenta kiel tiu, kiun ŝi forlasos. Ŝi tamen ne intencis dividi siajn dubojn kun Sinjo. Ŝi ĵetis al sia fratino feliĉan rideton, kvazaŭ ŝia sola deziro estus vagi inter la homamasoj ekster la luksaj butikoj laŭ la Sankta Vojo.

“Kaj li parolis pri sia vilao en Bajo”, Boteto aldiris. “Laŭ li, tio estas la plej bona loko por pasigi la someron.”

“Bajo!” Pina  ripetis. Panjo, laŭ ŝia scio, malaprobas Bajon, kaj same Avinjo Livia . Aferoj okazas tie – Pina  ne sciis precize, kiaj estas tiuj aferoj, sed ŝi havis malklaran ideon, ke Bajo estas la loko, kie virinoj renkontas viramikojn kaj faras tiujn agojn, kiujn nur geedziĝintaj paroj rajtas fari. Ankaŭ Cicerono malaprobis Bajon; tio estis unu el la ĉefaj ingrediencoj en lia atako kontraŭ Klodia . Ne necesis, ke li specifu, kiel Klodia  pasigis tie sian tempon. Sufiĉis la nura fakto, ke ŝi iris al Bajo.

“Li certe estas tre riĉa”, Sinjo diris. “Vi havos amason da mono post via edziniĝo. Kion vi faros per ĝi?”

Jen detalo pri kiu Pina  ankoraŭ ne pensis. “Mi ne scias. Mi ŝatus havi mian propran bibliotekon – same kiel avinjo Livia .”

“Bibliotekon!” diris Sinjo. “Vi povus havi vian propran bienon en la kamparo kun ĝardenoj kaj sklavoj, kaj fiŝbaseno, kiel avinjo Antonia  havas en Baulo.”

“Vi povus fariĝi mecenato”, Livila  diris. “Vi povus komisii al iu verki la historion de nia familio, kaj tiam en la unua folio tiu homo dankos vin, same kiel oni vidas komence de tiuj historioj en la biblioteko de Oĉjo Klaŭdio.”

“Kiam estos la geedziĝa festo?” Sinjo demandis.

“Kiam ni iros al Baulo. Venos onklo Tiberio.”

“Tio ne donos multe da tempo”, Sinjo diris. “Necesos mendi por vi novajn vestojn.”

“Novajn vestojn!” Boteto diris. “Pli utilus nova vizaĝo.”

“Ĉesu ĝeni, Boteto”, Sinjo diris. Ŝi returnis sin al Pina . “Vi bezonos vian propran servistinon. Mi scivolas, ĉu avinjo permesus al vi tuj aĉeti sklavinon.”

“Mi preferus havi Eklogon.”

“Vi ne povas preni Eklogon”, Livila  diris. “Kion farus mi kaj Sinjo?”

Livila  havas nur dek jarojn, Pina  pensis – kompreneble ŝi ankoraŭ bezonas ilian vartistinon. Kaj tamen, tio ne estas malbona ideo. Eklogo estis kun ili de kiam Pina  memoris; ŝi estis la nutristino de ŝi kaj Sinjo kaj prizorgis ilin, kiam ilia patrino iris orienten por resti kun ilia patro. Pina  sentus sin multe pli feliĉa, kiam ŝi transloĝiĝos al nova hejmo, se ankaŭ Eklogo troviĝus tie. Eklogo estus iu jam konata, iu al kiu ŝi povus konfidi, iu por glatigi la vojon ĉe la gesklavoj de ŝia edzo, kaj subteni ŝin inter tiom da novaj homoj. La edziniĝo kun Gneo Domicio estus multe pli facile frontebla, se ŝi rajtus venigi Eklogon.

PARTO DUA

Domicio

1

En Baulo

Aŭtune, 28 pK

“Ha, la tri diinoj!” Praonklo Tiberio etendis siajn lipojn per rideto, kiu malkaŝis mankantan denton ĉe unu flanko. Tiberio laŭŝajne neniam perfektigis la arton rideti; li ĉiam aspektis, kvazaŭ iu ĵus instruis al li kiel fari tion. Instigite de siaj avinoj, Pina  kaj ŝiaj fratinoj alproksimiĝis por loki siajn devigajn kisojn sur lian vangon. Lia haŭto aspektis tubera kaj malsana, kaj sur lia vizaĝo estis makuloj de sekiĝinta pasto, fendiĝintaj por malkaŝi aĉajn ulcerojn.

Por la tri knabinoj, onklo Tiberio ĉiam estis distanca figuro, kiu alrigardis ilin dealte: al tiuj alteco kaj distanco kontribuis ne nur lia impona staturo sed ankaŭ la konscio, ke li estas la imperiestro. De la lastaj tri jaroj tiu distanco pligrandiĝis en ĉiuj sencoj de la vorto, de kiam ilia praonklo retiriĝis al insulo laŭ la Kampania bordo, rezistante ĉiajn sugestojn, ke finfine li revenu al la ĉefurbo. Neniu sciis, kial li forrestis tiel longatempe. Livia  kaj Antonia  neniam diskutis la demandon antaŭ siaj genepoj, sed Pina  ja de tempo al tempo kaptis interŝanĝon de rigardoj, ĝenatan klaketon de la lango, aŭ malpaciencan elspiron, kiuj sugestis, ke ŝiaj du avinoj estas malkontentaj pro lia longedaŭra malĉeesto.

“Do jen ni, mia kara Agripina ”, diris ŝia praonklo. “Jam plenkreska, kaj eĉ edziniĝonta! Kiom aĝa vi estas nun?”

“Preskaŭ dektri-jara, onklo”, Pina  diris.

“Ĉu jam tiom granda! Kaj kio pri vi, Gajo?” Tiberio turnis sin al Boteto. “Kion vi studas nuntempe?”

“Mi okupiĝas pri la paroladoj de Cicerono”, Boteto diris. “Mia instruisto igas min legi ilin, kaj poste mi devas verki respondon.”

“Ĉu respondon al Cicerono? Se vi sukcesas fari tion, kara junulo, vi iam fariĝos granda oratoro. Kiujn paroladojn vi jam legis?”

Boteto komencis klarigi, dum lia praonklo kapjesis kaj aŭskultis, interrompante kelkafoje por starigi demandon. En lia mieno vidiĝis aŭtentika interesiĝo, kaj baldaŭ li direktis al la frato de Pina  afablan rideton facile distingeblan de liaj pli fruaj provoj.

Kiam ajn Pina  rigardis la manojn de sia praonklo, ŝi memoris ion, kion ŝi iam aŭdis de sia onklo Druso: ke Tiberio havas tiel fortegajn fingrojn, ke li povas enpuŝi ilin rekte en pomon – aŭ en la kranion de infano. Al onklo Druso ĉiam plaĉis tiaj sangaĉaj detaloj. Intertempe li jam mortis, sed li postlasis tiun imagon. Pina  neniam povos vidi la longajn, rigidajn fingrojn de la imperiestro, kun hartufo hirtiĝanta ĉe ĉiu artiko, sen naŭza bildo de ili trapikantaj la kapon de bebo.

Plenuminte la riton de la familiaj salutoj, Tiberio disputis kun siaj parencinoj pri iliaj planoj por la geedziĝfesto. Ili planis, ke la festeno okazu ĉe ilia vilao en Baulo, kaj ke poste la tuta ĉeestantaro forveturu boate kaj pasu tra la centro de Bajo antaŭ ol atingi la domon de Domicio, iom pli for laŭ la marbordo.

“Kial ni bezonos iri tra Bajo?” Tiberio demandis. “Lia domo ja havas propran kajon, ĉu ne? Kial rondiri tute ekster nia vojo, kiam eblas iri rekte tien?”

“Kuzo, kion je la bona diino vi sugestas?” diris avinjo Antonia . “Edzinigi mian nepinon sen procesio! La homoj demandos sin, kial la knabino estas tiel kaŝinda!”

“La publiko atendas spektaklon”, Livia  diris. “Aŭgusto estus doninta ĝin al ili. Li ĉiam komprenis la gravecon impresi la popolon.”

“Cedi al la popola gustaĉo, pli ĝuste”, Tiberio diris.

Livia  frapis sian propran femuron per kolera gesto, je kio Tiberio diris: “En ordo, en ordo, ni faros ĝin laŭ la maniero, kiun Aŭgusto estus volinta. Geedziĝa procesio, rekte tra la centro de Bajo. Ĉu nun vi estas kontenta?”

Tre malverŝajne avinjo povas esti kontenta, Pina  pensis, kiam la afero estis cedita tiel malvolonte. Sed efektive ĝi estis cedita, kaj ŝi kapjesis konsente kun mieno apenaŭ pli afabla ol tiu de ŝia filo.

Kiam mi estis dektri-jara, mia praavino Livia  elektis por mi edzon: Gneon Domicion Ahenobarbon. Li estis fakte mia kuzo, posteulo de la fratino de Aŭgusto, Oktavia . Lia avo estis Marko Antonio, kiu donis al Oktavia  du filinojn antaŭ ol li malaperis orienten. Kun Kleopatro li havis ankoraŭ tri gefilojn, kiuj estis edukitaj en Romo de lia sindona edzino Oktavia .

Nun mi devas reveni al pli frua okazo kaj mallonge rakonti pri la kverelo inter mia patrino kaj la imperiestro Tiberio. Kiam Aŭgusto mortis, lia plej aĝa ankoraŭ vivanta virposteulo estis mia frato Nerono

Kompreneble estis ankaŭ Postumo, sed ne havas sencon detaligi la tutan aferon nun.

sed tiutempe Nerono estis ankoraŭ tro juna por fariĝi reganto. Tial oni elektis la adoptitan filon de Aŭgusto, Tiberion, kvankam li jam ofte montris, ke li ne havas taŭgan karakteron por estri aliajn homojn.

Se Aŭgusto estus nur povinta travivi ankoraŭ dek jarojn! Kiomaĝa li estus, en tiu okazo? Ĉu okdek kvin, okdek ses? Supozeble ne tute ekster la eblecoj, se lia menso estus ankoraŭ en ordo. Kaj tiam oni estus elektinta Neronon anstataŭ Tiberion, ne okazus intrigoj kaj ekziloj, panjo estus povinta resti en Romo... La tuta historio de nia familio estus malsama.

Sed ĉu mi estus edziniĝinta kun Klaŭdio?

Li emis al deprimiĝo, kaj havis neniun komprenon pri la pensoj kaj sentoj de aliaj homoj. Li abomenis publikan elmontron de emocioj, kaj eĉ kiam lia propra filo mortis, li subpremis ĉian eksteran signon de malĝojo en siaj vizaĝo kaj konduto. En gajaj okazoj li restis egale distanca, kaj lia severa, senrideta mieno dum ĉarokonkursoj kaj gladiatoraj luktoj ŝajnis riproĉi la publikon pro ties senofendaj plezuroj. Li kritikis la popolanojn pro ilia troigita funebrado (laŭ lia vidpunkto) post la morto de mia patro Ĝermaniko. Videble li opiniis, ke mia patrino profitas de la situacio por kirlaĉi la popolajn emociojn kontraŭ li.

Kaj ĝuste tion ŝi ja faris: serĉis aliancanojn inter la senatanoj, kaj ŝi aliris tiun taskon kun la delikateco de virbovo en la Cirko. Tiberio sciis tute bone, kion ŝi faras. Tio ne pravigas la manieron, laŭ kiu li traktis ŝin poste, sed ŝi apenaŭ estus povinta pli klare elmontri siajn intencojn, se ŝi estus anoncinta ilin en la Forumo.

Kiam Tiberio unue akiris la imperiestran potencon, lia patrino Livia  volis doni al li sugestojn surbaze de sia longa sperto pri ŝtataj aferoj. Li tamen klare montris, ke li ne aprobas enmiksiĝon de virino en tiajn aferojn. Se oni konsideras, ke eĉ la dio Aŭgusto rekonis la valoron de ŝiaj konsiloj, kial Tiberio permesis al si aserti, ke ili estas senutilaj?

Praavino Livia  – ŝia menso estis ankoraŭ akra, eĉ je okdek jaroj. Ŝi komprenis multe pli bone ol Tiberio, kiel kunlabori kun la senato, kiel tre videble peti la konsilojn de la senatanoj, kiel atingi precize la deziratan rezulton dum oni ŝajnigas cedi al ilia supera juĝkapablo. Li estus devinta akcepti la gvidadon de Livia . Sed li ne volis aŭskulti la konsilojn de sia patrino. Precize kiel Lucio.

Mi timis ŝin, kiam mi estis malgranda. Nur kiam ni iris loĝi ĉe ŝi, post la forsendo de panjo, mi malkovris, ke ŝi ne estas tiel terura, kiel mi supozis. Ravis min ŝiaj rakontoj – precipe kiam ŝi priskribis al mi siajn fruajn jarojn kun Aŭgusto, kiam li ankoraŭ nomiĝis Oktaviano, antaŭ lia metamorfozo en la gigantan figuron, kiun li poste fariĝis. Ankaŭ ŝi kontribuis al tiu transformiĝo, sed ŝi nur ridis je miaj demandoj, kaj diris: “Kial vi interesiĝas pri tio? Mi ne faris ion ajn.”

Ŝi ĝuegis revivigi siajn memorojn pri la gloraj atingoj de sia amata Aŭgusto. Ŝi neniam parolis pri sia propra rolo en liaj triumfoj, kvankam ĉiuj scias, ke Aŭgusto estus nenio sen sia Livia . Ŝajnis, kvazaŭ ŝi tute ne bezonas rekonon – sufiĉis por ŝi, ke ŝi helpis sian edzon, kaj ke li ricevis la honoregon de diigo. Ne venis al ŝia menso la ideo, ke li ŝuldis tiun honoron almenaŭ parte al ŝi.

“Mi apenaŭ kredas tion – mia fratineto jam edziniĝonta!” Druso brakumis Pina n kaj kisis ŝin. Pina  fiksrigardis la lanugan barbon kiu donis ombran nuancon al liaj vangoj, ĉefe por eviti renkonti liajn okulojn. Druso estis ŝia preferata inter ŝiaj tri fratoj, sed nun kiam li estis plenkreska kaj edziĝinta, ŝi sentis sin nekutime hontema en lia ĉeesto. “Ĉu ni iru promeneti en la ĝardeno?” li diris.

La vilao de avinjo Antonia  en Baulo estis fama pro siaj ĝardenoj, siaj fiŝejoj, kaj pro sia mirinda perspektivo super la Golfo de Napolo. Ĝia plej impona trajto estis la longa baseno, almenaŭ cent paŝojn de unu ekstremo al la alia, kie aroj da karpoj flirte aperadis-malaperadis sub la malluma surfaco de la akvo. La vilao iam apartenis, antaŭ multaj jardekoj, al la fama oratoro Hortensio, la patro de tiu Hortensia , kiu gvidis manifestacion de virinoj en la Forumon por protesti kontraŭ edikto, laŭ kiu virinoj devas finance kontribui al la milito. Hortensia  prezentis ilian argumenton al la reganta virtriopo. Kial ni virinoj estu devigataj pagi por milito, tute ne partopreninte en la decido, kiu kondukis al ĝi?  ŝi demandis. Kial ni pagu impostojn, kiam oni ne permesas al ni teni publikajn oficojn?  Fronte al ŝia elokventeco, la triopanoj konsentis nuligi la edikton.

Pina  kaj ŝia frato komencis promeni sub la kolonaro, kiu troviĝis laŭlonge de la baseno. “Kion vi pensas pri ĉi tiu geedziĝo?” Druso demandis.

Pina  hezitis. Ŝi ne estis konfesinta al iu ajn siajn sentojn pri sia baldaŭa edziniĝo, fakte ŝi mem ne estis certa, kiaj estas ŝiaj sentoj. Sed se ŝi parolus pri tio kun iu ajn, ŝi parolus kun Druso. “Avinjo Livia  diris al mi, ke estus pli bone por mi, se mi edziniĝus kun Domicio. Ŝi ja aĝas okdek kvin jarojn – ŝi ne restos ĉi tie ĉiam.”

“Jes, tion diris al vi avinjo. Sed kion vi mem pensas?”

“Mi esperas, ke li estas afabla. Vi renkontis lin, ĉu ne, Druso? Kia homo li estas?”

“Nelaborema. Senambicia. Tamen sufiĉe sprita, kvazaŭ nur hazarde.”

“Avinjo diris, ke onklo Tiberio igos lin konsulo”, Pina  diris.

“Nu, se li fariĝos konsulo, tio ne okazos, ĉar li luktis por ricevi la postenon.”

Tio memorigis Pina n pri la moka komento de Boteto, ke ŝia estonta edzo pli interesiĝas pri sia nova banejo ol pri sia kariero. “Avinjo ne donis tian impreson, kiam ŝi parolis pri li. Mi pensis, ke li estos pli enplektita en la publikaj aferoj.”

“Ĉu tio zorgigas vin?” ŝia frato demandis. “Mi pensis, ke eble vi dezirus edzon pli junan.”

“Laŭ mi pli gravas, ke li estu la ĝusta homo.”

“Vi pravas”, Druso diris. “La fakto esti pli proksimaj laŭ la aĝo ne garantias, ke vi havos bonan rilaton.” Pina  sciis, ke li pensas pri sia propra edzino Emilia . Ŝi estis nur du jarojn pli juna ol Druso, sed se juĝi laŭ iliaj konstantaj kvereletoj, ilia geedziĝo ne estas elstare sukcesa.

“Ho, rigardu!” diris Pina . “Jen la hipopotamo.” Tio estis plengranda statuo, kiu staris kun malfermita buŝego apud la rando kaj elŝprucigis akvon en la basenon. Ŝi tuj forlasis la ombron de la kolonaro por paŝi al ĝi sur la marmoraj kaheloj. Druso sekvis ŝin. “Ni kutimis meti niajn manojn en ĝian buŝon”, ŝi diris, “kiam ni estis malgrandaj. Iam Boteto grimpis tute internen, kaj ĝuste kiam ni preterpasis li muĝegis – mi ricevis tiel grandan ŝokon, ke mi preskaŭ falis en la akvon. Eklogo ofte levis nin, por ke ni rajdu sur ĝia dorso.” Ŝi karesis la ŝtonan flankon de la statuo. Ankaŭ Hortensia  verŝajne ludis ĉi tie kiel infano, ŝi pensis – eble ankaŭ ŝi rajdis sur la hipopotamo.

“Ĉu vi antaŭĝojas la geedziĝon?” Druso diris.

Pina  frotis per sia mano la malglatan ŝtonon, pensante pri lia demando. “Iom nerva. Sinjo amas la tutan aferon – ŝi konstante volas paroli pri miaj juveloj, kaj la procesio, kaj petas vidi la vualon kaj la robojn kaj tiel plu. Ĉu vi scias, ke onklo Tiberio ne volis havi procesion? Li volis, ke ni ĉiuj iru rekte al la domo de Domicio perboate.”

“Mi esperas, ke la avinjoj klarigis al li, kiel aferoj devus okazi.”

“Finfine ili konvinkis lin, sed li ne estis kontenta.”

“Vi scias, kio estas lia problemo – aperi antaŭ la publiko teruras lin. Li timas, ke iu saltos sur lin kun ponardo.”

“Ho, ĉu pro tio?” diris Pina . “Efektive, mi trovis la aferon stranga.” Ŝi donis al la hipopotamo lastan amikan frapeton kaj plumarŝis. “Mi tiom deziras, ke panjo povus esti ĉi tie – kaj kompreneble ankaŭ Nerono. Ne ŝajnas ĝuste, edziniĝi sen ili.”

“Ĉu panjo scias, ke oni edzinigos vin?”

“Mi skribis por sciigi ŝin, kaj ŝi reskribis, ke la novaĵo feliĉigas ŝin. Ŝi ĉiam skribas nur mallonge. Mi pensas, ke ŝi timas kaŭzi al mi problemojn. Ŝiaj leteroj ne estas sigelitaj – iu ajn povus legi ilin.”

“Kaj sendube iu ajn ja faras tion. Se ili estus sigelitaj, eble ili entute ne atingus vin.”

“Nun kiam onklo Tiberio alvenis, ĉu vi ne povus paroli al li pri panjo?”

“Ĉu al onklo Tiberio? Mi ne scias – mia ideo estas provi ĉe Sejano. Li ŝajnas pli alirebla homo. Pli preta aŭskulti.”

“Ĉu vi certas?” Pina  rigardis trans la basenon. Ĉe la alia ekstremo tri-kvar sklavoj forigis verdan kreskaĵon de la surfaco per retoj. Ili babilis inter si dum ili laboris – sed por sekureco ŝi malaltigis sian voĉon. “Antaŭ ol panjo foriris, ŝi diris al mi, ke Sejano volas detrui nian familion.”

“Tipa ideo de panjo. Kompreneble ŝi ne ŝatas lin – li estas la plej fidata kunlaboranto de nia onklo, kaj vi scias, kion ŝi pensas pri tio.”

Pina  rigidiĝis. Druso tute ne provis mallaŭtigi sian voĉon. Ĉu li ne konscias pri la sklavoj de ilia avino, kiuj facile povas aŭdi lin de la alia flanko de la baseno? “Ŝŝŝ!” ŝi siblis. “Ne tiel laŭte!”

“Kio estas? Sciu, Pina , vi fariĝis vere nerva de kiam vi iris loĝi ĉe avinjo... Ĉiuokaze, Sejano vere estas tre facile alparolebla. Se li konsentos helpi nin, mi estas certa, ke li povus konvinki onklon Tiberio.”

La sola ideo de Pina  estis fini la konversacion kiel eble plej rapide. “Ho, rigardu – ĉu tio estis la fiŝo kun la ringo en sia vosto?”

“Kie?” Druso okule esploris la verdecan akvon. “Ni estus devintaj porti iom da paneroj. Ĝi ne montros sian nazon, se ni ne proponos al ĝi manĝaĵon.”

“Kio okazos morgaŭ?” Pina  demandis. “Ĉu vi restos proksime al mi en la procesio?”

“Mi estos tuj flanke de via portolito”, Druso diris. “Ne maltrankviliĝu, fratineto, mi certas, ke vi aspektos belege.”

“Avinjo Antonia  pruntos al mi sian smeraldan kolĉenon – tiun, kiun Marko Antonio reportis el Egiptujo.”

“Ne nur belege – reĝine!”

Pina  provis respondi per senzorga rido, sed fakte ŝi ruĝiĝis. La plejmulto da homoj memoris Kleopatron kun suspekto. Ŝi pluvivis en la popolaj legendoj kiel sorĉistino kun pli da politika sagaco ol iu ajn virino rajtus posedi, kiu ebriigis la cerbojn de du Romaj generaloj, kaj eĉ aspiris la pinton de la potenco en Romo mem. Sed verdire, kvankam Pina  neniam estus tiel malsaĝa por laŭte vortumi sian opinion, ŝi de ĉiam admiris Kleopatron.

Dum Tiberio rifuzis la konsilojn de sia patrino Livia , li senhezite akceptis sugestojn de multe pli dubinda fonto: de la kapitano de la gvardio, Sejano. Ĉar dum la konsiloj de Livia  baziĝis en deziro, ke la imperio estu bone regata, tiuj de Sejano fontis el lia avido je persona potenco. Estas vere, ke li estis tre kapabla homo, kaj Tiberio emis pli kaj pli lasi ŝtatajn aferojn en liaj manoj. Ekzistas neniu dubo, ke dum tiu tempo li serpente enrampis en la fidon de Tiberio, verŝajne kun la celo iam anstataŭi lin kiel la ĉefan reganton. Li strebis aranĝi la edziniĝon de sia filino al ano de la Klaŭdia familio, al la filo de la estonta imperiestro Klaŭdio. En tiu celo malhelpis lin nur malbonŝanca akcidento, kiu rezultigis la morton de la knabo nelonge post lia fianĉigo.

Druĉjo ruliĝis sur la grundo, li tordiĝis kaj kvazaŭ vomis, lia buŝo malfermiĝis sed neniu sono eliris. Liaj okuloj gapis kiel tiuj de viro, kiun mi iam vidis pendumita en la Cirko. Boteto kuris el la ĝardeno por serĉi helpon. Kaj intertempe Druĉjo ruliĝis de unu flanko al la alia, faligante la etan piramidon de piroj konstruitan de ni infanoj sub la arbo. Dispremitaj piroj miksitaj kun semoj kaj pecetoj de flava ŝelo makulis lian blankan tunikon.

Li mem kulpis pri tio. Li diris aferon nepardoneblan – tamen estis la mokado de Boteto kiu incitis lin. “Tiu muknaza knabinaĉeto. Kaj rigardu, kiajn parencojn vi akiros: vendejestrojn kaj komercistojn...”

Restas amaso da tempo”, Druĉjo diris. “Pensu pri Varo. Li estis fianĉigita al Pomponila, kaj poste ŝia familio ŝanĝis sian ideon kaj fianĉinigis ŝin anstataŭe al Silio. Aŭ mi povus soldatiĝi kaj foriri por batali en Ĝermanujo kaj ne reveni dum dudek jaroj. Aŭ eble ŝi mortos.”

Eble ŝi mortos. Junila  estis nur kvin-jara, kaj mi ja sciis, ke knabinetoj foje mortas, sed mi mem havis nur sep jarojn, kaj tio estis afero pri kiu mi ne volis pensi. Druĉjo verŝajne sciis, ke li ne estus devinta diri tion, ĉar li prenis du-tri pirojn de la piramido kaj provis ĵongli per ili, kiel la ĵonglisto, kiun ni vidis ĉe la domo de oĉjo Klaŭdio dum la gefianĉiga festo. La piroj estis etaj, apenaŭ pli grandaj ol dikaj prunoj, sed ili jam estis griziĝantaj kaj moliĝantaj ĉirkaŭ la kerno.

Li ĵetis unu el la piroj en la aeron, maltrafis ĝin, kaj lasis ĝin fali sur la herbon.

Mi faru!” Livila  diris. Ŝi etendis sian manon al la piromonteto, sed mi kaptis ŝin antaŭ ol ŝi povis detrui ĝin, kaj svingis ŝin for de la grundo en forta brakumo.

Rigardu ĉi tion!” diris Boteto. “Mi vetas, ke vi ne povas kapti ĝin en via buŝo.” Li ĵetis piron supren, kaj staris sub ĝi kun larĝe malfermita buŝo. La piro trafis lian vangon, kaj li kaptis ĝin per la mano.

Ĵetu pli alten”, diris Druĉjo. Li sendis la piron enaeren, kaj staris sub ĝi kun gapanta buŝo kiel fiŝo. Li ĝuste celis. La piro falis rekte en lian buŝon, kaj en lian gorĝon.

Tio okazis en palpebrumo – en unu momento ni ridis kaj aplaŭdis, la postan ni staris ĉirkaŭ li rigardante senhelpe, dum nia kuzo tordis sin surgrunde kiel giganta raŭpo.

Boteto kuris por serĉi helpon, kaj fulme revenis kun Timoteo kaj du sklavoj. Timoteo tuj kaptis Druĉjon, kuŝigis lin sur la rando de la fontano, kaj komencis bategi lin ĉe la dorso. “Prenu liajn piedojn!” li kriis al la sklavoj. “Inversigu lin!”

La du viroj turnis Druson kaj levis lin per la kruroj, dum Timoteo skuis lin kaj pugnis lian dorson. Druĉjo jam ĉesis lukti kaj lia korpo pendis kvazaŭ senoste. Tiumomente onklino Urgulanila kuris en la ĝardenon. “Druĉjo! Druso, karulo! Provu eltusi ĝin!”

La plenkreskuloj tute ne rimarkis nin, kaj ni infanoj spektis kun teruro, dum ili okupis sin pri nia kuzo. Pli kaj pli da homoj venis en la ĝardenon: sklavoj kaj liberigitoj, kaj la kuracisto de nia onklo, kiu turnis Druĉjon surventren kaj premis lin ĉe la dorso. Tiam oĉjo Klaŭdio alvenis kaj onklino Urgulanila lanĉis sin kontraŭ li kriegante, dum oĉjo nur staris ŝrumpinte kaj konfuzite. Laŭŝajne nia onklino kulpigis lin pri la afero, kaj oĉjo Klaŭdio eĉ ne provis klarigi al ŝi, ke ŝi eraras. Mi timis, ke la plenkreskuloj malkovros, ke fakte ni estis la kulpuloj, ĉar ni ne estus devintaj ĵeti la pirojn. Tiam Livila  komencis plori, kaj ili la unuan fojon rimarkis nian ĉeeston, kaj Eklogo kondukis nin for.

2

En Bajo

Aŭtune, 28 pK

“Liberigu la vojon por la imperiestro kaj la sinjorino Agripina !” La geedziĝan procesion de Pina  gvidis dek du liktoroj, kiuj havis la taskon forigi la homojn el la vojo antaŭ la portolito de la imperiestro. Ŝiaj avinoj Livia  kaj Antonia  kuŝis en dua portolito tuj malantaŭe, kaj trie venis la novedzino mem, kiu kvazaŭ enŝipe flosis sur la ŝultroj de siaj portistoj laŭ la ĉefa strato de Bajo. Vendejestroj kaj iliaj klientoj momente neglektis siajn komercojn por spekti ŝian preterpason, dum nekonatoj kriis gratulojn kaj bondezirojn por ŝia edziniĝa nokto. El la procesio malantaŭ ŝia portolito gajaj voĉoj hurais kaj ekkantis.

Familio sidis ĉirkaŭ la soklo de statuo por manĝi platpanojn el korbo. “Sinjorino Agripina !” vokis virino el la grupo. Ŝi estis vestita en makulita robo el maldelikata teksaĵo, kiu lasis ŝiajn brakojn nudaj. “La dioj benu vin kaj vian tutan familion!” Ŝiaj vortoj agrable pikis Pina n. Vian tutan familion – jam pasis pli ol unu jaro de kiam oni forsendis ŝian patrinon, sed multaj homoj deziris montri, ke ili ne forgesis ŝin. Ignorante la mallogan aspekton de la virino, ŝi ridetis kaj akceptis la komenton per afabla kapklino, same kiel ŝi vidis Livia n fari en publikaj okazoj.

Ŝia frato Druso marŝis apud la portolito. Liaj okuloj renkontis tiujn de Pina , kaj ili interŝanĝis ridetojn. Ŝi sciis, ke ankaŭ li pensas pri ilia patrino.

Parfumo bloviĝis al ili, peza dolĉaĉa aromo, kiu pensigis Pina n pri nelavitaj akseloj. “Bela odoro”, Druso diris. “Ĝi venas de tiu butiko tie.” De sia altaĵo Pina  rigardis malsupren super vicoj da kestetoj aranĝitaj ekster la vendejo, ĉiu plena ĝisrande je rabotaĵoj de ligno aŭ arboŝelo, brilkoloraj pulvoroj, aŭ sekigitaj floroj. “Incenso – por akrigi viajn sensojn por via geedziĝa nokto”, Druso diris. Pina  provis montri anticipan rideton, same kiel farus ŝiaj fratoj. Verdire ŝi sentis antaŭtimon pli ol eksciton pro tio, kio okazos pli malfrue tiun vesperon, sed ŝi nepre ne intencis konduti kiel aliaj knabinoj, kiuj ruĝiĝas ĉiufoje kiam la gastoj ekkantas unu el siaj maldecaj kantoj.

Elegantaj virinoj paradis laŭ la vico de luksaj butikoj, paŭzante por saluti konatojn aŭ por admiri ekspoziciojn de enportitaj ŝtofoj kaj altkvalitaj servicoj. Ili turniĝis por rigardi dum la procesio preterpasis. Ne aŭdiĝis ĉi tie amikaj vokoj kaj bondeziroj. Pina  kuŝis memkonscie sur siaj kusenoj, kaj ŝajnigis ne rimarki la murmurojn de la virinoj, iliajn etajn kapgestojn kaj ridetojn. Unu kunhavis siajn filinojn, du junulinojn ne multe pli aĝajn ol Pina  mem. Pina  levis sian mentonon kaj rigardis rekte antaŭen – kiom ili devas envii ŝin, pranevinon de la imperiestro kaj ĵus edziniĝintan al viro kun familia deveno apenaŭ malpli eminenta ol la ŝia! Kvankam ŝi ne turnis sian kapon, ŝi vidis unu flustri al la alia, kaj tiam ambaŭ rikanis. Pina  sciis, same certe kvazaŭ ŝi estus aŭdinta la vortojn per siaj propraj oreloj, ke ili demandas unu la alian kiel tiel nebela knabino povus meriti tiel grandan bonŝancon. Momentete ŝia memfido ŝanceliĝis. Tiu eta rikano reduktis ŝin de la posteulino de imperiestroj al ne aparte alloga knabino absurde vestita en la plej pompa robo en Bajo. Ŝia lango fuĝis al la sekureco de ŝia duobla dento, sed ŝi haltigis ĝin. Nun ŝi estas edziniĝinta virino. Venis la momento por forlasi infanecajn kutimojn.

La vico de butikoj finiĝis, kaj la portistoj rapidiĝis dum ili kondukis ŝin ekster la urbocentron kaj laŭ pavimita vojo, kiu direktiĝis suden el Bajo. Laŭlonge de la vojo staris grandaj domoj; ĉiu kiu povis permesi al si tion, deziris perspektivon super la golfo. El la procesio ĉe sia dorso Pina  ankoraŭ aŭdis de tempo al tempo ekkantadon, sed la plejmulto el la gastoj ŝparis sian spiron ĝis poste.

Ili forlasis la lastan domon kaj nun ili marŝis inter vinberejoj, kie rotoj da sklavoj rikoltis la maturajn vinberojn. Je ioma distanco de la urbo, ili atingis muron. Ĝi staris laŭ la vojrando, blokante ilian elrigardon al la maro: longa, blanka muro, interrompita nur de paro da verdaj pordoj sub tegolita arko. Normale tiuj estus ŝlositaj, sed hodiaŭ ili estis vaste malfermitaj por bonvenigi la novedzinan procesion.

La procesio haltis, kaj Druso ordonis al la portistoj demeti la portoliton. Li helpis Pina n elpaŝi.

“Ĉu vi estas preta?” Onklo Tiberio proksimiĝis, akompanate de du liktoroj. Ili estis pezaj viroj vestitaj en togoj, kaj ambaŭ portis faskon da vergoj ligitan per ruĝa leda rimeno. Hakiloklingo elstaris el la flanko de ambaŭ faskoj.

Tiberio rigardis malsupren al Pina  kun sia senhumura rideto. “Apogu vin sur mia brako. Ni ekiru.”

Pina  kaj ŝia praonklo malrapide alproksimiĝis al la domo, tirante post si la trenaĵon de gastoj, litoportistoj, kaj aliaj servistoj. Antaŭ ili marŝis la liktoroj kun siaj oficialaj faskoj, dum malantaŭ ĉiuj sekvis malgranda trupo da gardistoj, malfesta vosto, kiun Tiberio ŝajne sentis necesa.

La feria vilao de Domicio estis ĉarma: longa, malalta konstruaĵo kun muroj freŝe farbitaj per rozkolora farbo kaj kolonaro kovrita de ruĝaj tegoloj. Ĝi ne estis tiel impona kiel la domo de Antonia  en Baulo, sed ĝi donis intiman impreson, kiu mankis en la pli grandioza loĝejo de ŝia avino. Pina  permesis al si momenton de plezuro pro la konstato, ke ĉi tiu alloga domo estonte estos ŝia.

Laŭ la kutimo, Domicio estis jam forlasinta la geedziĝan bankedon pli frue ol sia estonta edzino. Lia tuta kunularo nun staris sub la portiko por spekti la alvenon de la procesio. La sola mankanta homo estis Domicio mem, sed Pina  sciis, ke li atendas ŝin interne. La mallonga vojeto kondukanta al la domo estis kaŝita sub tapiŝo el rozpetaloj, kiujn Pina  kaj ŝia onklo premis sub siaj piedoj je ĉiu paŝo. La peza parfumo de rozoj ŝvebis ĉirkaŭ ili, dum malantaŭ iliaj dorsoj leviĝis voĉoj, kiuj aŭdigis tradician geedziĝan kanton.

Kiam ili atingis la du ŝtupojn antaŭ la kolonaro, juna viro venis renkonti ilin. “Tiberio Cezaro, mi havas la grandan plezuron bonvenigi Julia n Agripina n en ŝian novan hejmon.”

“Ha jes”, diris Tiberio. “Kaj vi estas...”

“Emilio Lepido.”

“Kompreneble... supozeble vi estas la filo de...”

“Ĝuste tiel”, diris la junulo. “Mi havas la honoron levi la sinjorinon Agripina  trans la sojlon de ŝia edzo.” Li prenis Pina n en siaj brakoj, kaj ŝi trovis sin kun la vizaĝo premita kontraŭ lia ŝultro. La strio sur lia tuniko estis rigida kun fiŝeca odoro pro la purpura tinkturo, kaj ĝi gratis ŝian vangon. Pina  sciis, ke jen la momento revata de ĉiu junulino, kiam ŝi imagas sian edziniĝan feston. Jen momento por konservi kiel trezoron en sia memoro – kaj tamen ŝi sentis sin malaplomba kaj ridinda, kaj ankaŭ iom zorgoplena, ĉu ŝi glitos akcidente el liaj brakoj. Ŝi volis kapti lian togon kaj tiri sin en pli sekuran pozicion; sed ŝi nepre devos konduti kun digno. Ŝi devigis sin resti malstreĉita kaj ridetanta, dum la junulo portis ŝin trans la linion de floroj, kiu markis la sojlon de ŝia nova hejmo.

“Jen ni”, diris Emilio Lepido, kaj starigis ŝin sur ŝiajn piedojn. Ŝi trovis sin en granda vestiblo elegante dekoraciita per rozkoloraj kaj verdaj marmoraj paneloj. Malgranda orkestro ekludis dum ŝi rigardis la scenon, kaj la notoj de la citro miksiĝis kun la plaŭdado de fontano en la centra baseno. Antaŭ la fontano estis du tronoj. Sur unu jam sidis ŝia edzo, Gneo Domicio Ahenobarbo, kronita per ringo de aŭtunaj floroj interplektitaj kun oraj folioj. Li ekstaris kaj venis por saluti ŝin, tiam kondukis ŝin al la honora loko ĉe sia flanko.

Ĉiuj anoj de ŝia procesio sekvis ŝin en la halon. Inter ili estis praavino Livia , kiu povis supreniri la du ŝtupojn nur helpe de Druso kaj oĉjo Klaŭdio. Avinjo Antonia  venis por kisi ŝin. “Kiel bele vi aspektas!” ŝi diris.

“Avinjo”, Pina  flustris, “mia vualo malfiksiĝis de la pingloj, kiam li levis min.”

“Mi sendos Eklogon por ĝustigi ĝin”, ŝia avino reflustris. “Neniu atentos, kiam ili ĉiuj estos plene okupataj pro babilado.”

La gastoj cirkulis en la halo, akceptante vinon kaj manĝaĵetojn de pluraj belaj knabetoj vestitaj kiel kupidoj, dum la bruo de konversaciado superbruis la muzikon. La tago proksimiĝis al krepusko, kaj poste nelonge envenis sklavoj por flamigi la oleolampojn, kiuj pendis kiel grapoloj en ornamaj teniloj. Pina  rigardis nerve. Tiu ago signalas la komenciĝon de ŝia edziniĝa nokto.

De la orkestro aŭdiĝis laŭta kunfrapiĝo de cimbaloj, kaj la gastoj silentiĝis. Grupo de kvar-kvin junulinoj alproksimiĝis al la trono de Pina . Ili portis florkronojn el arbaraj ciklamenoj kaj surhavis vestojn tiel delikatajn, ke ili gluiĝis al iliaj korpoj kaj montris iliajn figurojn same malkaŝe, kvazaŭ ili estus nudaj. Pina  ne intencis vidigi sian embarasiĝon. Ŝi aranĝis sian vizaĝon en mienon de ĝentila intereso, dum ili ekkantis la tradician kanton, kies celo estis pretigi la novedzinon por la plezuroj de la geedza lito. La gastoj premiĝis ĉirkaŭe por aŭskulti kaj por ĝui la sugestajn rikanojn kaj okulumojn, kiuj ornamis la prezenton de la junulinoj. Pina  ne bedaŭris, kiam alproksimiĝis ŝia honora akompanantino, Emilia , la edzino de Druso. Emilia  kondukis Pina n el la halo, kaj ĉe iliaj dorsoj releviĝis la bruo de konversacio.

Bonŝance, la dormoĉambro estis sufiĉe malproksima de la halo, kie festis la gastoj. Sklavo kondukis ŝin kaj Emilia n eksteren en la ĝardenon kaj laŭ kovrita promenejo lumigata de torĉoj. Ĉe la maldekstra flanko de la promenejo estis tri pordoj, kaj estis nenia dubo, kiu el la tri estas la enirejo al la geedza ĉambro. La meza pordo estis festonita de florgirlandoj, kaj ĉe ambaŭ flankoj flamis torĉo. Kiam Pina  kaj Emilia  alproksimiĝis, oni ceremonie malfermis ĝin.

La unua impreso estis senspiriga. Dekoj da lampoj lumigis mirindajn dekoraciaĵojn ruĝajn kaj orajn, kaj la ĉambro estis tiel granda, ke ĝi ŝajnis pli taŭga por akcepto ol por la intimaĵoj de la geedziĝa nokto. Floroj troviĝis ĉie: bukedoj de rozoj, lavendo kaj hedero pendis el vazoj, dum la lito estis kaŝita sub amaso da malfrue florantaj rozoj. “Ĉu ne brile!” kriis Emilia . Memorante, ke ŝi estas nun la mastrino de ĉi tiu domo, Pina  permesis al si la kontentan rideton, kiu ŝajnis al ŝi konvena por ŝia nova situacio. Sed sekrete ŝi demandis sin, ĉu ĉi tiel sinmontra ekspozicio de riĉeco estas vere laŭ la plej bona gusto.

Tri homoj antaŭenpaŝis el la ombraj anguloj de la ĉambro por gratuli la novedzinon kaj pretigi ŝin por ŝia edziniĝa nokto. Tiuj estis Eklogo kaj la du sklavinoj, kiuj estis geedziĝaj donacoj de la avinoj Livia  kaj Antonia . Kaj tamen, kiom da homoj por okupi sin pri ŝi kaj helpi ŝin senvestiĝi! Ŝi estus preferinta havi nur Eklogon.

Emilia  kondukis ŝin al la lito kaj komencis malpingli la vualon. Ŝi faris tion sufiĉe mallerte, tirante la harojn de Pina  kaj faligante la plej grandan parton de la pingloj sur la plankon. Pina  volis diri al ŝi, ke ŝi lasu tiun taskon al la sklavinoj, kiuj havas multe pli da sperto pri tiaj aferoj, sed Emilia  estis ŝia honorakompanantino, do ŝi diris nenion.

“Ĉu mi rajtas, sinjorino?” diris Eklogo, kiam Pina  estis liberigita de siaj vualo kaj juvelaro, kaj Emilia  paŝis flanken. Eklogo levis la robon de Pina  super ŝian kapon, kaj eĉ ŝian subtunikon, kiun ŝi transdonis al la servistinoj. Pina  restis staranta, vestite nur de sia mambendo. Hodiaŭ la unuan fojon ŝi portis tian bendon – ankoraŭ ne atinginte dek tri jarojn, ŝi ne vere bezonis ĝin, sed ŝia edziniĝa tago ŝajnis la ĝusta okazo por ekporti tion.

Emilia  levis la angulon de la littuko, tiel ke duona buŝelo da rozoj glitis surplanken, kaj invitis Pina n enlitiĝi. Ŝi tiris supren la kovrilon kaj kisis al Pina  la vangon. “Bondezirojn”, ŝi diris. “Ne timu – vi ĝuos la aferon.” Ŝi turniĝis por eliri el la ĉambro, kunportante la sklavinojn.

Pina  vidis ilian foriron kiel generalo, kiu rigardas dum liaj malmultaj restantaj soldatoj dizertas. “Eklogo!” ŝi vokis, apenaŭ ĝustatempe, kaj Eklogo returnis sin.

“Kio estas, karulino?”

“Atendu ĉi tie”, Pina  diris. Ŝi provis diri la ordonon en maniero trankvile komanda, same kiel Livia  estus farinta. Ŝi ne volis impresi kiel stulta, timema knabineto.

“Ĉu iom nerva, kara? Ne maltrankviliĝu. Mi staros ĉi tie, en la angulo.”

Aŭdiĝis la knaro de la pordo, kaj Domicio, ŝia edzo, venis en la ĉambron. Li estis sekvata de du sklavoj. Pina  sidiĝis en la lito, apogante sin kontraŭ la kusenoj, dum la sklavoj malvindis lian togon. Ŝi ne estis certa, kien direkti siajn okulojn. Se ŝi rigardus, ŝi povus ŝajni malmodesta, sed se ŝi forturnus la okulojn, tio donus impreson, ke ŝi antaŭtimas. Sed la vero estis, ke ŝi ja antaŭtimis, kaj ŝi ne volis vidi Domicion sen protekta tavolo da vestoj. Ŝi rigardis malsupren al siaj genuoj, konscia el la angulo de sia okulo, ke ŝia edzo staras en sia tuniko, dum liaj sklavoj faldas la togon. “Tio estas en ordo”, li diris. “Estingu la lampojn – krom tiu sur la breto.” Tiam li tiris la tunikon super sian kapon.

Pina  glitis malsupren sub la kovrilon, dum li levis la littukon ĉe la alia flanko. Ŝi forturnis sian kapon, sed ne antaŭ ol rimarki tufon da surprize ruĝecaj haroj kun io pala kaj mola enmeze. La aspekto de nuda viro ne estis novaĵo por ŝi. Ŝi ja estis vidinta malliberulojn en la amfiteatro, sed tiuj aspektis timigataj kaj senprotektaj. Nun kiam vira nudeco estis venonta en kontakton kun ŝia korpo, la impreso, kiun ĝi donis al ŝi, estis ne tiom senprotekta kiom malŝatinda.

Eklogo estis klariginta al ŝi, ke virino havas etan truon inter siaj kruroj, kaj ke la viro povos simple gliti internen. Boteto kun granda ĝuo estis dirinta al ŝi la saman aferon kun multaj krudaj detaloj. Laŭ li, tio kaŭzos grandan doloron kaj sangadon, sed Pina  dubis, kiom li efektive scias pri la afero. Ĉiuokaze ŝi ne konsciis pri la ekzisto de iu ajn truo. Sed supozeble Gneo Domicio Ahenobarbo scios, kion fari.

“Kiu estas tiu?” Domicio demandis, kun unu genuo sur la lito.

“Mia vartistino restos kun mi”, Pina  informis sian edzon per la trankvila voĉo konvena al la filino de Ĝermaniko en momento danĝera.

“Nu, en ordo, se vi nepre bezonas ŝin.” Al Eklogo li diris: “Estingu la lampon.”

La unuan fojon, Pina  sentis la korpon de viro premata kontraŭ la ŝia. Sed troviĝis io inter ili, stango kuŝanta laŭ lia ventro. Ŝi estis konfuzita. Kiam ajn ŝi vidis nudan viron, estis io mola kaj eta pendanta inter liaj kruroj. Ĉi tio pli similis al la akcesoraĵo de Priapo. Ĝis nun, Pina  ĉiam supozis, ke la grandega, rigida peniso de Priapo estas fantazia inventaĵo, kiel la flugiletoj ĉe la kalkanoj de Merkuro.

Nun ŝia edzo grimpis sur ŝin, kaj tiu malmola stango puŝiĝis kontraŭ ŝi. La eta truo vere ne ŝajnis troviĝi tie. Estis kvazaŭ li puŝus sin kontraŭ ŝlosita pordo.

“Senstreĉiĝu”, li diris. “Ne rezistu kontraŭ ĝi.” Li laŭtigis sian voĉon. “Vi, ino, ĉar vi estas ĉi tie, igu vin utila. Donu al mi tiun ujeton da oleo sur la meblo apud la lito.”

Estis paŭzo, fingroj masaĝis ŝin en loko, kiun neniu iam ajn antaŭe estis tuŝinta, tiam rekomenciĝis la puŝado. Estis kvazaŭ iu granda malakra objekto provus perforte malfermi ŝin. Pina  memoris scenon, kiun ŝi iam vidis, pri sieĝata kastelo kaj giganta murrompilo, kiu svingiĝis antaŭen-malantaŭen, martelante kontraŭ la pordegoj. Je ĉiu bato, la pordegoj cedis iom plie...

“Senstreĉiĝu”, ŝia edzo diris denove.

Ŝi faris sian eblon, sed la martelado iĝis ĉiam pli insista, la premo pli intensa... baldaŭ la pordegoj krevos internen, ŝi fendiĝos kaj ŝiriĝos. Ŝi ne povis malhelpi sin, iel ŝi devas ĉesigi tion ĉi. Pina  malfermis sian buŝon kaj kriegis.

Domicio blasfemis kaj ĉesis puŝi.

“Estas en ordo, karulino”, diris Eklogo, de la fino de la lito. “Tio nature doloras iomete la unuan fojon. Provi kuŝi tre malrigide kaj mole, tiel ke li pli facile eniru.” Estis stranga kvalito en la voĉo de Eklogo, kiun Pina  neniam antaŭe aŭdis, raŭka kvazaŭ ŝi parolus en sia gorĝo.

“Ne gravas”, diris Domicio. “Ŝi estas tro malgranda kaj fermita. Vidu, mi havas neniun intereson perforti infanojn. Kial vi ne venu por anstataŭi ŝin?”

Figuro intermetis sin inter Pina  kaj ŝia edzo. Pina  moviĝis al la rando de la lito, kaj kuŝis nesekure sur ĝia malmola kadro, dum diversaj agoj okazis malantaŭ ŝia dorso. Ŝi sentis, ke oni levas la littukon, Domicio tiras la robon de Eklogo super ŝia kapo, la vesto estas ĵetita el la lito – estis senspiraj krietoj kaj kisetoj ĉe ŝia flanko, kaj Domicio murmuris vortojn per malalta tono tute malsama de la senpacienca voĉo, per kiu li antaŭe alparolis ŝin. Tiam movoj, unue malrapidaj, poste rapidiĝantaj, ĝis la lito komencis vibri, aŭdiĝis etaj krioj, ronkoj kaj elspiroj, laŭta spirado, profunda ĝemo... kaj poste, silento.

La murmuroj rekomenciĝis, distancaj murmuroj kiel tiuj, kiujn aŭdigis foje Sinjo, se Pina  enlitiĝis post kiam ŝi jam endormiĝis. Ilia spirado fariĝis malrapida kaj regula, dum Pina , tute sendorma, restis sur la plej alta punkto de la litorando. Ŝi ne estis certa, ĉu ŝi estas kontenta aŭ bedaŭra, ke Eklogo intervenis por savi ŝin. Ne sciante kial, ŝi havis la senton, ke ŝia vartistino perfidis ŝin. Ŝi prudente movis sian pezon al la pli mola parto de la lito, ne dezirante tuŝi Eklogon. Sed la deklivo de la matraco ĝis la profundaĵo, kie ŝia edzo kaj ŝia vartistino dormis en la brakoj unu de la alia, estis tro akuta por ke ŝi longe restu tie en ekvilibro. Iom post iom ŝi permesis al si gliti malsupren, ĝis ŝia korpo kuŝis kontraŭ tiu de Eklogo. La kontakto inter iliaj nudaj haŭtoj estis malagrable ŝvita, kaj pli intima ol ŝi kutimis. Ŝi tiris faldon de la littuko inter iliaj korpoj, kaj strebis per sia tuta volforto endormiĝi.

Lulu, lulu mia bebo,

Lulu, lulu kokideto,

Mia eta kokfemuro

Lulu, lulu kokideto.

Tio estis la kanto, kiun Eklogo kutimis kanti al ili, al ŝi kaj Sinjo, kiam ili estis malgrandaj. Eklogo kuŝis apud ili sur la lito, kaj ili petis ŝin: “Kantu al ni Eta kokfemuro .” Tio estis antaŭ la alveno de Livila  – ne, kiam Livila  ankoraŭ havis sian propran nutristinon. Pina  trovis tion amuza, ke Eklogo nomas ŝin eta kokfemuro. Iam ŝi demandis kial, kaj Eklogo respondis: “Ĉar vi estas tiel frandinda, ke oni deziras manĝi vin.”

Lulu, lulu mia bebo,

Bebo de la vartistino.

Ne plu ploru, kokfemuro,

Jen ĉeestas vartistino.

3

Sejano estis laŭaspekte alloga homo. Li havis, aŭ ŝajnis havi, agrablan personecon, tiel ke aliaj homoj nature alparolis lin respektoplene kaj deziris mem doni al li bonan impreson.

Sinjo adoris Sejanon. Kiam ajn ŝi revenis hejmen post ludado kun Junila , Boteto moketis ŝin kaj demandis: “Kiel fartis hodiaŭ la paĉjo de Junila ? Ĉu li denove karesis la kapon de sia kara Sinjeto?” Sinjo ĉiam ruĝiĝis kaj konfuziĝis kaj neis la aferon.

Ankoraŭ nun mi ne komprenas, kial panjo permesis al Sinjo viziti la domon de Sejano. Eble ŝi pensis, ke estus saĝe resti en bonaj rilatoj – tio tamen montrus nekutiman prudenton ŝiaflanke. Aŭ eble Sinjo faris unu el siaj dramoj. Ŝi ĉiam sciis, kiel fluigi la larmojn.

Ni la unuan fojon renkontis Junila n ĉe la festo, kiam oni fianĉinigis ŝin al kuzo Druĉjo. La plenkreskuloj sendis nin ludi kune, admonante, ke ni ne malpurigi niajn robojn. Fakte, neniam necesis memorigi Sinjon pri tio. Ŝi ĉiam estis konscia pri siaj vestoj, ne kiel mi kaj Livila .

Junila  aspektis kiel malgranda statueto en sia rigida nova robo. Statueto kun muka nazo. Ŝi havis nur kvin jarojn, eventuale unu-du jarojn malpli ol mi. Sinjo ne atentis pri la muka nazo – ŝi palpis scivole la robon, dum Junila  okulumis ŝian pupon. Tiam Junila  moliĝis, kvazaŭ ebura statueto ekviviĝus, kaj diris al ni, ke ankaŭ ŝi havas multajn pupojn hejme.

Vi devos dediĉi ilin al viaj dioj, kiam vi edziniĝos”, Sinjo diris.

Mi ne faros”, ŝi protestis. “Mi ĉiam konservos ilin ĉe mi.”

Vi devos”, mi diris. “Ĉu vi iam ajn aŭdis pri plenkreska sinjorino, kiu ludas kun pupoj?”

Ŝi ekploris, kaj niaj vartistinoj alkuris por malkovri, kio misas. Eklogo koleris kontraŭ mi, ĉar mi plorigis ŝin en tiel grava okazo.

Tiu stulta knabineto kun siaj pupoj. Ŝi ne meritis tion, kion oni faris al ŝi. Ne estis ŝia kulpo, ke ŝia patro estas Sejano.

Kiun punkton mi atingis? Ho jes, Sejano.

Krome, li estis elstare kapabla kaj diligenta. Eĉ antaŭ la morto de Aŭgusto, li jam atingis la rangon de kapitano de la Pretora Gvardio. Tiutempe estis du kapitanoj, same kiel estas du konsuloj. Ili kontrolis unu la alian, ĉar la potenco de ambaŭ estis limigita pro la ĉeesto de la alia. Inter la unuaj agoj de Sejano estis konvinki Tiberion, ke unuopa kapitano povos agi pli decide sen tiu maloportuno. Li fortigis la gvardion diversmaniere, kaj unuigis la apartajn taĉmentojn interne de la sama kazerno tuj ekster la urbaj muregoj. Li kredigis al Tiberio, ke la tuta gvardio staras je dispono de la imperiestro; la vero estis, ke la imperiestro nun estis dependa de la Pretoranoj sub ties unusola kapitano, Sejano.

Mi kritikas Tiberion, sed kompreneble mi mem faris precize la saman aferon – mi persvadis Klaŭdion konfidi la tutan Pretoran Gvardion al la komando de unu homo. Sed estas diferenco: ĉar tiu homo ne estis Sejano, sed Buro. Kaj kio okazus, se montriĝus, ke mi malpravis pri Buro, same kiel Tiberio malpravis pri Sejano? Tio tamen ŝajnas apenaŭ ebla – Buro neniam en sia vivo donis ian ajn signon, ke li laboras por sia propra profito. Li estas honestulo. Livia  fidis lin, Tiberio fidis lin, lia konduto kiel guberniestro – ĉio en lia kariero montras lian absolutan meriton, kion ajn li faras. Eĉ tiu predikema tedulo Seneko bone rilatas kun li – ili estas similspecaj homoj, krom la fakto, ke Buro ne konstante elbuŝigas nepetitajn sentencojn. Li simple kaj senbrue faras tion, kio estas farenda, sen la bezono anonci tion al la tuta mondo.

Tiberio havis nur unu filon, al kiu li donis la nomon de sia amata frato Druso (mia avo), kiu mortis en Ĝermanujo. Kvankam li havis propran filon, Aŭgusto ordonis al Tiberio adopti sian nevon, mian patron Ĝermaniko, kiel sian filon kaj heredonton. Evidente Aŭgusto intencis, ke la imperiestreco revenu al liaj rektaj posteuloj, sed post la morto de Ĝermaniko, Tiberio komencis pretigi sian propran filon Druso kiel sian heredonton, kvankam Druso havis agreseman kaj senpaciencan karakteron, kio igis lin netaŭga mastrumanto de la plej alta potenco.

Estis tiu okazo, kiam ni iris kun panjo por viziti ilin, kaj onklo Druso devigis onklinon Livila  kaŭri sur la manoj kaj genuoj por rigardi sub ŝranko.

Ĉu vi vidas tion? Ĉu vi vidas?” li ripetadis, kaj onklino Livila  aspektis eĉ pli pale kaj malsekure ol kutime. Ŝi provis paroli per racia tono, kvazaŭ la situacio estus tute ordinara. “Ne, mi bedaŭras, Druso, mi ne vidas, pri kio vi parolas.”

“ Metu vian manon sub tiun ŝrankon. Palpu, palpu! Ne tiel – palpu pli serioze!”

Ŝi esploris per la mano, kaj panjo diris: “Efektive, Druso, mi ne vidas bezonon je tio ĉi. Se vi perdis ion, voku sklavon por serĉi ĝin.”

Ne, ne”, diris Druso. “Ŝi mem serĉu.”

Finfine onklino Livila  eltiris sian manon, tute kovritan de polvo. Ŝi tenis ĵetkubon.

Druso parolis triumfe: “Vidu! Ĉu mi ne diris tion! Unu monaton mi serĉas tiun ĵetkubon, kaj ŝi insistis, ke ŝi ne scias, kie ĝi troviĝas!”

Panjo provis denove: “Druso, tio tute ne rilatas al via edzino. Se necesas kulpigi iun, kulpigu la sklavojn – evidente ili ne bone balaas la plankon.”

Druso muĝis: “Kaj se la sklavoj malbone laboras, kiu respondecas pri tio?”

La kompatinda eta Ĝemelo ekploris. Onklino Livila  prenis lin enbrake kaj kaŝis sian vizaĝon en lia hararo.

“Tipe”, diris Druso. “Konsolu vin per via idiota filo. Li estas same senutila kiel vi.” Li neniam pardonis ŝin pro Ĝemelo – kvazaŭ ŝi mem kulpis, ke ilia sola travivinta filo havas menson malfortan.

Mi ne komprenas, kial panjo ne forprenis miajn fratojn el tiu malfeliĉa familio – aŭ, pli ĝuste, mi ja komprenas. Praonklo Tiberio sciis, kion panjo opinias pri li, kaj li volis teni ŝiajn filojn malproksime de ŝia influo. Mi scivolas, ĉu panjo iam protestis kaj diris al li, ke ŝi volas teni ilin hejme? Se ŝi faris tion, Tiberio rifuzis aŭskulti. Tiel malvarma, pedanta homo – mi ne kredas, ke li aprobis la konduton de sia filo, same kiel ni ĉiuj.

Druso malamis loĝi tie. Li kaj onklo Druso havis la saman nomon, sed tioestis ilia sola komuna trajto. Kaj tamen, ne Nerono – Nerono kaj onklo Druso interrilatis tute bone. Ĉu li sekvis la ekzemplon de nia onklo, ĉikanante onklinon Livila ? Mi dezirus pensi ke ne, sed bedaŭrinde mi timas, ke jes.

Pro lia reputacio pri troa drinkado, neniu miris, kiam Druso malsaniĝis pro degeneriga malsano, kiu mortigis lin je 36 jaroj.

Laŭ panjo, estis kvazaŭ oni spektus duan fojon la morton de paĉjo. Li komencis perdi pezon, kaj bluaj makuloj aperis sur lia haŭto. Sed dum Druso cedis al marasmo kaj lia voĉo malŝrumpis ĝis raŭka bleko, onklino Livila  ekgajnis belecon kaj memfidon. Ŝiaj vangoj roziĝis, ŝiaj okuloj ekbrilis, ŝia paŝo vigliĝis. Dum ŝi sindediĉe prizorgis sian edzon dum lia lasta malsano, foje ŝajnis, kvazaŭ ŝi elsuĉas el li la vivon kaj prenas liajn fortojn por si mem.

Neniel ni imagis tiam, ke onklino Livila  kaj Sejano... Tiel ĉarma homo estis Sejano, kiam tio konvenis al li! Kaj kia oportuno! – la nepo de la imperiestro, ankoraŭ tro malgranda por regi mem, se io okazus al lia maljuna avo. Kaj onklino Livila , tiel pala kaj komplezema – sendube li vidis, kiel li povos muldi ŝin kiel vakson.

En Romo

Printempe, 29 pK

“Kaj kiel plaĉas al vi la edzina vivo?”

Flagris ĉe Pina  momenta agaciĝo. Pasis jam ok monatoj de ŝia edziniĝo, kaj la plenkreskuloj ankoraŭ demandadas tion al ŝi. Ĉu ili atendas aŭdi de ŝi detalojn pri la geedza lito – ŝia geedza lito, kie neniam okazas io ajn?

“La ĉefa ĝisnuna avantaĝo estas, ke mi rajtas kuŝi dum manĝoj”, Pina  respondis. La gastoj de ŝia edzo ridis.

“Mi memoras la unuan fojon, kiam mi edziniĝis”, diris unu el la virinoj. Ŝi estis solida, patrineca homo, kies unua edziniĝo certe jam apartenis al la fora pasinteco. “Mi havis dek ses jarojn – kelkajn jarojn pli ol vi, supozeble, Agripina . Mia bopatrino ekloĝis ĉe ni, kiam ŝia edzo mortis, kaj ŝi tutsimple transprenis ĉion. Ŝi donis ordonojn al la sklavestro kvazaŭ ŝi estus la mastrino, kaj kompreneble mi estis multe tro juna por kontraŭstari ŝin. Kaj krome, se mi volis eliri por viziti miajn amikinojn, ŝi insiste postulis scii, kien mi iras...”

“Tiel estis en la bonaj malnovaj tempoj”, Domicio diris. “Ĉi tie regas Agripina  – oni aŭdas ŝin klakigi la vipon ĉiumatene.”

Pina  ridetis, ŝajnigante amuziĝon. Konsiderante kiel malgrandan potencon ŝi havas en la domo de sia edzo, ŝi sentis incitiĝon, aŭdi lin paroli kvazaŭ estus ŝi kiu regus. “Kia mensogulo!” ŝi informis la gastojn, per tono de malserioza ŝercemo. “Mi neniam eĉ imagus mistrakti la gesklavojn. Tian aferon mi lasas al Gneo Domicio.”

“Oho!” diris unu el la gastoj. “Same lerta kiel ŝia patrino. Vi devos paŝi atente, Domicio.”

Je la mencio pri sia patrino, Pina  sentis pikon en sia brusto, pikon de plezuro. Plaĉis al ŝi, ke la viro laŭdas ŝian inteligenton, kaj plaĉis al ŝi, ke li parolis pri ŝia patrino. La plejmulto da homoj ŝajnis timi, ke la nura mencio de ŝia nomo infektos ilin per ŝia malbona sorto. Krome li estis homo, kies bona opinio estis havinda – kvankam li estis neformale vestita en brodita tuniko, ŝi sciis, ke tiu estas Fufio Ĝemino, unu el la du konsuloj de la unua jarduono.

La sklavoj komencis forbalai la pektenajn konkojn kaj aliajn restaĵojn disĵetitajn sur la planko. Unu el la gastoj, juna virino, venis sidiĝi apud Pina  surrande de ŝia divano. “Ĉu mi rajtas aliĝi? Mi estas Valeria Flaka .” Pina  estis kontenta – ŝi jam esperis havi okazon paroli kun ŝi. Kvankam Valeria  estis jam en siaj dudekaj jaroj, ŝi estis la sola homo en la ĉambro, kies aĝo eĉ alproksimiĝis al tiu de Pina . Cetere, male kiel pluraj el la gastinoj, ŝi ne donis la impreson, ke ŝiaj sklavinoj dediĉis la tutan matenon al ŝiaj ŝminkado kaj frizado. Ŝi estis senpretende vestita en robo de mola griza lano, kun simplaj perlaj orelringoj.

“Jes, kompreneble.” Pina  moviĝis pli proksimen al sia edzo. Ŝi memoris la ĝentilajn frazojn, kiujn Livia  direktis al siaj gastoj dum festenoj. “Ĉu vi volas kliniĝi?”

“Ne, ne, dankon, mi fartas tute bone. Ĉi tiu okazo devas esti mortige teda por vi, ĉirkaŭata de mezaĝaj viroj.”

“Ĝi ne estas tiel malbona. Mi ŝatas aŭdi pri la aferoj, kiuj okazadas en la senato.” Tio ne estis absolute vera, sed Pina  esperis, ke iam ĝi ja fariĝos vera, kiam ŝi estos sufiĉe aĝa por komenci helpi sian edzon.

“Ĉu vere vi ŝatas tion? Mi devas elteni tion la tutan tempon. Mi estas la edzino de Ĝemino.”

Pina  miris. “Ĉu de la konsulo?”

“Ĝuste. Ni gastigas homojn ĉe festenoj preskaŭ ĉiuvespere. Estas agrabla ŝanĝo por mi hodiaŭ mem eliri. Kiel plaĉas al vi loĝi ĉi tie laŭ la Sankta Vojo?”

Laŭ la opinio de Pina , la grandega familia hejmo de Domicio montras troan pretendemon, sed ne estus la ĝusta afero kritiki sian edzon antaŭ liaj gastoj. “La domo estas tre komforta – kaj mi ŝategas la bibliotekon.”

“Jes, mi aŭdis pri la biblioteko. Laŭdire, ĝi estas tre granda.”

“Domicio diris al mi, ke estas preskaŭ du mil volumoj. Kelkaj el ili estas tre malnovaj – necesas malvolvi ilin tre zorge, alie la papiruso povus diseriĝi. Estas sklavo, kies sola tasko estas prizorgi la volvaĵojn kaj tabuletojn.”

“Ĉu tiel vi pasigas vian tempon – esplorante la bibliotekon de Domicio?”

“Matene mi plej ofte veturas en la portolito al la domo de mia avino. Ĝi ne estas malproksima – tuj apude sur Palatino. Mi ankoraŭ faras lecionojn kun la instruisto de mia frato. Retorikon kaj historion.”

“Ĉu retorikon? Ĉu laŭ vi tio utilas por knabino?”

Iam, eventuale jes, Pina  pensis en si mem. Eble ŝi povos verki paroladojn, kiujn ŝia edzo deklamos antaŭ la senato. “Tio estas mia preferata studobjekto. Mi tralaboras la ekzercojn en la manlibro, kaj mi aŭskultas mian fraton, dum li laŭtlegas siajn oratoraĵojn. Antaŭ ol nia praavino mortis, nia instruisto permesis al ni deklami ilin al ŝi.”

“Mi aŭdis pri la kortuŝa parolado, kiun via frato faris ĉe la funebraĵoj de via praavino. Certe vi ĉiuj tre amis ŝin.”

Pina  kapjesis. “Komence mi timis ŝin, sed tio estis antaŭ ol mi pli bone konis ŝin. Ŝi traktis nin tre afable.”

“Mi miris, ke ŝia funebra ceremonio estis tiel simpla. Mi atendis aranĝon multe pli imponan, pli similan al tiu post la morto de Aŭgusto.”

Ne la unuan fojon Pina  aŭdis tian komenton. Ŝia avino Antonia  koleregis pro la ŝparema adiaŭo, kiun Tiberio donis al sia patrino. Sed ne konvenus diskuti familiajn streĉojn kun eksterulo. “Mi pensas, ke eble la imperiestro ne volis fari tro da bruo pri la afero. Li ne ŝatas grandajn publikajn spektaklojn.”

“Jes, kaj kompreneble Livia  mem estis tre modesta homo, ĉu ne? Estas bedaŭrinde, ke la imperiestro ne povis ĉeesti dum la funebra ceremonio.”

“Li esperis veni, sed finfine ni devis fari ĝin sen li.”

“Jes, tion mi aŭdis.” Aŭdiĝis nuanco de seniluziiĝo en la voĉo de Valeria . Evidente ŝi esperis ekscii de Pina  pli ol oni malkaŝis en la oficialaj dokumentoj. Sendube ŝi estis aŭdinta pri la mesaĝisto, kiu alvenis el Kapreo por diri, ke imperiestro survojas, tiam la dua mesaĝisto, kaj finfine la mesaĝisto kun la informo, ke imperiestro tamen ne aperos. La kortuŝa oratoraĵo de Boteto ĉe la funebra ceremonio estis lastminuta improvizaĵo. “Ĉu li malsanis?” Valeria  demandis.

Pina  kapjesis. Neniu sciis la kialon, sed estis kvazaŭ starus nevidebla barilo ĉirkaŭ la muregoj de Romo, kiu malhelpas onklon Tiberio proksimiĝi al la urbo. Unu fojon li eĉ veturis laŭ Tibero, sed dum la senatanoj kolektiĝis por bonvenigi lin, lia ŝipo turniĝis meze de la rivero kaj remiĝis reen al la loko, de kie ĝi venis. “Jes, malsanis”, ŝi diris.

“Bedaŭrinde vi ne aŭdis, kiel mia edzo laŭdegis la paroladon de via frato. Ĝemino opinias, ke li heredis la talentojn de sia patro. Klare li estas tre inteligenta junulo. Kiom li aĝas?”

“Dek ses jarojn. Li antaŭprovis la paroladon kun mi kaj miaj fratinoj.” Ĝuste kiel Aŭgusto, kiu provis siajn paroladojn kun Livia , antaŭ ol deklami ilin en la senato, Pina  pensis.

“Do, ankaŭ vi havas talenton pri retoriko. Eble iam vi povos fari paroladon favore al ni virinoj, same kiel faris Hortensia . Tiel ofte mi deziras prezentiĝi ĉe la senato por sciigi al tiuj viroj, ke ni kapablas tute bone prizorgi niajn proprajn aferojn.”

“Jes, mia patrino ĉiam prizorgis siajn proprajn interesojn, kaj ŝi sukcesis tute bone.” Pina  menciis sian patrinon kun vibro de defio, kvazaŭ ŝi tuŝus temon malpermesatan.

Valeria  hezitis momentete. “Nu, kompreneble, ŝi havis multajn infanojn, ĉu ne? Sed mi ĉiam pensas, ke se virino oficiale rajtas prizorgi siajn proprajn aferojn nur post nasko de tri infanoj, kial oni konsideru ŝin malpli kapabla, se ŝi naskis nur du – aŭ unu?”

“Aŭ neniun”, Pina  aldiris, kaj ili ambaŭ ridis.

“Kiel vi rilatas kun la servistaro? Mi ĉiam pensas, ke estas pli facile havi la ĉeeston de bopatrino, kiam oni unue edziniĝas – tiel almenaŭ ne necesas tuj transpreni la taskon direkti la domanaron tute sola.”

“Mia praavino donis al mi multajn utilajn sugestojn. Ŝi diris al mi, ke la plej bona maniero por ricevi kunlaboron de la gesklavoj, estas peti iliajn konsilojn.”

“Tio sonas iom riske. Se oni tro multe cedas al la sklavoj, poste ili tute ne obeas la ordonojn.”

“Avinjo diris, ke se mi ne komprenas, kion mi faras, ili ĉiuokaze rekonos tion, kaj ke tiam ili ne respektos miajn ordonojn. Ŝi diris al mi, ke mi ne ŝanceliĝu pri la aferoj, pri kiuj mi certas, kaj ke mi ne diru stultaĵojn pri la cetero. Tio ŝajnas funkcii, ĝis nun.” Pina  povis diri tion tute sincere. Ŝi estis rimarkinta, kiel Livia  parolas al la membroj de sia domanaro. Ŝi neniam kriis senpacience, kiel foje faris la patrino de Pina , sed asertis kion ŝi volas per kvieta tono, kiun neniu, inkluzive de ŝiaj pragenepoj, eĉ imagis malobei. Pina  iam provis la saman voĉon al la sklavestro de Domicio, viro kvardek jarojn pli aĝa ol ŝi. La ruzaĵo, ŝi konstatis, estas subpremi eĉ la plej etan sugeston de necerteco en siaj tono kaj mieno. Kiam ŝi faris tion la unuan fojon, ŝi sentis sin kiel aktoron ludantan rolon. Ŝi kredis, ke la homo rimarkos tion, sed li nur respondis: “Laŭ via deziro, mia sinjorino”, kaj plenumis ŝian komandon kun perfekta efikeco.

“Mi neniel kuraĝus malkonsenti kun la patrino de la imperiestro”, Valeria  diris. “Kvankam mi ja iam konis virinon, kiu estis tute regata de sia sklavino. Kiam ŝi ordonis al la sklavino frizi ŝin, la ino kutimis respondi...”

Pina  kapjesis, nur duone aŭskultante. La aliaj gastoj diskutis ion, ŝi ne certis kion, sed ŝi kredis aŭdi la nomon Druso. Ĉu ili parolas pri ŝia frato? Ŝi respondis distrate al Valeria , murmurante konsente de tempo al tempo, dum ŝi streĉis siajn orelojn por sekvi la konversacion ĉe la alia flanko de la tablo. Ŝi aŭdis mencion pri Ĝermanujo kaj ion pri batalo. Eble ili ne parolas pri ŝia frato; li ne estas la sola Druso en la familio.

Pina  konstatis, ke Valeria  silentiĝis kaj atendas ŝian reagon. Ŝi forŝiris sian atenton de la konversacio de la viroj. “Jes, jes”, ŝi diris. Bonŝance ĝuste tiam la sklavoj aperis kun korboj da abrikotoj kaj piroj, kaj Valeria  reiris al sia propra divano.

Estis paŭzo dum la gastoj elektis siajn fruktojn, kaj Pina  konstatis kun seniluziiĝo, ke kion ajn ili diris pri Druso ŝi maltrafis. Kelkaj minutoj pasis antaŭ ol unu el la gastoj reprenis la konversacion. “Naŭcent viroj estis buĉitaj en tiu arbaro”, li diris, formordante la pinton de abrikoto kaj elpremante la kernon, “kaj kvarcent mortigis sin por eviti kaptiĝon – pli ol mil mortoj, kiuj ne estus devintaj okazi. Se iliaj oficiroj estus agintaj pli modere...” La homo aspektis iom konata. Pina  fiksrigardis lin, provante memori, kie ŝi jam vidis lin.

“Kaj finfine la imposto ne estis nova afero”, diris la edzo de Valeria . “Ĝi validas de almenaŭ dudek jaroj.”

“De la tuta provinco oni elsuĉis la sukon! La barbaroj estis perdintaj ĉion. Ili estis devigataj vendi siajn brutojn...” Subite Pina  rekonis la viron; ŝi vidis lin ĉe sia hejmo, antaŭ ol oni sendis ŝin kaj ŝiajn fratinojn loĝi ĉe Livia . Junio Rustiko estis lia nomo. Li antaŭe estis regula gasto ĉe la festenoj de ŝia patrino.

“Ĉu do, Junio Rustiko, vi volas diri, ke se la barbaroj kontraŭstaras iun imposton, ili rajtas venĝi sin kontraŭ niaj trupoj?”

“Vidu, se homo prenas bastonon kaj atakas krabroneston”, respondis Rustiko, “kiam ĉiuj krabroj zumas eksteren kaj pikas lin ĝismorte, oni ne kulpigas la krabrojn. Oni diras: kia malsaĝulo, kiu incitis ilin.”

“Eble jes”, la konsulo rebatis, “kaj tamen la postan tagon oni sendas aron da sklavoj por flamigi la neston.”

“Restas la fakto”, Rustiko diris, “ke Druso sciis, kiel aranĝi la aferon sen la neceso inciti la neston. Li kolektis la imposton, kvin mil felojn – sed li faris tion laŭ sagaca maniero. Li petis bovofelojn, ne bubalajn. Li ne postulis de la barbaroj pli ol ili povis doni, kaj reage al tio ankaŭ ili pretis konduti racie.” Leviĝis en Pina  sento de fiero. Kompare kun la aliaj homoj en la ĉambro ŝi estis nura infano, sed nur ŝi havis Druson kiel avon. Por kelkaj el ili li estis malproksima parenco, por la plejmulto eĉ ne tio. Kaj krome Druso sciis, kiel trakti kun la barbaroj kaj kiel agi diplomatie. Li ne estis la malsaĝulo, kiu ĵetis sin kontraŭ la krabroneston kaj bategis ĝin per bastono.

“Tio sonas kiel interesa retorika ekzerco”, Domicio diris. “ Ĉu barbara tribo meritas punon, se ĝi atakas Roman legion responde al maljusta impostopostulo? ”

“Se temas pri retoriko, Gneo Domicio, mi aŭdis, ke okazos interesa deklamado ĉe la domo de Pomponio”, Ĝemino diris. “Vi nepre petu de li inviton.”

“Dankon, oni jam aldonis min al la gastolisto.”

“Kial vi mem neniam organizas deklamovesperon?” Rustiko demandis Domicion. “Vi estas tiel talenta oratoro – kiam vi permesos al viaj amikoj ĝui vian arton?”

Domicio etendis sin senenergie. “Mi ne volas ĝeni min per tia afero – organizi ĉion, kaj la tutan nervan streĉon, nur por distri kelkajn amikojn.”

Pina  esperis aŭdi pli pri sia avo kaj la krabronesto en Ĝermanujo, sed estis klare, ke la konversacio moviĝis al novaj temoj. Ĝenerale, tamen, ŝi estis kontenta pri la vespero. Kiam la gastoj estis for kaj ŝia edzo demandis: “Ne tro enuige, espereble?”, ŝi povis respondi kun sincero: “Ne, mi ĝuis la okazon.” Tiam, memorante ke praavinjo konsilis ŝin aŭskulti la invititojn de sia edzo, ŝi pensis, ke ŝi devus fari ian inteligentan komenton pri la konversacio. “Mi aŭdis Junion Rustikon diri, ke vi aranĝu deklamadon por viaj amikoj.”

Domicio aŭdigis etan ridon. “Efektive. Fakte tio ne estas malbona ideo... sed tro da laboro. Mi ne scias, ĉu mi volas tiom da ĝeno.”

“Li diris, ke vi estas talenta oratoro.”

“Jes, li agas amikeme en ĉi tiu periodo. Li esperas, ke mi subtenos iun junan parencon lian, kiu bezonas helpon por progresi en sia kariero.”

“Sed vi ja interesiĝas pri retoriko. Mi ŝatus iam aŭdi vin deklami.”

Domicio rigardis ŝin scivole. “Ĉu vere tio interesus vin? Tio ŝajnas stranga gusto por kna... por junulino kiel vi.”

“Nu, vi ja estas mia edzo. Mi ŝatus scii, kion mia edzo faras.”

Nun Domicio ne subpremis sian ridon. “Ne multe, laŭ mia onklinjo. Ĉiuokaze, vi prefere enlitiĝu. Ĉu vi ne devas leviĝi frue por viaj lecionoj morgaŭ matene?”

Pina  etendis siajn krurojn. Post sia edziniĝo antaŭ ok monatoj, ŝi alkutimiĝis dormi sola. Komence mankis al ŝi Sinjo. Kvankam ili emis kvereli dum la tago, post mallumiĝo la varma proksimeco de ŝia fratino donis al ŝi senton de sekureco. Ŝi rulis sin surdorsen, kaj poste surflanken. La vespero estis stimulinta ŝin, kaj nun estis al ŝi malfacile silentigi siajn pensojn kaj perdiĝi en dormado. Ŝi ripetis enmense la plej notindajn momentojn de la vespero. Ŝi ĝuis renkonti Valeria n, kaj eble ŝi entreprenis la unuajn paŝojn por fariĝi helpantino de sia edzo. La afero kiu tamen pleje plaĉis al ŝi estis la laŭdado de ŝia avo Druso. Tio estis aŭtentika laŭdo, ne intencita kiel komplimento al ŝi; la parolantoj eĉ ne konsciis, ke ŝi aŭskultas. Druso estis sagaca kaj diplomata, kaj li persvadis la sovaĝajn ĝermanojn pagi sian tributon sen inciti ilin al ribelo. Verŝajne li similis al avinjo Livia , Pina  pensis. Li sciis, kiel igi la homojn plenumi liajn dezirojn ne vekante en ili indignon.

Pina  ŝanĝadis sian pozicion. Ĉu ŝi voku sklavinon por flamigi la lampon? Ŝi eksidis en la lito kun duona intenco voki sian servistinon Alkasta , kiu dormis en la malgranda vestoĉambro apude. Tiam ŝi ŝanĝis sian ideon kaj rekuŝiĝis. La luno brilis internen tra la lamenoj de la fenestroklapoj, ĵetante lumradiojn sur la murpentraĵojn. Domicio estis doninta al ŝi ĉi tiun ĉambron kun perspektivo al la ĝardeno, kaj li komisiis unu el la plej famaj pentristoj en Romo por beligi la murojn laŭ ŝiaj instrukcioj. Ŝi unue havis la ideon mendi bildon de Hortensia , kiu alparolas la tri regantojn, sed ne volante tiel videble malkaŝi siajn plej intimajn dezirojn, anstataŭe ŝi elektis la scenon, kiam Araĥno kaj Minervo konkurencas por montri, kiu estas la pli lerta teksisto. Tio estis unu el ŝiaj plej amataj rakontoj el Metamorfozoj  de Ovidio. Pina  ŝategis la priskribon de la mortemulino kaj la diino, kiuj kuntiras siajn jupojn kaj ĵetas sin en batalon kiel du ĉaristoj: la delikatajn nuancojn de la fadenoj, la perfektajn miniaturajn scenojn. Pina  dankis sian edzon pro lia malavara donaco, sed verdire la fina rezulto seniluziigis ŝin. La pentristo tre zorge desegnis Araĥnon kaj Minervon, sed li ne donis sufiĉan atenton al la detalo, kiu pleje plaĉis al Pina : la teksaĵoj. Iu ajn virino tuj vidus, ke malkiel Ovidio li neniam atente rigardis teksokadron.

Pina  havis neniun dubon, kial Domicio faris ĉion por plenumi ŝiajn dezirojn pri la ĉambro. Li sentis kulpon, ke anstataŭ dividi sian liton kun sia edzino, tiu honoro estas rezervita por ŝia servistino. Eklogo laŭ ŝia scio nun estas graveda. Ŝi ne menciis tiun fakton al Pina , sed Pina  ja kaptis la ŝercajn aludetojn de la aliaj sklavinoj, komentojn kiujn laŭ ilia supozo ŝi estas tro naiva por kompreni. Eklogo ankoraŭ venis en la ĉambron de Pina  ĉiumatene por mastrinece direkti la sklavinojn dum ili ligis ŝian robon kaj tordis ŝiajn harojn en la buklilo, kaj Pina  rimarkis la pezan manieron laŭ kiu Eklogo apogis sin kontraŭ la lito, senkonscie karesante la propran ventron, kvazaŭ ŝi karesus hundidon. Ŝiaj vestoj estis multe pli bonkvalitaj ol tiuj de la aliaj sklavinoj. Pina  sciis, ke ŝi estus devinta peti konsilojn de Livia  pri la afero, sed ŝi sentis sin tro humiligita por mencii ĝin. Nun estis tro malfrue.

Post la morto de sia filo, Tiberio malaperis el Romo dum longaj periodoj, preferante loĝi en sia kampara bieno en Kampanio. Tiuj forrestadoj fariĝis ĉiam pli longaj, ĝis finfine, dek du jarojn post sia elektiĝo kiel imperiestro, li entute retiriĝis al la insulo Kapreo. Pri tiu decido kuraĝigis lin Sejano, kiu profitis de liaj longaj malĉeestoj por akiri ĉiam pli grandan potencon. Laŭŝajne Tiberio ankoraŭ regis. Li ricevis raportojn pri ĉiuj laboroj de la senato, kaj li skribis regule al la senato por sciigi siajn decidojn pri diversaj aferoj. En la realeco, ĉiuj korespondaĵoj kun la imperiestro pasis tra la manoj de Sejano.

Plurfoje oni anoncis, ke Tiberio revenos al Romo. Du fojojn li efektive alproksimiĝis al la urbo, sed kiam lia ŝipo jam estis videbla de la muregoj, li ŝajne perdis kuraĝon kaj retiriĝis. Kaj tiel okazis, ke Romo restis sub la rego de Sejano.

La remiloj moviĝis ĉiuj samtempe, elegante kiel linio de dancistinoj, la remiloj moviĝis malantaŭen kaj la ŝipo saltis antaŭen. Kiel bluega estis la maro ĉirkaŭ Pontio, turkise blua, kun la lumo trembrilanta laŭ la surfaco. Tio memorigis min pri tiuj longegaj tagoj, kiam mi marŝis laŭ la roka krutaĵo, tagon post tago post tago. Eĉ tiam, kiam mi rigardis malsupren al la blu-verda maro, estis momentoj, kiam mi estus povinta senti min preskaŭ trankvila – se ne estus tiu nodo en mia ventro, tiu konstanta teruro ŝvebanta super mi. Teruro pro tio okazinta al mia patrino, teruro pro tio okazinta al miaj fratoj, teruro pro tio eble okazonta al mi.

Mi staris kun Klaŭdio mia edzo apude, la remiloj moviĝis laŭtakte, la ŝipo saltis antaŭen trans tiujn glimantajn ondojn. Super ni estis brile blua ĉielo, kaj tie en la distanco estis Pontio, mia hejmo, mia malliberejo, kie mi pasigis kvarcent kvardek ses tagojn de mia vivo. Mi vidis la domon kun ĝiaj blanke farbitaj muroj kaj ruĝaj tegmentoj. “Jen ĝi”, Klaŭdio diris. “Baldaŭ ni albordiĝos.”

La nodo revenis al mia ventro, la sama nodo kiun mi sentis, kiam mi marŝis laŭ la alta krutaĵo dum tiuj kvarcent kvardek ses tagoj en Pontio. Mi supozis, ke la nodo estas for, dissolviĝinta, sed kiam mi revidis la domon, ĝi reaperis.

“ Ne! Ne!” mi volis krii. “Turnu la ŝipon! Ni reiru hejmen!” Sed la muzikistoj plu ludis, la mevoj plonĝis tra la aero, kaj mi diris nenion.

Malpli granda insulo ekaperis, ĝuste kiel mi kutimis vidi ĝin de la pinto de la krutaĵo: Pandaterio. Klaŭdio ne komentis. La insulo havis por li neniun signifon – li ne sciis, ke mi fiksrigardis ĝin ĉiutage, imagante mian fratinon promenanta laŭ la krutaĵo, same kiel mi faras, kaj pensanta pri mi same kiel mi pensas pri ŝi. Kompatinda Livila , kreskinta tiel dika kaj senforma. Kiam mi revidis Pandaterion, mi sentis naŭzon. Sklavo proponis al mi teleron da mielkovritaj figoj. Mi rifuzis kun rideto.

Tiberio neniam reiris al Romo. Kelkfoje li alproksimiĝis preskaŭ ĝis la muregoj, sed tiam li returnis sin. Li ne povis fronti la memorojn, kiuj atendis lin tie embuske. Kio ili estis? Kiaj estis la pensoj, la memoroj, kiuj kaŭzis al li tiom da teruro?

Tiberio estis kuraĝa homo. Li povis sidi surĉevale meze de batalo dum ĵetlancoj flugis ĉirkaŭ lia kapo. Kaj tamen li ne povis konvinki sin reiri al Romo.

Mi estis pli kuraĝa ol Tiberio. Mi paŝis laŭ la trabo malsupren al la bordo, kaj sen videbla agitiĝo salutis la homojn, kiuj staris sur la kajo por renkonti sian imperiestron kaj lian edzinon. Ni spektis la konkursojn, kiujn oni organizis niahonore, kaj aŭskultis la ĥoron, kaj estis portataj enbarke ĉirkaŭ la insulo por vidi la fiŝbredejojn. Klaŭdio demandis, ĉu mi volas viziti la domon, kie mi loĝis dum mia ekzilo, sed mi respondis, ke malfruiĝas. La ĉefaj familioj estis invititaj al festeno sur nia ŝipo, kaj mi ridetis kaj komplezeme babilis kun ili kaj aŭskultis la muzikistojn. Neniu krom mi sciis pri la nodo en mia ventro. Ĝi ne dissolviĝis ĝis ni forlasis Pontion kaj reatingis nian propran vilaon en Antio.

Dum Tiberio restis en sia memelektita ekzilo de la ĉefurbo, Sejano iom post iom ricevis ĉiujn povojn de la imperiestro krom la titolo mem. Senatanoj ariĝis ĉirkaŭ li, ĉar necesis peti lian aprobon por ĉiuj ajn projektoj, kiujn ili deziris entrepreni. Unu el la plej hontindaj vidaĵoj de tiuj jaroj estis la amaso da senatanoj, kiuj atendadis ĉe lia pordo kiel ordinaraj popolanoj, humile petante de liaj liberigitaj sklavoj la rajton eniri.

Ne eblas dubi, ke kiam la filo de la imperiestro estis forigita el la sceno (ĉar lia morto ne estis natura, kiel ĉiuj nun scias)

Ĉu mi memorigu la homojn pri tio? Temas pri delikata ekvilibro – kiel kulpigi Sejanon sen samtempe enplekti onklinon Livila ? Kompatinda onjo – ŝi traktis nin tri knabinojn tre dolĉe. Ŝi donis al mi tiun belegan eburan kesteton – mi ne memoras kiam mi laste vidis ĝin, ĝi devas esti unu el la aĵoj venditaj de Boteto. Dum ŝi parolis, oni ĉiam ricevis la impreson, ke ŝi samtempe kontrolas la ĉirkaŭaĵon, ŝi parolis rapide per subpremata murmuro, kaj se onklo Druso eniris la ĉambron ŝi ŝajnis ŝrumpi. Tiam li alproksimiĝis kaj envolvis ŝin en ursa brakumo, dirante: “Mia kara edzineto – ĉiam tiel babilema”, kaj ŝi ridetis laŭ streĉita maniero kaj klopodis mieni kontente.

Ne eblas dubi, ke post la morto de la filo de la imperiestro

Ne havas sencon eviti la veron. Ĉiuj scias, ke Druso estis venenita.

Ne eblas dubi, ke kiam la filo de la imperiestro estis forigita el la sceno (ĉar lia morto ne estis natura, kiel ĉiuj nun scias), Sejano esperis fariĝi la heredonto de Tiberio. Estis tamen du gravaj malhelpoj al tiu plano. Unu estis la ĉeesto de la patrino de la imperiestro, Livia ; la alia estis la ekzisto de multe pli taŭgaj heredontoj, en la formo de miaj tri fratoj.

Rilate al Livia , Sejano devis nur atendi. Ŝi estis ekstreme longeviva, sed finfine ŝi mortis en la aĝo de 86 jaroj. Post ŝia morto, troviĝis neniu plia malhelpo kontraŭ realigo de la dua stadio de lia plano. Tio estis forigo de ĉiuj anoj de la familioj Julia  kaj Klaŭdia, kiuj povus esti konsiderataj eventualaj sekvontoj de Tiberio.

Mi jam klarigis, kiel mia plej aĝa frato Nerono estis ekzilita al la insulo Pontio. Foriginte lin, Sejano komencis plani sian kampanjon kontraŭ mia dua frato Druso, kiu tiam havis 23 jarojn. La nesuspektema karaktero de Druso faciligis por li la aferon.

Konsiderante la etoson de niaj infanaj jaroj, oni nature supozus, ke li estus pli prudenta pri malkaŝado de siaj pensoj kaj emocioj, sed tamen ne. Druso elverŝis la tuton, ne sur ondo de pasio kiel farus Livila , sed tutsimple ĉar li ne povis malhelpi sin paroli tute senkaŝe pri ĉio, kio pasis tra lia menso. Kun panjo li estis mishumora kaj senpacienca – kompreneble, ŝi riproĉadis lin kaj konstante admonis lin imiti la konduton de nia plej aĝa frato Nerono. Kompatinda Druso, li estis la plej bonkora el ni ĉiuj.

Kiel majstra aktoro, Sejano sciis, kiel transformi sin, kiel adapti siajn karakteron kaj parolstilon por misgvidi iun ajn homon, kiun li deziris tiri sub sian influon. Tiel li sorĉis Tiberion, tiel li logis en sian serpentan brakumon multajn el la senatanoj, ĝis liaj krimoj fariĝis tiel senhontaj, ke eĉ la imperiestro ne povis ignori ilin. Druso estis por li facila predo.

Sejano invitis lin al vespermanĝo, dirante ke li volas diskuti la ekzilojn de nia patrino kaj Nerono, kaj murmurante esperojn, ke baldaŭ eblos liberigi ilin. Li esprimis al Druso sian bedaŭron pro la malenviinda situacio de nia familio, kaj kulpigis la imperiestron, kiel tro pretan aŭskulti senbazajn akuzojn. Li ŝajnigis aŭskulti Druson kun simpatio, sed la vero estis, ke li kondukis lin antaŭen, instigante lin paroli ĉiam pli malprudente. Mia frato malfermis al Sejano sian koron, montrante al li la malamon de mia patrino kontraŭ Tiberio, kaj ŝiajn esperojn – naturajn ĉe iu ajn patrino – por la estonteco de la propraj filoj. Fine de la vespero, Sejano adiaŭis lin laŭ amika maniero, kaj deziris al li sekuran hejman veturadon, same kiel faras ĉiu bona gastiganto.

Nun mi inventas. Mi tute ne scias, kiuj estis la lastaj vortoj de Sejano al Druso. Sed mi bildigas al mi la scenon: la ĉarman rideton, eventuale brakumon, kaj sendube ripetitan promeson peti de la imperiestro permeson revenigi panjon kaj Neronon al Romo. Mi imagas kiel kontente Druso reiris hejmen, verŝajne gratulante sin mem pro siaj lerto kaj takto dum la konversacio kun Sejano.

Ne eblas scii, kiaj estis la emocioj de mia frato, kiam li forlasis la domon de Sejano, sed mi ne havas dubojn, ke li hejmeniris tre kontenta pro la vespero kaj konvinkita, ke post kelkaj tagoj mia patrino kaj Nerono estos liberigitaj el sia ekzilo. Tute male, ankaŭ por li tio estos lia lasta nokto de libereco. Frue la postan matenon li ricevis alvokon, ke li prezentu sin ĉe la palaco. Li tuj rapidis tien, senpacienca por ricevi la novaĵon pri la restarigo de nia familio al la favoro de la imperiestro. Li kredis, ke li iras paroli kun Sejano, kaj sendube li estis surprizita, kiam oni kondukis lin malsupren al senfenestra ĉambro subtera. En tiu loko li pasigos la malmultajn restantajn jarojn de sia vivo.

4

En Romo

Aŭtune, 31 pK

“Mi devas iri morgaŭ al la senato. La konsuloj anoncis specialan kunsidon.”

Pina  levis siajn okulojn al sia edzo, etendante sian skribovolvaĵojn sur siajn genuojn, por ke ĝi ne kunruliĝu kaj perdigu al ŝi la lokon. Lia voĉo sonis nekutime formale, kvazaŭ li pretigis siajn vortojn anticipe – efektive, estis strange, ke li entute menciis al ŝi la kunsidon. Malgraŭ la sugesto de ŝia praavino, ke ŝi povos influi sian edzon kaj helpi lian karieron, Pina  jam venis al la konkludo, ke la sola helpo, kiun dekkvin-jarulino povas proponi al viro de duoble ŝia aĝo, estas ĝeni lin kiel eble plej malmulte. Sed ŝajne li havas ian kialon por supozi, ke tiu senata kunsido povus interesi ŝin. “Pri kio ĝi temos?” ŝi demandis.

“La konsulo diris al mi hodiaŭ, ke li ricevis leteron de la imperiestro, kiun li devos laŭtlegi al la senato. Pri via patrino.”

Kion ajn ŝi faris, ĉu ŝi studis aŭ manĝis aŭ babilis kun siaj fratinoj, Pina  ĉiam konsciis pri obtuza sento de maltrankvilo. Estis kvazaŭ iu katastrofo ŝvebas super ŝi, foje pli proksime, foje retiriĝante dum kelkaj horoj. Je la mencio pri ŝia patrino, la angora sento akiris formon kaj substancon, ĝi malmoliĝis kaj fariĝis nodo en ŝia brusto. “Ĉu la konsulo sciigis vin, kio estas en la letero?”

“Ne, mi malkovros tion morgaŭ samtempe kiel la aliaj senatanoj. Sed supozeble li opinias, ke tio tuŝas min, aŭ vin iumaniere, alie li ne estus menciinta ĝin.” Domicio prenis ŝian skribovolvaĵon. “Herodoto. Ĉu pri tio vi okupiĝas nuntempe?”

“Timoteo diris, ke mi legu la enkondukon de la tria libro por morgaŭ.” Pina  mem havis sufiĉe da ambicio por rekoni la mankon de tiu trajto en sia edzo – sed la avantaĝo de lia indulgema karaktero estis, ke li tute ne kontraŭis ŝian deziron daŭrigi siajn studojn kun la instruisto de Boteto.

“Ĉu do vi iros al la domo de via avino morgaŭ matene? Tio povus esti bona ideo. Verdire mi timas, ke povus temi pri malbona novaĵo.”

La lango de Pina  ekserĉis la sekurecon de ŝia fendita dento. Apenaŭ ĝustatempe ŝi rimarkis, kaj malhelpis tion. “Kia malbona novaĵo?”

“Mi ne scias precize. Sed prefere vi pretigu vin.”

“Oĉjo Klaŭdio! Mi kredis, ke vi jam reiris al Kampanio.” Alveninte ĉe la domo de Livia  – por ŝi, ĝi ĉiam restos la domo de ŝia praavino – Pina  malkovris, kun nepriskribebla senso de plitrankviliĝo, ke Klaŭdio ankoraŭ ĉeestas. La antaŭan tagon li diris al ŝi kaj ŝiaj fratinoj, ke li reiros al sia kampara bieno.

“Jes, mi ŝanĝis miajn planojn”, li diris. “Cirkulas onidiroj – mi decidis atendeti por aŭdi, kio okazos hodiaŭ en la senato.”

“Oĉjo, kio estas ĉi tiu afero pri la letero de onklo Tiberio? Domicio diris ion pri tio.”

“Zorgiga situacio. Mi sendis Buron por sekvi la debaton, se tio eblos. Li tuj revenos, kiam li havos ion por raporti.”

La plezuro de Pina , ke ŝi trovis sian onklon ankoraŭ en Romo, forvaporiĝis. “Ĉu vi kredas, ke la afero povus esti serioza – mi volas diri, por panjo?”

“Estas senutile cerbumi pri tio. Sufiĉe baldaŭ ni scios kun certeco. Ĉu vi venas por via leciono kun Timoteo? Prefere vi komencu – tio okupos vian menson.”

“Sed vi ja sciigos min, tuj kiam Buro alvenos, ĉu ne?”

Pina  iris trovi siajn gefratojn en la studejo, kie ili faradis siajn lecionojn: ĉambro kies muroj estis kaŝitaj malantaŭ altaj ŝrankoj plenplenaj je skribovolvaĵoj kaj tabuletoj. Timoteo estis sufiĉe sagaca por kompreni, ke estas senutile esperi ĉi-matene, ke liaj lernantoj povos koncentriĝi pri siaj retorikekzercoj. Li profitis la ĉeeston de ilia onklo por inviti ilin deklami laŭvice siajn lastajn verkaĵojn antaŭ li.

Boteto kiel unua laŭtlegis sian tekston. Ĝi estis prezento de jura kazo, kiun Timoteo elektis el la oratora manlibro. Boteto havis talenton por oratorado, kaj estis jam evidente, ke iam li fariĝos bonega parolanto, kondiĉe ke li sukcesos superi sian emon eknerviĝi, kiam ajn oni invitos lin paroli publike. Tial Timoteo kaptis ĉian okazon por igi lin deklami antaŭ aŭskultantoj. Tamen la tuta ekzerco estis nur teoria. Je dek naŭ jaroj Boteto nature estus devinta ricevi ian publikan oficon, kiel malaltranga pastro aŭ simile. Kaj tamen, oni ne jam proponis lin por iu ajn el tiuj postenoj, kiujn oni normale donus al junulo kun tia familia deveno – efektive, ĉar ilia patrino estis forsendita antaŭ lia dekkvina datreveno, li eĉ ne povis festi sian plenaĝiĝon.

Livila , nun dektri-jara, atente aŭskultis la paroladon de sia frato. Ŝi volis envolvi ilin en diskuton pri la moralaj aspektoj de la kazo, kiu koncernis riĉulon, kiu neintence forbruligis la domon de sia malpli riĉa najbaro. Timoteo provis klarigi, ke la jura koncepto de pravo kaj malpravo tute ne rilatas al moralaj principoj, sed Livila  rifuzis akcepti tion. Ŝi estis sufiĉe lerta por prezenti konvinkan argumenton, kaj dum ili disputis, Pina  vidis la pordon malfermiĝi.

“Estas Buro”, ŝi diris. “Li revenis de la senato.”

Tuj ĉiuj en la malgranda studejo silentiĝis. Buro eniris: fortika viro, kiu ĉiam pensigis Pina n pri amikema urso. Oĉjo Klaŭdio turnis sin al li. “Ha, jen vi, Buro. Ni estis atendantaj vin.”

La togo de Buro estis ĉifita kaj ŝvitmakulita, kaj la faldoj glitis malsupren de lia maldekstra ŝultro. Kiam Livia  vivis, ŝi emis grumbli pro lia indiferento pri sia aspekto, sed ŝi trovis lin tro valora por ke ŝi eksigu lin pro malbone drapirita togo. Buro ŝajne intencis paroli, tiam li ŝanĝis sian ideon kaj klakfermis sian buŝon kun grimaco. Li reŝovis la faldojn de sia togo surŝultren.

“Ĉu vi havas novaĵon por ni?” demandis Klaŭdio.

“Bedaŭrinde jes, mia sinjoro”, Buro respondis.

Pina  kunpremis siajn manojn pro antaŭtimo.

“Estas en ordo”, Buro rapidis trankviligi ŝin. “Ili estas en ordo. La konsulo laŭtlegis leteron de la imperiestro. Ĝi enhavis... kritikojn kontraŭ la sinjorino Agripina . La imperiestro akuzis ŝin, ke ŝi kondutas, ne, ke ŝi kredas, ke ŝi estas super la leĝo, ke ŝi esprimas ideojn, kiujn el la buŝo de iu ajn alia oni konsiderus perfido kontraŭ la imperio. Kaj krome, ke ŝi... sed prefere tion mi ne menciu tie ĉi...”

“Daŭrigu”, diris Klaŭdio.

Buro rigardis malkomforte al la tri knabinoj, kiuj ĉiuj gapis al li kun grandaj okuloj. “... pri malkonvena konduto en ŝia rilato kun Azinio Galo.”

Klaŭdio ellasis ŝokitan ridon. “ Malkonvena konduto!   Agripina ! Kaj cetere, ŝi estas sur insulo – kion, pro ĉiuj dioj, ŝi povas fari tie?”

“Kaj poste estis aludoj ankaŭ al Nerono. Ankaŭ li estis akuzita pri nekonvena konduto, pri maldecaĵoj. Kun virsklavo.”

Tio ne povas esti vera,   Pina  pensis. Ŝi estis malpli naiva nun ol dum sia edziniĝa nokto – kvankam ŝia sperto restis pli teoria ol praktika. Ŝia edzo ankoraŭ neniam revenis al ilia komuna lito, preferante la kunestadon kun Eklogo, kiu jam donis al li du infanojn. Rilate al maldeca konduto inter viroj, ŝi ja estis aŭdinta pri la maniero, laŭ kiu viroj el ŝia propra klaso foje utiligas siajn virsklavojn. Tio en si mem ne estis kaŭzo de honto. La vera hontaĵo okazis, nur kiam la sklavo reciprokis.

Oĉjo Klaŭdio aŭdigis senpaciencan elspiron. “Tio estas...” Li kapneis senvorte, kvazaŭ li ĵus memoris, laŭ la ekzemplo de la patrino de Pina , ke tro libera sinesprimado estas evitinda. “Kaj ĉu vi sukcesis kapti parton de la debato? Kion diris la senatanoj?”

“Nenion ekster la atendoj. Argumentojn por kaj kontraŭ. Mi devas diri al vi, ke Aŭrelio Koto parolis favore al ekstrema solvo.”

Pina  apenaŭ kuraĝis spiri. Kia ekstrema solvo? Buro uzis la esprimon senĝene, kvazaŭ ĝi estus sensignifa afero, laŭ la normala rutino.

“Tio ne mirigas min”, Klaŭdio diris. “Mi supozas, ke lia propono ne sukcesis.”

“Ne, la vera surprizo estis Junio Rustiko. Li diris, ke la imperiestro lasis siajn intencojn neklaraj. Li konsilis la senatanojn fari nenion, kion ili povus bedaŭri poste – aŭ kion la imperiestro povus bedaŭri. Tiu konkludo kontentigis la plejmulton.”

Ili silentiĝis, sed tiun silenton interrompis krioj el la strato. “Menciindas ankoraŭ unu afero”, Buro diris malrapide. “La plej interesa aspekto ne tiom estas la opiniesprimoj de la senatanoj, kiom la reago de la publiko. Laŭ mia impreso, la popolanoj aŭdis pri la letero anticipe – vi ja scias, ke onidiroj cirkulis tra la tuta urbo jam hieraŭ posttagmeze. Se Gneo Domicio ne estus rezervinta por mi lokon apud la pordo, mi ne estus povinta eĉ alproksimiĝi al la konstruaĵo. Kiam mi foriris, jam komenciĝis amasaj manifestacioj.”

“Ĉu manifestacioj?” diris Klaŭdio. “Kiaj manifestacioj? Favore al kio?”

“Centoj da homoj, homoj kiuj memoras Ĝermanikon, kaj ĉion kion li faris por Romo. Manifestacioj subtene al edzino kaj gefiloj liaj.”

Boteto saltis surpieden. “Kie ili okazas? Mi nepre vidu ĉi tion.”

Timoteo metis sian manon sur la ŝultron de Boteto. “Mi konsilus kontraŭ tio. Se la popolanoj rekonos, kiu vi estas... Ili supozos, ke vi venas por gvidi la manifestacion. Vi nepre ne donu la impreson, ke vi agitas la emociojn de la publiko.”

“Li pravas”, Klaŭdio diris. “Pensu pri viaj du fratoj.” Iliaj du fratoj: Nerono, ekzilita al insulo, kaj akuzata pri ĉiaj abomenaj krimoj – kaj Druso, malliberigita de pli ol unu jaro en la palaco. “La plej konsilinda ago por vi”, Klaŭdio diris, “estas laŭeble distancigi vin de iu ajn publika esprimo de subteno al via familio.”

“Imagu, se ili venos ĉi tien!” Sinjo diris. “Oĉjo Klaŭdio, kion ni faru? Ni devos malproksimiĝi de ĉi tie.” Ŝi rigardis freneze de unu flanko al alia.

“Estas tro malfrue nun”, Buro diris. “Mi proponas, ke ni baru la pordojn.”

“Lerta sugesto”, diris Klaŭdio. “Iru doni la ordonojn al la sklavoj. Pina , laŭ mi vi prefere restu ĉi tie ĉi-nokte.”

La kriado mallaŭtiĝis dum la vespero, kaj nokte la urbo jam estis trankvila. Pina  reiris al sia malnova ĉambro, kiun ŝi antaŭe dividis kun siaj du fratinoj. Sinjo intertempe alkutimiĝis havi la liton nur por si mem, sed neatendite ŝi estis tre preta moviĝi flanken kaj lasi spacon por sia edziniĝinta fratino. Livila  dividis liton kun Hilara , ilia nova vartistino, kiu anstataŭis Eklogon.

“ Pina , kio okazos al panjo, laŭ via supozo?” Livila  demandis, dum ili kuŝis kvarope en la mallumo.

Jen la demando, kiu turmentis Pina n, sed ŝi ne povis paroli tro senkaŝe, dum Hilara  aŭskultis de la alia lito. Hilara  estis veninta origine el la domanaro de Livia , kaj ne eblis scii, al kiu ŝi ŝuldas lojalecon. “Vi aŭdis, kion diris Buro. La senatanoj decidis ne agi.”

“Kaj tamen, kio pri tiu letero?” Sinjo diris. “Onklo Tiberio sendis ĝin.”

“Esprimi opiniojn ne estas krimo”, Pina  diris kun certeco, kiun ŝi ne sentis interne. “Sed tiuj aliaj aferoj...” Ŝi ne volis diri la akuzoj pri panjo kaj Azinio Galo . Eĉ ripeti tion estus tro hontige.

“Kiuj aliaj aferoj?” Livila  diris.

“La aferoj, kiujn li diris en la letero.”

Silentiĝis. Pina  kuŝis agrable kontraŭ la dorso de Sinjo, same kiel ŝi faris, kiam ili estis pli junaj. Post iom da tempo ŝi aŭdis per la regula spirado de Livila , ke ŝi endormiĝis. Estis malpli certe, ĉu ankaŭ Hilara  dormas.

“ Pina ”, Sinjo flustris. “Ĉu vi ŝatas esti edzino?”

“Domicio ne ĝenas min – mi rajtas fari, kion ajn mi volas. Li kuraĝigas min eliri posttagmeze en la portolito por butikumi kun miaj sklavinoj. Kaj kiam alvenas gastoj, li invitas min vesti min bele kaj kuŝi apud li sur la divano.” Pina  hezitis. Ŝi volis aldoni: Li diris al mi, ke mi jam bone komprenas la arton konversacii.  Ŝi fieris pri tiu komplimento kaj memoris ĝin kun plezuro, de kiam ŝia edzo senzorge elbuŝigis ĝin kelkajn monatojn pli frue. Sed estus malsaĝe mencii tion al Sinjo. Sinjo certe transdonus ĝin al Boteto, kies ĉefa amuzo estas malkovri tion, kio pleje gravas al la homoj, kaj tiam moki ĝin.

“Kio pri... nu, pri la seksa flanko?”

Kio ajn okazos, ŝi nepre ne devos sciigi al sia fratino la veran situacion. “Ĝi estas en ordo”, Pina  diris. “Vi malkovros mem, kiam vi edziniĝos.”

“Ŝi”, la voĉo de Sinjo mallaŭtiĝis eĉ plie, “ŝi tie en la alia lito, diris al mi, ke Domicio dormas kun Eklogo.”

Pina  preskaŭ ĉesis spiri. Ŝi ĉiam preferis kredi, ke neniu ano de la propra familio scias pri ŝia humiliĝo. “Vi scias, kiaj estas la viroj”, ŝi diris. “Eĉ Aŭgusto havis amatinojn. Lerta edzino ŝajnigas ne rimarki tion – ĝuste kiel faris avinjo Livia .”

La kvar gefratoj sidis en la vestiblo la postan matenon, malplenigante korbon da freŝaj bulkoj kaj kruĉon da tre diluita vino, antaŭ ol eniri la studoĉambron por komenci siajn lecionojn de la tago. Oĉjo Klaŭdio aperis, frotante siajn okulojn kaj ankoraŭ nerazite antaŭ sia bano. “Ĉio trankvila ekstere, laŭ informo de Buro. Tamen, mi decidis resti kelkajn pliajn tagojn, antaŭ ol reiri al la kamparo. Prefere mi atendu, ĝis estos certe, ke ĉio renormaliĝis.” Renormaliĝo, kompreneble, ne estus enviinda stato, dum kelkaj anoj de la familio restas en ekzilo aŭ malliberejo. Sed almenaŭ ili ankoraŭ vivas.

Pasis jam duono de la mateno, kiam oĉjo Klaŭdio venis en la ĉambron, kie ili studis kun Timoteo. Domicio akompanis lin. “Mi devas interrompi la lecionon”, Klaŭdio diris. “Gneo Domicio portas novaĵon de la senato.” Lia voĉo tremis.

La brusto de Pina  streĉiĝis. Interne ŝi sentis sin tre malvarma kaj kvieta, dum ŝi atendis la ŝokon, kiun ŝi jam vidis alproksimiĝi.

“Via frato”, Domicio diris.

Ĉu Druso?  ŝi pensis.

“Nerono. La senato estis informita ĉi-matene. Ŝajnas, ke li mortigis sin.”

La unua emocio de Pina  estis senŝarĝiĝo. Druso estas en ordo. Senŝarĝiĝo tuj cedis al sento de kulpo. Kiel ŝi estus povinta permesi al si tiun ondon de ĝojo, kiam ŝia frato ĵus mortigis sin?

Sinjo jam ploris. Boteto klinis sian kapon, tiam li subite eklamentis per akuta vekriado, kiu sonis kvazaŭ perforte elpremita. Tio perturbis Pina n pli ol ĉio alia. Boteto estis homo, kiu normale neniam ploris. “Kio pri panjo?” ŝi demandis.

“Via patrino estas en ordo”, Domicio diris. “Tio estas... ne estas novaĵo pri iu ajn misaĵo al ŝi. Mi supozas, ke oni informis ŝin pri la morto de via frato.”

Panjo. Pina  neniam sciis tion antaŭe, sed nun ŝi subite ekkomprenis, ke el la ses gefiloj de ŝia patrino, Nerono estis la plej amata. Kiu sciigos tion al ŝi? Kiel ŝi eltenos la novaĵon? Ĉu oni informos ŝin kun kompato aŭ kun plezuro, ĝuante ŝian senesperon?

Larmoj ŝvelis en ŝiaj okuloj. Pina  estis kontenta, ke finfine ili venas. Tian emocion ŝi devus senti, tio estas la ĝusta afero por fari. Ŝi palpebrumis. La larmoj superfluis kaj gutis laŭ ŝiaj vangoj.

Ankoraŭ ne estas certe, kio okazis al mia frato Nerono. Kiam mi mem estis ekzilita al Pontio (kiel mi baldaŭ rakontos), mi provis informiĝi, precize kiel lia vivo finiĝis. Sekreteco vualis liajn lastajn tagojn, sed miaj esploroj kondukis min al la malkovro, ke dum tiu periodo neniu rajtis eniri la domon, nek eliri el ĝi. Disvastiĝis la informo, ke li pendumis sin. Tio eventuale estis vera, sed kiel eblas imagi, kiaj minacoj aŭ mizeregoj kondukis sanan junulon al tiel senespera ago?

Kia malinda vivofino por juna viro, kiu estis la rekta posteulo de Ĝermaniko kaj Aŭgusto, kaj estus devinta ĝui la plej altajn honorojn! Oni ne nur mortigis lin, sed oni traktis liajn cindrojn laŭ maniero pli taŭga por krimulo ol por ano de la plej eminenta familio en Romo. La unua ago de mia frato Gajo, kiam li imperiestriĝis, estis vojaĝi al Pontio por akiri liajn restaĵojn.

Mallonge post la informo pri la morto de Nerono, venis plia bato al tiuj membroj de mia familio, kiuj estis ankoraŭ liberaj. Mia restanta frato, Gajo, ricevis ordonon aliĝi al nia praonklo Tiberio en ties memelektita ekzilo en Kapreo. Kun kia teruro mi kaj miaj fratinoj aŭdis tiun novaĵon! Nun kiam Nerono mortis kaj Druso estis en malliberejo, ni estis konvinkitaj, ke Tiberio intencas detrui la solan restantan viran posteulon de Aŭgusto.

Boteto kaj Sinjo sidis sur unu el la divanoj sub la ĝardena kolonaro. Sinjo apogis sin kontraŭ li, kaj lia brako estis ĉirkaŭ ŝiaj ŝultroj. La gesto ŝajnis al mi nekonvene intima: tro intima inter frato kaj fratino. Ĝi memorigis min pri okazo, kiam mi hazarde trovis Domicion sidanta kun Eklogo dum ili kune rigardis sian fileton, kiu ludis sur la planko.

Boteto kaj Sinjo ne rimarkis min eniri la ĝardenon. Mi marŝis al ili malrapide, provante brui per miaj piedoj, por ke ili aŭdu min alveni. Mi ne volis surprizi ilin – mi timis, ke ili salte disiĝos kiel du kulpuloj. Sed tute alia afero okupis iliajn mensojn. Kiam mi alproksimiĝis, ili ambaŭ rigardis min, ne ŝanĝante sian pozicion. La okuloj de Sinjo estis ruĝaj kaj ŝvelintaj.

Kio estas?” mi demandis. “Kio okazis?”

“ Alvenis mesaĝisto ĉi-matene”, ŝi diris. “Boteto devas iri al Kapreo.”

Li enmanigis al mi paron da skribtabuletoj, kiuj kuŝis malfermitaj sur liaj genuoj. Temis pri persona letero de onklo Tiberio – ĝi enhavas ion pri filozofoj kaj “daŭrigi vian edukadon”. La tono estis sufiĉe amikema, sed tio ne trompis min. “Ne iru! Ne iru! Devas esti iu maniero por iel malakcepti lian inviton.”

“ Vidu!” Sinjo diris al Boteto. “Ankaŭ mi diras al li ĝuste la samon”, ŝi turnis sin al mi.

Li kapneis kun senhumura rido. “Dankon pro la konsilo, fraŭlino Gruo. Kaj nun klarigu al mi, kiel mi povos ne iri, kiam deko da gardistoj atendas tuj ekster la pordo kun preta portolito.”

“ Devas ekzisti iu maniero. Vi povus skribi al li. Diru al li, ke vi malsanas.”

Li eĉ ne ĝenis sin komenti – nur laŭte elspiris kaj levis siajn okulojn al la ĉielo. “La sola afero, kiun mi povas fari, estas ŝajnigi konsenti. Fari precize tion, kion li volas; diri tion, kion li volas aŭdi; flati lin...”

“ Ne flati lin”, mi diris. “Li tuj rekonus vian nesincerecon.”

“ Mmm.” Boteto neniam pretis rekte konfesi, ke oni pravas. Li kunpremis siajn lipojn, kaj blinde rigardis eksteren al la ĝardeno, serĉante inspiron en la ornamaj arboj. “Mi devos simple... konsenti kun li. Ne tuj. Lasi lin konvinki min. Per la forto de siaj argumentoj.”

“ Kaj atentu, kion vi diros”, mi aldonis.

“ Dankon, mi jam konstatis tion mem.”

Kiam ni adiaŭis nian fraton je la komenco de lia vojaĝo, ni kredis, ke ni neniam vidos lin plu.

5

La blinda fido de Tiberio al Sejano nun atingis tian gradon, ke li eĉ pretis igi la homon vicpatro de la propra orfiĝinta nepo. Kiam Sejano unue petis permeson edziĝi kun mia onklino Livila , la vidvino de Druso (la filo de Tiberio), la imperiestro reagis kun konvena prudento; sed kiam Sejano ripetis la saman peton kelkajn jarojn poste, en tiu dua okazo la imperiestro konsentis.

Mi ne povis eviti ĝentilan viziton al onklino Livila  tuj post ŝia edziniĝo... Kaj tamen: “Mia edzo diras...” “Laŭ mia edzo...” Kiom ŝi fieris pri tiuj du vortoj: mia edzo. Oni estus povinta supozi, ke ŝi estus junulino apenaŭ malkovranta la plezurojn de la geedza lito. Kaj tiam ŝi komencis rakonti al mi ĉiaspecajn aferojn, kiel unu edzino al alia... ŝi ne suspektis, ke Domicio kaj mi neniam... mi apenaŭ sciis, kiel kaŝi mian embarason. Mi ne volis aŭdi ŝiajn sekretojn, mi ne volis scii, ke ŝi esperas doni al Ĝemelo malgrandan fraton aŭ fratineton.

Tiberio estis preta anigi Sejanon en sian propran familion, kaj li ankaŭ premiis sian ontan parencon, levante lin al la ofico de konsulo. Kiel eksterordinaraj honoroj estis atribuitaj al tiu homo de sensignifa familia deveno: honoroj, kiujn viroj el multe pli noblaj familioj neniam atingas!

Dum Tiberio, same kiel Aŭgusto antaŭe, vivis relative simple, Sejano ĝuis pompan vivostilon. En grandioza domego plena je luksaj mebloj kaj ornamaĵoj, li regis kiel princo. Vidante tion la unuan fojon, iu ajn vizitanto nature povus supozi , ke oni staras en la ĉeesto ne de nura funkciulo sed de la imperiestro mem.

Kvankam ni tiutempe ne konsciis pri tio, Tiberio malrapide komencis kompreni, ke li jam transdonis al Sejano tiom da potenco, ke li nun estas en danĝero pro la homo, kiun li mem altigis. Li estis kiel homo, kiu vartas danĝeran hundidon, nutrante ĝin per la plej bonkvalita viando, blinde imagante ke ĝi gardos liajn domon kaj propraĵojn – ĝis iun tagon li konstatas, ke lia eta hundido nun kreskis tiel fortika kaj agresa, ke ĝi estas plene ekster lia rego. En iu momento Tiberio ekkonsciis, ke kiam Sejano sentos sin sufiĉe forta, precipe se li eksuspektos, ke li riskas perdi sian influon ĉe la imperiestro, li ne hezitos forigi sian patronon kaj senkaŝe regi anstataŭ li.

Sejano havis sennombrajn aliancanojn en la senato, kaj pli grave, la Pretoranoj estis tute sub lia rego. Kvankam ili faris ĵuron de lojaleco al la imperiestro, se ili estus devigataj rekte elekti, tute ne estis certe, kiu el iliaj du mastroj ricevos ilian subtenon. Tiberio nun mankis en Romo de kvin jaroj, kaj dum tiu tuta tempo Sejano senbrue laboris kun la oficiroj kaj soldatoj por certigi, ke ili estas ligitaj al li ne nur per formala promeso, sed pro personaj rilatoj de amikeco kaj dankemo.

Jen la leciono, kiun mi lernis de Sejano: kiu regas la Pretoranojn regas Romon. Necesas varti ilin, ne nur la homojn ĉe la pinto, sed ankaŭ tiujn ĉe la malpinto – necesas certigi, ke ili estas kontentaj pri sia pago, kaj ke iliaj oficiroj traktas ilin bone. Kaj pleje gravas, ke ili ofte vidu sian afablan patronon kaj sciu, ke tiu estas la homo, al kiu ili ŝuldas dankemon pro siaj komfortaj kondiĉoj. Mi kuraĝigis Klaŭdion regule inspekti la gvardion, sed mi ne faris la eraron akompani ilin – nenio igas la senatanojn pli nervaj ol virino volvita en armea mantelo, kiu inspektas la trupojn kvazaŭ ŝi estus viro. Ne, mi okupis min pri pli persona aliro – mi vizitis la kazernon de tempo al tempo, tagmanĝis kun la komandanto, promenis tra la kortoj, babilis laŭ amika maniero kun la soldatoj, kiujn mi hazarde renkontis, dum ili poluris siajn kirasojn aŭ stufis ian naŭzan kaĉon super la fajro. “Kiel bongusta odoro! Vi estas lerta kuiristo, ĉu ne?” Mi pretus veti, ke dudek jarojn poste ili ankoraŭ rakontos al siaj genepoj, kiel la edzino de la imperiestro gustumis ilian stufaĵon.

Tiberio traktis la situacion tre ruze. La danĝero estis, ke kiam Sejano konstatos, ke la imperiestro celas forigi lin, li povus reagi per ŝtatrenverso, kaj kun la subteno de la Pretoranoj li certe sukcesos. Tial, por ne antaŭaverti Sejanon pri sia plano, Tiberio private informis lin, ke li asignos al li la titolon Tribunuso de la Plebo. Tio praktike egalis al promeso nomumi Sejanon kiel sian heredonton. Tial Sejano memfide eniris la senatejon sen apartaj aranĝoj por la propra sekureco. Li tute ne imagis, ke en tiu tago Tiberio intencas detrui lin por ĉiam.

Intertempe Tiberio jam sekrete enoficigis la kapitanon de la urba gvardio, Nevion Sutorion Makronon, por anstataŭigi Sejanon kiel komandanto de la Pretoranoj. Kiam Sejano sidis sekure interne de la senatejo, Makrono montris al la Gvardianoj la leteron de Tiberio, laŭ kiu li mem estas la posteulo de Sejano, kaj promesis al ili financan premion. Tiam li senbrue resendis la Pretoranojn al la kazerno kaj starigis la membrojn de la urba gvardio kiel gardistojn ĉirkaŭ la konstruaĵo.

Oni komencis laŭtlegi leteron al la senatanoj, sed anstataŭ laŭdi Sejanon, ĝi enhavis longan liston de akuzoj kontraŭ li. La unuaj estis nur malseriozaj kritikoj, do kvankam Sejano sendube estis iom surprizita, li restis en sia loko atendante la momenton, kiam la imperiestro nomumos lin tribunuso. Sed dum la listo de kritikoj fariĝis pli longa kaj pli serioza, li komencis rigardi ĉirkaŭ si en konfuzo, ne sciante, ĉu eliri el la salono, ĉu resti kaj pluaŭskulti la leteron ĝis la fino.

La senatanoj estis same konfuzataj. Multaj el ili estis elektintaj sidlokojn apud li, kun la ideo partopreni en lia bonŝanco kaj esti unuaj en la vico, kiam li premios siajn plej fidelajn apogantojn. Sed nun ili komencis suspekti, ke ili eraris. Ili vidis, ke anstataŭ suprenlevi ilin kun si mem, li povus frakasi ankaŭ ilin per sia falo. Kelkaj forlasis siajn sidlokojn por murmuri inter si kaj diskuti la situacion, sed anstataŭ reveni al siaj lokoj ĉe lia flanko, ili eksidis je ioma distanco.

De tiu momento, aferoj evoluis rapide. Antaŭ unu horo Sejano atendis ricevi specialajn potencojn de la imperiestro; nun anstataŭe la konsulo abrupte ordonis lin paŝi antaŭen. Unue, Sejano ne komprenis, kio estas okazanta. Li rigardis ĉirkaŭ si en konfuzo, ŝajne pensante, ke la konsulo alparolas alian homon. Finfine li leviĝis, kaj iris stari apud la seĝo de la konsulo. Tie li aŭskultis kun ŝokita mieno, dum liaj iamaj kolegoj kondamnis lin al malliberejo. Apenaŭ komprenante, kion li faras, li prezentis siajn tremantajn manojn, por ke la kapitano de la urba gvardio ligu liajn artikojn, kaj de tie oni kondukis lin tra la stratoj kiel ordinaran krimulon al malliberejo.

La onidiroj komenciĝis eĉ antaŭ ol Domicio revenis hejmen: “Ĉu vi aŭdis, mia sinjorino...?” “Ĉu vi scias...?” La gesklavoj ŝajnis supozi, ke kiel edzino de senatano, mi iel devus scii, kio okazas en la senato. Mi estis ĝenata – mi pensis, ke mi efektive devus scii pli ol la aliaj membroj de mia domanaro, dum fakte iu ajn sklavo laboranta en vinvendejo apud la senato certe estus aŭdinta pli ol mi. Sed mi ne malkaŝis mian malcertecon al la servistoj. Mi sendis Monikon por informiĝi pli precize – li estis bona homo, iom pedanta, kiun mi fidis redoni al mi la novaĵon, ĝuste kiel li ricevis ĝin, ne spicante ĝin per propraj aldonaĵoj.

Moniko rekuris spasme spirante – li provis paroli, sed devis interrompi sin pro doloro en sia flanko. Finfine li sukcesis eligi la vortojn: “Mia sinjorino, Sejano estas arestita.” Ĉiuj gesklavoj premiĝis ĉirkaŭ li; kelkaj homoj eĉ sugestis, ke tio ne povas esti vera, eble ĝi estas ŝerco. Kaj kia senso de senŝarĝiĝo, tiu konstato pri pezo subite forprenita, kaj mia unua penso: nun finfine panjo kaj Druso estos liberigitaj! Estis ankaŭ timo – kiam la mondo tiel subite renversiĝas, kiu scias, kio okazos poste? Kio pri la Pretora Gvardio? – li estis ilia komandanto, ili restos lojalaj al li. Eble okazos popolribelo, eble batalado en la stratoj, malamikaj homamasoj povus ĉirkaŭi la domon, enrompi... Mi ordonis al la sklavoj bari la pordojn.

Dum Sejano marŝis inter siaj gardistoj, pli kaj pli da homoj alkuris por mem spekti la vidaĵon. Baldaŭ la publiko viciĝis ĉe ambaŭ flankoj de la vojo, kvazaŭ ili rigardus procesion. Dum Sejano pasis, ili insultis lin, mokis kaj alkraĉis lin. Nur tiam li montris ian emocion. Li provis tiri la faldon de sia togo super sian kapon por kaŝi sian vizaĝon, sed liaj gardistoj ne permesis tion kaj devigis lin marŝi kun la kapo nekovrita. En iu momento viro alkuris kun disbatita objekto el bronzo kaj levis ĝin por ke Sejano ĝin vidu. Tio estis lia propra kapo, forhakita de unu el liaj statuoj.

Tio estis nur la antaŭgusto, por tiel diri, prepare al la ĉefa plado ankoraŭ venonta. Tiun saman posttagmezon la senatanoj denove renkontiĝis, kaj vidante, ke iliaj agoj vekis neniun kontraŭstaron de la popolo, nek, pli grave, de la Pretoranoj, ĉi-foje ili sen iu ajn hezito kondamnis Sejanon kaj liajn gefilojn al la morto.

Junila  – kiom da jaroj ŝi havis? ĉu dek kvar? Ŝi estus povinta jam esti edzino de kuzo Druĉjo, se li ne estus sufokinta sin per tiu piro. Almenaŭ tiel ŝi estus povinta eviti... mi provas ne pensi pri tio – la ŝnuro jam tordita ĉirkaŭ ŝia kolo, sed ankoraŭ ne streĉita, kaj la ekzekutisto, iu liberigita sklavo, kiu rikanaĉas al ŝi, sciante ke li rajtas uzi ŝin laŭ iu ajn fimaniero, kiu sugestas sin al lia fantazio... Kvazaŭ perforti virgulinon ial malpli ofendos la diojn ol simpla ekzekuto.

Ekzistas neniu pravigo por la ekzekuto de liaj infanoj, kiuj tute ne partoprenis en la krimoj de sia patro. La celo de tiu fiago estis kontentigi la deziron de la publiko venĝi sin kontraŭ la homo, kiu superregis ilin de la lastaj ses jaroj, kaj samtempe certigi la absolutan neniigon de lia sango.

Mi kaj la restantaj anoj de mia familio estis ĝojplenaj pro la falo de Sejano. Nun kiam Tiberio malkateniĝis de lia influo, ni kredis, ke li baldaŭ liberigos mian patrinon kaj mian fraton Druso – Nerono, kompreneble jam estis morta. Niaj antaŭvidoj baldaŭ transformiĝis en malesperon, des pli drastan kontraste kun nia antaŭa ĝojego. Kiel ni baldaŭ malkovris, la veneno de Sejano pluaktivis longe post la malapero de la homo mem.

Pina  oscedis kaj rigardis eksteren tra la malfermitaj fenestroklapoj. Juna sklavo forbalais la falintajn foliojn, kaj ŝi rigardis lin, distrate, dum ŝi turnis kaj returnis enmense malfacilan frazon en la greka. Li ridetis al si mem dum li laboris, kaj de tempo al tempo li apogis sin sur sia balailo, fiksrigardante malproksimen, kvazaŭ liaj pensoj direktiĝas al iu plezuriga sceno tre malproksima de la penado de lia ĉiutaga vivo. Liaj brakoj, ĉizitaj de jaroj da fizika laborego, estis alloge muskolecaj. Subite liaj okuloj hazarde trafis tiujn de Pina . Ŝi saltetis kulpe, tiam, kolera kontraŭ si mem, ŝi tiris sian atenton for de la fenestro kaj reen al sia papirusaĵo.

“ Pina ! Kie vi estas?” Senatende ŝi aŭdis la voĉon de Livila  de la vestiblo.

“En la biblioteko”, ŝi revokis.

La glitpordo estis puŝita flanken kaj ŝiaj du fratinoj eniris. Livila  tuj direktiĝis al la libroŝrankoj, dum Sinjo prenis la volvaĵon de Pina  etenditan sur la pupitro. “Ĉu Herodoto? Kial vi legas tion?”

“Mi decidis daŭrigi kaj finlegi ĝin. Nun kiam Timoteo foriris, la sola solvo estas studi sen li.”

“Mi petis avinjon, ĉu ni povas ricevi novan instruiston”, Livila  diris, tirante volvaĵon el unu el la bretoj. “Ŝi diris, ke tio ne necesas.”

“Timoteo baldaŭ revenos ĉiuokaze”, Sinjo diris. “Tuj kiam Boteto revenos el Kapreo. Intertempe, ni ĝuu nian ferion.”

Pina  lasis sian papirusaĵon revolviĝi sur la pupitro. Verdire ŝi ne bedaŭris pro la interrompo. Sen la stimulo de regulaj lecionoj, Herodoto estis sufiĉe peza legaĵo.

“Ni venas gasti ĉe vi”, Livila  diris. “Avinjo diris al ni, ke ni restu ĉi tie.”

“Ŝi volis, ke ni foriru”, Sinjo diris. “Onklino Livila  fartas sufiĉe malbone.”

“Mi supozas, ke ŝi tre malbone reagas al la okazintaĵoj”, Pina  diris. “Mi memoras, kiam mi iris viziti ŝin tuj post la geedziĝo...” Ŝi ne povis konvinki sin fini la frazon. Pensante pri tiu vizito, ŝi cedis al konfuza galimatio de emocioj, kaj ŝi konstatis, ke ŝi ne sentas sin preta priskribi la okazon al siaj fratinoj. Ŝi faris tiun viziton malvolonte, sciante ke tio estus la ĝusta afero, sed ŝi prudente elektis horon, kiam ŝi sciis ke la malaprobinda edzo de ŝia onklino ne estos hejme. Tio, kion ŝi ne atendis, estis trovi sian onklinon tiel adoleske enamiĝinta, pli kiel dekkvinjarulino ol matura virino. Pina  apenaŭ volis konfesi tion eĉ al si mem, sed Livila  estis multege pli feliĉa dum tiuj kelkaj monatoj kun Sejano ol ŝi iam ajn estis kun Druso.

“Tio tute ne surprizas min”, Sinjo diris. “Iun belan matenon ŝi atendas aŭdi, ke ŝia edzo ricevos specialajn honorojn de la imperiestro, kaj la postan minuton ŝi aŭdas, ke lia kadavro kuŝas nuda en la strato, por ke la homoj piedbatu ĝin kaj kraĉu kontraŭ ĝi. Kaj plie, kia teruro! Sendube ŝi timis, ke oni venos preni ankaŭ ŝin.”

Pina  sciis, ke ili alproksimiĝas al la temo, kiu vere okupas la menson de Sinjo, kaj ke baldaŭ necesos paroli pri tio. Esperante provizore forpuŝi tiun momenton, ŝi diris, “Oni ne estus arestinta ankaŭ lian edzinon.”

“La gardistoj venis al ilia domo. Ili forkondukis liajn gefilojn.”

“Sinjo, mi tiom bedaŭras pro tio, kio okazis. Mi tiom bedaŭras pro Junila .”

“Tute ne necesis trakti ŝin tiel! Kiam la gardistoj venis por preni ŝin, ŝi demandadis: Kion mi faris? Mi ne intencis miskonduti! kvazaŭ ŝi ricevos batpunon pro malobeemo. Ŝi alkroĉis sin al la mebloj, kaj oni perforte malkroĉis ŝiajn manojn kaj fortiris ŝin.”

“Imagu se onklo Tiberio estus puninta ankaŭ nin, kiam ili sendis panjon en ekzilon”, Livila  diris.

“Bonŝance, li ne faris.” Pina  estis kontenta, ke la temo ŝanĝiĝis. “Kaj nun panjo kaj Druso povos reveni hejmen, kaj ĉio estos denove en ordo.”

“Krom por Junila ”, Sinjo diris. “Estas tro malfrue por ŝi.”

“Jes”, Pina  konsentis. Ŝi restis respekte silenta dum momento antaŭ ol demandi: “Ĉu vi kunportis viajn aĵojn? Ĉu ni iru meti ilin en vian ĉambron?”

“Tute ne necesis fari al ŝi tion, kion oni faris!” Sinjo kriis. “Eĉ se oni ekzekutus ŝin, ne necesus ankaŭ perforti ŝin.”

“Estas ofendo kontraŭ la dioj ekzekuti virgulinon”, Pina  diris. “Tion klarigis al mi Domicio.”

Sinjo aŭdigis furiozan vespiron.

“Kia bonŝanco, ke ni povas veni ĉi tien”, Livila  diris. “Vi ne povas imagi, kiom estas malagrable, kun onklino Livila  en la ĉirkaŭaĵo. Ŝi rifuzas manĝi, ŝi ne prizorgas sin... Avinjo estis kontenta, kiam ŝi aŭdis, ke oni mortigis Sejanon, sed nun ŝi estas konstante malserena pro onklino Livila .”

“Ĉu ni iru formeti viajn aĵojn?” Pina  diris. “Vi povus ricevi unu el la ĉambroj kun pordo al la ĝardeno.” Ŝia propra ĉambro, kiel tiu de ŝia edzo, estis en la pli supra etaĝo. Tiel, ŝi pensis, ŝiaj fratinoj ne vidos, ke ŝi pasigas ĉiun nokton sola, kaj ili ne hazarde renkontos Eklogon, dum ŝi eliras el la litoĉambro de Domicio. Ŝi sciis, ke la rilato de Domicio kun Eklogo ne estas sekreto, almenaŭ por Sinjo, sed ŝi deziris laŭeble kaŝi de siaj fratinoj la humiligan realecon de la situacio. La plej hontiga parto eĉ ne estis Eklogo. Ĝi estis la fakto, ke post tri-jara edziniĝo, ŝi estis ankoraŭ virga.

6

Kiel la plej aĝa fratino kaj edziniĝinta virino, Pino sentis respondecon pri Sinjo kaj Livila . Post kiam Timoteo foriris al Kapreo kun Boteto, mankis rutino en ŝiaj tagoj. Ŝi provis elpensi aktivaĵojn por plenigi la tempon: ŝi proponis vizitojn al amikinoj kaj ekskursetojn en la portolito al temploj aŭ aliaj vidindaĵoj en la urbo. Sinjo normale estus ĝuinta tiajn distraĵojn, sed Pina  konstatis, ke ŝia fratino estas ankoraŭ profunde ŝokita pro la terura morto de Junila . Ŝi kaj Junila  antaŭe estis intimaj amikinoj, kaj malgraŭ la duboj de siaj familianoj pri la patro de Junila , Sinjo pasigis multajn posttagmezojn ĉe lia domo. Krome, mankis al ŝi Boteto, kiu de ĉiam estis ŝia preferata aliancano inter ŝiaj gefratoj.

Dum ŝiaj fratinoj gastis ĉe ŝi, Pina  laŭeble zorgis, ke almenaŭ Livila  ĉiutage faru siajn ekzercojn de la greka. Ŝi ne povis devigi Sinjon fari same, sed Sinjo ja senentuziasme akceptis ŝian proponon, ke ili starigu kadron por iomete teksi. Iliaj patrino kaj avinoj ĉiam insistis, ke la knabinoj pasigu iom da tempo ĉiutage ĉe siaj teksiloj. Tion postulis la familia tradicio, ĉar Aŭgusto ĉiam proklamis al la mondo, ke liaj vestoj estas teksitaj de liaj propraj edzino kaj filino. “Ĉu ni nepre devas?” Livila  grumblis. “Mi preferus fari tradukon.” Livila  havis mallertajn fingrojn, kaj ŝi de ĉiam konsideris la ĉiutagan teksosesion same granda ĝenaĵo kiel la plej teda gramatika ekzerco trudita al ili de Timoteo.

Verdire ankaŭ Pina  tute ne plu teksis de kiam ŝi edziniĝis. Ŝi ne plu estis infano, kaj ŝi rajtis mem decidi, kiel pasigi siajn tagojn. Tamen, ŝi nepre donu ekzemplon al siaj fratinoj, do ŝi sendis unu el la sklavinoj supren por reporti la pecojn de ŝia teksokadro, kiuj kuŝis netuŝitaj de la lastaj tri jaroj en la fundo de ŝia kesto. Dum la sklavinoj kunfiksis la lignajn latojn, Pina  fosis tra sia korbo de koloraj lanbuloj, kaj elektis unu el la pli firmaj fadenoj por uzi kiel varpon. Kiam la teksilo estis preta, ŝi komencis pendigi la varpojn ĉirkaŭ la kadro, dum Sinjo tiris la ekstremojn en faskojn kaj alligis la pezaĵojn. La monotona tasko okupis la manojn kaj la menson de Pina , lulante ŝin en staton de trankvila meditado. De tempo al tempo ŝi vekiĝis el sia revado por admiri la vicon de egale interspacigitaj fadenoj, kiuj iom post iom vastiĝis laŭlonge de la supra stango. Jam pasis longa tempo, de kiam ŝi ĝuis la perspektivon de nova manlaboraĵo. Ŝi ĵetis rigardon al sia fratino, kaj vidis ke ankaŭ Sinjo estas plene absorbita, kaj ke ŝia vizaĝo aspektas malpli streĉite ol antaŭe.

La plej luma ĉambro en la domo de Domicio estis la vestiblo kun ties plafona luko super centra baseno. Tie la junulinoj estis laborantaj, kiam la enirpordoj malfermiĝis por enlasi portoliton kun fermitaj kurtenoj. Pina  kaj Sinjo levis siajn okulojn de la teksokadro, Livila  de sia skribtabuleto, kaj ili rigardis scivole dum la kvar portistoj antaŭenpaŝis ĝis la mezo de la salono kaj starigis la portoliton surplanken. La kurtenoj estis tiritaj flanken, kaj eliris Valeria . Pina  estis kontentega vidi ŝin. “Kia surprizo! Ĉu vi konas miajn fratinojn...?”

“Kie estas Gneo Domicio?” ŝin interrompis Valeria . “Mi nepre devas paroli kun li. Ĉu vi povas diri al mi, kie li troviĝas?”

Pina  turnis sin al la du sklavoj, kiuj staris je diskreta distanco apudmure, ĉiam pretaj se oni bezonos iliajn servojn. Tuj unu el ili paŝis antaŭen por ricevi ŝiajn instrukciojn. “Iru trovi Gneon Domicion. Diru al li, ke Valeria Flaka  urĝe bezonas paroli kun li.”

Valeria  rigardis ĉirkaŭen kun senkomprena esprimo. Ŝi ŝajne ne rimarkis la du pli junajn knabinojn. Pina  konstatis, ke ambaŭ ŝiaj fratinoj gape observas la vizitantinon. “Ĉu ni iru en la studejon?” ŝi diris. Valeria  ne reagis, do ŝi tuŝis ŝian brakon, kaj direktis ŝin al la pordo.

Estis divano en la studejo, kie Pina  eksidis kaj invite frapetis la randon. “Venu sidiĝi apud min.” Ŝi memoris sian devon kiel gastiganto. “Ĉu vi volas trinkaĵon?”

Valeria  preskaŭ falis sur la divanon apud ŝi. Pina  demandis sin, kial ŝi volas paroli kun Domicio, sed ŝi subpremis sian scivolon. Nur infanoj petas informojn pri aferoj, kiuj ne koncernas ilin. Ŝi serĉis alian temon por plenigi la silenton. “La sklavo iris serĉi Domicion. Sendube li alvenos post momento.”

Valeria  ne respondis. Pina  alrigardis ŝin kaj konstatis, ke ŝiaj ŝultroj skuiĝas. “ Valeria ! Kio estas? Kio okazis?”

Estis silento, dum Valeria  luktis por respondi. Finfine, kvazaŭ subita akvofluo elpuŝis ian baraĵon el mallarĝa kanalo, ŝi ekploregis.

Konsternite, Pina  rigardis ŝin. Ŝi estis necerta, kion fari. Ŝi sciis, ke impulsiĝema Livila  brakumus ŝin, sed Pina  ne ŝatis tuŝi aliajn homojn. Krome, Valeria  ne estis vera amikino, kaj tio ŝajnis nekonvena gesto al virino almenaŭ dek jarojn pli aĝa ol ŝi.

Sed ŝi nepre faru ion. Valeria  plorĝemis kun spasmaj elspiroj, kaj tordis sian robon inter siaj manoj, ĝis la ŝtofo baldaŭŝiriĝos. Ŝi mem, Pina , iel devis trovi la ĝustan komenton por kvietigi ĉi tiun torenton de senbrida emocio. “Domicio alvenos post momento. Mi certas, ke li povos helpi vin.”

Valeria  ĵetis siajn brakojn ĉirkaŭ Pina n, sufoke premegante ŝin. “Li ne... nenio estas farebla.” Ŝi metis sian kapon sur la ŝultron de Pina , kaj ploregis eĉ pli forte ol antaŭe. La tuja instinkto de Pina  estis fortiriĝi. Ŝi estis malkomforte konscia pri la korpo de Valeria  premanta la ŝian, pri larmoj kaj eble eĉ muko makulanta ŝian ŝultron – sed estus malĝuste konduti tiel distance fronte al tiel evidenta suferado. Ŝi penis senstreĉiĝi. Malvolonte, sed sciante ke tiel farus Livila  en tia situacio, ŝi devigis sin karesi la kapon de Valeria . “Li ne povos fari ion ajn”, Valeria  diris. “Mia edzo... mia edzo... mortigis sin ĉi-matene!”

“Kion!” Pina  rektigis sin, forpuŝante Valeria n.

“Li tranĉis siajn vejnojn.”

“Ĝemino! Sed kial?”

“Mi provis malhelpi lin, mi petegis lin ne fari. Kaj nun mi timas, ke oni venos preni ankaŭ min.”

Momente Pina  apenaŭ sukcesis spiri. Sed samtempe dum ŝi luktis por superi la doloregan kramfon en sia brusto, ŝia menso furioze laboris. La edzo de Valeria  ĵus mortigis sin. Kion li faris por ofendi la imperiestron, kion estis farinta Valeria , tiel ke ŝi kredas sin en danĝero? Ŝi estis kontenta, kiam aŭdiĝis frapo ĉe la pordo, kaj sklavo eniris la ĉambron. “Gneo Domicio iris viziti la sinjorinon Antonia ”, li diris.

“Kion mi faru, kion mi faru?” Valeria  tordis siajn manojn. Ŝi rekomencis plori, ne pasie kiel antaŭe, sed mallaŭte kaj rezignacie.

Jen finfine io, kion Pina  povos fari. “ Valeria , ne senesperiĝu. Mi certas, ke li povos helpi vin.” Ŝi tute ne havis kialon por promesi tion, sed ŝi deziris transdoni la situacion en la multe pli kapablajn manojn de sia edzo. “Li estas ĉe mia avino. Ŝia domo estas tre proksima, ĝuste sur Palatino. Mi povas sendi iun por voki lin... aŭ ĉu vi volas iri mem?”

Valeria  kapjesis.

“Ĉu vi estos en ordo – aŭ ĉu mi akompanu vin?” Pina  aldiris tion hezite. Kian helpon ŝi povos proponi al Valeria , kiu nepre estas multe pli aĝa kaj pli kapabla ol ŝi?

“Ho jes, ho jes, dankon, Pina . Mi petas vin veni kun mi.”

Pina  ekstaris, kaj strebis doni impreson pri certeco, kian ŝi tute ne sentis interne. “Via portolito atendas. Ni povas ekiri tuj.”

“Atendu ĉi tie”, Pina  diris al Valeria , kiam la portistoj demetis la portoliton en la impona vestiblo de ŝia avino. “Mi iros serĉi mian edzon.” Alkondukinte Valeria n, verdire ŝi estis malcerta, kiel Domicio reagos. Jen la vidvino de Ĝemino, homo kiu estis devigita sin mortigi. Ĉu Domicio koleros kontraŭ ŝi, ke ŝi implikas lin en aferon, kiu povus havi danĝerajn sekvojn por ĉiuj enplektitoj? Ŝi preferis eniri unue, timante ke li diros ion nekonvenan antaŭ ŝia amikino.

Ŝi lasis Valeria n en la vestiblo dum ŝi iris supren al la apartamento de sia avino. Ŝi trovis siajn avinon kaj edzon, kiuj kuŝis sur divanoj ĉe kontraŭaj flankoj de malalta tablo. Inter ili estis pleto da farĉitaj daktiloj. Ili rigardis ŝin kun surprizo, kiam ŝi envenis. “Mi akompanis ĉi tien Valeria n Flaka n”, ŝi diris rapide. “Gneo Domicio, ŝi venis serĉi vin. Ŝia edzo mortigis sin hodiaŭ.”

Li kaŝis sian vizaĝon en siaj manoj, kaj eligis ĝemon. Pina  rigardis lin maltrankvile. Pasis momento antaŭ ol li malkovris sian vizaĝon. “Mi timis, ke okazos io tia. Tio ne estas la unua sinmortigo de post la malapero de Sejano, kaj ĝi ne estos la lasta.”

“ Valeria  atendas en la enirhalo, en sia portolito. Ŝi esperas, ke vi helpos ŝin.”

Domicio aŭdigis etan ridon, kaj neis per la kapo. “Kion mi povos fari, laŭ ŝia supozo: ĉu revivigi Ĝeminon? Kompreneble, oni konfiskos liajn bienojn.”

“Ŝi timas, ke oni venos preni ankaŭ ŝin.”

Domicio vespiris. “Mi ne vidas, kion mi povos fari. Mi iros paroli kun ŝi. Ĉu vi diris, ke ŝi estas en la enirhalo?”

Li eliris, kaj Pina  danke sekvis lin per siaj okuloj. Li estas afabla homo, ŝi konstatis, mallaborema kaj senambicia, sed li ne puŝas flanken la homojn, kiuj venas peti lian helpon. Kaj, dum en la pasinteco ŝi bedaŭris lian mankon de ambicio, ŝi komprenis nun, ke li prave evitis implikiĝi en la politikajn intrigojn de la senato. Li ne faris la eraron de viroj kiel Ĝemino, kiuj pro sia deziro suprengrimpi, permesis al si danĝere ligiĝi kun Sejano.

“En kiaj tempoj ni vivas”, avinjo Antonia  diris. “Eksidu, Pina , kaj prenu kelkajn daktilojn. Estas agrable vidi vin, kara.”

Pina  iris kisi sian avinon, tiam kuŝis sur la divano ĵus forlasita de ŝia edzo.

“Ĉu viaj fratinoj estas en ordo?” avinjo demandis. “Ŝajnis al mi preferinde, ke ili foriru de ĉi tie dum kelkaj tagoj.”

“Mi provas trovi aktivaĵojn por ili. Sed, avinjo, ĉu ni ne devus serĉi alian instruiston?”

“Ĉu vi vere opinias tion necesa, kara Pina ? Vi estas preskaŭ dekses-jara. Mi esperas, ke vi baldaŭ patriniĝos. Vi estis juna, kiam vi edziniĝis, sed nun vi estas plenkreska virino...”

Ĉu ŝia avino scias pri Eklogo? Eble ĉi tiu estus la momento por peti ŝian helpon. Sed ĝuste tiam la pordo malfermiĝis, kaj fantomo enŝteliĝis en la ĉambron.

Pina  estis ŝokita. Kiam ŝi laste vidis sian onklinon Livila , tiu estis ridetema kun rozkoloraj vangoj, elegante vestita en robo el pura silko kun smeraldaj ĉenoj ĉe la kolo kaj oreloj. Tiu homo havis neniun rilaton kun ĉi tiu ombro volvita en malpura negliĝo kun nudaj piedoj kaj nekombitaj haroj. La nazo de Pina  spasmetis, kaj ŝi devis malhelpi sin fortiriĝi, kiam ŝia onklino alproksimiĝis por kisi ŝin. Ĉefe perturbis Pina n la odoraĉo: tiu akra odoro, kiu ŝvebis ĉirkaŭ ŝi. La neglektitaj vestoj kaj haroj povus esti rigardataj kiel konvenciaj signoj de funebrado, sed estis klare, ke la indiferento de ŝia onklino al sia korpo estas multe pli ekstrema ol tio, kion oni atendas de iu ajn vidvino.

Avinjo Antonia  vespiris, kaj kapneis senpacience. “Kian malbelan vidaĵon vi prezentas, Livila , kaj rigardu, kiu venis viziti nin! Kion ŝi devas pensi, laŭ vi, kiam ŝi vidas sian onklinon en tia stato?”

“Pardonu”, diris onklino Livila  apatie. “Mi ne sciis, ke vi ĉeestas, Pina .”

“Ĉar vi ja estas ĉi tie, sidiĝu kaj manĝu kelkajn figojn”, Antonia  diris.

Livila  sidiĝis. “Nur iom da akvo”, ŝi murmuris.

“ Livila , se vi intencas sidi ĉi tie, vi tamen manĝu ion. Alie, vi prefere reiru al via ĉambro. Vi jam sufiĉe konsternis Pina n.” Antonia  turnis sin al sia nepino. “Vi vidas, kia ŝi estas. Ŝi kondutas, kvazaŭ neniu iam ajn vidviniĝis antaŭe.” Ŝi returnis sin al Livila . “Memoru la patrinon de Pina . Ŝi estis multrilate kritikinda, sed neniu povas aserti, ke ŝi ne amis sian edzon, same multe kiel vi amis vian. Kaj kiam Ĝermaniko mortis, laŭ mia memoro ŝi ne pasigis sian tutan tagon lamentante. Ŝi tuj enŝipiĝis kaj iris rekte al Romo kun liaj cindroj.”

“Cindroj!” Livila  ploretis. Ŝia nazo likis, sed ŝi ne viŝis ĝin. Pina  pensis, ke avinjo diris la malĝustan aferon. Ŝi jam tiom da fojoj aŭdis tiun rakonton, kiel ŝia patrino reportis la cindrojn de sia edzo reen al Romo. Ŝi portis la cindrournon la tutan vojon de la haveno en suda Italujo ĝis Romo, kaj en ĉiu urbo bonvenigis ŝin amasegoj da funebrantaj civitanoj. La plej frua memoro de Pina  estis, kiam ŝi iris kvar-jara por aliĝi al la funebra procesio. Tiam ŝi la unuan fojon renkontis sian patrinon – aŭ, pli precize, la unuan fojon pri kiu ŝi konsciis: altan virinon en malhelkolora robo, tenante urnon en siaj brakoj. Kvankam ŝia patrino estis emocie detruita pro la antaŭtempa morto de sia edzo, ŝi almenaŭ povis rerigardi al tiu lasta vojaĝo de Ĝermaniko kiel okazo de pompo kaj triumfo. Tio, kion Livila  ricevis, post nur malmultaj feliĉaj monatoj, estis la strangolado de ŝia edzo en la malliberejo, kaj lia kadavro ĵetita nuda en la straton por ke la homamasoj insultu kaj la hundoj disŝiru ĝin. Ne estis mirige, ke ŝi falis en staton de ekstrema deprimiĝo.

“Kion Valeria  faros?” Pina  kaj ŝia edzo marŝis hejmen de la domo de Antonia . Kelkajn paŝojn antaŭ ili, du servistoj de Domicio puŝiĝis senhezite antaŭen, liberigante la vojon por sia mastro tra la homplenaj stratoj.

“Mi ne kredas, ke multo estas farebla. Ŝi pensas forlasi Romon, iri al la kamparo dum kelkaj monatoj – sed, kiel mi diris al ŝi, tio ŝanĝos nenion. Se iu planas akuzi ŝin, oni trovos ŝin, ĉu en Romo, ĉu ekster Romo.”

“Sed kial iu volus akuzi Valeria n? Kion ŝi faris?”

“Tutsimple, ŝi subtenis sian edzon. Ĝemino estis multe tro preta helpi Sejanon realigi siajn... siajn pli dubindajn politikojn.”

“Sed Ĝemino ne ŝajnis tia homo. Kiam li venis al viaj vesperaj festenoj, li ŝajnis tiel amikema kaj afabla.”

Domicio ridis. “Efektive, li estis tre amikema. Sed vi estas filino de via patrino jam sufiĉe longe por scii, ke ne eblas juĝi laŭ la aspekto.”

Pina  ne respondis. Domicio pravis – ŝi estus devinta scii, ke neniu povus fariĝi konsulo, kiu ne estus preta tro proksimiĝi al Sejano. Kaj kion tio sugestas pri Valeria ?

Kvazaŭ li divenis ŝian penson, Domicio diris, “Ne kulpigu vian amikinon. Mi ne kredas, ke Valeria  havis iun ajn intereson aŭ komprenon pri la pli malhela flanko de la senata politika vivo.”

Pina  danke aŭskultis lian aserton. Ŝi ja mistaksis Ĝeminon, sed ŝi ne volis pensi, ke ŝi malpravis ankaŭ pri Valeria .

Domicio diris, “Vi atendas senpacience la revenon de via patrino, ĉu ne?”

Pina  tuj haltis kaj ekrigardis sian edzon. “Kial vi diras tion? Kio okazis?”

“Nenio okazis al via patrino, nek al via frato. Li restas ankoraŭ tie, en la palaco. Sed la fakto estas, ke eĉ nun kiam Sejano estas for, oni tre malprobable liberigos ilin.”

Tiu informo estus devinta ŝoki Pina n, sed ial, ĝi ne surprizis ŝin. Ŝi diris nenion kaj plumarŝis, konsiderante la vortojn de Domicio. Ili ŝajnis konfirmi ion, kion ŝi suspektis de almenaŭ kvin-ses tagoj, kvankam ŝi ne permesis al si vidi tion. Se la imperiestro estus pardoninta ŝian patrinon, ŝi devus jam esti hejme. “Kial onklo Tiberio ne volas liberigi ilin?”

“Via patrino volis, ke la senato eloficigu Tiberion favore al viaj fratoj. Vi ja scias tion, ĉu ne? Ŝi serĉis apogantojn inter la senatanoj, kaj kiam ŝi ne trovis sufiĉajn, ŝi tamen decidiĝis nepre forigi lin per iu ajn metodo. Ekzistas la pruvoj pri tio. Sejano ne simple inventis la aferon – eĉ se li troigis ĝin. Kaj kompreneble, li certigis, ke la imperiestro interpretu ĝin kiel eble plej negative.”

Pina  ne sciis, kiel reagi. En la profundo de sia koro, ĝis tiu momento ŝi ĉiam kredis, ke iam oni permesos al ŝia patrino reveni al Romo.

“Eble tio estis nura babilado fare de via patrino”, Domicio diris. “Eble nenio estus rezultinta el tio. Ni ne scias, kian rakonton Sejano donis al la imperiestro, sed evidente ĝi estis tre konvinka.”

Kiel ni baldaŭ malkovris, la veneno de Sejano pluaktivis longe post la malapero de la homo mem. Mi kaj miaj fratinoj rigardis kun teruro, dum oni sisteme arestis ĉiujn senatanojn, kiuj iam ajn esprimis simpation por niaj patrino kaj familio, kaj kondamnis ilin al ekzilo aŭ morto.

Panjo praktike donacis al Sejano la avantaĝon, kiun li deziris. Tiel stulte!... se ŝi estus nur iom pli pacienca – onklo Tiberio jam nomumis Neronon kaj Druson kiel siajn heredontojn. Ŝi bezonis nur atendi.

Krome mia patrino, ekzilita kaj izolita, estis tiel sovaĝe batita de unu el la gardistoj, ke ŝi perdis okulon. En sia malespero ŝi konkludis, ke la morto estus preferinda al ŝia nuna situacio. Sed eĉ tiu konsolo ne estis permesata al ŝi, ĉar kiam ŝi rifuzis manĝi, la imperiestro ordonis, ke oni nutru ŝin perforte.

Dum la periodo, kiam Sejano supreniris, multaj senatanoj deziris esti rekonataj kiel liaj amikoj kaj ricevi lian patronecon. Farante tion ili sekvis la ekzemplon de la imperiestro, kiu publike nomumis Sejanon sia ĉefa konsilanto. Nun tiu sama amikeco, kiu ĝis tiam estis dezirinda kaj necesa, fariĝis danĝera malavantaĝo. Sekvis sennombraj procesoj, kaj multaj senatanoj estis ekzekutitaj aŭ devigataj mortigi sin, kvankam fakte ilia sola kulpo estis tro proksimiĝi al la homo, kiun la imperiestro mem elektis konsulo kaj bonvenigis en sian familion.

“Ĉu mi rajtas enveni?” Domicio hezitis ĉe la sojlo de la ĉambro, kie Pina  sidis ĉe sia teksilo kun Sinjo kaj du servistinoj. Li aspektis komike necerta en ĉi tiu centro de ina aktiveco, preskaŭ same kiel li aspektus, se li plenumus komision en la virina banejo. Pina  sentis fieron, ke li trovis ŝin ĉe tiel admirinda okupo, ĝuste kiel Lukrecia  malkovrita de sia edzo. Samtempe ŝi bedaŭris, ke en tiu momento ŝi ne donis sian atenton al pli intelekta tasko kiel studado aŭ skribado.

Funde de tiuj pensoj estis sento de streĉo, konstanta zorgo, kiun ŝi povis ignori dum kelkaj tagoj, sed kiu neniam plene dissolviĝis: ŝia patrino, ŝia frato. Ŝia edzo ne estus serĉinta ŝin, se li ne volus doni al ŝi ian gravan novaĵon.

“Mi devas rakonti al vi ion”, li diris. “Tio koncernas vin, ĉiujn tri. Kie estas Livila ?”

Liaj serioza sinteno kaj senrida mieno lasis al ŝi neniun dubon, ke la novaĵo, kiun li portas al ili, ne estos bona. Ŝi sentis doloran kuntiriĝon en sia brusto. Ŝi devis regi sian voĉon por ke ĝi ne tremu. “Mi kredas, ke ŝi estas en la biblioteko. Ŝi legas.”

Domicio kapsignis al unu el la servistinoj, kiu ekstaris kaj iris serĉi ilian fratinon. Pina  rimarkis, ke Sinjo volvas la lanfadenojn kaj formetas la bulojn en la teksoskatolon. Ŝi komencis fari same. Tio estis maniero por plenigi la tempon dum ili atendas la alvenon de Livila , kaj ŝi suspektis, ke aŭdinte la informojn de Domicio, ili ne volos daŭrigi sian laboron.

Finfine Livila  aperis en la pordo.

“Sidiĝu”, Domicio diris. “Mi havas informon por vi. Temas pri via onklino Livila .”

Onklino Livila . Kondiĉe ke la novaĵo ne rilatos al ŝia patrino, Pina  povos fronti kion ajn li diros. Ĉu ŝia onklino mortis? Konsiderante la staton, en kiu Pina  vidis ŝin kelkajn tagojn pli frue, tio ne mirigus. Ŝi tamen ne atendis la postajn vortojn de sia edzo.

“Ĉu vi memoras, kiam via onklo Druso malsaniĝis?”

“Jes. Kio pri tio?”

“Oni informis nin hodiaŭ en la senato, ke Livila  aranĝis la venenadon de Druso, je instigo de Sejano.”

Pina  abrupte enspiris. Sinjo, ĉe ŝia flanko, kovris sian buŝon per la mano. Kaj tamen... ial tiu novaĵo ne estis al Pina  tiel eksterordinara, kiel oni povus atendi. Tiuj makuloj sur la haŭto de Druso, la maniero laŭ kiu onklino Livila  akiris novan vivon, dum ŝia edzo perdadis sian: ŝajnis al ŝi, kvazaŭ ŝi jam sciis la aferon la tutan tempon, kaj ke mankis nur la konfirmo de Domicio. La ĉefa strangaĵo, ŝi konstatis nun, estis ke neniu el ili suspektis tion pli frue.

“Kio okazos al ŝi?” Sinjo demandis.

“Kion vi supozas? Ŝi murdis sian edzon, la filon de la imperiestro...”

Pina  ankoraŭ luktis por plene kompreni la novaĵon, kiam Domicio aldiris, “Kaj estas alia afero. Ĉia memoraĵo pri ŝi estos ekstermita.”

Ekstermita. Tro ŝokite por eĉ plori, Pina  konsideris, kion tio signifos. Ŝi havas onklinon, sed baldaŭ estos, kvazaŭ tiu onklino neniam ekzistis. Ŝiaj portretoj kaj statuoj estos detruitaj – aŭ, pli precize, oni forigos iliajn kapojn kaj anstataŭigos ilin per la kapoj de aliaj virinoj, kiuj eltenis la ĉikanadon de siaj edzoj anstataŭ rezisti ĝin. Ŝia koro kuntiriĝis pro kompato – onklino Livila , tiel malbonŝanca pri sia edzo kaj siaj infanoj, la periodo de ŝia feliĉo tiel mallongedaŭra. Sed kiel ŝi povis agi tiel stulte, tiel stultege? Ĉu ŝi ne antaŭvidis la riskojn? Kio okazos al ŝi nun? Certe oni konsideros ekzilon tro milda puno. Plej verŝajne oni devigos ŝin mortigi sin, per minacoj pri multe pli terura sekvo, se ŝi ne obeos. Kaj tio ne sufiĉos. Post ŝia morto, ĉiuj registroj de ŝia malfeliĉa vivo estos forviŝitaj. Onklino Livila  ŝajnis tro malgranda, tro sensignifa homo por meriti tian epopean venĝon.

7

En Romo

Vintre, frue en 32 pK

“Kiel belega kolĉeno, mia sinjorino. Tio montras, ke via edzo alte taksas vin.” Alkasta , la servistino de Pina , ligis la pezan ĉenon ĉirkaŭ la kolon de sia mastrino, kaj ĝustigis la pozicion de la centra pendaĵo, dum dua servistino tenis la spegulon, por ke ŝi admiru sin. “Kaj nun la orelringoj”, Alkasta  aldiris, dum ŝi ame elprenis ilin el ilia saketo. Ili konsistis el rubenoj muntitaj en oraj cilindretoj, samstilaj kiel la kolĉeno. Pina  spektis en la spegulo, dum ŝiaj sklavinoj aranĝis ilin. La longaj gutformaj juveloj maldikigis ŝian tro larĝan vizaĝon, kaj espereble ili ankaŭ distros la atenton de la gastoj for de ŝia nazo.

“Belege”, spiris Januaria  de malantaŭ la spegulo.

Pina  ekstaris kaj atendis, dum la du sklavinoj paŝetis ĉirkaŭ ŝi, ĝustigante ŝian hararon per malpezaj tuŝoj kaj aranĝante la faldojn de ŝia safrankolora robo. Ĝi estis farita el la plej delikata lano kun glimeto de silko.

“Se mi rajtas komenti, mia sinjorino, vi aspektas kiel perfekta konsuledzino.”

Pina  estis kontenta pro la plenkoraj admiresprimoj de siaj servistinoj. Ŝi ridetis al ili, kaj konscia pri la frapetado de la orelringoj kontraŭ ŝia kolo, marŝis per dignaj paŝoj el la ĉambro.

La filo de Tiberio estis morta, kaj lia sola travivinta nepo estis mense malkapabla. Malgraŭ lia mistraktado de mia familio, restis al la imperiestro neniu elekto; li nepre devis akcepti unu el miaj fratoj kiel sian posteulon. Dum li tenis la patrinon kiel malliberulon en Pandaterio, li kultivis ŝian filon, pretigante lin por la neevitebla momento, kiam necesos transdoni la imperiestran potencon. Li tamen intencis teni Gajon sub sia okulo, sciante ke la senatanoj kaj popolo de Romo entuziasme atendas la momenton, kiam tiu transdono okazos.

La postan jaron mia edzo, Gneo Domicio Ahenobarbo, fariĝis konsulo, kaj ricevis la rimarkindan honoron reteni tiun oficon dum la plena daŭro de unu jaro.

Kompreneble li faris preskaŭ nenion la tutan jaron. Li koncentriĝis pri sendanĝeraj aferoj: organizi ludojn, aperi en sia ceremonia togo dum publikaj okazoj. Li estis bona prezidanto dum debatoj en la senato, laŭ tio kion mi aŭdis, verŝajne ĉar li ne aparte interesiĝis pri la konkludo kaj do ne favoris unu flankon super la alia. Dum vesperaj festenoj mi ofte vidis lin kun lia frunto apogita sur la mano kaj la vizaĝo duone kaŝita, tiel ke ne eblis legi lian esprimon. Foje oni povus supozi, ke li endormiĝis, ĝis li faris iun komenton, kiu montris, ke li aŭskultis ĉiun vorton. Sed se oni demandis lin pri tio, li ŝajnis tute indiferenta – “Ho jes, tiu Pomponio, tro parolema ulo.” Kiam senatanoj koleriĝis kaj kriis unu kontraŭ la alia, li ne intervenis – nur atendis ĝis ili finkriis, tiam diris: “Ĉu ni transiru al la posta punkto?”

Mian plezuron pro la atingoj de mia edzo tamen detruis zorgoj pro mia patrino kaj miaj du fratoj: unu kiel malliberulo en la palaco, la alia malliberigita, praktike se ne laŭnome, ĉe la domo de la imperiestro en Kapreo.

Pina  paŭzis ĉe la sojlo de la manĝosalono. Iuj el la gastoj estis jam alvenintaj, kaj ŝi aŭdis la blekadon de viraj voĉoj. Ŝi pensis kun subita ekbedaŭro pri Valeria , kiu verŝajne en tiu sama momento kuŝas por preni sian solecan vespermanĝon en sia malproksima kampara bieno. Ĝis tiu momento ŝi neniam plene konstatis, kiom gravas al ŝi la kunestado de Valeria  en ĉi tiaj okazoj.

Unu el la sklavoj malfermis por ŝi la pordon kaj ŝi eniris, konscia ke ĉiuj okuloj atentas ŝin, dum ŝi direktiĝas al la divano de sia edzo. Domicio ĵetis al ŝi aproban rigardon kaj donis etan kapjeson. Fortika maljuneta viro kun granda kalva kapo kuŝis orte al li sur la najbara divano. Tiu certe estis la honora gasto, Marko Emilio Lepido, kiu laŭ la scio de Pina  iam estis konsulo en la fora epoko de Aŭgusto. Ĉiuj aliaj gastoj estis mezaĝaj viroj, amikoj de ŝia edzo. Neniu el ili estis akompanata de sia edzino.

“Mi ĝojas vidi vin tiel bonfarta, Julia Agripina ”, unu el ili diris, dum Pina  ekkliniĝis apud sia edzo. Ŝi rekonis lin kiel Kvinton Terencion, unu el la urbaj juĝistoj. “Edzino de la konsulo... certe vi estas kontentega!”

Pina  estis ĝenata. Kompreneble ŝi estas kontenta, sed ŝi preferas doni la impreson, ke la nomumo de ŝia edzo estas nur tio, kion ŝi nature atendas. Ŝi favoris lin per bonvola rideto. “Mi neniam dubis, ke iun tagon oni elektos Gneon Domicion – la sola demando estis kiam.”

La viroj ridis ĝentile kaj reprenis la temon de sia konversacio. “Li petis tranĉilon”, diris Terencio. “Diris, ke li devas pintigi sian skribilon. Do la sklavo enmanigis ĝin al li, kaj li tratranĉis sian artikon. Simple tiel.”

“Ĉu neniu provis malhelpi lin – ligi liajn artikojn?” Emilio Lepido demandis.

“Nu kompreneble ĉiuj sklavoj estis teruritaj, kaj lia edzino alvenis kurante, sed li nur diris Lasu min en trankvilo, sufiĉas al mi ĉi tia vivo .”

Tiaj konversacioj estis bedaŭrinde tro oftaj ĉe la manĝotablo de Domicio dum la lastaj monatoj. Pina  ne sciis pri kiu parolas la gastoj de ŝia edzo, sed ne estis malfacile diveni, ke temas pri ankoraŭ unu senatano, kiu permesis al si tro amikiĝi kun Sejano.

“La proceso treniĝis pli kaj pli”, Terencio diris. “Oni jam prokrastis ĝin du fojojn. Li diris, ke li ne plu povas elteni la streĉon.”

“Preferinde esti streĉata ol morta”, Emilio diris.

“Oni supozus tion. Sed evidente Vitelio ne havis multajn esperojn pri la konkludo. Li jam diris tro multe al la malĝustaj homoj.”

“Mi memoras unu el la lastaj debatoj en la senato, kiam Aŭgusto ankoraŭ vivis”, diris Emilio Lepido. “Li predikis al la homoj pri sia amata ĉevaleto: malmorala konduto, kiel ĉio estis pli bona en la malnovaj tempoj... Nu, unu maljuna senatano tute ne estis impresita. Li ekstaris kaj komencis kontraŭkrii, kaj kiam Aŭgusto provis kontraŭargumenti, li diris: Ankaŭ ni rajtas havi niajn opiniojn! ”

“Kiel bele, se ni ankoraŭ povus aserti tion”, Terencio murmuris.

“Jes, ĉio estis pli bona en la malnovaj tempoj”, aŭdiĝis voĉo ĉe la pordo. “Tio estis la opinio de Aŭgusto, kaj ankaŭ mia patro opinias tion.”

La gastoj turniĝis por vidi la novalveninton.

“Ĝuste”, diris Emilio Lepido. “Kaj en la malnovaj tempoj, junuloj ne parolis senrespekte al sia maljuna patro antaŭ aliaj homoj. Ili ankaŭ ne alvenis malfrue ĉe vespera akcepto.”

“Pardonu min, Gneo Domicio”, diris la junulo. “Ĉu mi malfruas?”

“Ne tro terure”, Domicio diris. “Vi ankoraŭ ne maltrafis la ĉefan pladon.”

La juna viro iris al sia patro, la honora gasto, kaj ameme kisis lin. Tiam li paŝis malantaŭen kaj rigardis la tri divanojn. La sola libera loko estis apud Pina . Li hezitis. “Ĉu mi rajtas kuŝi ĉi tie?”

Per abrupta movo Pina  ŝovis sin pli proksimen al sia edzo. Momentete ŝi sentis sin neordinare konfuzata. Subpremante sian agitiĝon ŝi respondis per serena voĉo: “Jes, bonvolu.”

“Kiel tipe!” diris Emilio Lepido. “Oni ĉiam povas fidi, ke mia filo rekte celos la plej belan virinon en la ĉambro.”

“Bedaŭrinde por li”, Pina  diris, “ne estas granda konkurenco.”

“Nu, ne subvalorigu vin”, Emilio diris. “Gravas sango, ne beleco.”

Pina  etendis sian brakon por servi sin de la plej proksima plado – hazarde ĝi estis telero da farĉitaj ovoj – dum la junulo prenis sian lokon apud ŝi sur la divano. El la angulo de sia okulo ŝi notis, ke li estas de fortika staturo kaj ne tre alta: malpli alta ol ŝi. Ŝi sentis neklarigeblan seniluziiĝon.

Knabeto alportis bovlon da akvo por ke li lavu siajn manojn, kaj intertempe Pina , kiu ne deziris montri tro grandan interesiĝon pri la junulo kuŝanta ĉe ŝia flanko, turnis sian atenton al la ĝenerala konversacio. Ŝajne la gastoj diskutis ian esploradon aktuale okazantan en la senato, sed estis malfacile rekapti la fadenon.

“ Julia Agripina !” diris la junulo “Ĉu vi ne scias, kiu mi estas? Ni renkontiĝis ĉe via geedziĝfesto.”

Surprizite, Pina  turnis sin al li kaj rekte rigardis lin la unuan fojon. Li havis bonhumoran esprimon, sed certe li ne estis bela – same kiel ŝi, li havis larĝan vizaĝon, kaj kontraŭmode lia hararo estis tondita mallonge.

“Ho jes”, ŝi diris kun embarasata rido. Ilia antaŭa renkontiĝo estis pli intima ol ŝi deziris memori, kun ŝia vizaĝo premata kontraŭ lia ŝultro, dum li portis ŝin trans la sojlon de ŝia nova hejmo. “Vi estas la frato de Emilia , ĉu ne? Ĉu vi estas Emilio?”

“Tiu estas mi, sed la homoj normale nomas min Lepido. Estas sufiĉe da Emilioj en la familio.”

“Do via fratino estas edzino de mia frato. Tio igas nin boparencoj.”

“Aŭ boboparencoj”, Lepido diris. “Kaj krom tio, sendube ni estas kvararangaj gekuzoj aŭ simile. Mi neniam sukcesis interesiĝi pri tiaj detaloj. Mia onklino adoras tion: prapraonkloj, kaj triarangaj kuzinoj.”

“Ĉu vi ne havis buklajn harojn, kiam mi laste renkontis vin? Tial mi ne tuj rekonis vin.”

“Jes, bedaŭrinde mia hararo ne kondutas laŭ la digna maniero, kiun oni postulas en Roma tribunalo. La sola solvo estis fortondi ĝin.”

“Ĉu vi estas advokato?”

“Nu... aspiranta advokato. Mi laboras por Terencio.”

“Kian laboron faras aspiranta advokato?” Pina  demandis.

“Terencio transdonas al mi kelkajn el siaj kazoj. Ekzemple, lastatempe mi devis reprezenti klienton, kiu pruntis grandan monsumon al najbaro, kaj ankoraŭ ne rericevis ĝin.”

“Kaj ĉu via parolado konvinkis la juĝistojn?”

“Mi gajnis la kazon – kvankam, verdire, mi apenaŭ estus povinta malgajni.”

Pina  aŭskultis kun intereso. Kiam ŝi estis pli juna, ŝi ofte trovis tion maljusta, ke ŝi neniam ricevos la ŝancon, kiun ŝiaj fratoj nature atendas, montri sian lerton kiel retorikisto. Dum la lastaj jaroj ŝi ĉesis pensi pri tio. Ŝi sciis, ke tio estas nerealigebla, kaj krome, la plejmulto el la oratoroj, kiujn ŝi renkontis, estis mezaĝaj viroj. Sed Lepido ne estis tiom pli aĝa ol ŝi mem, kaj aŭdinte, ke li sukcese pledis en kortumo, ŝi sentis tiun eblecon pli proksima, pli atingebla. Prezenti la kazon de homo, kiu estis viktimo de trompanto, ne povus esti tiel malfacile. Se Lepido povis fari tion, ŝi ne kredis, ke ĝi estus ekster ŝiaj kapabloj.

La pordoj de la manĝosalono malfermiĝis, kaj la sklavoj enportis arĝentan pletegon sur kiu staris granda pasteĉo. Ili metis ĝin sur la tablon, kaj la tranĉisto alproksimiĝis. Per drama gesto li svingis sian tranĉilon. Tiam, kiam ĉiuj okuloj estis direktitaj al li, li ponardis per ĝi la pasteĉon, kaj forlevis la tutan kruston. Estis momento de agitiĝo, de konfuzo, tiam amaso da vivaj sturnoj kvazaŭ eksplodis el la pasteĉo kaj flugis ĉirkaŭ la ĉambro. La gastoj ekridegis pro surprizo, kaj spontanee aplaŭdis. Ankaŭ Pina  devis ridi. Normale ŝi malaprobus tian distraĵon kiel trivialan elmontron de lukso – tiun vidpunkton ŝi heredis de sia patrino – sed nur etmensulo kritikus, kiam ĉiuj ĉeestantoj tiom ĝuis la spektaklon.

Ankaŭ Lepido, ĉe ŝia flanko, ridis. La teruritaj birdoj flugis freneze de unua flanko al alia, frapiĝante kontraŭ la muroj pro paniko, kaj la gastoj rigardis kun amuzo, dum du sklavoj provis ĉasi ilin el la pordo. “Tio estis brila! Ĉu ĝi estis via ideo?”

Pina  ridetis. “Ne, mi mem neniam estus pensinta fari ion tian. Sugestis ĝin la kuiristo. Realigi tion estas sufiĉe tikla afero, ŝajne – vi ne povas imagi, kiel estas malfacilege kaŝi vivantan birdon interne de pasteĉo.”

“Jes, mi supozas, ke surmeti la kovrilon prezentus ioman defion.”

La sklavoj servis ilin, kaj dum iom da tempo la gastoj koncentris sian atenton al la manĝo. La vivantaj sturnoj montriĝis esti nur, por tiel diri, garnaĵo. Sube estis tavolo de bakitaj birdoj, ĉiuj senplumigitaj kaj aranĝitaj surdorse kun la piedoj supre. La gastoj murmuris sian admiron antaŭ ol iom post iom reveni al sia preferata temo, la lastaj procesoj en la senato. “Kial mi hontu agnoski, ke mi estis amiko de Sejano?” Terencio diris. “Li estis lerta, li estis diligenta, li estis elstara administranto. Ekzistis bonaj kialoj, kial Cezaro komencis dependi de li. Ni ne povis scii, ke li malaperigas ĉiun, kiu staras inter li kaj liaj ambicioj.”

“Estis indikoj”, diris Domicio. “Se ni nur estus rigardintaj iom pli atente.”

Pina  aŭskultis per duona orelo. Ŝi ege deziris plu babili kun Lepido, sed kompreneble ne estus konvene, ke ŝi rilatu tro intime kun junulo relative proksima al ŝi laŭ aĝo.

“Ĉu vi iam aŭdas novaĵojn pri via frato?” Lepido diris en ŝian orelon.

Pina  haste englutis buŝplenon da pasteĉo. Ŝi ja intencis eviti plian konversaciadon, sed ŝi ne povis rifuzi respondi al rekta demando. Kaj krome, ĉi tiu demando aparte trafis ŝin. La plejmulto da homoj preferis entute ne mencii Druson, eble pro timo, ke lia malbona ŝanco povus resalti kontraŭ ili, se ili esprimos scivolon pri lia sorto. “Mi petis Domicion serĉi informojn, sed li diris, ke povus esti danĝere montri tro da intereso. Mi scias nur, ke li estas en ordo – almenaŭ tion oni diras al mi. Mi provas foje sendi al li librojn, sed mi ne scias, ĉu ili atingas lin.”

“Tio devas esti por vi tre maltrankviliga, Julia Agripina ...” La voĉo de Lepido silentiĝis.

Pina  sciis, ke li intencis aldiri, “...precipe post tio, kio okazis al via frato Nerono.” Ŝi konsideris, ĉu diri tion mem, sed ĉi tiu ne estis la momento por aludi tiel doloran temon. “Ni certe renkontiĝis en pli frua okazo”, ŝi diris, “kiam Druso edziĝis kun via fratino.”

“Jes, mi memoras vin ĉe la geedziĝfesto kun viaj du fratinoj.”

“Bedaŭrinde mi ne povas diri same pri vi. Estis tiel granda amaso da parencoj – kaj kompreneble mi mem havis nur naŭ jarojn, pli-malpli. Sendube vi ŝajnis al mi tre alta kaj plenkreska.”

“Kaj nun vi trovas, ke mi estas nek alta nek aparte plenkreska. Mi esperas, ke tio ne perdigas al mi vian estimon.”

“Tute ne”, Pina  diris ĝentile. Fakte ŝin perturbis lia komento, certe tro intima dum interparolo kun edziniĝinta virino. Ŝi mem kulpis, ke ŝi kuraĝigis lin – ŝi tiom ĝuis la konversacion, ke ŝi permesis al si paroli pli libere ol estis saĝe. Estonte ŝi nepre evitu personajn temojn. Krome ŝi devas memori, ke ŝi estas edzino de la konsulo. Estas ŝia devo doni atenton al ĉiuj gastoj de sia edzo, kaj certe oni ne vidu ŝin babili kaj rideti kun juna viro, eĉ se tiu viro ja hazarde estas ŝia bobofrato.

Pina  kuŝis enlite. Ŝiaj okuloj estis fermitaj, sed ŝi tute ne sentis dormemon. Ŝia menso estis plena je malripozigaj pensoj. Ŝi estis konscia pri tiklado en sia brusto, agrabla sensaĵo, kiun ŝi volis plu esplori. Okazis hodiaŭ ekscita afero. Ŝi sciis, kio tio estis: ŝi ĝuis la interparolon kun Lepido. Ŝi ripetadis enmense ilian konversacion, redirante al si ĉiun vorton, kiun ili interŝanĝis. Kaj ankaŭ li ĝuis paroli kun ŝi. Estus facile por li partopreni en la ĝenerala konversacio, sed li preferis demandi ŝin pri ŝia familio. Gravis al li ŝia opinio pri li; tial li timis, ke ŝi povus trovi lin ne sufiĉe alta.

Dum ioma tempo ŝi permesis al si sperti la agrablan varmon, kiun tiuj pensoj vekis en ŝi. Sed sub tiu plezuriga varmo estis perturbo, sugesteto de malkomforto. Ŝi provis ignori ĝin, sed iom post iom la perturbo fortiĝis, trudante sin en ŝian malvolontan menson. Lepido allogis ŝin, sed kiel tio utilas al ŝi, edziniĝinta virino? Ĉu aliaj homoj rimarkis? Ŝi estas la edzino de la konsulo; ŝia konduto, same kiel tiu de Livia , devas esti super ĉia riproĉo. De tiom da jaroj ŝi deziras repreni parton de la gloro ŝuldata al ŝia familio. Nun, finfine metinte piedon sur la unuan ŝtupon de la ŝtuparo, ŝi ne detruu ĉion per malkonvena konduto.

Estis sufiĉe da ekzemploj en ŝia familio por averti Pina n, kio okazas al virinoj, kiuj permesas al siaj emocioj superregi la prudenton. La lasta estis onklino Livila ... sed ne, Pina  ne volis pensi pri ŝi. Kaj plue, ĉe la alia flanko, estis onklino Julia , la fratino de panjo. Panjo neniam parolis pri ŝi, sed Pina  sciis, ke ŝia onklino Julia  estis frivola virino, kiu profitis de la fakto esti nepino de Aŭgusto, dum ŝia konduto ne akordis kun la prestiĝo de ŝia pozicio. Ŝi ŝatis multekostajn vestojn, multekostajn meblojn kaj grandan domegon. Kaj tiam io okazis... oni sendis ŝin al tute malgranda insuleto, kie ŝi pasigis la restantajn dudek jarojn de sia vivo.

Ne, kvankam ŝi estas logata de Lepido, Pina  devas laŭeble eviti renkonti lin, kaj nepre ŝi fermu sian menson al tiuj plaĉaj pensoj, kiuj venas tuj antaŭ la endormiĝo. Fakte ŝi jam scias, kion ŝi devas fari, kaj kiel ŝi povos forviŝi tiujn pensojn el sia menso. Ŝi svingis siajn piedojn el la lito, kaj iris malfermi la pordon de sia vestoĉambro. Pala blanka formo en la mallumo montris, kie ŝia sklavino kuŝas sur pajlolito, preta se Pina  bezonos ion dum la nokto. “ Alkasta !” ŝi vokis mallaŭte. “ Alkasta , vekiĝu!”

Alkasta  saltis pro ŝoko kaj ellasis etan krion. “Kio ”stas?” ŝi diris malklare. Ŝi sidiĝis. “Mia sinjorino, kio okazas?”

“Portu al mi miajn vestojn”, Pina  diris. “La samajn, kiujn mi surhavis hodiaŭ por la festeno.”

“Ĉu ĉio estas en ordo?”

“Tute en ordo. Iru alporti miajn vestojn. Ne necesas veki Januaria n.”

“Mi iros serĉi lampon, mia sinjorino.”

Pina  regrimpis en sian varman liton kaj atendis, ĝis ŝia sklavino revenis, tenante oleolampon. La piedoj de Alkasta  estis senŝuaj sur la malvarmaj kaheloj, kaj ŝi estis volvita en malhela mantelo super sia subtuniko. “Mi alportos al vi vian robon”, ŝi diris.

“Aranĝu ankaŭ mian hararon. Kaj iom da parfumo.”

En silento Alkasta  helpis Pina n surmeti sian safrankoloran robon, tiam kombis ŝiajn harojn kaj tenis alte la spegulon, por ke ŝi vidu sin. Kompreneble ŝi supozas, ke Pina  iras viziti amanton. Nu, ne gravas ŝiaj supozoj. Ŝi baldaŭ malkovros, ke ŝi malpravis.

Pina  prenis la lampon kaj marŝis laŭ la koridoro al la ĉambro de sia edzo. Ĉu ŝi frapu? Ne, estas neniu kialo, ke ŝi frapu je la pordo de la propra edzo. Malrapide ŝi puŝe malfermis la pordon.

Interne, la ĉambro ne estis absolute malluma. Malgranda oleolampo staris sur la apudlita tableto, ĵetante sian lumon sur la scenon. Domicio sidis en la lito, apogante sin kontraŭ la kusenoj. La supra parto de lia korpo estis nuda. Pina  forturnis siajn okulojn de lia palaĉa haŭto kaj liaj cicoj ĉirkaŭataj de ringo de ruĝecaj haroj. La kapo de Eklogo kuŝis sur la kuseno apud li, kun la haroj neligitaj kaj sen pingloj.

Du paroj da okuloj rigardis ŝin, konsternitaj. “ Pina ”, diris Domicio. “Kio okazas? Ĉu ĉio estas en ordo?”

Ŝi havis ilin en malavantaĝa situacio; nun necesas kapti la iniciaton, antaŭ ol li reagos. Agripina , filino de Ĝermaniko kaj rekta posteulo de Aŭgusto, per firmaj paŝoj marŝis al la lito. Ŝi rigardis la duopon: sian edzon enlite kun ŝia sklavino. Ŝi forŝiris la kovrilon.

“Eklogo”, Agripina  diris. “Eliru el la ĉambro. Mi intencas dormi kun mia edzo.”

8

En Romo

Aŭtune, 33 pK

Agripina  sterniĝis, duone dormante, en la varmega banujo, dum du flutistinoj ludis voluptajn Lidajn melodiojn. Ĉi tien ne penetris la sonoj de la domo, kaj ŝajnis al ŝi, kvazaŭ ŝi estus en profunda kaverno, fortranĉita de la okupateco de la ekstera mondo. La baneja konstruaĵo estis aldonita al la domo de Domicio antaŭ ol ili geedziĝis, kaj kvankam en unu parto de sia menso ŝi malaprobis tion, estis tamen malfacile ne ĝui la lukson de ĉi tiu miniatura banejo nur por sia persona uzo, kun ties elegantaj mozaikaj plankoj kaj muroj tegitaj per valoraj marmoroj.

Apenaŭ perceptebla ŝanĝo en la ĉirkaŭaĵo – ĉu la duone aŭdita grinco de pordo, ĉu delikata alspiro de pli malvarmeta aero – vekis Agripina n el ŝia stato de dormema meditado. Ŝi malfermis siajn okulojn kaj rigardis ĉirkaŭen. Vira figuro staris ĉe la pordo. Konsternite, ŝi eksidis en la akvo inter laŭta plaŭdado. La flutoj silentiĝis. Ŝia edzo staris antaŭ ŝi, okulumante ŝin kun intereso – eĉ nun, kiam li regule vizitis ŝian litoĉambron, ŝi ne permesis al li vidi ŝin nuda. Neniam ŝi estis elmontrita tiel malkaŝe, tiom sendefende, kiel en ĉi tiu momento.

Agripina  subpremis sian deziron turni la kapon por serĉi tukon. Ŝi ne intencis vidigi al Domicio sian embarasiĝon, nek iel ajn aperi en malavantaĝa situacio. Ŝi rigardis lin rekte en la okulojn, parolante same malvarme kiel la diino Diano fronte al Akteono, kiam li trude interrompis ŝian banadon. “Estas nekutima afero vidi vin en ĉi tiu ĉambro, Gneo Domicio.” Se tio estus ebla, ŝi estus transforminta lin en cervon.

Momente la mieno de Domicio montris konfuzon. Ŝajne la spektaklo de lia edzino en la bankuvo estis forpelinta ĉiujn aliajn pensojn el lia menso. Tiam, kiam li revenis al si mem, lia esprimo iĝis serioza. “Io okazis. En la senato hodiaŭ...”

Estis kvazaŭ Agripina  sentas obtuzan kadencon, kiel akordo de citro tuj antaŭ la pinta momento de tragedio. “Ĉu panjo?”

“Ne, ne, tute ne rilatas al via patrino. Nu, surmetu bantukon aŭ simile – mi atendos vin en la alia ĉambro.”

Tuj kiam la pordo fermiĝis malantaŭ ŝia edzo, Agripina  grimpis el la varma kuvo. Ŝia sklavino proponis al ŝi bantukon. “Ankoraŭ ne”, diris Agripina . “Unue mi devas iom malvarmiĝi.” Ŝi ne estis maltrafinta la vizaĝesprimon de Domicio. Kion ajn li intencas diri al ŝi, tio kaŭzos al ŝi doloron. Ŝi sentis neniun senpaciencon por renkonti tiun doloron; tute male, dum ŝi sekvos sian normalan rutinon, ŝi povos dum mallonga tempo resti pendanta, kun la novaĵo de Domicio ankoraŭ en la estonteco. Ŝi transiris al la malvarma ĉambro kaj saltis en la glacian naĝejon.

Kutime ŝi celis naĝi almenaŭ dek du fojojn la longecon de la baseno, kaj ŝi ekiris kvazaŭ nenio eksterordinara estus okazinta, kvazaŭ ŝia edzo ne estus veninta por sciigi al ŝi novaĵon, kiun ŝi ne volas aŭdi. Ŝi naĝis tri fojojn de unu flanko al la alia, sed jam ŝia menso laboregis. Ne panjo. Sed ĉu eble unu el ŝiaj gefratoj? Ŝi konstatis, ke ŝi ne deziras forpuŝi la momenton. Ŝi devas tuj rapidi eksteren al Domicio, kaj malkovri, kion li volas diri al ŝi. Kelkajn minutojn poste, kun sia korpo volvita en unu tuko, la hararo en alia, Agripina  sidis antaŭ sia edzo en la vestoŝanĝejo.

“Temas pri via frato”, li diris.

Agripina  kaptis sian spiron. “Kiu frato?”

“Druso.”

Timo malfermiĝis kiel granda pugno, disvastiĝante tra ŝia brusto. Ŝi provis teni sian voĉon firma, sian mienon senesprima, dum ŝi demandis: “Kio okazis al li?” Sed kiam ŝi parolis, ŝia buŝo tordiĝis kaj ŝia voĉo aŭdiĝis kiel pepo, kvazaŭ de malgranda infano.

“Mi bedaŭras”, Domicio diris. Li venis por ĉirkaŭbraki ŝin, kaj tenis ŝin proksime. Tio estis nekutima sensaĵo por Agripina , kiu neniam antaŭe estis brakumita de iu ajn, krom eventuale de Eklogo en la malnovaj tempoj, antaŭ ol ŝi fariĝis amatino de Domicio. Ŝi estis danka al sia edzo pro lia deziro konsoli ŝin, kaj dum momento ŝi permesis al si kliniĝi kontraŭ li.

Finfine ŝi paŝis malantaŭen, malplektante sin delikate el la brakoj de Domicio. Ŝi sidiĝis sur la marmoran benkon de la vestoŝanĝejo. “Kio okazis?” ŝi demandis.

Domicio hezitis.

“Diru al mi!”

“Li estis mortigita de malsato.”

Frosto trafis Agripina n, kvazaŭ malfermiĝis pordo al malvarma, malluma kelo. Kaj tamen ŝi ne kriis aŭ ekploris. Ŝi estis konscia, ke se ŝi estus povinta plori, tio eble helpus malŝarĝi ŝiajn emociojn. Sed tiu malŝarĝiĝo ne venis. La hororo estis tro granda; ne sufiĉis por malpliigi ĝin kelkaj larmoj.

Post nur kelkaj tagoj Domicio denove venis paroli kun ŝi.

“Via patrino”, li diris.

Fine de la konsula jaro de mia edzo falis tiu bato, kiun mi kaj miaj fratinoj atendadis kaj timis de longa tempo. Kvankam tremigas min la memoro, kaŭzante al mi nepriskribeblan doloron, mi rakontos la okazaĵon. Kvankam Tiberio tenis mian fraton Druso kiel malliberulon dum tri jaroj, li almenaŭ ne aktive mistraktis lin. Nun eĉ tiu malgranda komplezo ne plu validis. Oni lasis Druson sola en lia malluma ĉelo, kvazaŭ li jam estus morta. Dum preskaŭ unu monato, li forpuŝis la morton manĝante pajlotigojn, kiujn li tiris el sia matraco. Finfine rekonante, ke ekzistas neniu espero, ke la imperiestro moliĝos, li malbenis Tiberion per solena kaj terura malbeno, kies precizaj vortoj estis notitaj de liaj gardistoj. Tiberio ordonis, ke la malbeno de mia mortanta frato estu laŭtlegata en la senato kiel pruvo de liaj malicaj intencoj, kaj kvankam tio ŝajnas eksterordinara, ke ĝia teksto estu registrita en la protokoloj de la senato.

Druso – mi provas subpremi tiun penson, sed foje mi ne povas malhelpi min. Mi imagas lin en tiu nigra, odoraĉa, senfenestra ĉambreto, forlasita kvazaŭ mortinto antaŭ ol la morto efektive alvenis por liberigi lin de lia suferado. Li havis nur 26 jarojn, li ne estis preta por morti. Ĝis la lasta minuto li verŝajne neniam rezignis pri la espero, ke iel oni nuligos la kondamnon. Pli forta karaktero eventuale bonvenigus pli rapidan finon, sed mia frato ne havis tiuspecan sinregon. Mi imagas lin, kiu eltiras malmolajn, sekajn pajlerojn tra truo en la matracokovrilo, ronĝas ilin kiel rato. Druso – la memoro ne forlasas min, la putranta stumpo de arbo, kiu neniam ricevis la ŝancon plenkreskiĝi.

Oni portis informon pri la morto de Druso al mia patrino, ankoraŭ en ekzilo en Pandaterio. En ŝia malfortiĝinta stato, tiu dua bato, sekvanta post la perdo de ŝia plej aĝa filo, estis tro. Kelkajn tagojn poste, oni sciigis min kaj miajn fratinojn, ke ankaŭ nia patrino estas mortinta.

Mi kuŝis enlite dum homoj alvenis kaj foriris ĉirkaŭ mi. Iu sidis sur la rando de la lito kaj rigardis esplore en miajn okulojn, tiam aperis la sklavino, kiu levis mian kapon kaj tenis tason al miaj lipoj. Oni eltiris de sub mi la malmolan randon de ĉambrovazo. Estis sango en la vazo, kaj inter la sango kaj ruĝaj koagulaĵoj estis eteta duone formita estaĵo, ne pli granda ol fleksita dikfingro. Mi sentis neniun bedaŭron, neniun scivolon. Mia patrino estis morta, miaj fratoj estis mortaj – kiom da emocio restis al mi por dediĉi al tiu malgranda ulo, kiu eĉ ne komencis vivi?

Dum la restantaj anoj de mia familio ankoraŭ tremis post tiu duobla tragedio, Tiberio haste aranĝis iliajn geedziĝojn. Miajn fratinojn li donis al sendistingaj edzoj el subnivelaj fonoj: Drusila  al Lucio Kasio Longino, kaj Livila  al Marko Vinicio. Nur mia frato Gajo ricevis edzinon de taŭga rango: tiu estis Junia Klaŭdia , filino de la ekskonsulo Marko Junio Silano.

Mi ne volas pensi, kiel Druso mortis, mi ne volas. Mi vidis ĝardeniston kapti herbaĉon kaj tiregi ĝin el la grundo kune kun la radikoj. Kiom mi deziras, ke tiu memoro estus herbaĉo, por ke mi kaptu ĝin kaj eltiru ĝin! Sed ĝi estas kreskinta profunde en mian bruston, ĝiaj torditaj radikoj serĉintaj truetojn kaj fendetojn kaj ankrinte sin tiel neforigeble, ke neniam mi povos eltranĉi ĝin. Mi devos vivi mian tutan vivon kun la memoro de mia frato, ŝlosita en sia ĉelo, kies morto daŭris plenan monaton.

PARTO TRIA

Gajo

1

En Romo

Printempe, 37 pK

“Kiu staros en la mezo?”

“Tiu devus esti Agripina . Ŝi estas la plej alta.”

“Ne, ni vicigu nin laŭaĝe.”

“Ĉu mi estos Fortuno? Ne diru, ke mi devos teni la rudron.”

“Kial vi ne volas la rudron? Kaj cetere, vi ricevos ankaŭ abundokornon.”

“Ĉu ĉi tiuj kornoj fakte estas malplenaj? Ĉu vi iam aŭdis pri malabundo en abundokorno?”

Ridante, la tri fratinoj aranĝis kaj rearanĝis sin sur la podio laŭ la instrukcioj de la artisto. Finfine ili sukcesis organiziĝi: Agripina  maldekstre, Sinjo meze, kaj Livila  dekstre. Agripina , kiu reprezentis Sekurecon, apogis sin sur malalta kolono, tenante abundokornon en sia mano. Sinjo, kiel Konkordo, havis abundokornon en unu mano kaj en la alia vazon por oferverŝado. Ankaŭ Livila  tenis abundokornon, dum la rudro montris, ke ŝi reprezentas la diinon Fortuno, kiu post longa kaj danĝera vojaĝo pilotis la ŝipon de la ŝtato sekure al la bordo.

Sopolo, la artisto, dediĉis iom da tempo por ĝustigi la silkajn faldojn de iliaj drapoj. Tiam li paŝis malantaŭen kaj ekzamenis la grupon, ensuĉante sian spiron inter la dentoj. “Iom tro simetrie, laŭ mi. Ĉu mi rajtas sugesti, sinjorino Agripina , ke vi tenu la kornon en via alia mano? Apogu vian kubuton sur la kolonon. Ĝuste tiel... kaj nun vian liberan manon sur la ŝultron de sinjorino Drusila ... Perfekte.”

Li laboris rapide, desegnante la fratinojn per senhezitaj strekoj sur lignan panelon. Antaŭ ol li finis, Boteto eniris. Sopolo duone leviĝis de sia tabureto, sed Boteto per gesto indikis, ke li restu sidanta. “Mi vidas, ke vi aldonis iom da karno”, li komentis, rigardante la skizon super la ŝultro de la artisto. “Mi ne konstatis, ke miaj fratinoj havas tiel belformajn krurojn.”

Trafis Agripina n sento de incitiĝo. Oni ĉiam povis fidi, ke Boteto detruos feliĉan momenton. La moka tono ne estis nova, sed li almenaŭ detenu sin de personaj komentoj en la ĉeesto de metiisto.

“Portu al mi tabureton”, Boteto diris al la malgranda knabo, kiu akompanis lin.

La tri fratinoj tenis sian pozon, tremante iomete pro malvarmo en siaj maldikaj roboj. La malplenaj abundokornoj ne estis pezaj, sed la brako de Agripina  komencis laciĝi. Ŝi estis kontenta, ke eblas apogi ĝin sur la kolono. Finfine Sopolo kapjesis, indikante, ke ili povos paŝi malsupren de la podio. Livila  tuj iris por rigardi la desegnaĵon. “Vidu, Pina , li vere kaptis vin. Tiun esprimon, kiun vi havas, kiam vi pensas pri io, kion vi ne volas diri.”

“Interese”, diris Boteto. “Mi scivolas, kion ŝi havas enkape?”

“Kompreneble, mia sinjoro, ĉi tio estas multe pli granda ol la fina rezulto”, Sopolo diris. “Multaj detaloj perdiĝas, kiam necesas redukti la tuton al la grandeco de monero.”

“Bedaŭrinde”, diris ilia frato. “Bonvolu doni al mi ĉi tiun skizon, kiam vi ne plu bezonos ĝin. Mi volas konservi ĝin.”

“Tio estus por mi honoro, Cezaro.”

“Eble mi invitos vin fari alian poste: miaj fratinoj kiel la tri diinoj. Mi estos Pariso.”

La sento de ĝeniĝo, kiu neniam plene estingiĝis, kiam Agripina  estis kun sia frato, reekflamis. Oni ĉiam montris la tri diinojn nudaj.

La artisto hezitis, nur frakcion de momenteto. “Tio estus preskaŭ same granda honoro kiel desegni la tri diinojn mem.”

Lerta respondo, Agripina  pensis aprobe. Estus malfacile reagi sen ofendi aŭ la imperiestron aŭ liajn tri fratinojn, sed la homo sukcesis. Sinjo, kompreneble, ridaĉis kiel stulta knabino.

“Ni ne estas sufiĉe belaj por esti la modeloj de la tri diinoj”, Livila  diris, nekonscia kiel kutime kiam venis la momento por forlasi temon. “Vi devus uzi aliajn virinojn por la korpoj.”

“Por ne mencii la kapojn”, Agripina  aldiris rapide, antaŭ ol ŝia frato havos tempon por moki ilin per plia komentaĉo. “Ĉu ni finis? Mi bezonegas tason da vino.”

“Bona ideo”, Boteto diris. “Ni iru en la ĝardenan ĉambron. Mi volas vidi la provaĵon de la monero antaŭ ol oni stampos ĝin”, li aldonis al la artisto. “Kaj ne forgesu doni al mi la skizon.”

“Kompreneble, Cezaro.”

La ĝardena ĉambro estis malgranda ejo kun tri divanoj aranĝitaj ĉirkaŭ malalta tablo. Kiel sugestis ĝia nomo, ĝiaj glitpordoj malfermiĝis al la ĝardenoj de la palaco. Frue en majo la vetero estis nun sufiĉe varma, por ke ili tenu la pordojn malfermitaj, kaj la ĝardeno aspektis aparte bele kun fruktarboj plene florantaj kaj laŭboj de ruĝaj rozoj baldaŭ malfermiĝontaj.

Sklavo alproksimiĝis por forigi iliajn ŝuojn antaŭ ol ili ekkuŝos sur la broditajn sofokovrilojn. “Boteto, kial vi surhavas tiujn eksterordinarajn pantoflojn?” Livila  demandis. “Ili aspektas kiel tiuj kusenoj, kiujn ni iam havis – ĉu vi memoras ilin, Pina , tiujn purpurajn kun ametistoj aŭ simile alkudritaj? Mi ĉiam trovis ilin terure malkomfortaj.”

Boteto levis sian piedon kaj tordis ĝin por montri sian pantoflon de ĉiuj anguloj. “Mi ricevis la ideon de tiu amikino de praavinjo, la reĝino Berenico. Mi ĉiam admiris ŝian guston pri piedvestoj.”

“Jes, sed ŝi estis reĝino!” Livila  diris. “Viro ne devus porti purpurajn pantoflojn.”

“Kaj mi estas imperiestro. Mi decidis inaŭguri novan modon.” Boteto sidis sur la randon de la divano, por ke la sklavo forprenu liajn pantoflojn, antaŭ ol li ekkuŝos apud Sinjo.

Li ĉiam havis kapricon pri fantaziaj ŝuoj, Agripina  pensis, dum ŝi kaj Livila  prenis siajn lokojn sur la dua divano. Ŝi memoris tiujn miniaturajn soldatajn botojn, kiujn li havis kiel malgranda knabo; li portadis ilin en la soldata tendaro, kiam li kaj panjo estis tie kun lia patro. La armea ŝufaristo faris ilin por amuzi lin, kaj li insiste surhavis ilin la tutan tempon. Eĉ post la reveno al Romo, li tenis ilin en niĉo en sia ĉambro, eĉ kiam ili delonge fariĝis tro malgrandaj.

La sklavoj alportis vinkruĉon, akvohejtilon, kaj la aliajn vazojn bezonatajn por miksi la vinon.

“Belegaj tasoj”, Sinjo diris. “El kio ili estas faritaj? Ĉu onikso?”

Agripina  rigardis la tasojn, kiuj estis el riĉa, glima ŝtono palverda kun strioj rozkoloraj. “Iom tro valoraj, ĉu ne, por la ĉiutaga uzo?”

La sklavo elverŝis la vinon kaj diluis ĝin per varma akvo. Bele vestita knabeto servis ilin. Ŝia frato akceptis sian tason, kaj gustumetis la vinon. “Aŭskultu la Gruon, kiu grimacas per la nazo – pli ĝuste, per la beko – pro ĉiu malgranda sugesto pri elspezemo. Ili estas novaj, fraŭlino Avarulo. Hodiaŭ mi uzas ilin la unuan fojon.”

“Ni spertis mizeran periodon dum la lastaj jaroj”, Sinjo diris. “Kial ni ne ĝuu iom da plezuro, nun kiam Boteto fariĝis imperiestro?”

“Ne nur ni spertis mizeran periodon”, Boteto diris. “Estas tempo, ke ankaŭ aliaj homoj amuziĝu. Onklo Tiberio estis tute en ordo, kiam temis pri vespermanĝo kun filozofoj, sed li ne komprenis la dezirojn de la publiko.”

Agripina  ne sentis emon daŭrigi la konversacion, sed Livila  estis tute preta ensalti. “La dezirojn de la publiko! Ĉu vi parolas pri ordinaraj homoj – kiel butikestroj, kaj liberigitaj sklavoj?”

“Kial ne? Aŭgusto plene komprenis la gravecon teni la popolon kontenta. Tial onklo Tiberio estis tiel malpopulara. Li estis tre preciza pri ĝustaj proceduroj: li zorgis doni al la senatanoj la ŝancon esprimi siajn opiniojn, kaj aŭskultis ambaŭ flankojn kaj tiel plu, sed laŭ li la ludoj estis tutsimple malŝparo de mono.”

Agripina  sciis, ke ŝia frato pravas, sed ŝi ankaŭ sciis, ke li nur diras tion por inciti Livila n. La postan tagon li verŝajne esprimos precize la malan opinion, se tio pli bone akordiĝos kun lia humoro.

“Sed ne tiel oni direktu ŝtaton!” Livila  diris. “Reganto devus pensi pri tio, kio estas plej bona por la popolo, ne indulgi ties plej malaltajn kapricojn.”

“Dankon, Platono”, Boteto diris. “La venontan fojon, kiam mi bezonos lecionon pri filozofio, mi vokos vin.”

“Ĉu tiumaniere vi diskutis filozofion kun onklo Tiberio?” Livila  diris. “Respondi al li malĝentile, kiam li prezentis argumenton?”

“La argumentoj de onklo Tiberio ne donis la impreson, kvazaŭ li ripetas ilin el la unua volumo de iu elementa traktaĵo pri filozofio. Kaj ĉiuokaze, la temo ne interesas min. La Ideala Reganto: ni diskutadis tion ĝisnaŭze en Kapreo.”

Tiu aludo pri la postmanĝa konversacio de ilia praonklo vekis la scivolon de Agripina . Cetere estis nekutima afero, ke Boteto faras eĉ proveton pravigi sin. Livila  eliris el la disputo pli sukcese ol ŝi antaŭvidis; nun venis la momento por subteni sian fratinon.

“Mi ne kredas, ke Aŭgusto organizis ludojn nur por amuzi la publikon”, ŝi diris. “Li volis elmontri la potencon kaj grandiozecon de la imperio, kaj doni al la popolanoj la senton, ke ankaŭ ili partoprenas en tio. Sed en sia privata vivo, li vivis tre simple. Laŭ mi, li ne estus aprobinta grandan elspezon por oniksaj pokaloj aŭ simile, nur por sia propra plezuro. Li eventuale farus tion por imponi al la Parta ambasadisto.”

“Kial zorgi pri la opinio de Aŭgusto?” Boteto diris. “Li mortis antaŭ dudek jaroj – kaj eĉ tiam li jam delonge perdadis kontakton kun la aktuala mondo.”

“Estis vi, kiu unue menciis Aŭguston”, Livila  memorigis lin. “Vi diris, ke li komprenis la gravecon teni la popolon kontenta.”

“Kaj estis vi, kiu diris, ke ne tiel oni direktu ŝtaton.”

Ili ambaŭ ekridegis. Sinjo streĉis siajn brakojn kaj ŝajnigis oscedi. “Kaj nun”, ŝi diris, “ĉu ni rajtas transiri al pli interesa temo?”

Tiberio mortis je la aĝo 77 post longa regado, kiu daŭris preskaŭ 23 jarojn. Li pasigis la lastajn dek unu jarojn de sia vivo kiel retiriĝinto sur la insulo Kapreo, kaj dum tiu tuta tempo li eĉ ne unu fojon reiris al Romo, eĉ ne por la funebra ceremonio de sia propra patrino.

Jam antaŭ la formala anonco en la senato, ne estis iu ajn dubo, ke mia frato Gajo estos la venonta imperiestro. Gajo estis en Kapreo kiam Tiberio mortis.

Mi saltis tri jarojn. Mi devus iel plenigi ilin... sed tiu periodo estas tiel nebula kaj malklara en mia menso. Boteto en Kapreo, ni fratinoj en Romo kun niaj edzoj, aŭ foje en Antio aŭ Bajo. Tiuj monatoj, kiujn mi pasigis ĉe la vilao de Domicio post la aborto – mi apenaŭ memoras ilin, la domon, la insulon. Kiam mi rerigardas al tiu tempo, mi vidas nur la maron, la brilan turkisan maron, kun la suno kiel miloj da etetaj fajreroj flagrantaj sur la ondoj. La sklavoj kutimis porti mian vimenan seĝon malsupren en la groton, kaj tie mi sidadis tagon post tago, kun la manoj senmovaj sur miaj genuoj, fiksrigardante la maron.

Gajo estis en Kapreo kiam Tiberio mortis, kaj li eskortis la kadavron reen al Romo en solena procesio, kiu daŭris preskaŭ duonan monaton. La popolo freneziĝis pro ĝojo en ĉiu urbo tra kiu li pasis; finfine la filo de Ĝermaniko prenos sian ĝustan lokon kiel estro de la senato kaj la imperio. La scenoj memorigis pri tiu pli frua okazo, kiam nia patrino reportis al Romo la cindrojn de lia patro Ĝermaniko. Densaj amasoj kolektiĝis laŭlonge de la tuta vojo por saluti lin per altaroj, oferoj kaj flamantaj torĉoj, kriante lian nomon, kaj promesante eternan lojalecon al la heredanto de Aŭgusto.

Gajo havis 24 jarojn, kiam li unuafoje aperis en la senato. Ĉiuj, kiuj ĉeestis en tiu okazo, rakontas, kiel la senatanoj estis impresitaj de liaj sagacaj respondoj al iliaj demandoj. Gajo estis elstara parolanto, eĉ kiam li ne havis jam preparitan tekston. Multaj el la senatanoj murmuris, ke li heredis la oratoran talenton de sia patro, dum lia respekta sinteno sugestis, ke li ankaŭ heredis ties modestan karakteron. Jen finfine la ŝanco kompensi la maljustaĵon faritan al Ĝermaniko; elektante lian filon kiel la novan imperiestron, ŝajnis kvazaŭ oni enpostenigas la homon mem. La senato senhezite asignis al Gajo la imperiestrajn povojn, kune kun la konvenaj titoloj.

Sklavo alproksimiĝis kaj murmuris en la orelon de Boteto. “Estas oĉjo Klaŭdio”, li diris. “Jes, li venu ĉi tien.”

La pordo malfermiĝis por enlasi ilian onklon, kiu ridetis pro plezuro, kiam li vidis ilin. “Ĉeestas la tuta familio. Miaj karaj nevinoj, mi ne atendis trovi vin.”

La tri junulinoj leviĝis de siaj divanoj kaj tuj ĉirkaŭis lin, ridante dum ili ricevis ĉiu laŭvice sian kison. Boteto atendis ĝis lia onklo liberiĝos, antaŭ ol li metis siajn piedojn surplanken kaj alproksimiĝis por saluti lin. “Bonvenon, kamarado konsulo.”

“Mi salutas vin, imperiestro kaj kunkonsulo!” Klaŭdio respondis, kun ŝerca Pretorana saluto. “Kiu estus kredinta tion antaŭ ses monatoj, ĉu ne?” Li frapis sian nevon ĉeŝultre, kaj prenis sian lokon sur la neokupata divano. Li iel ŝanĝiĝis, Agripina  rimarkis – ŝi ne povis precize klarigi la diferencon, sed lia staturo ŝajnis notinde pli alta ol antaŭe.

Klaŭdio prenis buŝplenon da vino el la taso proponita al li de la sklavido, kaj kapgestis aprobe. “Mi ĝojas trovi ĉi tie la tutan familion.” Li rigardis ĉirkaŭen, observante siajn genevojn, kiuj intertempe reiris al siaj lokoj. “La fakto estas, ke mi deziras paroli pri afero, kiu tuŝas vin ĉiujn. Boteto, ni ne interparolis post la reenterigo de via patrino. Tiam ne estis la ĝusta momento, sed mi volas demandi vin, kiel vi trovis la situacion en Pandaterio.”

Ombro falis sur la ĉambron pro la trudiĝo de tiu pli serioza temo. Boteto tordis sin sur la divano, prenis sian tason, remetis ĝin sur la tablon, tiam gestis al la sklavo plenigi ĝin, kvankam ĝi estis ankoraŭ duone plena. Finfine li diris, “La domo ne estis tro malbona, sed la insulo etendiĝis ne pli ol unu mejlon de unu ekstremo al la alia. Mi ne scias, kiel panjo estus povinta elteni tion, resti tie tute izolite dum kvar jaroj. Tio sufiĉus por frenezigi iun ajn.”

“Ŝi ja rajtis eliri, ĉu ne?” Sinjo diris.

“Jes, se akompanis ŝin gardisto. Sed laŭ tio, kion mi sukcesis kompreni, ili ne estis tiaj gardistoj, kiajn nia patrino rajtus kunhavi. Ili estis maldelikataj, ili estis krudaj... Kaj kompreneble, vi scias, kia homo estis panjo. Ŝi klare montris al ili, ke ili ne estas de konvena nivelo por homo de ŝia socia rango.”

“Ĉu ili mistraktis ŝin?” Sinjo demandis.

Boteto kapjesis.

Kiel tipa konduto de panjo! Agripina  pensis. Ŝi estus devinta varti siajn gardistojn kiel aliancanojn, ne kontraŭulojn. Ŝia sola atingo estis ĉiam nur krei pli malfacilan situacion por si mem kaj siaj gefiloj.

“Unu el ili bategis ŝin kaj ĵetis ŝin kontraŭ muron”, ilia frato diris. “Kaj poste li pugnobatis ŝin en la vizaĝon. Rompis ŝian nazon kaj eligis ŝian okulon.”

Liaj kvar aŭskultantoj rigardis lin, ŝokite. “Mi neniam imagis ion tian.” La voĉo de Sinjo tremis pro baldaŭaj larmoj. “Mi supozis, ke oni almenaŭ traktas ŝin kun digno.”

Agripina  glutis. “Kion vi diras pri ŝia okulo? Ĉu ĝi efektive estis eligita el sia kavo?”

“Ne ĝuste tiel, bonŝance”, ŝia frato diris. “Laŭ tio, kion oni diris al mi, li nigrigis ŝian okulon kaj ĝi ŝvelis, sed ĝi estis tiel serioze vundita, ke poste ŝi neniam plu povis bone vidi el tiu flanko.”

“Kiam tio okazis?” Agripina  diris. “Ĉu frue post ŝia alveno?”

“Mi ne scias precize. La domo estis fermita post ŝia morto, kaj mi ne sukcesis paroli kun iu ajn, kiu ĉeestis tiutempe.”

“Ĉu vi almenaŭ informiĝis, kiu faris tion?”

“La gardistoj estis resenditaj al siaj normalaj deĵoroj”, Boteto diris. “Mi provas sekvi la spurojn de tiu homo. Se mi ekscios, kiu li estis, mi krucumigos lin.”

“Tute prave”, Klaŭdio diris. “Kaj kio pri Nerono?”

“Ŝajnas, ke li estis pendumita, aŭ pendumis sin mem, sed ne estas klare, kio okazis. Mi lasis Palason en Pontio por esplori la aferon, dum mi daŭrigis la ŝipvojaĝon al Pandaterio por akiri la restaĵojn de panjo. Li diris al mi, ke li pridemandis diversajn homojn, sed ĉiuj estis tre malemaj paroli. Sed ili ja diris al li, kie trovi la cindrojn de Nerono. Ili estis metitaj en malnovan grasokovritan kuirejan poton, kaj tiam enterigitaj.”

Agripina  fermis siajn okulojn kaj kliniĝis malantaŭen. Tuj post la novaĵo pri ilia patrino, tio estis pli ol ŝi povis asimili. Ŝi sentis vomemon.

Sekvis longa silento, kiun interrompis nur la plorspiroj de Sinjo. “Ĉu vi certas, ke tiuj cindroj estis vere de Nerono?” Livila  finfine demandis.

“Ankaŭ mi demandis min pri tio, sed aŭskultinte la rakonton de Palaso, mi sciis, ke tiuj estas la ĝustaj. Laŭ li, ne estis facile trovi la restaĵojn de Nerono. Post forbruligo de lia kadavro, oni ordonis al la sklavoj fosi truon ie malproksime de la domo, enŝovi la vazon, kaj kovri ĝin per tero. Kaj tio okazis antaŭ ses jaroj. Bonŝance la lokuloj ankoraŭ sciis, kie troviĝas tiu loko, proksimume. Ili evitis ĝin, ĉar vagis tie fantomo.”

“Fantomo!” Livila  diris. “Tiu devus esti Nerono.”

“Tio ŝajnas racia dedukto”, Boteto diris. “Nun kiam nia frato finfine ĝuas konvenan ripozon, ni kredeble rajtas supozi, ke la loĝantoj de Pontio – tiuj malmultaj, kiuj troviĝas tie – ne plu devas timi lian postmortan ĝenadon.”

“Ĉu efektive temis pri sinmortigo?” Agripina  diris. “Ĉu Palaso ne povis informiĝi pri tio?”

“Li ne havis tempon por esplori detale. La vetero ne taŭgis por ŝipveturado, kaj post mia reveno de Pandaterio, ni devis rapide reveni al la ĉeftero. Ni ja kunportis ambaŭ vazojn da cindroj – tio estis la ĉefa celo de nia vizito.”

“Estas unu afero, kiun mi neniam komprenas”, Agripina  diris. “Dum tiu tuta tempo, kiam vi estis en Kapreo kun praonklo Tiberio, kial vi ne kaptis la ŝancon paroli al li pri panjo kaj Nerono?”

“Ĉu vi vere opinias, ke mi neniam menciis ilin?”

“Nu, se vi ja faris, kion li diris? Onklo Tiberio estis justa homo – li sciis, ke panjo ne ŝatas lin, sed li ne estus konsiderinta tion sufiĉa kialo por ekzili ŝin.”

“Jes, li efektive estis justa – pli justa ol vi scias. Ĉu vi ne komprenas, kial li forsendis ilin ambaŭ? Ili vere komplotis kontraŭ li. Iu ajn alia homo estus ekzekutinta ilin.”

Subite, estis kvazaŭ ĉiuj pecoj de la enigmo trovas sian ĝustan lokon. Ĉio estis klarigita – tial Tiberio neniam liberigis ilian patrinon, eĉ post la morto de Sejano. Agripina  restis silenta, ekzamenante enmense tiun novan aspekton de la situacio. Ŝi ne havis argumentojn. Nenio estis direbla.

Ŝia frato rigardis ŝin kun esprimo iom moka. “Li traktis min bone. Li sciis, ke miaj patrino kaj frato komplotis kontraŭ li, sed li neniam kulpigis min pro tio. Li sciis, ke mi estas lia heredonto, kaj li faris la ĝustan aferon. Li ne venĝis sin kontraŭ la aliaj membroj de nia familio.”

“Krom Nerono”, Livila  diris. “Vi ne malkovris, ĉu li estis mortigita, aŭ ĉu li mortigis sin mem, sed ambaŭkaze tio estis sama kiel ekzekuto. Kio ajn okazis, praonklo Tiberio respondecis.”

“Tio okazis, kiam Sejano ankoraŭ superregis”, Boteto diris. “Kaj tial Tiberio alvokis min. Li sciis, ke mi ne estas sekura en Romo. Li diris al mi poste, ke ĝuste pro la morto de Nerono, li eksciis, ke necesas liberigi sin de Sejano.”

“Kio pri Druso?” Livila  diris.

Ĉi-foje ŝajnis, ke ilia frato restas sen vortoj. Li prenis sian vinpokalon de la tablo kaj rigardis internen de ĝi, kvazaŭ tie li trovos la respondon al ŝia demando.

“Fermita en tiu kelo, manĝanta la pajlon el sia matraco”, Livila  aldonis.

“Ne necesas memorigi nin, kio okazis al Druso”, Boteto diris. “Li ne estus devinta morti laŭ tia maniero, sed tio ne igas lin senkulpa.”

“Kiel vi fartis”, Livila  daŭrigis, “dum vi ĝentile ridetis kaj diskutis filozofion kun la homo, kiu sidis senmove kaj neniel reagis, dum via frato mortaĉis pro malsato?”

“Sufiĉas. Nur silentiĝu, ĉu vi aŭdas min? Mi ne volas plu paroli pri tio.”

“Ĉu ĉi tiu estas la ĝusta momento?” Sinjo diris. “Ĝuste nun, kiam ni ĉiuj fartas tiel bone.”

“Ŝi pravas”, Klaŭdio diris. “Ne havas sencon elfosi tiujn aferojn nun.”

“Se nun ne estas la ĝusta momento, kiam estos?” Livila  murmuris al Agripina , kiu kuŝis apud ŝi sur la divano.

Agripina  respondis per eta kapjeso, ĉefe por trankviligi sian fratinon, ĉar ŝi mem tute ne deziris pluesplori tiun temon. “Ni revenos al tio”, ŝi diris subvoĉe.

Dum sia deviga restado en Kapreo sub la okulo de Tiberio, Gajo faris neniun provon moligi la venĝeman sintenon de la imperiestro kontraŭ niaj patrino kaj du fratoj. Nun fariĝis klare, ke tiu ŝajna indiferento estis fakte necesa maniero kaŝi liajn verajn pensojn. La unua ago de Gajo, kiam li imperiestriĝis, estis ŝipveturi al la Pontiaj insuloj por reporti la cindrojn de nia patrino kaj nia frato Nerono, kiujn oni poste lokis kun konvenaj honoroj en la Maŭzoleon de Aŭgusto. Montriĝis neeble retrovi la restaĵojn de nia frato Druso, sed ni starigis monumenton liamemore.

Boteto tusetis enkonduke al nova temo. “Nun kiam panjo finfine ricevis sian meritatan lokon en la familia maŭzoleo, laŭ mi estas tempo, ke ni faru ion ankaŭ memore al avinjo Julia . Ĉu vi ne konsentas, ke ankaŭ ŝi estu enterigita tie?”

Klaŭdio hezitis momenteton, tiam aŭdigis malkomfortan ridon. “Aŭgusto ne volis, ke ŝi estu enterigita tie, kaj mi vidas neniun kialon por ne respekti lian deziron.”

Sed Boteto jam rimarkis la heziton, kaj kaptis la okazon por pli vigle prezenti sian argumenton. “Ŝi faris nenion aparte teruran, ne pli ol multaj virinoj. Kaj tiuj tamen estas enterigitaj en siaj familiaj tomboj. La fakto estas, ke Aŭgusto ne pretis pardoni ŝian kontraŭstaron al liaj politikoj.”

“Kaj ĉu tio ne estas sufiĉe bona kialo?” Klaŭdio diris.

“Ĉu ŝi ne rajtis esprimi sian opinion?” Sinjo diris. “Multaj el la senatanoj ne konsentis pri liaj moralaj reformoj, laŭ tio kion mi aŭdis.”

“La problemo estas, kara Sinjo, ke ŝi ne kontraŭstaris lin nur per vortoj. Kaj estas ankaŭ la demando, ĉu liaj familianoj rajtus tiel publike defii lin. Kion pensus via frato, se li aprobus leĝon, kaj vi fratinoj tute videble kaj klare spitus ĝin?”

“Mi esperas, ke miaj leĝoj estos pli realismaj”, Boteto diris.

“Ne estis nur afero pri malpardonemo”, Klaŭdio diris. “Aŭgusto faris sian eblon restarigi decajn normojn en la familia vivo, kaj jen Julia , kiu kondutis, kvazaŭ ŝi estus super la leĝo – kvazaŭ kiel la filino de Aŭgusto, ŝi estus la sola virino, kiu ne devas obei ĝin. Ŝi lasis al li neniun elekton.”

Dum Agripina  plenkreskis, ŝi komencis havi pli klaran bildon pri la skandaloj, kiuj rezultigis, ke je 37 jaroj Julia  estis sendita pasigi kvin jarojn da izoliĝo sur la malgranda insuleto Pandaterio. Ilia avino estis ĉiam malpermesata temo en ilia familio. Panjo neniam pardonis ŝin pro ŝia nekonvena konduto, pro ŝia defio al Aŭgusto, pro la fakto ke ŝi ridindigis la familian nomon, kaj super ĉio, pro tio ke ŝi estis forprenita de siaj infanoj, kiam ŝi – la patrino de Agripina  – havis nur dek du jarojn. Agripina  ne kredis, ke Boteto serioze intencas meti la cindrojn de Julia  en la maŭzoleon; tio estas nur unu el liaj ŝokaj sugestoj.

“Se ni ne rajtas honori la memoron de nia avino”, Boteto diris, “mi povas almenaŭ fari ion por miaj fratinoj. Laŭ mia opinio, kiel fratinoj de la imperiestro ili estu akompanataj de liktoroj en publikaj okazoj. Ĉu vi konsentas, mia kunkonsulo?”

“Liktoroj!” Sinjo diris entuziasme.

Klaŭdio kapjesis. “Absolute konvene, kunkonsulo, absolute konvene.” Agripina  demandis sin, ĉu li parolas sincere, aŭ ĉu li nur provas reglatigi la etoson post la disputeto pri la familia tombo. Kaj tamen, liktoro estus la ĝusta afero, ŝi pensis. Tio signifus, ke en publikaj okazoj marŝus antaŭ ŝia portolito viro portanta oficbastonon, por forigi la publikon el la vojo, kaj atentigi pri alveno de grava homo.

“Pri kiom da liktoroj vi pensas?” Klaŭdio demandis.

“Ĉar la imperiestro havas dek du, laŭ mi ni asignu ankoraŭ dek du al liaj tri fratinoj. Kaj se tiu kalkulo prezentas al vi malfacilaĵojn, mia kunkonsulo, tio signifas po kvar.”

Kiel kutime, Agripina  pensis, Boteto ne scias, kien meti la limon. Kvar liktoroj sugestas iluziojn pri sia propra graveco. Aŭ ĉu, kiel kutime, temas pri ŝerco?

Onklo Klaŭdio malsekigis siajn lipojn per la lango. Agripina  rimarkis, ke lia kapo komencas iomete skuiĝi, kiel okazas, kiam li estas nervema.

“Mi opinias, ke tio ne taŭgus”, Livila  diris.

“Vi opinias, ke tio ne taŭgus?” Boteto levis siajn brovojn, ŝajnigante miron.

“Ni ne estas princinoj”, Livila  diris. “Kion ni faris por meriti liktorojn? Estas kvazaŭ vi provas starigi reĝan dinastion.”

Klaŭdio, duone levinta sin al sida pozo, senstreĉiĝis kaj refalis sur sian divanon. Evidente li estis kontenta, ke iu alia transprenis la diskuton. Ankaŭ Agripina  volonte estus lasinta al sia fratino la argumentadon, sed ŝi opiniis, ke Livila  aliras la aferon laŭ la malĝusta vidpunkto. “Se oni asignos al ni liktorojn, tio ne estos nur por ni mem”, ŝi diris. “Tio estus maniero honori la familion. Tio kompensus ĉiujn mistraktojn, kiujn oni faris al ni – al panjo kaj niaj fratoj.”

“La familio, la familio...”, Boteto ripetis per moksolena tono. “Tio meritas almenaŭ kvar liktorojn, ĉu vi ne konsentas, fraŭlino Gruo? Aŭ ĉu ni decidu pri ses?”

Kiel tro ofte okazis, kiam Agripina  faris la eraron respondi al sia frato, ŝi bedaŭris, ke ŝi entute parolis. Ĉu la ideo pri la liktoroj estis nura ŝerco, same kiel avinjo Julia  en la familia tombo?

“Ne diru stultaĵojn, Boteto”, Sinjo diris. “Eĉ la pastrinoj de Vesta  havas nur po unu liktoro.”

“Se la imperiestro diras, ke vi ricevos po kvar liktoroj, vi ricevos po kvar liktoroj. Kaj jen alia afero. Mi ne povas regi kun la digno, kiu konvenas al imperiestro kaj al nia glora familia nomo” – Boteto direktis ironian kapgeston al Agripina  – “se vi insistas nomi min Boteto. Ekde nun mi estos Gajo.”

“Sed ĉiuj scias, ke vi estas Boteto!” Livila  diris. “La homoj eĉ kriis ĝin antaŭ kelkaj tagoj en la Cirko.”

“Ĝuste tio konvinkis min. Finfine estas tempo, ke Boteto malaperu – kune kun siaj etaj botoj. Mi elĵetis tiujn antaŭ jaroj.”

Boteto ne komprenas la situacion, laŭ la opinio de Agripina . La publiko adoras lin, kaj kiam ili uzas tiun infanecan nomon, tio estas signo ne de malrespekto, sed de amo. La nomo memorigas pri ilia patro kaj pri la tempo, kiun Boteto pasigis en la soldata tendaro. Estus eraro forĵeti tion.

“Tre bone, ho moŝta Gajo, nia nobla imperiestro”, Sinjo diris. “Viaj fratinoj obeas.”

“Kaj rilate al la pastrinoj de Vesta , mi havas alian proponon por miaj karaj fratinoj. Kiel plaĉus al vi sidi en la unua vico ĉe la Cirko, apud la Vestulinoj? Tiu sugesto estas nur por Sinjo kaj Pina , kompreneble. Pina  rajtas sidi sur reĝa trono ĉe mia flanko, kiel konvenas al ano de nia eminenta sango. Sinjo povos sidi sur miaj genuoj, kaj Livila , kiu ne konsideras sin princino, povos resti en la plej supraj vicoj inter la aliaj virinoj.”

Agripina  ridetis al li. “La perfekta solvo”, ŝi diris per malserioza tono, provante imiti la manieron de sia frato. “Evidente mi atendas, ke mia trono estu el solida oro. Kaj cetere, se vi estos Gajo, venis la momento por eknomi min Agripina .”

“Oho, moŝtulino Agripina ”, ŝia frato diris. “Vi ja postulas dignan traktadon hodiaŭ. Nu bone, konsentite. Mi estas Gajo, vi estas Agripina , vi ricevos sidlokojn en la unua vico, kaj por instrui al vi tri trakti la imperiestron respektoplene kiel li meritas, mi malpliigos la nombron de viaj liktoroj al po unu.”

2

La unuaj jaroj de Gajo estis modelaj.

Ne, tio ne taŭgas. Ĝi estas agnosko, ke la vorto modela estas apenaŭ aplikebla al liaj postaj jaroj – kiuj cetere estis tre malmultaj. Mi ne volas silenti pri tio, kio okazis, kaj mi ne provos senkulpigi lin. Sed mi nepre restarigu la dignon de nia familia nomo, kiun li preskaŭ detruis. Boteto estis membro de la Julia familio, oni elektis lin kiel Julianon, sed lia konduto sendube konvinkis multajn senatanojn, ke ili malsaĝe permesis al si fidi anon de nia familio. Li tamen komencis bone, kaj mi emfazos tion.

Gajo rapide plenumis plurajn decidojn, kiuj plaĉis kaj al la senato kaj al la popolo. Li revokis ĉiujn homojn, kiuj estis senditaj en ekzilon de lia antaŭulo; nuligis akuzojn kontraŭ tiuj, kiujn oni maljuste akuzis pri ŝtatperfido; reeldonigis multajn verkojn, kiuj antaŭe estis malpermesitaj; ĵetis sin en ampleksan programon de publika konstruado

dediĉante eĉ ne penseton al la demando, kiel li financos tion

kaj realigis iujn necesajn reformojn de la juĝsistemo. Tiberio malatentis la testamenton de sia patrino Livia , sed Gajo finfine respektis ŝiajn dezirojn kaj certigis, ke ŝiaj heredaĵoj estu transdonitaj. Li ankaŭ asignis premion al la Pretora Gvardio, kiu subtenis lian elektiĝon.

“ Subaĉeto” estus pli ĝusta termino ol “premio”, se mi skribus tute honeste. La simpla fakto estas, ke nun ili atendas tion – sen tiu pago, neniu nova imperiestro daŭrus pli ol du tagojn.

Post la morto kaj diiĝo de Aŭgusto, la senato dekretis, ke estu konstruota templo por lia adorado. Ĉar Tiberio tute ne interesiĝis pri tiu projekto, la 23 jaroj de lia regado ne sufiĉis por kompletigi ĝin. Restis al Gajo la tasko finkonstrui la templon kaj dediĉi ĝin per grandioza ceremonio, kiu daŭris du tagojn.

En Romo

Somere, 37 .css({display: 'block'})

La procesio jam komencis formiĝi antaŭ la palaco. Grupoj de senatanoj staris jen kaj jen tra la placo, ignorante la provojn de la organizantoj sendi ilin al iliaj ĝustaj pozicioj. Muzikistoj agordis siajn instrumentojn, dancistoj etendis siajn krurojn, dum la direktoro de la ĥoro kriis respektoplenajn sed ĉiam pli senpaciencajn instrukciojn al neobeema aro da junuloj el la ĉefaj familioj de Romo. La maltrankvilaj organizantoj trotis de unu grupo al alia por certigi, ke ĉiu staras en sia ĝusta loko, dum ili ĵetis nervajn rigardetojn al la triumfa ĉaro, kiu ankoraŭ atendis siajn pasaĝerojn: la imperiestron kaj liajn fratinojn.

La pordoj de la palaco subite malfermiĝis por montri la imperiestron, vestitan laŭ heroa stilo per tuniko kaj kiraso sub mantelo purpura kaj ora. Solene li marŝis malsupren laŭ la ŝtupoj, sekvate de siaj fratinoj, kaj prenis sian lokon en la triumfa ĉaro. Tio estis impona veturilo kies grandaj radoj levis ĝin alte super la grundon, dum ĝiaj flankoj estis riĉe ornamitaj de girlandoj el oro kaj eburo. Tiros ĝin kvar blankaj ĉevaloj, kondukataj de akompanantoj en brilruĝaj tunikoj. Agripina  estis kontenta konstati, ke kvankam Gajo tenas la bridojn, li ne intencas stiri mem. Kiel la plejmulto da junaj viroj, li ŝatis imagi sin kiel ĉarkonkuristo, sed ŝi ne fidis lian kapablon regi kvar ĉevalojn samtempe.

Kvankam ŝi ne voĉe esprimis tiun penson, Agripina  ne aprobis la decidon de sia frato porti triumfan veston. Kontraste al la plejmulto da junaj viroj de simila rango, li havis neniun armean sperton, kaj certe neniam ricevis ovacion. Ŝi kaj ŝiaj fratinoj devos stari malantaŭ li, memore al la fama okazo, kiam ili veturis en la ĉaro de sia patro dum lia triumfo. Estis konsentite, ke ankaŭ ili portu vestojn purpurajn kaj orajn. Tio ŝajnis bona ideo, kiam ili planis la eventon, tamen Agripina  nun konstatis, ke ilia triopo aspektas kiel kompleto de kariatidoj.

La muzikistoj ekludis solenan muzikon, kaj de sia pinta pozicio sur la alta ĉaro, Agripina  vidis moviĝi la antaŭan parton de la procesio. La ekmovo etendiĝis kiel ondo tra la vico de senatanoj en siaj togoj, tirante ilin antaŭen kiel globetojn en kolĉeno, ĝis ĝi atingis la dek du liktorojn de la imperiestro tuj antaŭ la ĉaro. La kondukisto tiris la ĉevalojn, kaj la ĉaro faris etan salton tiel ke Agripina  alkroĉis sin al la apogrelo dum ĝi ruliĝis antaŭen.

La procesio marŝis malsupren de Palatino inter la ĝojkrioj de la amasoj, kiuj staris laŭ ambaŭ flankoj de la kruta Strato de la Etruskoj. “Bo-te-to! Bo-te-to! Bo-te-to!” ili vokis. Agripina  sentis frapeton sur la ŝultro, kaj turniĝis por kapti okulumon de Livila . La du fratinoj ridetis unu al la alia malantaŭ la dorso de sia frato. Kiom ajn li insistas, ke oni nomu lin Gajo, la publiko ne estas preta forlasi lian infanan nomon.

Laŭplane la ceremonio okazis frue en la mateno, antaŭ ol la aŭgusta suno fariĝos neelteneble varmega. La procesio moviĝis je solena rapideco kun oftaj haltoj, kaj estis jam la dua horo post la sunleviĝo kiam ili alvenis ĉe la templo. Sur la alta podio super ili leviĝis ses gigantaj kolonoj, kiuj subtenis la templan portikon. Por atingi la podion estis sep ŝtupoj, kiuj etendiĝis laŭ la plena larĝo de la fasado, kaj tie ambaŭflanke viciĝis la membroj de la senato en siaj blankaj togoj borderitaj per dika purpura strio. La ĉaro haltis sube de la ŝtupoj, kaj la imperiestro eliris, sekvate de siaj tri fratinoj. La ĥoro ekkantis himnon por laŭdi la dion Aŭgusto, dum liaj posteuloj, Gajo, Agripina , Drusila  kaj Livila , majeste paŝis supren laŭ la ŝtuparo inter la vicoj de senatanoj ĝis la portiko. Atinginte la pinton, ili turniĝis por fronti la publikon.

Agripina  kaj ŝiaj fratinoj staris ĉe la flanko de la imperiestro, rigardante desupre la milojn da vizaĝoj, ĉiuj turnitaj al ili, kiuj radiis ĝojon kaj bonvolemon. “Ce-za-ro! Ce-za-ro! Ce-za-ro!” kriis la homamaso. Agripina  konstatis, kun momenta malaprobo, ke Livila  mansvingas – kaj ankaŭ Gajo, ankaŭ Sinjo. Ili estis instruitaj de sia patrino, kiam ili estis infanoj, ke ili ridetu ĝentile, kiam la homoj elvokas la nomon de ilia patro, sed ke ili ne mansvingu. Agripina  de ĉiam opiniis, ke mansvingi estas sub ilia digno, sed dum ŝi elrigardis super tiun vastegan amason, ŝi subite komprenis, ke si tamen ne kondutu tiel distance. Ĉi tiuj homoj amas ŝin kaj ŝian familion; kial ŝi ne akceptu ilian adoradon? Ŝi levis sian brakon reage al la omaĝo de la publiko: omaĝo al ŝia frato Gajo, omaĝo al liaj tri fratinoj, omaĝo al iliaj gepatroj kaj ilia familio. La ĥoro kantis, la suno brilis, purpuraj standardoj pendis de ĉiu tegmento, la homamaso ŝvelis kiel ŝaŭmondo kaj superfluis el la placo.

Larmoj fluis laŭ ŝiaj vangoj. Jen tio, kion ĉiam deziris ŝia patrino; jen tio, kion ili meritas.

La senatanoj grimpis supren laŭ la ŝtupoj, kaj aranĝis sin sur la podio kiel respektoplenan fonon al la imperiestro kaj lia familio. “Ĉu vi estas en ordo?” onklo Klaŭdio diris en la orelon de Agripina . “Ne necesas plori, ino! Se nur via patrino estus povinta vidi ĉi tion.”

“Ĝuste tion mi pensis”, Agripina  diris.

De post la morto de ŝia patrino antaŭ kvar jaroj, iun ajn momenton de plezuro ĉiam difektis grajneto da kulposento. Ŝi mem ĉeestas por ĝui la okazon, male al ŝiaj patrino kaj fratoj. Kiel ŝi rajtas feliĉi, sciante ke tiu momento estis forrabita de ili?

“Ĉi tio estu ŝia tributo”, diris Klaŭdio. “Jen tio, kion ŝi ĉiam deziris.”

Agripina  denove mansvingis al la publiko kaj ridetis. Ŝi kaj ŝiaj fratinoj ĉeestas, ŝia familio rericevis sian ĝustan lokon, kaj en ŝia utero kreskas la semo plantita tie de Domicio en la sama tago, en kiu ŝia frato estis deklarita imperiestro. Nenio povos malfari la pasintajn okazintaĵojn, sed antaŭ ŝi estas nova estonteco, kun finfine la perspektivo de feliĉo.

La du tagoj dediĉitaj al la inaŭguro de la templo de Aŭgusto pasis en delira sinsekvo de festado kaj amuziĝo. Estis procesioj, ĥoroj, koncertoj, bankedoj, ĉasado de sovaĝaj bestoj en aparte konstruita amfiteatro, ĉarkonkursoj... Gajo insistis, ke liaj fratinoj kundividu kun li la honorajn sidlokojn, tial en ĉiuj okazoj Agripina  trovis sin en la unua vico apud la imperiestro, kun ŝiaj edzo kaj onklo tuj malantaŭe.

Jam fine de la unua tago ŝi sentis sin supersata de tromulta festado. Agripina  neniam havis apartan intereson pri vestoj aŭ manĝoj, sed ŝi estis devigata ŝanĝi sian robon tri fojojn, kaj tramanĝi bankedon, en kiu plado sekvis pladon, unu malofta vino cedis lokon al alia, ĝis la nura penso pri pli da manĝoj kaj plia pokalo da vino preskaŭ vomigis ŝin. Ŝi estis konscia, ke ŝia frato faras al ŝi grandan honoron per la permeso sidi en la unua vico, sed tio tamen havas la sekvon, ke ŝi estas ĉiam elmontrata. Ŝia vizaĝo rigidiĝis pro la strebo teni viglan, entuziasman mienon dum horoj da ĉarkonkursoj kaj aliaj spektakloj. Krome, ŝia mambendo iĝis nekomforte streĉita. Ŝi deziregis glitigi siajn fingrojn sub la bendon por larĝigi ĝin – sed kompreneble tio ne konvenus. Ŝi nepre forturnu sian menson de sia fizika malkomforto kaj koncentriĝu pri la konkursoj.

Boteto – aŭ Gajo, kiel ŝi nun devis nomi lin – ĝojigis la publikon per sia decido duobligi la nombron de konkursoj, kiuj okazos ĉiutage. Ĉarkonkursoj estis unu el la plej popularaj distraĵoj, kaj ili neniam sufiĉis, kiam Tiberio estis imperiestro. Sed verdire, la konkursoj estis vira obsedo pli ol virina. Tiuj, kiuj pasigis horojn per brua diskutado pri la taktikoj de la stiristoj kaj la meritoj de iliaj ĉevaloj, estis viroj, ne virinoj; kaj neniam oni aŭdis pri virino, kiu minacis per ponardo la fervorulojn de rivala teamo. Unu aŭ du konkursoj estis ekscita spektaklo, sed post la tria kaj la kvara, Agripina  jam vidis sufiĉe. Je la konstato, ke ŝi devas resti en sia sidloko kaj spekti la lastan konkurson kun egala entuziasmo kiel la unuan, ŝi apenaŭ sciis, kiel ŝi eltenos la posttagmezon. Ŝi komencis havi pli afablajn pensojn pri Tiberio, kiu malvolonte permesis al la publiko ĝui ne pli ol dek konkursojn tage.

La dua tago de la festado, kiu estis ankaŭ la naskiĝtago de Gajo, finiĝis per surrivera bankedo lumigata de torĉoj. La kunularo de la imperiestro estis portata al la kajo en procesio de portolitoj: Gajo kaj Sinjo en la unua, Agripina  kaj Livila  en la dua, dum aliaj membroj de la familio sekvis.

La servistoj helpis Agripina n kaj Livila n eniri sian portoliton, kaj aranĝis la kusenojn ĉirkaŭ ili. “Ĉu mi tiru la kurtenojn, mia sinjorino?” unu el la servistoj demandis.

“Lasu ilin malfermitaj”, Agripina  diris. Ŝi estus preferinta mallonge eskapi de la adorado de la publiko, sed en tia okazo estis grave resti videbla. La portistoj levis la stangojn de la portolito, kaj ili komencis moviĝi.

Post du tagoj da festado, spektantoj ne plu staris laŭlonge de la trotuaroj. Sendube la plejmulto jam iris al la rivero por rigardi la boatojn. Kaj tamen, homoj estis ankoraŭ okupataj en la butikoj kaj trinkejoj laŭ la vojo. “Vivu la fratinoj de la imperiestro!” iu vokis, dum ili preteriris je rapida takto. Livila  klinis sin ekster la portoliton por gaje mansvingi. Pluraj homoj mansvingis responde, kaj la klientoj hastis el la plej proksima trinkejo por vidi, kio okazas.

Livila  retiris sin internen kaj apogis sin kontraŭ la pufaj purpuraj kusenoj. “Boteto – mi volas diri, Gajo – starigis al mi strangan demandon antaŭ kelkaj tagoj. Mi volas peti vian opinion pri tio. Li demandis min, ĉu mi volas eksedzigi Vinicion kaj edziniĝi kun iu alia.”

“Tio havus sencon”, Agripina  diris. “Vinicio neniam estis taŭga parulo por vi.”

“Vinicio estas en ordo”, Livila  diris. “Mi havas nenion kontraŭ li.”

“Evidente Gajo kontraŭas lin, aŭ li ne estus sugestinta eksedziniĝon. Ĉu li jam pretigas anstataŭanton?” Ne mirigis Agripina n la informo, ke Gajo faris tian proponon al Livila . Tiberio estis la homo, kiu svatis la edzojn al ŝiaj pli junaj fratinoj tuj post la morto de ilia patrino: banalajn sendanĝerajn parulojn el la mezaj rangoj de la senato, rimarkindajn nur pro la certeco, ke oni neniam konsideros iliajn idojn kiel pretendantojn al la ĉefpotenco. La edzo de Livila  estis sufiĉe aĝa por esti ŝia patro, senofenda viro kun maldensa kapra barbo. Li sukcesis travivi la epokon de Sejano, restante kiel eble plej nerimarkata kaj neniam esprimante ian ajn opinion. La edzo de Sinjo estis egale senkaraktera, kaj ŝia unua ago post la imperiestriĝo de ilia frato estis peti lian permeson eksedziniĝi. Gajo eksedziĝis samtempe, sed ĝis nun Livila  montris neniun signon, ke ankaŭ ŝi deziras liberiĝi de sia edzo.

“Li demandis min, ĉu estas iu, kiun mi deziras kiel edzon”, Livila  diris. “Mi diris, ke mi pripensos la aferon. La problemo estas, ke la speco de viro, kiu vere allogas min, ne taŭgas.”

Agripina  apenaŭ kredis al siaj oreloj. Aliaj virinoj freneze enamiĝas je aktoroj aŭ gladiatoroj, sed ŝi neniam estus suspektinta, ke Livila  havas tian guston. “Ne taŭgas?” ŝi demandis.

“Nu, vi scias, homoj kiel Lucilio”, Livila  diris kun ioma ruĝiĝo. Agripina  ne povis malhelpi sin ridi pro la hontema konfeso de sia fratino. Lucilio estis studento de filozofio, kiu venis prezenti sian traktaĵon dum unu el la vesperaj festenoj de Domicio: alloga kaj inteligenta junulo, sed de senranga familio, li certe ne estus taŭga parulo por la fratino de la imperiesto. “Kio pri vi, Agripina ? Kiel vi respondos, se Gajo demandos vin, ĉu vi volas edziniĝi kun iu alia?”

Agripina  konsideris tiun ideon. Ŝi estis konscia, kiom ŝi bonŝancis, ke ŝia edzo estis elektita por ŝi de Livia . Domicio estis homo de elstara familia deveno, kaj unu el la ĉefaj civitanoj de Romo. Verdire iom tro mankis al li ambicio, sed tamen li restis konsulo dum plena jaro. Lia ĉefa malvirto estis lia emo malaperi de tempo al tempo al sia kampara vilao. Agripina  sciis tute bone, ke Eklogo loĝas tie, kaj ke ŝi nun havas plurajn infanojn – tri, aŭ eble kvar. Agripina  preferis ne tro esplori.

Sed estis io plia. Agripina  travivis la monatojn post la mortoj de Druso kaj ŝia patrino en nigra nebulo de hororo kaj senespero, kies kulmino estis la perdo de ŝia naskota infano. Vidante, ke ŝi estas tro ŝokita eĉ por leviĝi el sia lito, Domicio aranĝis, ke ŝi estu movita al la pli sana aero de lia vilao en malgranda insulo malproksime de la miasmo de Romo. Dum ŝi estis ankoraŭ tro apatia por fari ion ajn krom sidi en groto fiksrigardante la marondojn, li sendis muzikistojn por ludi al ŝi kaj sklavojn por legi al ŝi; li dungis kuraciston por prizorgi ŝin, kaj kuiriston por pretigi specialajn manĝojn por stimuli ŝian apetiton. Dum Agripina  pene palpis sian vojon el la mallumo ĉirkaŭanta ŝin, ŝi ekkonsciiĝis pri la zorgoj de ŝia edzo por ŝia bonfarto. Ŝi neniam antaŭe rimarkis, ke li estas bonkora homo, kaj krome ŝi nekonscie malestimis bonkorecon kiel malforton. Nur tiam, kiam ŝi mem bezonis ĝin, ŝi ekkomprenis, ke bonkoreco estas kvalito admirinda.

Ĉu ŝi vere volus forlasi Domicion? Se iu el egale prestiĝa familio estus trovebla por ŝi? Ŝi memoris difinitan junulon, kiu iam kundividis ŝian divanon dum festeno, viron kun mallongaj buklaj haroj kaj kaŝtankoloraj okuloj... Ŝi evitis paroli al Lepido, kiam li ĉeestis dum familiaj renkontiĝoj kaj similaj aranĝoj. Bedaŭrinde tio nun okazis pli ofte ol ŝi estus dezirinta, ĉar li estis amiko de Gajo, kiu ofte invitis lin kuŝi sur lia divano dum vesperaj festenoj. Estus tute en ordo, se ŝi babilus kun li laŭ societema maniero, sed ŝi ne fidis sian kapablon trovi la ĝustan tonon. Timante malkaŝi per voĉo aŭ mieno sian allogon al viro, kiu ne estas ŝia edzo, ŝi atentis ne ĵeti rigardon liadirekten, kaj limigi sian konversacion al ĝentilaj salutoj kaj adiaŭoj.

“Mi ne vere dezirus forlasi Domicion”, ŝi diris. “Ni estas geedzoj nun de naŭ jaroj. Kaj estas alia afero. Mi ankoraŭ ne diris tion al iu ajn... sciu, post tio, kio okazis la pasintan fojon...”

Livila  aŭdigis etan ridon. “Ĉu vere vi supozis, ke ni ne scias? Sinjo rimarkis tion antaŭ almenaŭ unu monato. Sed ni konstatis, ke vi ne deziras paroli pri tio.”

Agripina  estis iom embarasata, ke por ŝiaj fratinoj ŝi estis tiel facile travidebla. “Mi ne volis tenti misfortunon. Sed mi esperas, ke ĉi-foje estos en ordo. Ĝi datiĝas de la sama tago, kiam oni konfirmis Gajon kiel imperiestron.”

“Tio estas bona aŭguro”, Livila  diris. “Certe ĉi-foje ĉio funkcios glate.”

Gajo enpostenigis plurajn tre kompetentajn homojn dum la mallonga periodo de sia regado.

... certe pro konsilo de Makro. Kion Boteto sciis pri tiaj aferoj? Nu, almenaŭ li havis sufiĉe da prudento por aŭskulti ties bonajn konsilojn.

Elstaraj homoj estis elektitaj kiel generaloj kaj provincaj guberniestroj. Du tiaj eminentuloj estas apartaj menciindaj. Unu estis Sulpicio Galbo, kiu atingis brilajn venkojn en siaj ĝermanaj kampanjoj; kaj la alia estis Publio Petronio, kiu solvis streĉan situacion en Judujo per sia takta diplomateco.

Mi ne mencios, ke tiu streĉa situacio estis rekta sekvo de la konduto de Boteto. Iu ajn kun minimuma sperto pri traktado kun la judoj estus povinta diri al li, kio okazos. Petronio estis bone informita pri la juda filozofio, li avertis lin ke tio kaŭzos tumulton, sed Boteto tutsimple rifuzis aŭskulti. Altaro dediĉita al la imperiestro! Ne nur en Jerusalemo, sed en la ĉefa templo! Kaj en la sanktejo, giganta statuo de Jupitero – kun la vizaĝo de Boteto.

La aranĝoj de Gajo por la orientaj provincoj ankoraŭ nun validas; kaj la reĝoj, kiuj tiutempe ricevis siajn tronojn, plu servas atente la interesojn de Romo.

Herodo Agripo – evidenta enpostenigo de persona amiko. Boteto admiris lian senbridan malprudenton, lian manieron fajfi pri ĉio, kion oni instruis al ni konsideri grava. Li ne estis tro supereca por ludi kun ni knabinetoj en okazoj, kiam ni hazarde renkontis lin ĉe avinjo, kaj kompreneble ni ĉiuj adoris lin. Li mankis al ni, kiam li foriris. Avinjo Antonia  klarigis al ni, ke li reiris al Judujo – ŝi ne diris, ke li ŝuldas monon al duono de la homoj en Romo. Jes, li estis amuza kunulo, sed mi neniam estus rekomendinta lin, se oni estus demandinta min – kaj tamen oni ne demandis min, kaj kiam ni aŭdis ke oni nomumis lin reĝo, mi kaj miaj fratinoj eksplodis per ridoj. Ni ne povis preni ion ajn tro serioze dum tiuj fruaj monatoj. Ni tri ŝaŭmis pro bonvolo kaj ridemo, kaj mi... kompreneble mi sciis, ke la tasko de imperiestro ne estas nur fari komplezojn por siaj amikoj, sed tiutempe tio ne ŝajnis grava afero.

Kaj tamen finfine li tute ne estis malbona elekto. Herodo montris sin pli kapabla administranto ol iu ajn supozus, kiu memoris lin kiel junulon, kiam li elverŝadis monon por ĉevaloj kaj juveloj, kaj invitis siajn geamikojn al festoj tro luksaj por sia monujo. Kaj ankaŭ lerta diplomato. Li estis la homo, kiu persvadis Boteton rezigni pri siaj planoj por la templo.

Ilia lojala konduto atestis la sagacon de Gajo, kiu enpostenigis ilin, kaj multaj el ili longe restis kiel solida remparo por Romo ankaŭ sub Klaŭdio.

“Tio ĉi estas vere miriga!” Sinjo diris. “Mi ne kredas tion: ĝardeno sur boato!” La gastoj de la imperiestro staris en malgranda enmura ĝardeno, kun kvar bedoj geometrie lokitaj ĉirkaŭ centra fontano. Junaj vinberujoj, ankoraŭ tro novaj por plene kaŝi la brikojn, estis fiksitaj laŭ la muroj, kaj fruktarboj kreskis en grandaj potoj. Nur milda lulado malkaŝis la fakton, ke tiu perfekta ĝardeneto troviĝis ne surtere, sed surŝipe. “Boteto, kial je la bona diino vi ne sciigis al ni, kion vi planas? Vi tenis la aferon sekreta la tutan tempon!”

Gajo montris memkontentan rideton. “Naskiĝtaga donaco devus esti surprizo, ĉu ne? Ĉi tio estas mia naskiĝtaga donaco al mi mem.”

“Kaj vi realigis tion en... kiom da monatoj?” Domicio demandis.

“Tri-kvar”, Gajo diris. “Mi havis la ideon, dum mi revenis de Pandaterio. Ŝajne ekzistas ĝenerala opinio, ke kiam li vojaĝas ŝipe, imperiestro devas elteni la samajn mizerajn kondiĉojn kiel iu ajn vojaĝanto. Mi decidis, ke estonte mi postulos miajn komfortojn, negrave ĉu surŝipe aŭ kie ajn.”

Agripina  vagis tra la ŝipo kun sia edzo, admirante ĉiujn detalojn. Estis du manĝosalonoj, ambaŭ riĉe ornamitaj. En unu la pentritaj muroj montris fantaziajn perspektivojn de kolonoj, pordoj, balkonoj kaj tegmentoj, dum en la alia birdoj netigis siajn plumojn inter plengrandaj arboj kaj floroj. Estis eĉ malgranda banejo, kiun elegante kompletigis mozaikaj pavimoj, kaj bronzaj kaj marmoraj akcesoraĵoj. “Estas bonŝance, ke Tiberio ne vidis ĉi tion”, Domicio murmuris al Agripina . “Banejo! Li demandus sin, kial li penis la tutan vivon por ŝpari monon.”

La ŝipo subite skuiĝis, tiel ke Agripina  stumblis flanken en la brakojn de la marmora nimfo, kiu ornamis la randon de la varmakva kuvo. “Atentu!” Domicio diris, kaj tiris ŝin surpieden. “Ĉu vi vundis vin?”

Agripina  frotis sian flankon, kiu estis kontuzita de la ŝtonaj fingroj de la nimfo. “Mi estas en ordo.”

“Ni iru sidi trankvile en la ĝardeno. Mi ne volas riski.”

“Mi fartas bone”, Agripina  diris, sed Domicio prenis ŝian brakon kaj stiris ŝin en la direkto de la pordo.

Kiam ili revenis en la ĝardenon, alproksimiĝis knabo dek- aŭ dekdu-jara en mallonga blanka tuniko. Pro liaj grandaj bluaj okuloj kaj blondaj bukloj, lia plaĉe ŝvelronda karno, kaj lakte blanka haŭto de marmora glateco, la unua impreso de Agripina  estis, ke unu el la statuoj el la banejo ĵus paŝis malsupren de sia soklo por saluti ilin. “Sinjorino Agripina , sinjoro Gneo Domicio, la bankedo post nelonge komenciĝos. Estos honoro por mi konduki vin al via divano.” Agripina  kaj Domicio sekvis la knabon al laŭbo, kie tri divanoj estis aranĝitaj ĉirkaŭ malalta tablo. Laŭ lia invito, ili ekkuŝis sur la dua divano. Alia knabo, same bela kiel la unua, kronis ilin per floroj, dum tria forprenis iliajn sandalojn. “Kiel vi fartas?” Domicio demandis ŝin, dum oni lavis iliajn piedojn per parfumita akvo. “Mi esperas, ke ankoraŭ unu abunda manĝego ne estos tro por vi.”

Agripina  estis dankema al Domicio pro lia zorgado pri ŝi, tamen de post ŝia malsano li fariĝis tro protektema. “Mi estos en ordo”, ŝi diris.

En la ĝardeno ili estis fortranĉitaj de la sonoj de la rivero kaj la urbo, kaj ankaŭ de la aro da malpli grandaj boatoj, kiuj sekvis malantaŭ ilia ŝipo. La atmosfero estis peza pro la parfumo de ekzotikaj floroj, la ŝprucado de la fontano freŝigis la aeron, kaj eŭnuko kantis laŭ la akompano de citro. Se ŝi ne sentus la mildan luladon de la divanoj, Agripina  estus povinta imagi, ke ŝi troviĝas malproksime de la urbo en iu eleganta kampara vilao. Kaj tamen, kiel ŝi sciis, la tuta Romo ĉi-vespere ĝuas bankedojn kaj koncertojn koste de la imperiestra trezorejo.

Sur la ĉefa divano, Gajo kuŝis kun Sinjo ĉe sia flanko. Ŝi apogis sin kontraŭ li laŭ maniero, kiun oni povus konsideri iom tro intima inter geedzoj, almenaŭ en publika situacio, sed inter frato kaj fratino eblus vidi tion kiel kortuŝan bildon de gefrata kuneco. Ĉar neniu el la du jam trovis novan geedzon post siaj hastaj eksgeedziĝoj, ili emis kundividi divanon. La trian lokon ĉi-okaze okupis, kiel Agripina  konstatis kun tremeto en sia brusto, tiu alloga junulo Emilio Lepido.

“Kiel agrable revidi vin, Emilio Lepido. Kiel mirinda festo!” Agripina  provis laŭeble paroli nature, sed same kiel ĉiam, ŝi ne sukcesis trafi la punkton, kie ordinara amikeco staris en ekvilibro inter troa intimeco unuflanke, kaj formaleco ĉe la alia.

Ŝia propra kunulo sur la divano, krom Domicio, estis ŝia kuzo Ĝemelo, la filo de kompatinda nemenciebla onklino Livila  kaj ŝia ĉikanema edzo Druso. Li estis stranga knabo, nur tri aŭ kvar jarojn pli juna ol Agripina , sed estis io pri lia konduto, kiu instigis la homojn trakti lin, eĉ je dek sep jaroj, kvazaŭ li estus ankoraŭ infano. Li senkaŝe gapis al la aliaj gastoj, dum ili prenis siajn lokojn ĉirkaŭ la tabloj, kaj li kantis al si mem subvoĉe, ŝajne nekonscia, ke li troviĝas en publika situacio. Por montri, ke tio estas por ŝi afero de absoluta indiferento, ĉu ŝi parolas al Lepido, ĉu al iu ajn alia gasto, Agripina  turnis sin al sia kuzo. “Ĉu vi vidis la oferadon, Ĝemelo?”

Ĝemelo ĉesis kanti kaj rigardis ĉirkaŭen, kvazaŭ li ne estas certa, kiu alparolis lin. Finfine liaj okuloj haltis ĉe Agripina . “Mi ne ŝatas oferojn”, li diris.

“Ĉu vere? Kial ne?”

“Mi ne ŝatas rigardi la virbovon, kiu staras tie tiel trankvila kaj senkulpa, kun neniu ideo ke post momento la pastro bategos ĝian kapon per martelo kaj tranĉos ĝian gorĝon.”

“Mi ne kredas, ke la bovo zorgas pri tio, ĉu ne? Ĝi estas nura besto.”

“Ankaŭ bestoj sentas doloron”, Ĝemelo diris. “Pensu, kiel ili blekegas, kiam la ĉasistoj pafas ilin per sagoj en la cirko.”

“Jes, sed ili ne estas gravaj”, Agripina  pacience klarigis al li. “Finfine, se oni zorgus pri la sentoj de bestoj, oni ne povus manĝi ilin, kaj tiam kio okazus?”

“Mi ne manĝas bestojn”, Ĝemelo diris. “Krom fiŝoj. Mi ŝatas fiŝaĵojn.”

“Ĝemelo, ĉu ĝenus vin interŝanĝi kun mi lokojn?” Livila  diris de la kontraŭa divano. “Mi volas paroli kun mia fratino.”

Ĝemelo leviĝis, kaj prenis la lokon de Livila  inter ŝia edzo Vinicio kaj oĉjo Klaŭdio. “Dankon pro tio”, Agripina  diris. “La konversacio ne precize brilis ĉe ĉi tiu flanko de la tablo.”

“Kaj tamen”, Livila  diris. “Li havas kelkajn interesajn ideojn, Ĝemelo. Li kapablas diri aferojn, kiuj foje surprizas – aferojn, kiuj vere pensigas.”

“Li certe scias, kiel surprizi sian kunparolanton”, Agripina  diris. “Mi estas malpli certa, ĉu li pensigas.”

La knabetoj reaperis kiel aro da Kupidoj portantaj pletojn kaj telerojn, kaj metis la unuan pladon sur la tablon. Estis dikaj gliroj ŝmiritaj de mielo kaj papavosemoj, diversaj fromaĝoj, kaj kolbasoj aranĝitaj sur malgranda arĝenta krado, kun tranĉaĵetoj da ruĝaj prunoj sube por reprezenti flamojn. Pli kamparan etoson kreis vimena korbo plena je pajlo, en kiu kaŝiĝis pasteĉetoj en la formo de ovoj. Ĉiu ovo entenis paseridon kovritan de piprita ovoflavo.

“Ni ĝuas belegajn tagojn, ĉu ne”, Livila  diris, rompante sian ovon per kulero. “Mi daŭre pensas pri panjo, kiom ŝi estus feliĉa, se ŝi estus povinta scii pri ĉio ĉi.”

“Jes, ankaŭ mi pensis pri panjo”, Agripina  diris.

“Vi ofte pensas pri panjo, ĉu ne. Vi ĉiam estis al ŝi la plej proksima, tiu al kiu ŝi povis rakonti aferojn. Ŝi sciis, ke vi estas tiu, kiu kundividas ŝiajn ambiciojn por la familio.”

Agripina  estis kontenta, ke Livila  rekonas ŝian specialan rilaton kun ilia patrino. “Laŭ mi, ni povas konsenti, ke ŝiaj ambicioj estas realigitaj. Gajo estas imperiestro, kaj nia familio ricevas la agnoskon, kiun ni meritas. Nun finfine ni povas esti feliĉaj.”

Gajo parolis de la ĉefa divano: “Mi deziras fari ĝojan anoncon.” Unu post alia la gastoj ĉirkaŭ la tabloj fortiris sian atenton de siaj manĝaĵoj kaj de siaj kunuloj. Gajo atendis, ĝis ĉiuj sonoj de konversaciado silentiĝis, antaŭ ol daŭrigi. “Mia fratino Drusila  baldaŭ reedziniĝos. La viro elektita por ŝi estas homo kun familia deveno same eminenta kiel la ŝia, talenta kaj kapabla junulo, kiu laŭ mi grimpos alten en sia kariero. Mi volas anonci la gefianĉiĝon de mia fratino Drusila  kaj Emilio Lepido.”

“Mi ne atendis tion!” Livila  diris, turnante sin al Agripina  kun rideto. Ŝia gaja vizaĝo tuj alprenis zorgoplenan esprimon. “ Pina , ĉu vi estas en ordo? Vi aspektas terure pale.”

Per kolosa peno, Agripina  regis sian mienon. Ŝi jam instruis al si resti ĉe la sama tablo kun Lepido sen tremeto, aŭ tiel ŝi permesis al si kredi, sed la anonco estis tiel subita kaj tiel neatendita, ke ŝi ne povis kaŝi sian ŝokon. Iel ŝi sukcesis aperigi rideton. “Ne zorgu. Mi nur... mi nur sentis momentan kapturniĝon, nenion pli gravan.”

“Ĉu vi certas?” Livila  observis ŝin maltrankvile, fiksrigardante en ŝian vizaĝon. “Eble ni devus alvoki saĝulinon aŭ simile.”

“Ne! Ne faru bruon pri la afero. La homoj ankoraŭ ne scias.”

“En ordo, se tio estas via prefero. Sed sciigu min, se vi fartos malbone.”

“Kial vi du flustras inter vi?” Gajo diris. Ĉiuj homoj ĉirkaŭ la tablo turniĝis por rigardi ilin. “Ni atendas, por ke vi venu doni kison al via nova bofrato.”

“Bofrato!” Agripina  diris kvazaŭ senĝene, leviĝante de sia loko. “Plaĉas al mi tiu vorto.” Ŝi kaj Livila  iris sidi sur la apuda divano, kie Sinjo kaj Lepido kuŝis flanke de la imperiestro. “Gratulon!” Agripina  diris al sia fratino. “Tio estas bonega parulo, perfekta.” Tiam ŝi turnis sin al la ridanta junulo, kiun ŝi tiom estus dezirinta preni por si mem. “Emilio Lepido, estas plezuro bonvenigi vin en la Julian familion. Vartu bone nian fratinon.” Ŝi aŭdis sian propran voĉon: amikeman, ludeman, ne tro intiman. Finfine, ŝi pensis, ŝi lernas trafi la ĝustan tonon.

Gajo asignis elstarajn honorojn al mi kaj miaj du fratinoj. Ni ricevis la samajn privilegiojn kiel la pastrinoj de Vesta , kiuj ĝuas liberecon kaj jurajn rajtojn ne kutime permesatajn al virinoj. Ni ne plu estis devigataj cedi al la konsiloj de vira kuratoro, sed rajtis mem fari niajn decidojn kaj mem administri niajn propraĵojn. Kiel la pastrinoj, ni rajtis alveni en kovrita ĉaro ĉe publikaj ceremonioj, kaj kien ajn ni iris, liktoro marŝis antaŭe por forigi la homamasojn el la vojo. Kaj ne nur tio: mi kaj miaj fratinoj rajtis spekti la ludojn el la sidlokoj rezervitaj por la imperiestro kaj liaj familianoj, kaj krome niaj nomoj estis inkluzivitaj en la ĉiujaraj ĵuroj pri lojaleco, kiujn oni faras tra la tuta imperio. Postulante tion, Gajo ne nur honoris min kaj miajn fratinojn: pli ĝuste, per tio li memorigis la Roman popolon pri la sanktaj rajtoj de la tuta Julia familio.

Estas bedaŭrinde, ke li ne memorigis la homojn pri tio per siaj propraj agoj. Se li volis montri respekton al nia familio, la plej bona maniero por atingi tion estus konduti laŭ maniero, kiu pruvus nian rajton regi.

Gajo ne preteratentis la aliajn membrojn de sia familio. Nia avino Antonia  estis nomumita pastrino de Aŭgusto, kaj same kiel Livia  pli frue, ricevis la titolon Aŭgusta. Ŝi estis nur la dua virino honorita de tiu titolo

Kaj mi estas la tria.

sed bedaŭrinde ŝi mortis ne longe post la imperiestriĝo de mia frato. Tial ŝi ĝuis nur dum mallonga tempo tiujn signojn de alta respekto.

Ĉi tiu estus la ĝusta punkto por mencii, ke Boteto aranĝis la eksedziniĝon de Sinjo de tiu neniulo, per kiu Tiberio ŝarĝis ŝin, kaj anstataŭe edzinigis ŝin al... Mi partoprenis en la geedziĝfesto kaj konversaciis kaj ridis... Kiom tio doloris, konduti kvazaŭ mi estus kontentega pro ilia kuniĝo, kvazaŭ ĵaluzo ne tramordus min. Boteto tamen sciis. Li havis talenton elflari tiajn aferojn. Li rigardis min, dum mi kuŝis sur la divano apud mia edzo, kaj montris malican rikaneton. Li sciis, ke vidi Sinjon kaj Lepidon unu apud la alia sur iliaj ceremoniaj tronoj estis kiel ponardo tra mia koro.

Mi ne mencios tion. Kial mi elfosu tiujn dolorajn memorojn? Mi verkas miajn propran historion, ne tiun de Sinjo.

3

Nur duonan jaron post sia imperiestriĝo, Gajo serioze malsaniĝis. Tio estis maltrankviliga periodo, ne nur por mi kaj la aliaj anoj de mia familio, sed por la tuta popolo de Romo kaj la imperio.

La homamasoj kirliĝis en la stratoj, premante sin ĉirkaŭ mia portolito, dum mi pasis tra la placo al la palaco. Vizaĝoj fiksrigardis internen – malgrasa virino kun aknoplenaj vangoj kaj haroj kiel ratovostoj, kaj ŝiaj muknazaj infanoj kiuj levis al mi grandajn okulojn, kaj estis vireto kun pinta mentono kaj brakoj kiel maldikaj bastonetoj, kiuj provis tordiĝi antaŭen sub ŝia akselo, dum malantaŭ ili svarmis centoj da aliaj kiel aro da nigraj blatoj. La liktoro puŝis ilin flanken. “Malantaŭen! Malantaŭen! Faru spacon por la fratino de la imperiestro!” Ili trenis sin el la vojo, sufiĉe respektoplene, kaj kiam mi preterpasis ili vokis: “Kia novaĵo, mia sinjorino? Kiel li fartas?” Ilia adorado estis kortuŝa, sed senbrida kaj eĉ iom timiga. Mi tiris flanken la kurtenon por diri: “Senŝanĝe, bedaŭrinde” aŭ “La kuracistoj diras, ke eble la situacio pliboniĝas”, kaj mi aŭdis, kiel mia informo estas transdonata de unu homo al alia.

Kelkaj membroj de la publiko, senesperaj pro la timo tiel rapide perdi sian novan imperiestron, ĵuris oferi la propran vivon interŝanĝe kontraŭ lia. Tiuj ĵuroj estis efikaj, sed kiam Gajo resaniĝis, ili bedaŭris la promesojn kiujn ili faris en momento de ekstrema emocio, kaj deziris retiri ilin. Tio ne estis permesebla, ĉar estus tro granda defio al la sorto lasi tiujn ĵurojn neplenumitaj. Oni devigis la ĵurintojn realigi tion, kion ili estis anoncintaj.

Ĉiuj senatanoj estis entuziasme aprobintaj la elekton de Gajo kiel imperiestro, sed almenaŭ kelkaj el ili verŝajne kredis, ke pro liaj juneco kaj manko de sperto estos facile manipuli lin. Kiam tiuj ambiciaj senatanoj komprenis, ke li ne estas influebla kiel ili esperis, ili ĉesis subteni lin kaj komencis serĉi novan, pli muldeblan kandidaton. Tiu estis la nepo de Tiberio, Ĝemelo, kiu estis mense nekapabla. La malsano de Gajo prezentis la perfektan okazon por antaŭenpuŝi lin. Inter liaj apogantoj estis Makro, la kapitano de la Pretoranoj, kiu ludis gravan rolon en la falo de Sejano. Kvankam Gajo konsciis pri sia ŝuldo al Makro, kiu certigis lian glatan enposteniĝon post la morto de Tiberio, li nun rimarkis, ke tiu homo estas danĝera. Li havis neniun elekton: li nepre devis ekzekutigi Makron, kaj samtempe, Ĝemelon.

Kompatinda Ĝemelo, li neniam misfaris al iu ajn. Li havis tiun kolekton de ŝildoj – li tenis ilin pendantaj de la muro, Gaŭlajn kaj Trakajn kaj Bitinajn kaj mi ne scias kion alian, por ĉiuj malsamaj triboj, kaj se oni donis al li nur etan kuraĝigon, li estis preta paroladi pri ili dum horoj. Li ne ĝenis iun ajn, oni estus povinta lasi lin trankvila kun lia ŝildokolekto. Sed li reprezentis tro grandan minacon. Lia nura ekzisto estis invito al la ambicioj de aliaj homoj.

En Antio

Vintre, 37 pK

Agripina  kuŝis sur sia lito kun la jupo levita, dum Metrodora  masaĝis ŝian grandegan streĉitan ventron per aroma oleo. En agrabla stato de duondormo, ŝi enspiris la intensan odoron de mirto, dum Metrodora  frotis ĉiujn partojn de ŝia ventro, komencante supre, tiam daŭrigante ĉirkaŭ la flankoj kaj suben. Agripina  preskaŭ ensonĝiĝis, kvazaŭ en rezina nubo, kiam Metrodora  diris: “Hmm... hmm... ĉu povas esti... Forviŝu la oleon, Fila.”

La filino de Metrodora , junulino proksimume dekkvin-jara, malfermis ilian kunportitan kesteton kaj elprenis tukon, kiun ŝi uzis por purigi la ventron de Agripina .

“Mi volas nur aŭskulteti nun”, Metrodora  diris.

Agripina  rigardis malsupren al la kapo klinita kontraŭ ŝia ŝvelronda ventro, senpripense rimarkante jen kaj jen arĝentan haron inter la nigraj. Metrodora  moviĝis de unu punkto al alia, ĝis ŝajne ŝi trovis tion, kion ŝi serĉis. Ŝi restis en tiu pozicio kun sia orelo premata kontraŭ la ventro de Agripina  dum iom da tempo. Finfine ŝi rigardis supren, kun la maldekstra vango iom ruĝiĝinta. “La bebo ankoraŭ ne turniĝis. Ni devos provi turni lin mane.”

Ĉu eblas, ke io ankoraŭ povos misfunkcii je ĉi tiu malfrua stadio? Agripina  estis zorgoplena dum la unuaj monatoj, sed pasinte la punkton kiam ŝi perdis sian unuan infanon, ŝi ĉesis timi. Kaj finfine, la aŭguroj apenaŭ povus esti pli bonaj: la bebo estis koncipita en tiu sama tago, kiam oni deklaris Gajon imperiestro. Ĝis la hodiaŭa tago Agripina  estis absolute certa, ke ŝia bebo kreskos sekure en ŝia ventro, ke ĝi estos forta kaj sana, kaj ke ĉio estos en ordo. Sed ŝi ne intencis aŭdigi siajn timojn: tio signifus, tenti la Sorton. “Vi kredas, do, ke ĝi estos li ”, ŝi diris.

“Neniam eblas certi”, Metrodora  respondis. “La homoj ŝatas amuzi sin per la demando, kio elventriĝos. Sed laŭ mia sperto, foje aperas knabo kaj foje knabino.”

Agripina  unue renkontis Metrodora n, kiam ŝi kaj ŝiaj gefratoj loĝis en la domo de Livia . Ŝi sciis, ke laŭ multaj homoj kuracistino ne povas esti same bona kiel viro, sed tio neniam ĝenis Livia n kaj avinjon Antonia , kiuj fidis ŝin solvi ĉiajn problemojn, ne nur la kutimajn inajn malsanojn. Kaj efektive estis malfacile ne kredi je la kapablo de Metrodora . Ŝi elspiris sciojn kaj memfidon.

“Vi tenu la ŝultrojn de sinjorino Agripina ”, Metrodora  diris al sia filino. “Certigu, ke ŝi ne glitu malsupren en la lito. Restu senmova, mia sinjorino. Tio povus esti iomete malkomforta.”

Agripina  rekonis iomete malkomforta  kiel esprimon, kiu verŝajne antaŭanoncas ian malagrablan proceduron, kaj ŝi kaptis la flankojn de la lito, dum Metrodora  komencis puŝi kaj premi ĉe ŝia ventro. La afero ne estis tiel terura kiel ŝi timis, malkomforta pli ol dolora, sed ĝi ŝajnis daŭradi tre longe. Finfine Metrodora  paŝis malantaŭen. “Tio ne helpas. Ĉi tiu bebo tutsimple ne deziras turniĝi.” Ŝi prenis la tukon kaj viŝis siajn oleajn manojn. “Prefere ni ne persistu tro longe. Li povus havi siajn bonajn kialojn por resti kun la kapo supre.”

“Sed ĉio estos en ordo, ĉu ne?” Agripina  aŭdis sian propran voĉon, kiu petegas konsolon kiel timema knabineto. Ŝi profunde enspiris por kvietigi sin mem, kaj intence malaltigis sian tonon. “Ĉu tio gravos, se la bebo ne turniĝos?”

“Ĝi povus ankoraŭ inversigiĝi de si mem. Kaj se ĝi ne faros, ĝi ne estos la unua bebo, kiu venas en la mondon kun la piedoj unue. Ĉu ne ekzistis fama kazo en via propra familio?”

Agripina  estus povinta ridi pro subita senstreĉiĝo. “Jes kompreneble, mia avo Agripo. Oni nomis min laŭ lia nomo.”

“Jen, eventuale, ni havas la klarigon. Via bebo estos la vera posteulo de via fama avo. Ĝi montras sian firman intencon simili al Agripo, eĉ en la utero.”

Agripina  atendis, dum Fila ĝustigis ŝian jupon, tiam svingis siajn piedojn de la lito. El ŝiaj kvar geavoj, Agripo estis la malplej eminenta rilate al deveno kaj familio, sed li grimpis el relative ordinara fono por fariĝi unu el la plej gloraj generaloj de Romo kaj persona amiko de Aŭgusto. Ŝi estis vidinta plurajn el liaj libroj en la bibliotekaj ŝrankoj de Domicio, sed ili ne sufiĉe vekis ŝian scivolon por ke ŝi legu ilin: seninteresaj, praktikaj verkoj pri tiaj temoj kiel vojoj, akveduktoj kaj urba administrado. Sed nun ŝi memoris, ke estis ankaŭ membiografio. La biblioteko en Antio estis malpli ampleksa ol tiu, kiun Domicio posedis en Romo, sed ŝi estis sufiĉe certa, ke ŝi rimarkis la memoraĵojn de Agripo en iu okazo, kiam ŝi serĉis ion alian. Tuj post foriro de la kuracistino, ŝi intencas iri en la bibliotekon por serĉi ĝin.

Mia filo Lucio naskiĝis la 15an de decembro.

Eĉ nun en mia menso li restas Lucio. Tiu nomo reportas min al liaj infanaj jaroj, kiam li estis dikronda knabeto, kiu altrotis por montri al mi skarabon aŭ ĵus trovitan koloran plumon, aŭ por peti helpon pri sia lernotasko. Mi estis la homo, al kiu li turnis sin tiutempe – li ne konstante serĉis la aprobon de sia instruisto.

Kiam Domicio prenis lin enbrake, kaj rulis sur sia lango tiun sonoran nomon, Lucion Domicion Ahenobarbon, mi vidis lian fieron: jen lia unua laŭleĝa filo, kaj la unua, kiu portas lian familian nomon. Mi ne diris al li, ke la Domicia familia nomo estas neniel fanfaroninda, almenaŭ por knabo, kiu apartenas al la Julianoj ĉe la patrina flanko. Mi bedaŭris, ke li ne rajtas preni mian nomon anstataŭ tiu de sia patro.

Nerono estas multe pli impona nomo – ĝi ofte reaperas inter la Klaŭdianoj. Nerono Klaŭdio Ĝermaniko: ankoraŭ ne precize la nomo, kiun mi mem elektus por li, kaj eĉ tio devis atendi, ĝis adoptis lin Klaŭdio. Klaŭdio estis same entuziasma kiel mi aldoni Ĝermanikon: mia patro, lia frato. Mi efektive tiam komencis nomi lin Nerono – almenaŭ publike. Sed en miaj pensoj li ĉiam restis mia eta Lucio.

Mia filo Nerono naskiĝis la 15an de decembro, en la konsula jaro de Aceronio Prokulo kaj Petronio Pontio Nigrino. Prizorgis min la fama kuracistino Metrodora . Ŝi estis la filino de alia bone konata kuracisto, Metrodoro, ĉe kiu ŝi studis kiel junulino. Sed la filino poste superis la famon kaj saĝecon de la patro. Ŝi estas la aŭtoro de pluraj gravaj traktaĵoj ne nur pri malsanoj specifaj de virinoj, sed pri la medicino ĝenerale. Multaj el tiuj verkoj estas dediĉitaj al mi.

La doloro estis kiel giganta pugno kaptinta ŝiajn intestojn. Ĝi premis pli kaj pli forte, ankoraŭ pli forte... “Ne luktu kontraŭ ĝi”, Metrodora  diris. “Akompanu ĝin.”

Agripina , sidanta sur la alta naskoseĝo, faris sian eblon senstreĉiĝi kaj lasi la aferon okazi. La doloro kreskis kaj kreskis, survoje al iu neimagebla pinto. Ŝi ellasis profundan ĝemon. Tiam, peze spirante, ŝi troviĝis ĉe la alia flanko, kaj la doloro komencis retiriĝi. “Mi volas eliri el la seĝo”, ŝi diris.

“Kaj tamen, ne”, Metrodora  diris. “Vi fartas tute bone, kie vi estas. Fila, rektigu tiujn kusenojn.”

La filino de Metrodora  ĝustigis la kusenojn malantaŭ la dorso de Agripina , dum unu el ŝiaj helpantoj paŝis antaŭen kun fasketo da sekigitaj herboj, kiujn ŝi tenis sub la nazo de Agripina . Agripina  puŝis la virinon flanken. “Venas alia, alia...!” ŝi diris konvulsie.

“Ne timu, mia sinjorino”, Metrodora  diris. “Ni ĉiuj estas apud vi. Nun, enspiru profunde.”

Agripina  palpis sian vojon tra blanka nubo, trapikate jen kaj jen de doloraj lancoj. La sola afero al kiu ŝi povis teni sin estis la voĉo de Metrodora , kiu trankvile ripetis instrukciojn, dum dolorondoj leviĝis kaj falis, leviĝis kaj falis. De tempo al tempo iu tenis al ŝiaj lipoj tason, kaj ŝi englutis buŝplenon da akvo, mirigita de la banala sperto senti malvarman likvaĵon guteti laŭ ŝia gorĝo. Tiam ŝi eksentis alproksimiĝon de nova dolorondo, kaj ŝi kaptegis la flankojn de la seĝo, esperante per sia tuta animo ke la venonta pinto ne estos tro alta por ke ŝi algrimpu ĝin.

La nubo ĉirkaŭ ŝi pli kaj pli densiĝis, la voĉo de Metrodora  distanciĝis, sed la dolorondoj ne ĉesis alvenadi. La virinoj parolis inter si, sed ili estis tre for. Ŝi ne plu havis konscion pri ilia ĉeesto, neniun konscion pri io ajn krom la dolorlancoj kiuj proksimiĝis kaj foriris, proksimiĝis kaj foriris, ĝis venos la lanco, kiu fendos ŝin en du partojn kaj tiam la tuta afero finiĝos. Agripina  ne plu sciis, kie ŝi troviĝas. Nenio plu ekzistis por ŝi krom la doloregoj, kiuj plenigis ŝian korpon kaj ŝian menson.

La vizaĝo de Metrodora  aperis antaŭ ŝi. Ŝi estis parolanta. Agripina  bezonis momenton por kompreni, ke Metrodora  provas diri al ŝi ion. Ion pri la kruro faldita en la malĝusta direkto. Tiam ŝia vizaĝo denove malaperis.

Subite Agripina  trovis sin meze de zumanta abelujo. Estis virinoj ĉe ĉiuj flankoj, murmurante en ŝian orelon, masaĝante ŝin per oleo, provante levi ŝin de malantaŭe... Kial ili ne povas simple lasi ŝin en paco? Agripina  forbatis iliajn manojn. La virinoj disiĝis kiel svarmo de muŝoj.

Metrodora  diras ion. “Ni nepre devas fari, mia sinjorino. Ni nepre provu tiri malsupren la alian kruron.” Dum la paŭzoj inter doloroj Agripina  konsciis pri diversaj palpadoj kaj manipuladoj okazantaj malsupre. La afero ne ĝenis en si mem, aŭ ĉiuokaze la ĝenado estis ensorbita de la pli fortaj doloroj, kiuj plu regule anoncadis sin.

Ŝi tute ne plu komprenis, ĉu estas tago aŭ nokto, de kiom da tempo daŭras ĉi tiu situacio, aŭ ĉu ĝi iam ajn ĉesos. Ŝi senespere deziris ke ĝi finiĝu, sed ŝi estis kaptita. Estis neniu eliro krom sekvi la vojon ĝis la fino. La eliro povus esti nasko, ĝi povus esti ŝia propra morto. Tio ne plu gravis al ŝi, kondiĉe ke ĝi venu.

Malklare ŝi aŭdis la voĉon de Metrodora . “Ni rektigis la kruron! Estas tempo puŝi! Puŝu, mia sinjorino, puŝu!”

Kvazaŭ en premsonĝo Agripina  sentis, ke ŝiaj muskoloj ne plu kapablas reagi al ŝia volo. Apenaŭ restis al ŝi sufiĉa forto por murmuri: “Ne povas.”

“Vi ja povas”, Metrodora  diris. “Tio estas la sola maniero por elirigi la bebon. Kaj ni prenos ĝiajn piedojn. Ankoraŭ ne, ankoraŭ ne... Nun, puŝu!”

Estis kvazaŭ mano tordas sin en ŝiajn intestojn kaj tiras ilin el ŝia korpo. Sed io okazas. Eligante spasman spiron pro la ŝoko, Agripina  sentis la bebon moviĝi malsupren, kvazaŭ de la plej alta ŝtupo al la posta.

Ŝi apenaŭ superis tiun momenton, kiam Metrodora  diris: “Kaj denove!” Agripina  pretigis sin. Denove venis la kreskanta doloro, la tordado en ŝiaj intestoj, sed ĉi-foje ŝi bonvenigis la doloron: tio estas doloro, kiu portas ŝin pli proksimen al la fino. La bebo moviĝis malsupren ankoraŭ unu ŝtupon.

“Ni preskaŭ alvenis!” Metrodora  diris. “Nur unu plian!” Iel Agripina  sciis, ke jen la momento. La fortostreĉo mortigos ŝin, sed tio estas la sola maniero por liberiĝi. La virinoj premegis ŝian ventron, ŝi tiris supren siajn genuojn, kaj traskuis ŝin kriego, kiu eksplodis el ĉiu aperturo de ŝia korpo.

Kaj tiam ĉio estis for. Agripina  estis tro disbatita kaj elĉerpita por havi iun ajn senton krom kontento, ke venis la fino. De longa distanco ŝi aŭdis krion de bebo, kaj la voĉon de Metrodora  diri: “Via filo, mia sinjorino.”

“Ĉu ”n ordo?” Agripina  sukcesis demandi.

“Sana knabo. Mi sendos iun por voki vian edzon.” Metrodora  malfermis la pordon, kaj lumo verŝiĝis en la ĉambron.

“Mateno?” Agripina  diris.

“Tagiĝas, mia sinjorino. La suno ĝuste nun leviĝas.”

La nasko de mia filo estis longa kaj malfacila. Ĝi komenciĝis je tagmezo, kaj atingis kontentigan rezulton nur la postan matenon en la horo antaŭ la sunleviĝo. Nerono naskiĝis kun la piedoj unue. Multaj homoj konsideras tion aŭguro de malfeliĉa sorto, ĉar ĝi montras misan komencon en la plej frua tago de la vivo. Sed tio ne estas vera, kiel pruvas la ekzemplo de mia patrinflanka avo, Marko Vipsanio Agripo. Ankaŭ li naskiĝis kun la piedoj unue, kaj certe neniu volus sugesti, ke Agripo estis malsukcesa viro. Li estis unu el la plej gloraj generaloj de Romo, venkinto de Marko Antonio ĉe la Batalo de Aktio, kaj persona amiko de mia praavo, Aŭgusto Cezaro, kiu donis al li kiel edzinon sian solan filinon.

La naskon de Nerono akompanis tre favora aŭguro. Tuj kiam li naskiĝis, Metrodora  viŝpurigis lin kaj portis lin al la pordo por meti lin en kontakton kun la tero. Ŝi malfermis la pordon precize en tiu momento, kiam la suno leviĝis super la pinto de la tegmento, tiel ke eĉ antaŭ ol Nerono kuŝis sur la tero, la radioj de la leviĝanta suno ornamis lian korpon. Tiu feliĉa aŭguro klare indikis, ke mia filo estas destinita alporti lumon kaj varmon al la tuta imperio, kiel pruvis la postaj okazaĵoj.

Pere de mi, mia filo Nerono estas rekta posteulo de la du plej eminentaj familioj de Romo, la Julia  ĉe mia patrina flanko, kaj la Klaŭdia flanke de mia patro. Pri la Julianoj mi jam skribis. La origino de la Klaŭdia familio estas preskaŭ same notinda. Laŭdevene ĝi estis Sabina familio, kiu unue venis al Romo, kiam ekestis paco inter Romulo kaj la Sabina reĝo Tatio. De post tiuj plej fruaj tempoj, ĝi donis al Romo multajn el ĝiaj plej admirataj konsuloj kaj generaloj, kaj rilate al inoj, plurajn pastrinojn de Vesta .

4

Dum la unua jaro de la regado de Gajo, ŝajnis ke la Julia familio finfine estas benata de Fortuno. La postan jaron, tamen, nia feliĉo renversiĝis. Dum varmega, malsana somero, mia fratino Drusila  mortis pro febro. Tio estas tragedio por ni ĉiuj, sed aparte por Gajo, kiu estis profunde ŝokita de ŝia morto – fakte li neniam plene regajnis sian ekvilibron.

Ŝi aspektis kiel dormanto, se ŝi ne estus tiel vakse blanka. Mi ne atendis la ŝokon, kiun mi ricevis, vidi mian propran fratinon en ŝia plej bela silka robo kaj smeraldoj, kuŝanta sur mortostablo. Mi ne povas diri, ke mi aparte amis ŝin – verŝajne ni estis tro proksimaj laŭ aĝo, kaj ni pasigis tro da tempo kune. Sed ĝuste tio estas la afero: ŝi ludas rolon en ĉiuj miaj plej fruaj memoroj, kaj estis momentoj... kiam ni sidis sur la planko de nia ĉambro, plene ensorbitaj dum ni kune esploris ŝian skatolon de trezoretoj, aŭ dividis inter ni bovlon da ĉerizoj kaj kverelis, kiu ricevos la unuopan, kiu restas je la fino.

Kiam Boteto imperiestriĝis, ni ĉiuj kredis, ke ne plu okazos malbonaj aferoj. Ŝi tiom ĝuis tiun jaron, la rekonon, la atenton, sed tiam ŝi estis forportita ĝuste kiam ĉio ŝajnis en ordo. Nur unu jaron, kaj jen la fino.

Tiu smeralda kolĉeno – kia malŝparego! Sed kun Boteto duone freneziĝinta, mi ne aŭdacis sugesti, ke oni forprenu ĝin antaŭ ol meti ŝian kadavron sur la funebran ŝtiparon. Tio estis tipa konduto liaflanke: tiuj senbridaj elmontroj de afliktiĝo.

Li ne povis koncentriĝi pri io ajn dum kelkaj monatoj post ŝia morto, li ne povis pensi pri siaj devoj, ne povis eĉ sidi kviete. Kiam li estis en la sama ĉambro kun alia homo, li daŭre paŝis tien kaj reen. Li nepre devis moviĝi, unue kelkajn tagojn en Albo, tiam li pensis, ke li estos pli kontenta en Baulo, tiam li ŝanĝis sian ideon kaj pluveladis ĝis Sicilio. Ne estas mirige, ke la senatanoj senpacienciĝis – ili neniam sciis, kie trovi lin, kaj eĉ se ili sukcesis alparoli lin, li ne aŭskultis. La homoj estas komprenemaj dum la unua monato, sed ne se la afero daŭras kaj pludaŭras.

Tiu teatraĵo, kiun mi iam spektis: Oresto ĉasata de la Furioj. Tiu verso, kiel ĝi tekstis – “Estu pelataj la memoroj...” Ne, ne memoroj, kio ĝi estis... Pensoj! Jen ĝi: “Estu pelataj la pensoj el mia animo.” Tia estis Boteto, li similis al Oresto, kiu fuĝas de unu loko al alia.

Jen ni, ĉiuj pretaj kaj atendantaj, Drusila  eleganta sur la mortostablo en sia verda robo kaj smeraldoj, ni ceteraj kun niaj malhelaj vestoj kaj nekombitaj haroj.

Boteto eksidis, preskaŭ falante, sur tabureton. “Mi ne povos.”

Vi devas!” mi diris. “La procesio jam alvenis.” Nun kiam ne plu estis Sinjo, eble estis mia tasko konsoli lin, sed... Li estis ido de Ĝermaniko same kiel mi, estas momentoj kiam necesas subpremi siajn larmojn kaj memori, kiu oni estas. Dum la muzikistoj agordas siajn instrumentojn en la strato, la antaŭuloj staras atende en siaj maskoj – tio ne estas la momento por cedi al siaj emocioj.

Mi ne eltenos”, li diris. “Vi devos fari la aferon sen mi.”

Kio pri via oratoraĵo?” Oĉjo Klaŭdio demandis.

Legu ĝin Lepido.”

Lepido. Ĉiam eblis fidi je li – li estis prudenta homo, ne homo kiu permesus al siaj emocioj regi lin, kiam la funebra procesio staras jam ĉe la pordo. Ne, ne, prefere mi ne pensu pri li. Sinjo ne meritis lin... li ne mem elektis ŝin, kompreneble, estis Boteto, kiu donis ŝin al li. Interesis ŝin nur festoj kaj juveloj, kaj malica klaĉado pri homoj, kiuj kredis ŝin amikino. Mi estis certa, ke Lepido vidos, kia homo ŝi estas, post ilia geedziĝo, sed li ne ŝajnis rimarki ŝiajn mankojn. Estis tiu okazo, kiam ni estis en Baulo, kaj li prenis ŝin en siaj brakoj kaj ŝajnigis, ke li ĵetos ŝin en la naĝbasenon, kaj ŝi krietis kaj alkroĉis sin al li. Li levis ŝin tiel facile, la muskoloj de liaj brakoj ŝvelis iomete, kaj ŝi kroĉiĝis al lia brusto, li rigardis malsupren al ŝi protekteme, kaj ili ambaŭ ridis iomete kune, kaj li donis al ŝi tiun rideton... Ne, ne, mi pensu pri io alia. Estu pelataj la pensoj el mia animo.

5

En Bajo

Somere, 39 pK

“Pardonu min, mia sinjorino, ĉeestas virino, kiu petas paroli kun vi. Ŝi diras, ke ŝi memoras vian patrinon – kaj ŝia edzo servis sub via patro en Ĝermanujo.”

Ne la unuan fojon Agripina  aŭdis tian sinprezenton, precipe dum la konsula jaro de Domicio. Kutime ĝi estis la enkonduko al iu malfeliĉa historio, aŭ peto pri rekomendo. Ŝi ĉiam estis kontenta ricevi tiajn petojn, kiuj donis al ŝi la eblon iomete aktivi en la publika vivo, same kiel faris Livia , kiam ŝi uzis sian influon ĉe Aŭgusto. “Direktu ŝin en mian salonon”, ŝi diris. Ŝi estus povinta ordoni, ke la sklavo gvidu la virinon en la ĝardenon, sed Agripina  preferis aldoni formalecon al la renkontiĝo, akceptante ŝin en la ĉambro, kie ŝi mem faras siajn laborojn. Malkiel ŝia edzo, Agripina  ne havis studejon kie akcepti klientojn, sed ŝia propra ĉambro estis sufiĉe digna kaj donis ian indikon pri ŝia rango. En unu angulo staris teksokadro, sed estis ankaŭ librobretaro, tiel montrante, ke ŝi dediĉas sian menson al seriozaj okupiĝoj, krom al la inaj artoj subtenataj de Aŭgusto.

Ŝi lasis Lucion ludanta en la ĝardeno kun sia vartistino, kaj eniris la domon, kie ŝi sidiĝis por atendi, ke oni prezentu ŝian vizitantinon. Tiu estis maturaĝa virino, verŝajne en siaj kvardekaj jaroj, vestita konvene sed ne lukse en senornama lina robo kaj kolĉeno el plataj oraj rondaĵoj. Agripina  taksis, ke ŝi estas sufiĉe bonfarta sed ne riĉa: ne tia virino, kian oni invitus sidiĝi en ĉeesto de la fratino de la imperiestro. “Dankon, ke vi konsentis vidi min, mia sinjorino”, ŝi diris. “Mia nomo estas Hedilo, kaj mi estas la edzino de Nicero de Puteolo. Ni estas en tre granda malfacilaĵo. Estas tiel, ke mia edzo estas... oni arestis lin.” Ŝi diris tiujn lastajn vortojn per tremanta voĉo, tiel ke Agripina  devis peti ŝin ripeti ilin.

La unua impreso de Agripina  estis favora, sed ŝi memoris, ke ŝi ne devas tuj salti al konkludo. Ŝi devas konduti kiel juĝisto, unue aŭskultante la tutan rakonton, kaj zorge pripensante ĝin antaŭ ol fari decidojn aŭ promesojn. Intertempe tamen Hedilo estis ploranta. Agripina  sentis sin iomete perdita, sed ŝi provis montri kunsentan mienon, kaj atendis, ĝis ŝia vizitantino sukcesos regi sin.

“Kio okazis?” ŝi demandis, tiel milde kiel ŝi povis. “Kial via edzo estis arestita?”

Hedilo viŝis sian nazon per la mano. “Ĉar lia ŝipo estis konfiskita, kaj li ne volis cedi ĝin. Vidu, estis tiel: li havis ŝipplenon da vino por liveri en Krotono, kaj la ŝipo jam estis ŝarĝita, sed la homoj diris, ke ili ĉiuokaze prenos la ŝipon, kaj ke restas al li la mateno por malŝarĝi la vinon. Do, mia edzo diris, ke li ne intencas malŝarĝi la ŝipon por iu ajn, kaj ke li intencas veladi suden dum la tajdo fluas laŭe. Do tiam ili diris, ke aŭ li kunlaboros, aŭ li estos arestita, kaj li diris... Nu, ĉiuokaze ili arestis lin kaj metis lin en malliberejon, kaj prenis la ŝipon kun ĉiuj varoj.”

“Kiuj estis tiuj homoj, kiuj volis forpreni lian ŝipon?” Agripina  demandis, kvankam ŝi havis malagrablan senton, ke ŝi jam scias.

“Nu, ĝuste tio estas la afero, mia sinjorino, ĝi estas por tiu vojo, kiun oni konstruas super la golfo. Oni konfiskis ĉiujn ŝipojn, kiuj staras en la havenoj, laŭlonge de la tuta bordo. Ĉiuj ŝipposedantoj plendas, sed post kiam kelkaj estis arestitaj – mia Nicero ne estis la sola – neniu plu aŭdacis diri ion ajn.”

Agripina  demandis sin, kion la virino atendas de ŝi. Ĉu ŝi kredas, ke Agripina  povos elirigi ŝian edzon el la malliberejo, aŭ aranĝi, ke oni redonu la ŝipon? “Mi komprenas”, ŝi diris, esperante ke ŝi donas impreson de pli granda memfido ol ŝi sentas interne. “Do vi venis al mi por peti helpon...”

“Jes, mia sinjorino. Mia edzo ne rompis iun ajn leĝon – li nur deziris porti siajn varojn al Krotono, laŭkontrakte. Temas pri kruĉoj da Vezuvia vino – mi timas, ke oni ŝtelos ilin, se ili restos en la ŝipo sen gardisto.”

“Mi esploros, kio estas farebla”, Agripina  diris. “Mi enketos por malkovri, ĉu eblas aranĝi ion.” Ŝi volis aldoni: “... sed mi ne povas promesi rezultojn”, sed tio impresos tro malforte. Anstataŭe ŝi demandis: “Kie via edzo troviĝas nun?”

“Li estas en malliberejo, mia sinjorino, en Puteolo. Li neniam antaŭe troviĝis en tia situacio, li ne estas tia homo, kia partoprenas en kvereloj kaj disputoj, li nur trankvile faras sian laboron, komercante per varoj suden kaj reen, li aĉetis malnovan ŝipon per siaj propraj ŝparaĵoj kaj riparis ĝin mem... Li ne povos daŭrigi sian negocon sen la ŝipo – li ŝparis dum jaroj por aĉeti ĝin, kaj nun oni forprenis ĝin de li.”

“Kiel vi elturniĝas nun sen via edzo?” Agripina  demandis.

La virino lanĉis sin en novan rakonton, per kiu Agripina  komprenis, ke ŝi havas du sklavojn hejme, kaj ŝiaj filo kaj bofilino loĝas kun siaj infanoj en najbara apartamento. Ankaŭ la filo, same kiel duono de la viroj en Puteolo, atendas ĝis oni liberigos lian ŝipon, sed ili estos en ordo ankoraŭ dum ioma tempo.

Konsentinte reveni post du tagoj, Hedilo foriris kun multaj dankoj. Agripina  konsideris, kion ŝi faru. Ŝi povus iri rekte al Gajo, sed ŝi konis sian fraton sufiĉe bone por esti certa, ke tio estus malprudenta aliro. Pro sia ironia humuro, se ŝi petos indulgon por Nicero, eble li decidos turmenti lin eĉ plie. Kaj krome povus esti aliaj aspektoj de la kazo, pri kiuj ŝi ne konscias. La plej bona afero, ŝi pensis, estos atendi ĝis Domicio revenos hejmen. Li iris paroli kun Gajo kaj por inspekti precize tiujn laborojn, kiuj kaŭzis tioman aflikton al Hedilo kaj ŝia edzo.

“Jen unu eta fingreto, jen dua eta fingreto...” Agripina  tiklis la piedfingrojn de Lucio kaj amuzis lin per unu el la sensencaj versaĵoj, kiujn ŝi lernis de Eklogo, kiam ankaŭ ŝi mem estis nura bebo. “Jen tria eta fingreto, jen...”

“Paĉjo!” kriis Lucio kaj saltis de la divano.

Agripina  aŭdis la voĉon de sia edzo en la vestiblo. “Ni estas ĉi tie”, ŝi vokis. “En la salono.” Ŝi ekstaris kaj prenis Lucion enbrake.

La pordo malfermiĝis, kaj Domicio lamis internen, apogante sin sur bastono. “Kie estas mia knabo?”

Lucio tordiĝis en la brakoj de Agripina , kaj lanĉis sin al sia patro. “Paĉjo!”

“Atentu!” Ridante, Agripina  kaptis Lucion pli firme. Ŝi estis forprenonta la bastonon de sia edzo, kiam neatendite alia viro sekvis lin en la ĉambron. Eĉ antaŭ ol ŝi plene komprenis, kiu li estas, Agripina  sentis spasmon interne.

“Estas agrable revidi vin, Julia Agripina ”, Lepido diris.

Momente Agripina  ne kapablis respondi. Dum Lepido estis edzo de ŝia fratino, ŝi instruis al si kaŝi sian agitiĝon en lia ĉeesto, sed ĉi-okaze li aperis tiel subite, ke ŝi ne havis tempon por pretigi sin. Ŝi staris rigida kiel ligna statuo dum li kisis ŝian vangon. Ŝia vizaĝo estas varmega; ĉu ŝi ruĝiĝas? Agripina  estis kolera kontraŭ si mem, ke ŝi permesas al siaj emocioj videbliĝi.

“Paĉjo! Paĉjo!” Lucio ridis ĝojplene dum lia patro taŭzis liajn harojn kaj ĵetis lin en la aeron.

“Mi esperas, ke ne kaŭzos al vi problemon neatendita gasto por la vespermanĝo”, Lepido diris. “Mi renkontis vian edzon, dum ni admiris la marŝejon super la golfo, kaj li absolute insistis, ke mi akceptu lian inviton.”

Intertempe Agripina  jam rekaptis sian sinregon. La vizaĝo, kiun ŝi turnis al Lepido, malkaŝis nenion krom fratinecan plezuron. “Ni estos ĝojplenaj. Vi aspektas tre bonfarte.”

Tio estis vera. Kiam ajn Agripina  hazarde devis kunesti kun Lepido dum la antaŭaj monatoj, trafis ŝin lia malvigla mieno kaj lia apatia voĉo. Nun finfine, unu jaron post la morto de Drusila , liaj okuloj estis pli brilaj, lia haŭto pli elasta. Ŝajnis, kvazaŭ eĉ lia densa bruna hararo regajnis sian bukliĝemon.

Domicio pene paŝis al la divano, kaj fingroklakis al la sklavo, kiu staris apud la muro, ĉiam preta okaze ke la mastrino bezonos ion. La sklavo rapidis al li por zorge forpreni liajn sandalojn. Domicio lastatempe havis multajn problemojn pro siaj piedoj. Ili estis serioze ŝvelintaj, kaj malbeligis ilin pluraj cikatroj, kie la kuracisto faris tranĉojn por forigi troan likvaĵon. Agripina  forturnis siajn okulojn.

“Diru al la homoj en la kuirejo, ke oni pretigu plian lokon en la malgranda manĝosalono”, ŝi murmuris al la sklavo, kiam li preterpasis ŝin. “Estos unu plia persono ĉi-vespere. Kaj sendu ĉi tien la vartistinon de Lucio.”

Kisinte Lucion kaj dezirinte al li bonan nokton, la tri plenkreskuloj forsendis lin kun lia vartistino, dum ili mem iris al sia vespermanĝo.

“Kiel progresas la marŝejo?” Agripina  demandis, ekkuŝante apud sian edzon. Lepido kliniĝis sur la divanon fronte al ili. La sklavoj alportis bovlon da akvo por lavi iliajn piedojn, por ke ili ne makulu la multekostajn kovrilojn.

“Tre impone”, Lepido diris. “Estas vico da ŝipoj de unu flanko de la golfo al la alia, kun ligna marŝejo, kiu etendiĝas de unu ŝipo al la posta. Ĝi estas preskaŭ kompleta, kaj la ĉarpentistoj jam komencis okupiĝi pri la balustrado.”

“Ĉu eĉ balustrado?” Agripina  diris.

“Tio ŝajnas al mi nenecesa plia elspezo”, Domicio diris, “konsiderante, ke la tuto estas nur provizora. Sed ŝajne oni opinias, ke la ĉevaloj povus timi, vidante akvon ĉe ambaŭ flankoj. La marŝejo ne estas tre larĝa.” Li kapsignis al la ĉefsklavo. “Alportu la antaŭmanĝojn.”

“Kaj poste la marŝejo devos esti kovrita per tero”, Lepido diris, “kaj oni faras konstrulaborojn interne de kelkaj el la ŝipoj. La ideo estas, ke vizitantoj povos pasi malsupren de la marŝejo en la ŝipojn, kaj trovi trinkejojn kaj manĝejojn kaj butikojn, same kvazaŭ ili estus surtere. Unu ŝipo eĉ enhavos banejon, laŭ tio kion mi aŭdis.

La sklavoj servis ilin, proponante pladon da tinuso garnita per tranĉaĵoj da malmole kuiritaj ovoj.

“Pri tiuj ŝipoj”, Agripina  diris. “Hodiaŭ venis al mi petvizitanto.”

“Ĉu pri la ŝipoj?” Domicio diris. Li signis al la sklavo, ke tiu donu al li porcion da laktuko. “Tio tute ne surprizas min. Kiu estis?”

“Ŝi estis virino, kies edzo perdis sian ŝipon. Li ne estas riĉulo, laŭ tio kion ŝi diris al mi. Li ŝparis dum jaroj por aĉeti tiun solan ŝipon, kaj nun oni konfiskis ĝin por la marŝejo.”

La du viroj elspiris kaj mienis unu al la alia. “Ŝipoj estas konfiskataj tra la tuta suda Italujo”, Domicio diris. “La posedantoj ja rericevos ilin finfine, sed intertempe vi povas imagi la malbonajn sekvojn por la komercado – kaj por la ŝipposedantoj mem, kaj por ĉiu alia, kiu iel okupiĝas pri ŝipvojaĝado. Kaj krome necesas pensi pri la portado de greno elEgiptujo – estas sufiĉe en la grenejoj ĉi-momente, sed kiam tio elĉerpiĝos, estos tumultoj.”

Agripina  akceptis porcion da rostita brasiko de la sklavo. “Ĉu neniu avertis Gajon pri tio?”

Domicio aŭdigis mallongan ridon. “Vi konas vian fraton. Paroli al li ne estas facile.”

“Ne, sendube vi pravas.” Penseme, Agripina  viŝis siajn fingrojn per sia buŝtuko. Evidente estas neniu espero rericevi la ŝipon, almenaŭ ne baldaŭ. “Kiel longe daŭros ĉi tiu situacio, laŭ via supozo? La ceremonio okazos en la Iduoj, ĉu ne? Tio estos post ankoraŭ kvin tagoj.”

“Malkonstrui la marŝejon estos pli rapida afero ol konstrui ĝin”, Domicio diris. “Precipe pro la plendegoj de ĉiuj ŝipposedantoj, kiuj ne pretas atendi por rericevi siajn propraĵojn. Laŭ la plano, la ceremonio daŭros du tagojn, kaj tiam supozeble necesos ankoraŭ unu-du tagojn por detrui la marŝejon kaj eltiri la ŝipojn.”

La sklavoj alportis la postan pladon, hejmecan stufaĵon el fazeoloj kaj lardo. Se Agripina  estus sciinta, ke venos Lepido, ŝi estus mendinta pli elegantan manĝon. Almenaŭ pri la kvalito de la vino neniu povos plendi, ĉar ĝi estas produkto de la bieno de Domicio en Bajo. Dum la sklavo plenigis ŝian tason, Agripina  memoris, ke ŝia petvizitanto estis zorgoplena ankaŭ pro alia kaŭzo. “Tiu virino, kiu venis paroli kun mi hodiaŭ – ŝi estis maltrankvila pri la varoj. Ŝajnas, ke estas kruĉoj da vino interne de la ŝipo.”

“Vino!” Lepido diris. “Kun tiom da soifaj laboristoj en la ĉirkaŭaĵo? Tion ŝi ne plu retrovos.”

“Ĉu estas nenio, kion mi povos fari por helpi ŝin?” Agripina  petis Domicion. “Kio pri ŝia edzo? Li estas en malliberejo, ĉar li rifuzis transdoni sian ŝipon.”

“Kaj ne nur li”, Domicio diris. “Kaj tamen, eble pri tio mi povos helpi vin. Donu al mi lian nomon, kaj mi esploros lian kazon morgaŭ.”

La sklavoj alportis korbojn da freŝaj fruktoj. “Kio precize estas la celo de tiu marŝejo?” Agripina  demandis, prenante prunon.

“Mi dubas, ĉu iu ajn scias, kio estas la celo”, ŝia edzo informis ŝin, “inkluzive de via frato, bedaŭrinde.”

“La ĉefa celo estas malvalidigi la profetaĵon”, Lepido diris. “Tion mi aŭdis de Gajo. Ŝajne, dum li ensorbis la gastamon de Tiberio en Kapreo, iu longbarbulo informis lin, ke lia ŝanco fariĝi imperiestro estas same granda kiel lia ŝanco marŝi de unu flanko de la golfo al la alia sen malsekigi al si la piedojn.”

Agripina  pripensis. “Ĉu tio ne estas iom riska? Ĉar finfine jam eblas vidi, ke tio estis falsa profetaĵo. Kio okazos, se la marŝejo disfalos meze de lia transiro?”

“Estas neniu danĝero pri tio”, Domicio diris. “Ĝi estas tre solida konstruaĵo.”

“Ĝi estos imponega, kiam ĝi estos finkonstruita”, Lepido diris. “Ĝi impresos la Partojn, kaj la Ĝermanojn, kaj ĉiujn aliajn, kiujn li deziras impresi.”

“La fakto estas”, Domicio diris al Agripina , “ke Tiberio bedaŭrinde ne bone pretigis vian fraton por lia estonta rolo. Li ricevis perfektan edukon por malfermi lernejon de filozofio, sed ne por direkti la financojn de ŝtato. Li tute ne komprenas, kiel plani buĝeton.”

Agripina  estis ŝokita. Ŝi estis tiel konvinkita pri la rajto de sia frato regi, ke neniam estis veninta en ŝian kapon la penso, ke li ne kapablus plenumi la taskon.

“Ankaŭ Tiberio ne estis aparte lerta pri planado de buĝetoj, laŭ mi”, diris Lepido. “Lia sola politiko estis ne elspezi eĉ unu bronzan monereton, se tio estus entute evitebla.”

“Tia estis Tiberio”, Domicio diris. “Li retenis la monon, kaj tute ne faris konstrulaborojn. Kaj nun Gajo iras al la alia ekstremo. Tiu marŝejo, la inaŭguro de la templo, la ludoj, la nova akvedukto, la rebonigo de la teatro, la vojoj...”

Agripina  havis la senton, ke iel ŝi devas defendi sian fraton. “Sed ĉu entrepreni novajn konstruprojektojn ne estas konvena okupiĝo de imperiestro? Same kiel faris Aŭgusto. Kaj la akveduktoj... Ĉu la homoj ne ĉiam diras, ke la akvoprovizo estas apenaŭ sufiĉa?”

“Mi vidas, ke interesas vin la ŝtataj aferoj, Julia Agripina ”, Lepido diris.

Agripina  permesis al si momentete senton de plezuro. Ŝi estis certa, ke Lepido neniam ĝuis seriozan diskuton kun... Sed tiam ŝi ekhontis pro la penso, kiu spontanee leviĝis en ŝia menso. Kiel ŝi povus ĵaluzi kontraŭ sia mortinta fratino? “Gajo estas mia frato”, ŝi diris. “Liaj agoj ja gravas al liaj familianoj.”

“Neniu volas diri, ke ni ne bezonas akvon kaj vojojn”, Domicio diris. “Sed por ĉiuj tiuj aferoj necesas iel pagi. Gajo ĉerpegas el la trezorejo, kvazaŭ ĝi estus senlima. Li ne ŝajnas kompreni, ke iam la mono finiĝos.”

Tio estis nova penso por Agripina . De ĉiam ŝi aŭdis pri la riĉeco de la imperiestro, pri la grandiozaj sumoj ŝparitaj de Tiberio. Neniam ŝi estis imaginta, ke povus manki mono por esencaj projektoj. “Sed ĉu Gajo ne scias pri ĉio ĉi? Ĉu vi parolis al li pri tio?”

“Ne rekte. De tempo al tempo estas aludoj, sed neniu aŭdacas esprimi pli klarajn avertojn.”

“Li ne havas sufiĉan sperton”, ŝi diris.

“Ĝuste tio estas la problemo”, Domicio diris. “Tiberio kulpas pri tio: teni lin en Kapreo dum kvar jaroj, kiam li estus devinta esti tie ĉi, en Romo. Li estus devinta lerni pri financoj kaj publikaj aferoj, iom post iom progresi en sia kariero...”

“Same kiel ni aliaj kompatinduloj”, Lepido diris. “Mi komencis kiel asistanto ĉe Terencio; mi devis pretigi notojn pri liaj juĝaferoj. Mi bezonis dek du jarojn por fariĝi supera juĝisto – kaj mi ne estus atinginta tiun rangon tiel rapide sen suprenpuŝo de Gajo.”

“Ĉu li ne havas konsilistojn?” Agripina  diris. “Kio pri Apronio?”

“Apronio volas teni sian postenon”, Domicio diris.

“Same kiel ni ĉiuj, ĉu ne?” Lepido aldonis. “La fakto estas, ke neniu kuraĝas diri ion ajn.”

“Kial vi mem ne parolas al li?” Agripina  demandis sian edzon.

Li ridis, kaj pinĉetis ŝian vangon. “Mia kara edzineto, kortuŝas min via fido pri mi. Mi tute ne planas enplekti min en ŝtatajn aferojn.”

“Jes, sed tio estis la antaŭa situacio”, ŝi diris. “Kiam Tiberio regis... kaj Sejano.”

“Dankon, mi preferas trankvilan vivon.”

Lepido fiksrigardis Agripina n, kvazaŭ li neniam vidis ŝin antaŭe. Ŝi forturnis siajn okulojn, kaj ordonis al unu el la sklavoj doni al ŝi pomon. “Estas nur du homoj, kiuj povus paroli al Gajo sen timo pri la sekvoj.” Lepido elbuŝigis la vortojn malrapide, kvazaŭ li ankoraŭ pripensas ideon, kiu ĵus venis en lian kapon. “Vi kaj via fratino.”

Domicio, kiu tiumomente rompis nukson, paŭzis por reagi zorgoplene. “Ne diru tion, Lepido! Prefere vi ne donu al ŝi tian ideon.”

Estas la sorto de ĉiu imperiestro esti la celo de murdintrigoj. Dum Gajo ankoraŭ suferis egan aflikton post la morto de nia fratino, oni malkovris kaj tuj subpremis komploton kontraŭ li.

Verdire, estis la troaĵoj de Boteto mem, kiuj naskis tiujn komplotojn. Kiom da mono li elspezis! – aŭ pli ĝuste malŝparis, por spektakloj kies sola funkcio estis plaĉi al la plej malaltaj instinktoj de la publiko. Ĉu mi menciu tion? Ĉiuj jam scias pri ĝi – se mi preterlasos tion, iu ajn leganto de ĉi tiuj memoraĵoj tuj konstatos, ke mi beligas la veran situacion.

Aliaj intrigoj sekvis, nutritaj, bedaŭrinde, de la senbrida konduto de Gajo. Ne necesas listigi liajn frenezaĵojn, el kiuj la plej ŝoka estis la provizora ponto etendita super la Golfo de Puteolo kun la celo plenumi la diraĵon, ke li transformis la maron en teron kaj la nokton en tagon.

Ĉi tio ne evoluas laŭ la maniero, kiun mi intencis. Mi esperis senkulpigi Boteton per ĉi tiuj memoraĵoj, sed ju pli mi progresas, des pli mi trovas la aferon malfacila. Ĉu mi ellasu tiun parton pri lia senbrida konduto? Sed se mi faros tion, kio pri mi kaj Livila ? Kiel mi klarigu nian ekzilon? Cetere ĉiuj memoras tiun ponton – la homoj parolas pri ĝi ankoraŭ nun. Se mi ellasos ĝin, ili demandos sin, kiujn aliajn malagrablajn faktojn mi prisilentas. Prefere mi daŭrigu.

“Ponto! Ponto!” diris Lucio.

Agripina  kisis sian fileton kaj starigis lin sur la balustradon de la ŝipo. “Jes, karulo, rigardu la ponton. Ĝi iras la tutan vojon ĝis la alia flanko de la golfo – ĉu vi vidas?”

Ŝi kunpremis siajn okulojn kontraŭ la junia sunlumo, kaj ŝirmis ilin per la mano. “Rigardu, jen unu fino de la ponto...” ŝi turnis lin por ke li vidu Puteolon. “Kaj kie estas la alia fino?”

Sed la atenton de Lucio kaptis afero multe pli interesa. “Ŝipo?” En lia voĉo aŭdiĝis demando. Por malgranda infano devus esti malfacile rekoni ŝipon de kiu oni forprenis la maston.

“Ĝuste tiel, karuleto. Amaso da ŝipoj.” La duobla vico da ŝipoj subtenantaj la marŝejon estis malkomforta memorigo pri la ĵusa vizito de Hedilo. Domicio almenaŭ sukcesis elirigi ŝian edzon el la malliberejo, sed la varoj estis perditaj. “Vidu, jen ŝipo, kaj jen ŝipo, kaj jen ŝipo. Kaj rigardu, la ponto sidas sur la ŝipoj, kaj ĝi iras la tutan vojon trans la akvon.”

La imperiestra barko, kie Agripina  nun staris, estis unu el la malmultaj ŝipoj ne konfiskitaj por subteni la marŝejon. Ĝi estis ankrita je oportuna distanco por ke la gastoj de la imperiestro ĝuu la tutan perspektivon: brile blua ĉielo estis reflektata en la brile bluaj akvoj de la golfo, ĉirkaŭataj de fekundaj montodeklivoj kovritaj de vinberejoj. Sur unu bordo sterniĝis la ĝardenoj kaj luksaj feriaj vilaoj de Bajo, dum fronte al ili ĉe la kontraŭa flanko estis la pli sobraj apartamentoj, vendejoj kaj vartenejoj de Puteolo. Inter la du urboj etendiĝis longa, longa ligna balustrado. Ĝi ŝajnis ŝvebi super la akvo, apenaŭ tuŝetante la ferdekojn de la senmastaj ŝipoj, kiuj subtenis ĝin jen kaj jen.

Lucio levis sian dikrondan brakon kaj indikis la plej proksimajn ŝipojn, unu post alia. “Jen ŝipo. Jen ŝipo. Jen ŝipo.”

“Vi estas lerta knabo, ĉu ne, Lucio!” diris Cezonia , aliĝante al Agripina  kaj Lucio ĉe la relo de la ŝipo. “Amaso da ŝipoj. Fortikaj ŝipoj peliĝis trans la golfon.  Kia karuleto!” ŝi aldonis al Agripina .

Agripina  interne grimacis, dum samtempe ŝi turnis sin al Cezonia  kun ĝentila rideto. Ŝi sciis, ke la ino faras sian eblon amikiĝi kun ŝi, sed ŝi havis absolute neniajn varmajn sentojn al sia nova bofratino. Cezonia  estis inteligenta, vaste leginta (kaj ŝi certigis, ke ĉiuj sciu tion, per siaj konstantaj citaĵoj el la klasikaĵoj), ŝi evidente adoris Gajon, sed ŝia deveno tute ne estis de konvena rango, por ke ŝi fariĝu edzino de la imperiestro. Sendube li ĝuis havi ŝin kiel amatinon, sed tio ne signifis, ke li estus devinta edzinigi la virinon, tuj kiam ŝi gravediĝis. Ŝia ĉefa atributo ŝajnis esti senlima preteco kuraĝigi Gajon pri ĉiuj liaj plej frenezaj ideoj – kiel ekzemple konstrui marŝejon de unu flanko de la golfo al la alia.

Livila  aperis el la ferdeka kajuto. “Ĉu jam estas signo de Gajo?”

“Ankoraŭ ne”, Cezonia  diris. “Evidente oni preterdormis.” Ŝi ridetis kvazaŭ ŝi elbuŝigis spritan komenton, kaj la du fratinoj ĝentile reagis per ioma ridado. “Li ja diris, ke li estos ĉi tie je tagmezo.”

Lucio etendis siajn brakojn al Livila . “Onjo!”

Livila  karesis lian kapon. “Ĉu onjo Livila  prenu vin enbrake, karulo? Ne, ne la kolĉenon”, ŝi aldiris, forigante sian rubenan pendaĵon el la maneto de la bebo.

Agripina  estis kontenta vidi, ke Livila  tiom entuziasmas teni Lucion. La unua gravediĝo de Livila , la antaŭan jaron, estis katastrofa. Ŝi misnaskis ne longe post la morto de Sinjo kun granda elfluo de sango, kaj dum kelkaj teruraj tagoj Agripina  timis, ke ŝi perdos ne unu sed ambaŭ fratinojn. Sed Livila  resaniĝis, kvankam ŝi aspektis malgrase kaj misfarte dum monatoj. Nun finfine ŝia vizaĝo reakiris sian karnon, ŝiaj vangoj estis rozaj – sed io mankis, la entuziasma brilo kiun neniam estingis eĉ la konsternegaj ŝokoj, kiujn la fratinoj suferadis plurfoje dum siaj junaj jaroj. Eble se Livila  sukcesos daŭrigi novan gravediĝon ĝis la fino, ŝia vivoĝojo revenos. Malgraŭ siaj timoj pri la sekureco de sia fratino, Agripina  ne povis tute subpreni la esperon, ke iam ŝi naskos gekuzon por Lucio.

Malgranda knabino venis al Cezonia  laŭte plorante. “ Vibia  diris, ke mia brakringo estas farita el vitro, kaj mi diris, ke ĝi estas el veraj safiroj, kaj tiam ŝi pinĉis min kaj ŝi provis forpreni de mi la brakringon kaj rompis la agrafon.”

“Mi vidu tion.” Cezonia  levis la manartikon de la knabino, kroĉante kaj malkroĉante la agrafon de ŝia brakringo. “Ĉu Vibia  faris tion? Kial vi tri ne povas pasigi unu horon kune sen kvereli? Ĉu laŭ vi tio estas la ĝusta maniero konduti, kiam vi estas sur la ŝipo de la imperiestro? Mi hontas pri vi, mi vere hontas.” Ŝi forlasis la flankon de Agripina , kaj marŝis al du pli aĝaj knabinoj, kiuj staris pli for laŭ la ŝipbalustrado, kun esprimoj de ioma antaŭtimo. Kvankam estis pli granda diferenco inter iliaj aĝoj, la tri filinoj de Cezonia  memorigis Agripina n pri ŝi kaj ŝiaj fratinoj, kiam ili estis junaj. Ŝi tamen ne permesis al si sentimentalecon pro tio. Ili estis ĝena aro da infanoj, kiuj neniam estus devintaj ligiĝi kun ŝia familio, krom kiel klientoj aŭ petvizitantoj. Bonŝance ili restis en la hejmo de sia patro, post kiam Cezonia  forlasis lin por fariĝi amatino de Gajo. Tamen Agripina  estis devigata akcepti ilian ĉeeston, kiam ili ricevis inviton al la palaco en festaj okazoj.

“La procesio estas alvenanta”, Livila  diris. Malproksimaj figuroj ekpaŝis sur la marŝejon de la Puteola flanko. “Ni moviĝu pli proksimen.”

Oni donis la ordonon, kaj la ŝipo remis malrapide laŭ la flanko de la marŝejo, ĝis ĝi trafis la komencon de la procesio.

“Boj!” diris Lucio, kiam la unuaj ĉevaloj aperis.

“Boj boj!” Livila  ripetis, kaj saltetigis lin sur la relo. Tio estis lia vorto por ĉiuj bestoj, ĉu hundoj, ĉevaloj, ŝafoj, elefantoj, aŭ ĉio ajn alia.

“Kiel aminde!” diris Cezonia , kiu post sibla admonado al siaj filinoj jam revenis al siaj senentuziasmaj bofratinoj.

“Jen onklo Gajo”, Livila  diris al Lucio. “Rigardu, li veturigas batalĉaron.”

Sed Lucio interesiĝas ĉefe pri la ĉevaloj. “Boj!” li diris.

“Pro la bona diino, kian veston li surhavas?” Agripina  demandis. Ŝia frato estis pompe sed originale vestita en orbrodita tuniko kaj grekstila mantelo el imperia purpuro, kiu brilis en la sunlumo.

“La mantelo estas ornamita per juveloj el Hindujo”, Cezonia  diris. “Kaj ĉu vi vidas lian kirason? Ĝi apartenis al Aleksandro.”

“Aleksandro?” Livila  diris. “Ĉu la Granda?”

“Sed kiel li akiris la kirason de Aleksandro?” Agripina  diris. “Ĉu ĝi ne estas en Egiptujo?”

“Ĝi est is  en Egiptujo”, Cezonia  diris. “Oni portis ĝin al Romo la pasintan monaton.”

Agripina  estis konsternita. Kion ŝia frato intencas per ĉi tiu eksterordinara maniero prezenti sin? Ilia praavo Aŭgusto neniam hezitis sugesti sian propran parencecon al Aleksandro, sed aliflanke Aŭgusto jam estris armeon je dek naŭ jaroj. Gajo, dudekkvin-jara, malkiel la plejmulto de siaj samaĝaj konatoj, neniam eĉ faris sian militservon.

La batalĉaron sekvis longa vico de ĉaregoj ŝarĝitaj de armiloj. Aliaj enhavis valorajn pokalojn kaj juvelojn. La tuto aspektis kiel rabaĵo postbatala – kaj tamen neniu batalo estis okazinta. Agripina  sciis, ke ŝia frato kaj la armeo rajdis trans la marŝejon de Bajo ĝis Puteolo antaŭ du tagoj, kaj ke nun ili rajdas reen. Kion ajn ili faris en Puteolo, ili certe ne batalis.

Post la vico de ĉaregoj sekvis anoj de la kortego kaj senato, kelkaj surĉevale, aliaj en ĉaroj. Ili ne estis formale vestitaj en togoj; anstataŭe ĉiuj surhavis broditajn tunikojn, kiajn ili normale portus ĉe festeno. Agripina  apenaŭ sciis, kion pensi. Ĉi tiu tuta aranĝo estas sencela kaj malŝpara, sed krome ĝi estas triviala, malkonvena... estas neniuj vortoj por priskribi ĝin. Se ŝi estus sola kun Livila , ŝi eventuale esprimus sian opinion, sed ŝi ne intencis komenti antaŭ Cezonia .

Agripina  estis distrata de tiuj pensoj, kiam ŝi ekvidis Lepidon, kiu kundividis batalĉaron kun amiko. Certe ankaŭ li devas esti konscia pri la nekonveneco de la situacio, sed same kiel la aliaj senatanoj li estis vestita kvazaŭ por festo en senzona tuniko kun gaja desegno flava kaj verda. Kompreneble, Agripina  diris al si mem, se tio estas la deziro de la imperiestro, lia bofrato certe ne rajtus kontraŭstari lin, drapirante sin per togo. Dum kelkaj minutoj ŝi permesis al si forgesi sian senton de ĝeniĝo, dum ŝi ĝuis la maloftan plezuron libere admiri Lepidon.

“Rigardu”, ŝi diris al Lucio. “Jen paĉjo sur tiu granda blanka ĉevalo.”

“Boj!” Lucio diris.

Post la kortego sekvis la armeo. Agripina  blinde alrigardis dum la soldatoj pretermarŝis duope sur la mallarĝa ponto. Kvankam ŝiaj okuloj estis direktataj al la spektaklo, ŝia menso esti aliloke okupata. En sia imago ŝi ankoraŭ vidis la manieron laŭ kiu Lepido amike frapetis sian kunulon surŝultre, kaj turnis sin al li kun gaja rideto... Verdire ŝi ne estis sufiĉe proksima por vidi la rideton, tamen la sceno estis same klara en ŝia memoro, kvazaŭ ŝi mem starus en la ĉaro apud la du viroj.

“Ni bezonas atingi la komencon de la procesio”, Cezonia  diris. “Ni ne volas maltrafi la paroladon de Gajo.”

Malvolonte Agripina  retiris sian atenton al la ĉirkaŭa realeco. Ŝi tute ne sciis, ke Gajo planas fari paroladon.

Ĉe la centra punkto de la marŝejo, kvar ŝipoj estis aranĝitaj por formi kvadraton sufiĉe grandan por subteni larĝan kajon kun levita tribuno ĉe unu flanko. Kiam la imperia barko haltis apude, la senatanoj jam malsuprenpaŝis de siaj ĉevaloj kaj ĉaroj por amasiĝi sur la kajo. La fratinoj kaj edzino de la imperiestro spektis de sia propra ŝipo, dum Gajo supreniris la ŝtupojn al la tribuno. Lia voĉo facile atingis ilin trans la akvo.

“Amikoj, senatanoj, soldatoj! Ni venas ĉi tien hodiaŭ por honori eksterordinaran atingon. Neniu estus kredinta, ke estas eble marŝi trans la maron piede, sed ĝuste tion ni faris. Kserkso konstruis ponton super Helesponto, Aleksandro konstruis ponton super Induso, kaj ni konstruis ponton super pli larĝa akvosurfaco ol ambaŭ. Ni montris, ke la Roma armeo kapablas realigi pli grandajn heroaĵojn ol la Persa armeo aŭ la Greka. Ne nur tio, sed marŝante super la akvo ni trarompis la barilon levitan de la dioj kontraŭ la homoj, kaj defiis Neptunon mem. Vi vidis per viaj propraj okuloj, ke de kiam ni komencis la laborojn pri la marŝejo, la maro restas serena. Eĉ Neptuno tremas antaŭ la forto de la imperiestro kaj lia armeo.”

La aroganteco de ŝia frato preskaŭ senspirigis Agripina n. Kiel li aŭdacas spiti la dion Neptuno en la koro de ties propra regno? Ŝi ne mirus vidi gigantan ondon leviĝi, frakasi la marŝejon, kaj forporti Gajon en la ŝaŭmantan maron. Kaj se tio okazos, ankaŭ la imperiestra barko fariĝos viktimo de la justa kolero de Neptuno. Kio donas al Gajo la rajton moki la dion, endanĝerigante ne nur sin mem kaj sian armeon, sed ankaŭ siajn fratinojn kaj la malgrandan filon de Agripina ?

“Ĉu li ne estas brila parolanto?” Cezonia  diris. “Mi neniam laciĝas aŭskulti lin.”

“Eksterordinara”, Agripina  diris.

Gajo ankoraŭ parolis, kaj ŝajnis ke almenaŭ ĉi-momente, la dio indulgos lin. Nun li turnis sin rekte al la soldatoj, kiuj pro manko de spaco sur la kajo staris en kunpremitaj vicoj sur la marŝejo. “La venontan jaron estos aliaj kampanjoj, al pli malproksimaj lokoj ol ĉi tiu, kaj denove estos bezonata la lerteco, kiun nia armeo klare vidigis en ĉi tiu afero. Soldatoj, vi pruvis vin indaj je la fido, kiun mi havas pri vi, kaj vi montris vian pretecon por pli postula ekspedicio en la venonta jaro.

“Intertempe, soldatoj, por danki vin pro via atingo, kaj pro la malfacilaĵoj kaj danĝeroj, kiujn vi eltenis, dum vi konstruis vojon super la akvo, mi nun asignos al vi premion. Post via reiro al via kazerno vi ricevos krompagon: kvincent sestercojn al ĉiu homo.”

Aŭdinte tion la armeo ekhurais, kaj pasis iom da tempo antaŭ ol Gajo povis daŭrigi sian paroladon. Hodiaŭ, li informis la soldatojn, estos distraĵoj: unue festeno, kaj dum la posttagmezo, marbatalo. Post tio sekvos publikaj bankedoj en la vespero.

“Vi vidas, kiel ili amas lin”, Cezonia  diris. “Li estas elstara gvidanto de homoj, ĝuste kiel lia patro. Ili farus ion ajn por li.”

Tio ne estas miriga, Agripina  pensis, kiam Gajo disĵetas premiojn kvazaŭ la armeo ĵus marŝis hejmen de milita kampanjo. Kaj tamen la sola atingo de la soldatoj estis konstrui ponton super marareo, pro neniu aparta kialo krom, ŝajne, por pruvi ke la afero estas farebla. Kaj de kie venos la mono? Post la konversacio kun sia edzo antaŭ kelkaj tagoj, Agripina  nun komprenis, ke la trezorejo estas en serioza situacio. La komercado lamas, la grenprovizoj malabundas, la konfido de la ŝipposedantoj estas detruita, kaj Gajo forverŝas sian bonhavon por nenio. Iu nepre devos paroli kun li.

Domicio kaj Lepido scias, ke la imperiestro malbone prizorgas siajn financojn, sed ili nepre ne riskos perdi lian amikecon, dirante al li malagrablajn faktojn, kiujn li ne deziras aŭdi. Cezonia  estus povinta helpi, sed estas klare, ke ŝi tute ne intencas bridi Gajon. Tute male, ŝi kuraĝigas lin pri siaj plej frenezaj projektoj, konvinkita ke li estas nur unu ŝtupon malpli alta ol la dioj. Estas nur du homoj, kiuj povos paroli kun Gajo sen timo pri danĝeraj sekvoj: liaj fratinoj. Kaj se neniu alia pretas fari tion, alvenis la tempo, kiam ili devos akcepti tiun respondecon.

6

En Romo

Somere, 39 pK

La unua afero, kiu trafis la okulojn de Agripina , kiam ŝi alvenis en la placo antaŭ la palaco, estis la portolito de Livila , malgranda sed eleganta kun kadro el malhela ligno, gajaj flavaj kurtenoj, kaj la kvar Afrikaj portistoj flave vestitaj por harmonii kun la kurtenoj. La portistoj de Agripina  metis ŝian portoliton apuden por ke ŝi salutu sian fratinon.

“Ĉu pretaj?” Livila  demandis.

“Tiom pretaj, kiom ni iam ajn povos esti”, Agripina  diris. Ŝi ne havis dubojn, ke ŝi faris ĉion eblan por prepari sin por ilia interparolo kun Gajo, kaj tamen, nun kiam la momento preskaŭ alvenis, ŝi sentis malagrablan kirliĝon interne de sia stomako. Ŝi signis al siaj portistoj, la gardistoj senprobleme lasis ilin trairi, kaj ŝia portolito sekvis tiun de Livila  en la enirhalon de la palaco.

Dum ili elpaŝis el siaj portolitoj, alproksimiĝis Helikono, unu el la servistoj de Gajo. “Ni venas paroli kun nia frato”, Livila  diris.

Agripina  estus preferinta, ke Livila  diru la imperiestro anstataŭ  nia frato . Ŝi deziris, ke ilia vizito anonciĝu kiel formala okazo ekde la komenco. “Private”, ŝi aldiris.

“Mi informiĝos, ĉu li estas libera, sinjorino Agripina , sinjorino Livila ”, Helikono diris. “Ĉu vi deziras aldoni ion pri la celo de via vizito?”

Kion ili diru, Agripina  demandis sin. Ĉu la imperiaj financoj? “Ne”, ŝi diris.

“Intertempe, sinjorinoj, bonvolu sekvi, kaj permesu al mi mendi por vi iom da vino, dum mi sciigos Cezaron pri via ĉeesto.”

Sklavo gvidis la du virinojn en malgrandan akceptosalonon, kaj invitis ilin kuŝi. “Kion diris Domicio pri ĉi tiu vizito?” Livila  demandis. “Ĉi tiu kuseno estas malkomforta”, ŝi aldonis al la sklavo. “Pufigu ĝin.”

“Li konsilis min certigi, ke mi estas bone preparita”, Agripina  diris. Verdire, la reago de ŝia edzo ne estis kuraĝiga. Kiam ŝi petis liajn sugestojn, la respondo de Domicio estis: “Se vi provos paroli kun Gajo, bonan ŝancon, sed ne enplektu min.”

“Bone preparita”, Livila  diris. “Kaj ĉu vi faris tion?”

Agripina  gustumetis sian vinon. “Mi informiĝis kiel eble plej multe pri la sekvoj de la konstruo de la marŝejo. Mi malkovris, ke la grenprovizoj komencas malsufiĉi.”

Livila  rigardis ŝin kun surprizo. “La grenprovizoj? Sed temas pri la marŝejo. Kiel tio rilatas al greno?”

En tiu momento Agripina  konstatis, ke krom la morala apogo ŝia fratino apenaŭ povos helpi ŝin. Ŝi scias tro malmulte pri aktualaj aferoj. Sendube ŝi kontribuos per ia morala aŭ filozofia banalaĵo, kiun Gajo nur mokos. Agripina  malplenigis sian pokalon, apenaŭ konscia pri la altkvalita vino, per kiu oni regalis ilin.

Helikono revenis en la ĉambron. “La imperiestro invitas siajn fratinojn veni por ĉeesti kun li”, li diris. “Mi devas averti vin, ke li ne estas sola”, li aldonis haste, dum la du virinoj sekvis lin laŭ la koridoro. “Sinjorino Cezonia  estas kun li. Mi ja diris, ke vi volas paroli kun li private, sed...”

“En ordo”, Agripina  diris. Estis jam klare, ke ĉi tiu renkontiĝo estos katastrofa.

“Li kontrolas la novajn dekoraciajn laborojn. Vi povos paroli kun li, post kiam li finkonsultiĝis kun la metiistoj.”

Li gvidis la fratinojn en grandan senmeblan ĉambron kun odoro de freŝe ŝmirita gipso. Estis tabuloj etenditaj inter masonistaj ŝtupetaroj, tolaĵoj por protekti la pavimojn, ledaj siteloj de koaguliĝanta farbo, kaj meze de tiu konfuzo Gajo kaj Cezonia , kiuj rigardis supren al duone pentrita friso tuj sub la plafono. Gajo turnis sin por saluti ilin per kapgesto. “Nu, vidu kiuj alvenas!”

“Miaj karaj fratinoj!” Cezonia  rapidis al ili kun la brakoj larĝe etenditaj kvazaŭ por bonvenigi ilin ambaŭ – aŭ eble por montri sian ŝvelantan talion. Dum Agripina  interŝanĝis kun ŝi ĝentilajn kisojn, ŝokis ŝin aŭdi Livila n demandi, “Kiom da tempo ankoraŭ?” kvazaŭ la trudiĝo de ĉi tiu ino en ilian familion estas akceptata kaj nerimarkinda fakto. Ĉu Livila  ne konscias, ke se Cezonia  naskos filon, li estos la heredonto de la imperiestro?

“Ankoraŭ kelkaj monatoj”, Cezonia  diris. “Proksimume ĉirkaŭ la jarfino. Li povus eĉ havi la saman naskiĝtagon kiel lia kuzo”, ŝi aldonis kun rideto en la direkton de Agripina . Agripina  ne povis konvinki sin respondi. Cezonia  paŭzis, ŝajne atendante ian reagon, sed konstatante ke neniu reago aŭdiĝas, ŝi daŭrigis: “Ni ĉi-momente admiras la novajn pentraĵojn. Vidu, estos vico da centaŭroj ĉirkaŭ la plej supra parto de la ĉambro...”

La situacio estas neeltenebla. Agripina  jam rezignis pri la ideo paroli kun sia frato sub tiaj kondiĉoj. Aŭ ĉu ŝi nur kaptas la plej facilan pretekston por eviti malagrablan taskon? Ĉu estas probable, ke estontaj okazoj estos pli oportunaj?

“Mi certas, ke miaj karaj fratinoj ne venis ĉi tien nur por admiri niajn centaŭrojn”, Gajo diris. “Nu? Pri kio temas?”

“Ĉi tiu apenaŭ estas taŭga loko por serioza diskuto”, Agripina  diris. “Ĉu ni ne povas sidiĝi ie?”

“Oho, serioza diskuto”, Gajo diris. “Kaj eĉ necesas, ke mi estu sidanta. Kio estas? Ĉu vi tamen deziras liberiĝi de via edzo?

“Tute ne temas pri personaj aferoj”, Agripina  diris.

“Nun vi vere tiklas mian scivolon. Nu, klarigu! Ek!... He, vi, ulo!” Gajo subite kriis al unu el la sklavoj. “Mi volas paroli al la arĥitekto. Ordonu al li veni ĉi tien.”

“Estas io, kion ni volas diri al vi”, Livila  diris.

“Ne ĉi tie!” Agripina  interrompis.

Sed estis tro malfrue por reteni Livila n. “Ĉu vi opinias, ke vi kondutas en maniero konvena por imperiestro?”

Gajo levis siajn brovojn. “Kio? Do vi volas paroli al mi pri mia konduto, ĉu? Nu, fratineto, ni aŭdu vin. Kiel imperiestro devus konduti, laŭ vi?”

Estis eraro veni kun Livila , Agripina  pensis. Ŝi estus povinta aranĝi la aferon pli bone sola.

“La tasko de la reganto estas doni moralan gvidadon al la tuta ŝtato”, Livila  diris.

“Denove Platono!” Gajo diris. “Mi ĝojas konstati, ke vi tiom vaste legas.”

“Mi adoras La respubliko n”, Cezonia  diris. “Ĝi estas tiel pensiga, ĉu vi ne konsentas? Sed ĝi ne celas priskribi realan  ŝtaton. Ĝi estas nur analogaĵo por la morala vivo de la individuo.” Ŝi sonis kiel instruisto, kiu penas konvinki inteligentan sed misrezonantan lernanton. “Laŭ mia opinio, ni ne konfuzu filozofian idealon kun la reala vivo. Same kiel vi, mi havis brilan instruiston de filozofio. Atalo ĉiam diradis al mi, ke filozofio prezentas la idealon, sed ke la plej alta atingo de ordinara homo estas nura ombro sur la muro.”

“La imperiestro ne estas ordinara homo”, Livila  diris. “Ĉu vi ne konsentas, ke li devus almenaŭ strebi atingi la idealon?”

Agripina  volis ĝemi pro senespero. “Ni ne venis ĉi tien por diskuti filozofion.”

Barbulo staris en la pordo; li estis volvita en mantelo laŭ la Greka stilo, kun makuletoj de blanka gipso ĉe la brako. “Ha, venu internen, Kurio”, diris Gajo. “Ĉi tiujn fenestrokadrojn necesos anstataŭigi.”

Kurio rigardis la fenestron, kiu aspektis tute nova. Tiam, kvazaŭ por kompensi sian apenaŭan heziteton, li rapide respondis: “Kompreneble, Cezaro. Ĉu mi rajtas demandi, kian ideon vi havas?”

“Laŭ ni, marmoro”, Cezonia  diris. “Por harmonii kun la paneloj.”

“Ĉu vi jam decidis pri la marmoro, mia sinjorino? Mi povus alportigi kelkajn specimenojn.”

“Kion ni faru?” Livila  murmuris al Agripina . “Li tute ne intencas aŭskulti nin. Ĉu ni foriru?”

Agripina  ja starigis al si la saman demandon, sed aŭdante Livila n esprimi ŝiajn proprajn pensojn, ŝi ŝanĝis sian ideon. “Ni jam komencis. Ni finu la aferon.”

“Mi ne havas multajn esperojn”, ŝia fratino diris.

“Nek mi. Sed ni devas almenaŭ provi.”

“Kio pri tiu marmora tablo en la koncertejo?” Cezonia  diris al sia edzo. “Mi pensas, ke tiu povus havi la koloron, kiun ni serĉas.”

“Bona ideo”, diris Gajo. “Ni iru.” Li prenis la brakon de la arĥitekto, kaj kondukis lin el la ĉambro.

Cezonia  sekvis. La du fratinoj hezitis, sed ŝi turnis sin al ili. “Venu doni ankaŭ vian opinion.”

Ili sekvis Cezonia n kaj Gajon laŭ la koridoro kaj en grandan ĉambron, kie tri aŭ kvar vicoj da benkoj estis aranĝitaj kvadrate ĉirkaŭ inkrustita marmora tablo. Cezonia  rapidis por stari apud sia edzo kaj la arĥitekto. “Mi kredas, ke ĉi tiu povus esti de la ĝusta koloro.”

“Respektoplene, mia sinjorino, tio estas belega marmoro kiel tablo, sed mi suspektas, ke vi trovos la vejnadon tro okulfrapa por fenestrokadro. Mi sugestus ion malpli trudan.”

Agripina  kaj ŝia fratino sidiĝis sur unu el la benkoj kaj atendis. Finfine la arĥitekto estis forsendita. Cezonia  turniĝis al siaj bofratinoj. “Vi vidis la fenestrojn en la alia ĉambro – oni enmetis ilin sufiĉe lastatempe, ne longe antaŭ ol ni geedziĝis, ĉu ne, karulo?” ŝi aldonis al sia edzo. “Lignaj kadroj. Do mi diris al Gajo, ke ni bezonas ion pli taŭgan, ion kio kontribuos al la majesto de la palaco. Apronio sugestis la Parosan marmoron. Mi ja rigardis, ni havas tion en la biblioteko, sed ĝi estas iom pala laŭ mi. Plaĉus al mi io pli kolora.”

Agripina  ekstaris. “Por reveni al la motivo de nia vizito... Venis al mi lastatempe virino, kies edzo havas malgrandan ŝipkomercon. Li havas nur unu ŝipon, kiun li mem riparis...”

“Do finfine ni venas al la temo”, Gajo diris. “Kaj mi ne havas dubojn, ke ŝi plendaĉis ĉar oni invitis lin prunti sian ŝipon por la marŝejo. Mi povas certigi al vi, mia kara fratino, ke ĉiuj ŝipoj estas jam redonitaj senprobleme al siaj posedantoj, kun ĉiuj akcesoraĵoj en bona stato – eventuale eĉ plibeligitaj. Se iu ne estas kontenta, tiu kontaktu la respondecan inĝenieron, kiu okupiĝas pri la projekto. Tio ne estas afero por la imperiestro – nek por la fratino de la imperiestro, cetere.”

Agripina  estis tentata rebati Ĉu vi ne komprenas, kiom tiu projekto malutilis al la komerco – kaj al via propra reputacio?  Sed ŝi regis sin. “Mi venis ĉi tien – Livila  kaj mi venis ĉi tien – ĉar ni estas maltrankvilaj pri la kosto konstrui la marŝejon. Parte pro la financa kosto, sed krome pro la kosto rilate al la bonvolo de la publiko.” Ŝi estis kontenta vidi, ke finfine ŝi sukcesis kapti la atenton de Gajo. “Konstrui tiun marŝejon nepre devis kosti gigantan sumon – sed por kio? Vi faris ĝin, vi pruvis ke tio estas farebla, vi rajdis tien-reen dum du tagoj, kaj tiam vi malkonstruis ĝin. Sed kial malŝpari tiom da mono? Por kiu celo?”

“La celo. La celo. La celo!” Gajo permesis al sia voĉo altiĝi ĝis kulmino, kaj etendis siajn brakojn kiel oratoro alparolanta imagatan aŭskultantaron. “Jen la celo – se ni parolas pri celoj. Por via informo, mi dirus, ke la celo estis... la celo estis... Jes. Tio estas amuzaĵo! Ĝi estis brila spektaklo. Grandioza distraĵo. La publiko ŝategis ĝin.” Li parolis nun pli rapide, ĝuante sian propran elokventecon. “Brila spektaklo: la ŝipbatalo, la montetoj lumigataj, senpagaj bankedoj por la amasoj, por ne mencii la ebriulojn, kiuj falis en la akvon... Mi dirus, ke la celo estos pura, simpla distrado.”

Cezonia  estis ridanta, turnante sin al la du fratinoj kvazaŭ por inviti ilin admiri ŝian spritan edzon. “Kaj tamen, pli serioze”, ŝi aldonis, “mi dirus, ke ĝi klare montris la potencon de la imperiestro. Se li diras Konstruu ponton super la golfo de unu flanko al la alia  – tio ŝajnis nefarebla tasko, kaj tamen oni plenumis ĝin. Ĉio ajn, kion la imperiestro komandas, kiom ajn malfacila, kiom ajn malebla, estos farita.”

Agripina  havis neniun intencon diskuti la aferon kun la edzino de Gajo. Ŝi returnis sian atenton al sia frato. “Gajo, ni ĉiuj memoras, kiom avara estis onklo Tiberio, kaj kompreneble vi pravas, ke vi ne prenu lin kiel modelon. Tio ne signifas, ke vi iru al la mala ekstremo. Li postlasis al vi trezorejojn plenajn je oro, sed tio ne daŭros eterne, precipe pro la maniero laŭ kiu vi forverŝas ĝin. Vi forĵetas la monon, kiun onklo Tiberio heredigis al vi, por atingi nenion. Ĉu vi volas resti en la memoro de la publiko kiel la homo, kiu malplenigis la trezorejon, kaj lasis la popolon de Romo sen manĝaĵoj, ĉar ĉiuj grenŝipoj estis konfiskitaj?”

Gajo kaptis ŝiajn ŝultrojn. “Vi tro fidas je viaj privilegioj kiel fratino de la imperiestro. Eĉ se mi permesas al vi paroli al mi kvazaŭ mi estus ordinara homo, tio ne signifas, ke vi rajtas veni ĉi tien por diri kion ajn vi volas. Se mi decidus fari tion, mi povus ordoni, ke oni tratranĉu vian aĉan, dikan kolon.”

Li staris rekte antaŭ ŝi, pinĉante ŝiajn brakojn preskaŭ tenajle. Timigate, Agripina  levis sian vizaĝon al lia. Ŝi estis pli alta ol la plejmulto da virinoj, sed li estis eĉ pli alta ol ŝi, kaj lia mieno moviĝis konvulsie. Bonŝance Livila  intervenis.

“Kia argumento estas tio? Minaci perforton!” Furioze ŝi puŝis sin inter Agripina n kaj ŝian fraton. “Ĉu tiel vi debatis, kiam vi estis en Kapreo? Tiom da jaroj studi filozofion, kaj vi eĉ ne kapablas diskuti argumenton sen cedi al minacoj. Ĉiuj scias, ke vi forverŝas monon kvazaŭ akvon, vi profitas de via pozicio por apelacii al la plej malaltaj instinktoj de la popolaĉo, kaj kiam ni venas ĉi tien por serioza diskuto vi forpuŝas nin per... stultaj ŝercoj.”

Gajo faligis la brakojn de Agripina , kaj turniĝis por alfronti Livila n. Agripina  timis, ke ŝia fratino iris preter la limon. Same kiel panjo, ŝi ne scias, kiam silenti. “Ne havas sencon stari ĉi tie”, Gajo diris. “Vi, ulo”, li vokis al la sklavo. “Portu al ni vinon – en la Blua Ĉambro.”

Li kondukis ilin el la ĉambro kaj en malgrandan manĝosalonon, kies muroj estis dekoraciitaj per desegno de cejanoj kaj alcionoj. Ĉi tie li kliniĝis sur unu el la divanoj kun Cezonia  ĉe sia flanko, dum liaj fratinoj ekkuŝis sur la aliajn du divanojn. La sklavoj alpaŝis por demeti al ili la ŝuojn. “Nun, aŭskultu”, Gajo diris, parolante pli mallaŭte ol antaŭe. “Estas neniu kialo, kial mi entute ĝenu min respondi al vi, sed ĉar vi tiom deziras scii, permesu al mi klarigi, ke oni faras seriozajn laborojn per la mono el la trezorejo. Ĉu vi iam demandis vin, kiu gardas la limojn de la imperio kaj protektas vin kontraŭ la barbaroj? Kaj krome estas la programo de konstruado: temploj, akveduktoj, vojoj... Estas vere ke praonklo Tiberio ŝparis monon, sed li faris tion koste de la servoj, kiujn la homoj bezonas, kaj kiujn ili rajtas atendi de la imperiestro. Jen tio, kion mi faras per la orbrikoj stakigitaj en la trezorejo. La marŝejo estas nur aldona garnaĵo. Ĉu nun vi estas kontentaj?”

Mankis al Agripina  respondo. Ŝi ja estis farinta sian eblon, kaj nun ŝia sola deziro estis rapide fini la konversacion. Ŝi sciis, ke ŝia frato ne diras la tutan veron, ke li malŝparas siajn rimedojn kaj kolerigas la publikon, sed tutsimple, eĉ se li pretus aŭskulti, ŝi ne estas sufiĉe bone informita por rebati liajn argumentojn.

“Eble mi devus sendi mian respondeculon pri financoj por doni al vi ambaŭ kelkajn bazajn lecionojn pri ekonomiaj aferoj. Aŭ eble vi deziras inviton ĉeesti kunsidojn de la imperiestra konsilantaro. Ĉu tio estas via celo?” Li rigardis rekte al Agripina . Kaj tiam, subite, liaj okuloj mallarĝiĝis. “Aŭ – momenton – nun mi komprenas. Vi provas imiti Livia n. La eta virino malantaŭ la kulisoj, kiu influas la politikon de la imperiestro per kelkaj trafaj vortoj. Dankon, sed mi jam havas miajn proprajn konsilistojn – mi ne bezonas helpon de vi. Mi bedaŭras sciigi tion al vi, sed vi tute ne estas Livia , mia kara.”

Iel Agripina  devos eliri el ĉi tiu situacio kun ankoraŭ iom da digno. Ŝi kaj Livila  jam liveris sian averton, pli-malpli, kaj nun ŝi povas nur esperi, ke li pripensos kion ili diris. Neniam eblas certi pri Gajo – eĉ se li mokas aŭ rikanas, tio ne nepre signifas, ke li ne aŭskultas. Nun venis la momento por komplezi al li. “Gajo, kompreneble ni ne komprenas ĉiujn detalojn de la imperiaj financoj. Ni ne povas taksi, kiom da mono vi havas, aŭ kiel saĝe vi elspezas ĝin. Mi ĝojas aŭdi, ke vi uzas la monon por konstrulaboroj kaj defendado. Mi certas, ke nia avo Agripo estus aprobinta.”

“Multajn dankojn. Mi estas ĝojplena pro la informo, ke mi ĝuas la aprobon de miaj fratinoj – por ne paroli pri avĉjo Agripo.” Gajo karesis sian verton per nekonscia gesto, kiu iom post iom fariĝis kutimo. Kvankam li havis nur dudek ses jarojn, li jam komencis kalviĝi. “Supozante, kompreneble, ke li efektive estis nia avo.”

“Ĉu? Kion vi volas diri?” Agripina  tute ne havis ideon, pri kio ŝia frato parolas, sed ŝi estis kontenta, ke la konversacio ŝajne moviĝas al nova temo.

“Nu, estas evidente, ke ni ne povas esti posteuloj de Agripo. Ĉar finfine, kiu li estis? Ne malbona generalo, tamen ano de la Vipsania familio. Tio klarigas lian entuziasmon pri la pli banalaj aspektoj de lia laboro. Konstrui vojojn. Kloakoj. Publikaj necesejoj. Apenaŭ eblas konsideri lin konvena antaŭulo de la imperiestro. Mi preferas pensi, ke ni estas puraj kaj absolutaj Julianoj – almenaŭ ĉe nia patrina flanko.”

Gajo paŭzis, atendante ilian reagon, kaj Livila  komplezis per la demando: “Puraj kaj absolutaj Julianoj – kiel vi atingas tiun konkludon?”

“Ĉu tio ne estas klara? Julia  kaj Aŭgusto. Mi estas sufiĉe certa, ke Julia  faris tion. Ĉar finfine estas evidente, ke ni ne povas esti posteuloj de Agripo. Laŭ mi, Aŭgusto ĉe ambaŭ flankoj.”

Ŝokite, la du fratinoj gapis al sia frato. Cezonia  ridis – ne kontraŭ ili, sed pro la eksterordinara sprito de sia edzo. “Kaj rilate al seksumado kun anoj de la propra familio, la Egiptoj havas la ĝustan ideon. Laŭ ilia vidpunkto, ekzistas nur unu homo de sufiĉe alta rango por esti kunulino de la reĝo, kaj tiu estas lia propra fratino. Bona ideo, ĉu vi ne konsentas? Laŭ mi, ni enkonduku tiun saman kutimon ĉi tie en Romo. Estas nur du homoj, kiuj taŭgus kiel kunulinoj de la imperiestro, kaj tiuj estas liaj propraj fratinoj. Same kiel en Egiptujo.” Agripina  sentis, ke ŝiaj oreloj brulas, dum Gajo estis inspirita al eĉ pli fantaziaj proponoj. “Mi faros leĝon, laŭ kiu la imperiestro devas edziĝi kun sia fratino... kaj se li havas du fratinojn, li devas edziĝi kun ambaŭ kaj dormi kun ili en alternaj noktoj. La tria nokto estos por vi”, li aldonis al Cezonia .

Agripina  neniam povis gajni en diskuto kun sia frato – li tordiĝis el ŝiaj manoj kiel glita fiŝo. Denove Livila  estis la homo, kiu ĵetis sin en la batalon. “Ni venis ĉi tien ĉar ni kredis, ke vi povos serioze paroli kun ni pri seriozaj aferoj. Se vi kapablas respondi nur per stultaj ŝercoj, ni malprave supozis, ke vi kompetentas diskuti financajn aferojn. Mi demandas min, kial la senatanoj deklaris vin imperiestro – se ili povus aŭdi vin nun, ili konstatus, ke ili eraris.”

Gajo aŭdigis ronkan ridon. “Ili rajtas konstati, kion ajn ili deziras – ili neniel povos ŝanĝi la situacion.”

Agripina  svingis siajn piedojn al la pavimo. “Ni ne restos ĉi tie por aŭskulti viajn insultojn. Venu, Livila .”

“Ĉu vere vi jam foriras?” Gajo diris. “Mi apenaŭ komencis ĝui vian viziton. Ĉu vi ne volas eĉ remeti viajn ŝuojn?” Li fingroklakis al la servisto kun ordono, ke oni alportu la ŝuojn de liaj fratinoj. Li kaj Cezonia  rigardis senkomente, dum la sklavoj ligis iliajn sandalojn.

Kiam ŝi atingis la pordon, Agripina  turniĝis por pafi unu lastan sagon: “Estas tute evidente, ke vi ne povas esti posteulo de Aŭgusto ĉe iu ajn flanko. Mi povas nur supozi, ke via vartistino interŝanĝis bebojn, dum vi estis tie en Ĝermanujo. Tio klarigus, kial vi estas tiel pala.”

La fratinoj haste foriris, ŝajnigante ne aŭdi Boteton, kiu vokis malantaŭ iliaj dorsoj: “Rilate al interŝanĝo de beboj, estas rimarkinde, ke ĉiuj idoj de Eklogo havas ruĝajn harojn kaj lentugojn.”

7

Agripina  neniam sukcesis kompreni, kial Livila  ne jam profitis de la ofta propono de ilia frato, ke ŝi eksedzigu Vinicion por edziniĝi kun iu pli proksima al ŝi laŭ aĝo kaj interesoj. Vinicio ĉiam pensigis Agripina n pri kapro, pro sia maldensa barbo kaj bleka rido. Li vidis sin kiel oratoron, kaj regule turmentis siajn geamikojn kaj parencojn per invitoj al deklamoj. Kiam ajn Agripina  estis devigata ĉeesti unu el tiuj okazoj, ŝi apenaŭ povis konvinki sin rigardi sian gastiganton, dum li muĝis kaj flustris kaj gestis kiel aktoro en tragedio. Komence ŝi sentis embarason por sia fratino, ĝis ŝi konstatis, ke dum ties edzo elbuŝigas sonorajn frazojn laŭ la stilo de Cicerono, la menso de Livila  vagas aliloke. La sola avantaĝo de Vinicio estis lia elstara riĉeco, sed Agripina  ne kredis, ke ŝia fratino estus influata de tiel materia konsidero.

Vinicio posedis domegon sur la laŭmoda Celia Monteto, kiu troviĝis ne malproksime de la hejmo de Domicio. La fratinoj interŝanĝis vizitojn preskaŭ ĉiun duan aŭ trian tagon per portolito. Ofte eta Lucio partoprenis en tiuj ekskursetoj. Li ĝuegis iri ĉe sian onklinon, kiu ĉiam regalis lin per sekigitaj fruktoj kaj aliaj gluecaj frandaĵoj, kaj tenis ludil-ĉevalon kaj ĉareton por plezurigi lin.

Du tagojn post ilia katastrofa renkontiĝo kun Gajo, Agripina  iris viziti Livila n, kunportante sian malgrandan filon. “Li estas plendema hodiaŭ, mia sinjorino”, diris lia vartistino, Aleksandria , dum ŝi transdonis lin en la portoliton al Agripina . “Atentu, ke li ne ŝmiru salivon sur vian robon.” La servistino de Agripina  sternis tukon por protekti la valorajn kusenkovrilojn, kaj aranĝis la kurtenojn por ŝirmi la bebon kontraŭ la brilega posttagmeza suno. Tiam ŝi retiriĝis, lasante Agripina n sola kun Lucio. La du sklavinoj piediris malantaŭ la portolito kune kun la virsklavo, kiu laŭkutime akompanis ilian mastrinon.

Lucio ploretis malkviete, tordante sin kaj puŝante per la piedetoj, ĝis finfine, lulate de la movado de la portolito li endormiĝis en la fleksita brako de sia patrino, kun sia varma pezo premata kontraŭ ŝia flanko. Agripina  rigardis malsupren al sia dormanta filo, nun tiel trankvila kun sia diketa vizaĝo kaj la blondaj haroj kun ruĝeta nuanco heredita de lia patro. Nur ruĝa makulo ĉe unu vango atestis lian suferadon pro elpuŝiĝo de nova dento. Agripina  sciis, ke estas malsaĝe permesi al si tro forte ligiĝi al juna infano, kiu povus en iu ajn momento esti forrabita de somera febro aŭ alia malsano, sed tio estis preter ŝia sinrego. Ŝi amis lin tiomege, ke tio preskaŭ doloris ŝin.

Agrabla malvarmo bonvenigis ŝin, kiam la portistoj enpaŝis en la ombroplenan vestiblon de Livila , kun ties marmora pavimo. Alproksimiĝis unu el la liberigitoj de Vinicio. “Bonan tagon, sinjorino Agripina . La mastrino estas en la ĝardeno. Ĉu mi voku ŝin?”

“En la ĝardeno? Ne, ne ĝenu ŝin. Mi trovos ŝin mem.” Agripina  elpaŝis el la portolito, zorgante ne veki la dormantan infanon.

Agripina  konis la domon de Livila  same bone kiel la propran. Ŝi marŝis tra unu ĉambro post alia, sub la kolonaro kaj tra malgranda korto, ĝis ŝi atingis la pordon, kiu kondukis eksteren al la teraso. Ŝi eliris en la plenan ardon de somera posttagmezo, kaj rigardis ĉirkaŭen.

Ĉar la domo estis konstruita sur deklivo, la ĝardeno havis tri nivelojn, kun marmoraj ŝtuparoj kondukantaj supren de ĉiu nivelo al la posta. La plej malalta etaĝo konsistis el formala ĝardeno ĉirkaŭata de kolonaro ĉe ambaŭ flankoj. Geometriaj florbedoj estis borderitaj de perfekte tonditaj malaltaj heĝetoj, kaj la tuto estis dividita laŭ la mezo per longa lageto, kiu etendiĝis tra la ĝardeno de la punkto plej proksima al la domo ĝis la ŝtupoj ĉe la alia ekstremo. Konvena loko por bonvenigi gastojn, sed ne tia loko, al kiu Livila  retiriĝus, se ŝi dezirus resti sola kun siaj pensoj.

Restante ĉe la ombra flanko de la lageto, Agripina  piediris al la alia ekstremo, kie necesis fronti la plenan atakon de la posttagmeza suno por paŝi supren laŭ la marmoraj ŝtupoj al la dua nivelo. Ĉi tie troviĝis tuta statuaro. Ŝtona junulino apud fontano ŝajnis ĉerpi akvon, nekonscia pri la satiruso, kiu rikanas al ŝi de malantaŭ arbusto. Estis neniu spuro de Livila . Anstataŭ iri laŭ la ŝtupoj supren al la tria nivelo, Agripina  direktiĝis al arko en la alta taksusa heĝo, kiu indikis la eksteran limon de la ĝardeno. La suno bruligis ŝiajn ŝultrojn tra ŝia delikata silka robo dum ŝi rapidis trans la gruzon.

La areo ekster la heĝo restis en sia natura stato. Inter la longaj herboj plektiĝis sovaĝaj mentoj, kiuj liberigis sian parfumon sub la paŝoj de Agripina . Aliaj piedoj antaŭ la ŝiaj jam dispremis vojon tra la herbo, kondukante al arbareto iom pli malsupre laŭ la monteto. Kaŝita inter tiuj arboj estis antikva nimfejo, kiun Agripina  konis kiel unu el la preferataj ripozejoj de sia fratino.

La senĉesa grincado de cikadoj ŝpinis ĉirkaŭ ŝi sonmuron, dum ŝi sekvis la vojeton malsupren laŭ la monteto sub la ardanta suno ĝis la hermo, kiu gardis la groton de la nimfoj. Ĝi estis same alta kiel ŝi, kaj konsistis el la kapo kaj ŝultroj de barbulo, kies ŝultroj formis la pinton de kolono kun kvadrataj flankoj. La kolono mem estis senornama, krom sia staranta peniso sub festono da bukletaj haroj. Agripina  marŝis preter la hermon en la arbareton.

Ŝi trovis sin en sunplena maldensejo ĉirkaŭata de arboj. La pepado de la cikadoj estis pli malproksima ĉi tie, dormiga fono al la plaŭdeto de akvo en la nimfejo. Estis malfacile imagi, ke je distanco de nur kelkaj paŝoj estas la bruo kaj agitiĝo de Romo. La arko de la nimfejo estis ornamita de koloraj mozaikoj, sed tiuj plejparte estis kaŝitaj malantaŭ kurtenoj de brilverda musko, kiuj ondiĝis pro la fluo de akvo en diseriĝantan ŝtonan basenon makulitan de flavaj likenoj. Proksime al la groto staris la restaĵoj de marmora statuo, nun kadukiĝinta ĝis senforma amaso kovrita de vegetaĵoj kun pendantaj kroĉaĵoj de hedero. Sub ĝia ombro, flosante meze de ŝaŭmanta maro de blanka antrisko, kuŝis Livila . Pina  rigardis denove kaj konstatis, ke ŝia fratino kuŝas sur ŝtona benko, kiu estas kaŝita de la grandaj plataj kapoj de la floroj. Ŝi komencis piediri al ŝi kun jupo svingiĝanta dum ŝi vadis tra la plumeca blanka maro, kaj Livila  levis sian kapon el la volvaĵo, kiun ŝi estis leganta, kun entuziasma rideto.

Agripina  intencis rideti responde, kiam la ĝoja esprimo de Livila  ŝanĝiĝis. “Ho, estas vi, Pina . Vi donis al mi ŝokon.”

Ŝi levis sin al sidanta pozicio por fari spacon por sia fratino sur la benko. Iom seniluziigite, Agripina  sidiĝis apud ŝin kaj fortiris cejanan tigon kroĉiĝintan al la orlo de ŝia jupo. “Ĉu vi atendis iun?”

“Ne, ne, tute ne.”

Agripina  komencis mallaĉi sian sandalon. Pro la paŝado tra la floroj ŝi restis kun gruzeto sub la piedfingroj. “Kion vi legas?”

“ La respubliko .” Livila  etendis sian volvaĵon kun la skribo malsupre sur la makulita marmora benko por malhelpi, ke ĝi revolviĝu. “Tiom frustras min, legi kiel la aferoj devus esti, kaj samtempe trovi min en situacio tiom senhelpa kaj sen kapablo realigi la idealon.”

Agripina  memoris Cezonia n, laŭ kiu la priskribo en La respubliko  ne celas reprezenti vere ekzistantan ŝtaton. Ŝi skuis sian kapon por forigi la malagrablan memoron. Ĝenate, ŝi respondis al Livila : “Ĉu vere vi volus loĝi en tia loko kiel en La respubliko ? Neniu muziko, neniuj rakontoj, krom tiuj aprobitaj de la filozofoj...” Ŝi frapis sian sandalon kontraŭ la rando de la benko por elskui la malpuraĵojn.

“Kion?” Livila  diris. Ŝi fiksrigardis preter Agripina n en la ĉirkaŭan arbaron. Ŝia rigardado estis tiel intensa, ke Agripina  preskaŭ turniĝis por vidi, kio tenas ŝian atenton, sed en tiu momento Livila  reprenis la fadenon de la konversacio. “Ho, vi parolas pri La respubliko . Nu, kompreneble, ni ne devas preni la aferon laŭvorte. Tio, kio ja ŝajnas al mi imitinda, estas la rolo de la reganto. Boteto havas la ŝancon tie en siaj manoj, kaj li aktive rifuzas realigi ĝin.”

Agripina  religis sian sandalon kaj rektigis sin. “Mi vidas, ke viaj prunoj estas maturaj. Kial vi ne sendas iun por rikolti ilin?”

“Tio estas mia sekreta arbo. Mi ne permesas al la gesklavoj veni ĉi tien.”

La fratino surtretis la abundajn antriskojn, altajn ĝis iliaj genuoj, por atingi la arbon. La grundo ĉirkaŭ ĝi estis kovrita de tromaturaj prunoj, kiuj rompiĝis sub iliaj piedoj, elverŝante sian gluecan flavan karnon. Pluraj jam ekĝermis kaj fariĝis miniaturaj arboj, altaj ĝis la talio, kun delikataj branĉetoj. Starante sub la patrina arbo, la fratinoj komencis rikolti la prunojn, manĝante ilin tuj surloke. La kernojn ili faligis surteren.

“Estis eraro provi paroli kun Boteto”, Livila  diris. “Ĉu vi supozas, ke li traktas la senatanojn sammaniere kiel li traktis nin?”

“Efektive tion li faras”, Agripina  diris. “Mi aŭdis tion de Domicio. Li kritikaĉas ilin en la senato, alparoladas ilin tute senrespekte, mokas kaj humiligas ilin, virojn sufiĉe aĝajn por esti lia avo. Kaj neniu kuraĝas rebati. Ĉiuj estas teruritaj pro tio, kio povus okazi, se ili elstarus el la amaso.”

“Efektive tio povus esti danĝera”, Livila  diris. “Li eĉ minacis vin.”

“Tio ne estis serioza.”

“Ne, kompreneble li ne vere farus tion. Almenaŭ li ĉiam favoras siajn familianojn.” Livila  ĵetis prunkernon ioman distancon for de la arbo. “Mi ĉiam dissendas la kernojn. Mi celas kreskigi mian propran fruktoĝardenon.”

“ Julia Agripina !” Viro aperis en la senarbejo. La senĝena marŝomaniero, la gaja voĉo: Agripina  tuj rekonis, pri kiu temas. Senzorge, kvazaŭ la alveno de vizitanto estus tro malgrava afereto por meriti atenton, ŝi etendis sian manon en la arbon kaj deŝiris plian prunon.

“Estas Lepido!” Livila  diris.

Vibris tra Agripina  sento de ĝoja antaŭplezuro, dum li promenis en ilian direkton. Ŝi permesis al si saluti lin per retenema rideto.

“Do ĉi tie vi du amuziĝas, kiam neniu rigardas vin!” Lepido diris. “Mi vidas, ke vi regalas vin ĉi tie per vera festeneto.”

“Ĉu vi volas partopreni kun ni?” Livila  diris. “Servu vin mem per prunoj.”

“Ne diru, ke vi sinjorinoj rikoltas mem viajn prunojn! Kie estas viaj gesklavoj?”

“Ho, la gesklavoj ne rajtas veni ĉi tien”, Agripina  diris. Ŝi faris sian eblon paroli per la sama malserioza tono kiel li, sed ŝi neniam sukcesis trafi la ĝustan noton. Sinjo estis sciinta, kiel fari tion. “ Livila  ne volas, ke servutuloj detruu la sanktecon de la groto.”

“Kaj kio pri viroj? Ĉu ni rajtas paŝi en ĉi tiun sanktan lokon? Mi ne volas esti disŝirita de deliraj bakĥantinoj.”

“Ne timu”, diris Livila . “Tion ni faras nur septembre, kiam oni rikoltas la vinberojn.”

“Do mi estos sekura dum la venontaj unu-du monatoj. Venas al mi ideo – mi proponas, ke vi sinjorinoj sidu sur tiun benkon, dum via fidela sklavo alportos al vi pli da prunoj.”

“Nia fidela sklavo!” Agripina  diris, ŝajnigante miron. “Laŭ mi, ni povus konsenti je tio, ĉu ne, Livila ?”

“Mi serĉis vin, Julia Agripina ”, Lepido diris, tirante malsupren branĉon de la arbo. Li komencis deŝiri la prunojn. “Mi venis al via domo, kaj oni diris al mi, ke vi iris viziti vian fratinon.”

“Vi serĉis min?” Agripina  demandis.

Lepido revenis al la benko kun la jupo de sia tuniko plena je prunoj. “Ne, ne moviĝu, Julia   Livila . Mi sidos sur la herbon.” Li elŝutis la prunojn kiel etan monton sur la benkon. “Mi venas demandi vin, ĉu vi provis paroli kun via frato.”

“Ni ja provis, bedaŭrinde”, Agripina  diris. “Kiel vi mem iam menciis, ne estas facile paroli al li.”

“Tio estis humiliga sperto”, Livila  diris. “Li mokis nin. Li eĉ diris al Agripina , ke li povus fortranĉi ŝian kapon, se li dezirus.”

“Ĉu!” Lepido mienis ŝokite.

“Tio estis nur ŝerco.” Agripina  rapidis trankviligi lin. “Vi scias, kia homo li estas.”

“Kaj tamen, tute ne konvenas diri tian aferon al sia fratino.” Lapido kraĉis kernon en la herbon. “Mi ja esperis, ke vi sukcesos iel tuŝi lin. Mi estas maltrankvila pri la sekureco de via frato.”

“Lia sekureco!” Agripina  diris, konsternite. “Espereble ne okazis denove atenco kontraŭ li, ĉu ne?”

“Ankoraŭ ne. Sed tio estas neevitebla. Ĉiuj konspiroj ĝis nun malsukcesis – sed nepre okazos aliaj. Iun tagon, iu trapikos Gajon per ponardo.”

“Lepido, vi timigas min!” Livila  diris. “Mi scias, ke ofte li freneze incitegas, sed li estas la sola frato, kiu restas al ni.”

“Mi bedaŭras, se tio perturbas vin, Julia   Livila . Sed ne helpos forturni viajn okulojn kaj esperi, ke ĉio estos en ordo.”

“Ĉu vi aŭdis onidirojn?” Agripina  demandis. “Vi devus averti Gajon, ne nin.”

“Li ne bezonas avertojn de mi. Li kontroligas ĉiujn, kiuj venas alparoli lin, timante, ke ili portas kaŝitajn armilojn – eĉ homojn, kiujn li antaŭe fidis, kiel min kaj ambaŭ viajn edzojn.”

“Kion pli li povas fari?” Agripina  diris. “Estas evidente, ke li konscias pri la danĝero, kaj li ja antaŭzorgas pri tio.”

“Sed liaj antaŭzorgoj ne estas direktitaj en la ĝustan lokon”, Lepido diris. “Jes, li priserĉas siajn vizitantojn, li havas gustumiston por kontroli liajn manĝaĵojn, sed tio kion li devus fari, estas certigi bonajn rilatojn kun la senatanoj. Dum li nur kapablas malamikigi ilin, li estas en danĝero.”

“Li havas siajn Ĝermanajn korpogardistojn”, Livila  diris. “Kaj tiuj estas al li absolute lojalaj.”

“Jes – bonŝance”, Lepido diris. “Ili ĉi-momente estas la solaj homoj, kiuj malhelpas lian murdiĝon.” La korpogardistaro, laŭ la scio de Agripina , senĉese elsuĉas la rimedojn de la trezorejo. Ŝia frato aĉetas ilian lojalecon, donante al ili altajn krompagojn je ĉiu preteksto.

Lepido, sidante sur la herbo, kliniĝis antaŭen al ŝi kaj Livila , rigardante rekte en iliajn vizaĝojn. Li parolis malrapide, zorge elektante siajn vortojn: “Dum Gajo ne forlasos la vojon, kiun li nun sekvas, okazos pli kaj pli da konspiroj, ĝis iun tagon unu el ili sukcesos.”

Agripina  forŝiris siajn okulojn for de liaj. Ĉu vere ŝi povas fidi ĉi tiun homon? Ŝi rigardis malsupren al sia jupo, senkonscie viŝante sur ĝin siajn sukomakulitajn manojn. Ŝi memoris Druson trompita de Sejano, kiu konvinkis lin rakonti multe pli ol li intencis. Lepido estas amiko de ilia frato. Ĉu eble li estis sendita por tiri ilin en kaptilon?

Tia antaŭzorgo estis tute fremda al Livila . “Mi ne povas kredi, ke la situacio estas tiel serioza. Mi scias, ke Gajo ne havas grandan ideon pri ĝentileco, kaj estas facile imagi, ke lia humuro povus ofendi kelkajn homojn, sed certe eĉ ili kapablas rekoni, ke temas nur pri ŝercemo.”

“Mi timas, ke Lepido pravas”, Agripina  malvolonte konstatis. Ŝi sciis, ke esprimi siajn pensojn tiel malkaŝe estas riska afero, sed finfine neniu el ili diras ion, kiu povus esti konsiderata perfido. Ili nur esprimas sian timon, ke io povus okazi al Gajo. Ŝi turnis sin al Lepido. “Sed mi ne komprenas, kial vi venas al ni pri tiu afero. Ni jam provis paroli kun Gajo pri la mono, kiun li elspezadas, kaj li rifuzis aŭskulti. Se vi volas proponi, ke ni iru al la palaco por klarigi al li, ke necesas trakti la senatanojn pli respektoplene, li nur ridos.”

“Laŭ mi ni devas rekoni, ke Gajo ne ŝanĝiĝos. Tio, kio nun zorgigas min, estas kio okazos, se, aŭ kiam, li estos murdita.”

“Ĉu vere necesas diskuti tion ĉi?” Livila  diris. “Ne okazas komplotoj laŭ via scio, lia gardistaro estas lojala... Vi nur imagas, kio okazus se...  kaj temas pri imago aparte malbela, laŭ mi.”

“Mi scias, ke tiu ideo timigas, sed ni nepre devas fronti ĝin”, Agripina  diris. “Se iu mortigos Gajon, ĉu laŭ via supozo oni lasos nin netuŝitaj? Memoru, kio okazis al la gefiloj de Sejano.”

Livila  rigardis ŝin kun hororo. “Sed ekzistas neniu kialo por supozi, ke okazos io tia!”

“Gajo faris ĉion fareblan por ligi niajn nomojn kun sia. Pensu pri ĉiuj privilegioj, kiujn li donis al ni – ilin ni ne petis, sed ni ankaŭ ne rifuzis. Sidi en la unua vico apud li en ĉiuj publikaj okazoj. Niaj nomoj inkluzivitaj en la ĵuroj. Gajo kaj liaj fratinoj. Iu ajn, kiu deziros forigi Gajon, deziros ankaŭ forigi nin.”

“Liajn fratinojn... kaj liajn amikojn”, Lepido diris. “Ni ĉiuj vidis, kio okazis al la homoj, kiuj estis tro intime ligitaj kun Sejano. Kredu min, ankaŭ mi nepre havas intereson certigi, ke via frato restu sekura, malgraŭ liaj plej diligentaj provoj malamikigi kaj kolerigi la senaton.”

“Kion ni povas fari?” Agripina  diris. “La afero ŝajnas senespera.”

“La situacio tamen ne estas tiel nigra, kiel vi imagas, almenaŭ por vi sinjorinoj”, Lepido diris. “Ekzistas risko, ke la posteulo de Gajo dezirus forigi vin el sia vojo, sed li povus ankaŭ vidi vin kiel utilan akiraĵon.”

Agripina  tuj sciis, pri kio li parolas. “Vi volas diri, ke li povus deziri edziĝi kun unu el ni.”

“Vi havas rapidan komprenon, Julia Agripina .”

“Ĉu vi ne vidas la aferon?” Agripina  diris al Livila . “Ni reprezentas la ligon kun Aŭgusto. Edziĝi al unu el la fratinoj de Gajo rajtigus tiun, kiu venus poste.”

Livila  subite ekstaris. “Laŭ mia opinio, ni ne devus diskuti tion. Pardonu min.” Ŝi distancigis sin de ili kaj malaperis inter la arboj.

Agripina  vidis, ke Lepido mienas konsternite. Kaj prave. Li jam diris multe tro. Agripina  ja demandis sin, ĉu ŝi fidu lin, kaj nun li demandas sin, ĉu li fidu Livila n. “Ne timu”, ŝi diris. “Nature tio ĉagrenas ŝin, ekkonstati, ke Gajo estas je risko de murdo. Ŝi verŝajne bezonas tempon por pripensi tion sola.”

“Aŭ eble ŝi nur manĝis tro da prunoj”, Lepido diris. Agripina  estis kontenta, ke li kapablas ŝerci pri la afero, kaj ankaŭ ŝi ridis, tamen kun iom kulpa sento. “Diru al mi, Julia Agripina ”, li demandis. “Kiel fartas via edzo? Mi scias, ke li estas malsana.”

“Jes”, ŝi diris. “Liaj piedoj malboniĝas, kaj la ŝvelado komencas ataki ankaŭ aliajn partojn de lia korpo. La kuracistoj diris al li, ke li devas kuŝi kun la piedoj levitaj por ke la likvaĵo elfluu.”

“Kaj tamen li ne estis hejme, kiam mi vizitis hodiaŭ.”

“Li iris al sia kampara bieno.” Fakte Domicio estis ĉe la vilao, kiun li donis al Eklogo kaj ŝiaj infanoj, sed Agripina  ne intencis mencii tion al Lepido.

“Do, li ne estas tro malsana por vojaĝi, ĉu?” Lepido ekstaris kaj venis sidi apud ŝin sur la benko. Li kunportis la odoron de freŝa herbo kaj spureto de parfumita oleo, kvazaŭ li ĵus venis de la banejo. Agripina  sentis la varmon de lia femuro kontraŭ sia. Tiu sensaĵo perturbis ŝin, kaj ŝi formoviĝetis. “Pardonu, ke mi mencias tion, Julia Agripina , sed ĉu iam venas al vi la penso, ke eble vi baldaŭ vidviniĝos?”

“Jes, la penso ja venis al mi. Sed tio ne estas afero, kiun mi diskutis kun iu ajn.”

“Ĉu vi havas ian ideon, kion vi faros tiam?”

Verdire, Agripina  sufiĉe multe pripensis tion. “Mi ne jam estas vidvino”, ŝi diris. “Ŝajnas... antaŭtempe diskuti la morton de mia edzo, dum li ankoraŭ kapablas vojaĝi. Li estas bona patro al nia filo Lucio.”

“Mi nepre ne deziras rapidigi vian edzon sur la funebran ŝtiparon. Sed se okazus sukcesa konspiro kontraŭ via frato, necesus, ke vi estu preta por ĉio ajn, kio sekvus.”

“Vi celas diri, ke oni eble devigus min edziniĝi kun la viro, kiu estus elektita por anstataŭi Gajon.”

“Ĝuste. Sed laŭ mia impreso pri via karaktero, mi suspektas, ke vi dezirus mem esti la homo, kiu farus tiun decidon.”

“Kompreneble mi preferus elekti mian propran edzon. Same kiel ĉiu ajn virino, ĉu ne? Sed se la senato estus jam nomuminta la postan imperiestron, oni tute ne atentus pri mia opinio.”

“Ne nepre. Se via frato ĉesus esti la imperiestro, kaj vi jam estus edziniĝinta al taŭga kandidato, tiun bonŝanculon oni vidus kiel la evidentan posteulon de Gajo. Via nuna edzo estus ideala, kompreneble, se lia sano estus pli bona: pranevo de Aŭgusto kaj edzo de ties pranepino. Sed sub la cirkonstancoj...”

“Li ĉiuokaze ne interesiĝus. Li deziras nur trankvilan vivon.”

“Li ja volas trankvilan vivon, sed kio pri vi, Julia Agripina ? Ĉu vi iam havas la ideon, ke vi povus deziri alispecan edzon? Edzon kun pli vigla ambicio?”

Ekscito vibris tra la sino de Agripina . Ŝi jam bildigis al ŝi ĉi tiun scenon multajn fojojn en sia imago, sopiris je ĝi... kaj tamen, nun kiam ĝi efektive realiĝis, ŝia ĝojo estis miksita kun neatendita kulposento. Ne estis, ke ŝi forte amis Domicion, kiu en tiu sama momento sendube amuzis sin kun ŝia iama vartistino, kaj se li estus plene sana, ŝi tute ne hezitus peti la permeson de sia frato pri eksedziniĝo. Sed ŝi ne povis konvinki sin forlasi Domicion ĝuste nun, kiam li mortadas antaŭ ŝiaj okuloj. Li ja ne rezignis pri ŝi, kiam ŝi bezonis lin post sia misnasko.

“Mi preferus ne diskuti tion nun. Ĉu ni ne povas atendi ĝis... ĝis la malsano atingas sian naturan konkludon?”

“Bedaŭrinde mi ne certas, ke ni havas tiom da tempo. Ĉiutage dum ni atendas, estas risko, ke via frato povus esti mortigita. Kaj se vi ne estos preta, vi trovos vin en malavantaĝa situacio. Vi estos ilo, kie vi estus povinta esti aganto.”

“Kion vi sugestas?”

Lepido levis siajn ŝultrojn senzorge. “Nur rapida eksgeedziĝo, kiu permesos al via edzo ĝui siajn lastajn monatojn en la trankvilo de sia kampara bieno.”

“Kaj tiam...?”

“Kaj tiam... ne mankos kandidatoj aspirantaj edziĝi kun la posteulino de Aŭgusto. Sed mi volas peti vin konsideri min kiel unuan en la listo.”

Agripina  ekstaris kaj paŝis al la arbo. La fruktoj sur la pli proksimaj branĉoj estis ĉiuj rikoltitaj, sed ŝi vidis malhelan ruĝbrunan prunon pli alte, iom preter siaj fingropintoj. Kun la dorso al Lepido, ŝi streĉis sian brakon tra la folioj, kaj tiris malsupren la branĉon, por ke ŝi pli facile atingu la prunon. Ŝi sukcesis kapti ĝin, sed ĝi estis mola kaj putra. La ŝelo rompiĝis, kaj ĝia karno ŝmiris ŝian manon. Ŝi sentis la okulojn de Lepido, kiuj rigardis dum ŝi iris al la nimfejo kaj plaŭdetis per siaj fingroj en la akvo. Finfine ŝi sentis sin preta turniĝi kaj rekte rigardi lin. Per la plej serena voĉo, kiun ŝi sukcesis eligi, ŝi respondis: “Tion mi povas promesi al vi, Emilio Lepido. Kiam mi fariĝos libera preni novan edzon, vi estos la unua en la listo.”

Lepido ekstaris kaj proksimiĝis al ŝi. Tuj Agripina  formoviĝis. “Mi ne scias, kien malaperis Livila . Eble mi devus iri por vidi, ĉu ŝi estas en ordo.”

“Ne necesas zorgi pri via fratino ĝuste nun”, Lepido diris.

“Ne, kompreneble ne”, Agripina  diris, konfuzite, kaj revenis al sia loko sur la benko. Provante restiri la konversacion al pli sekura grundo, ŝi diris: “Estas afero pri kiu mi scivolas.”

“Kaj kio estas tio, Julia Agripina ?” Lepido denove sidiĝis apud ŝin.

“La senato estis la instanco, kiu voĉdonis imperiestrigi Gajon.”

“La senato!” Lepido ripetis, ridante. “Perspektive al nia estonta gefianĉiĝo, mi pensis, ke eble vi volus sigeli la okazon per modesta kiso.”

Kiso! La sugesto preskaŭ forsuĉis ĉian volforton de Agripina . Neniam ŝi estus permesinta al iu ajn scii pri la fantazio pri kiu ŝi indulgis sin, kiam ŝi estis je la rando de endormiĝo. Kaj tamen en la momento, kiam ŝia fantazio estis fariĝonta realeco, ŝi aŭdis sin diri vortojn tute malsamajn de tiuj en la sceno, kiun ŝi tiel ofte ludis en sia imago. “Emilio Lepido, mi ankoraŭ estas edziniĝinta virino. Tio ne estus konvena...”

Li ridetis al ŝi, ĝuste kiel ŝi ĉiam bildigis tion en sia fantazio, per tiu ĉarmega rideto, kiun ŝi tiel ofte vidis direktata al Sinjo. Kiom ŝi ĉiam deziris vidi tiun saman rideton turnita al ŝi mem! Ŝi ŝanceliĝis.

“Kiel povas esti nekonvene, ke mi kisu mian estontan edzinon?” Litenis ŝiajn ŝultrojn kaj ŝi vidis lian vizaĝon, kiu alproksimiĝis al ŝia. Preskaŭ svenante pro volupto, ŝi cedis sin al ĉio ajn, kio povus okazi, ne rezistis, kiam liaj lipoj tuŝis ŝin delikate surbuŝe, denove kaj denove, tiam moviĝis al ŝia kolo. Tio estis pli ol ŝi povis elteni. Ne povante reteni ĝemon, ŝi etendis malantaŭen sian kapon. Lepido ridis kaj kisis ŝin denove surbuŝe, tiam tiris ŝin al si, por ke ŝi kliniĝu kontraŭ lia brusto. Ŝi sentis liajn brakojn ĉirkaŭplektantajn ŝin, lian koron kiu batis kontraŭ ŝia. Ŝi apenaŭ povis kredi, ke tio vere okazas, kaj kuŝis tiel, absolute senrezista dum li karesis ŝian nukon. En iu profunda angulo de sia menso ŝi sciis, ke ŝi faras tion, kion neniu edziniĝinta virino iam ajn rajtas fari, kaj ke se oni iam malkovros tion, la sekvoj estos hororaj. Sed almenaŭ nun, tiuj sekvoj estas malproksimaj. Ŝi deziras nenion alian krom kuŝi sur la brusto de Lepido kaj ĝui la nunan momenton.

Nur timo pri la subita reveno de Livila  donis al ŝi sufiĉan forton por forŝiri sin de li. Agripina  luktis por rektigi sin, kaj ordigis sian hararon per la manoj. Ŝi ne kuraĝis rigardi en la vizaĝon de Lepido. Ŝi sciis, ke ŝi ĵus malkaŝis al li sian plej intiman memon, kaj penante regajni regon de la situacio, ŝi ekkaptis la demandon, kiu okupis ŝian menson antaŭ la neatendita interrompo. “Kion mi volis demandi vin... mi volas diri...” ŝi balbutis. “Mi provis demandi vin pri la senato.”

Lepido ekridegis. Finfine li diris: “Mi vidas, ke via pasio pri politiko estas eĉ pli granda ol via pasio pri via estonta edzo.”

Agripina  sentis sin iom ĉagrenita. Kial li moku ŝin, ke ŝi haltigis la aferon antaŭ ol ĝi tro multe progresis – ĉu ŝi ne agis, kiel virta edzino devus agi? Ŝi tute ne deziris aliĝi al la vicoj de tiuj virinoj, kiuj perfidis sian edzon, kaj ŝi havis la ekzemplon de sia avino Julia  por memorigi ŝin, kio okazas, al tiuj kiuj ja perfidas. Per tono de vundita digno ŝi klarigis: “Mi pardonpetas, se mi seniluziigis vin, Emilio Lepido. Estas tutsimple tiel, ke laŭ mi ni devus atendi, ĝis ni formale gefianĉiĝos.”

“Mi komprenas. Nu bone, sendube mi devus esti kontenta pro ĉi tiu pruvo, ke mia estonta edzino estos super ĉia tento.”

Agripina  tute ne estis certa, ke ŝi pruvis sin netentebla, sed ŝi volonte akceptis lian takson pri ŝia konduto. “Mi dankas vin, Emilio Lepido.”

“Kaj do, pri la senato. Kion vi volas scii?”

“Konsiderante, ke Gajo ricevis siajn povojn de la senato, kio malhelpas, ke la senato ankaŭ forprenu ilin?”

“Plejparte timo, supozeble. Se iu ajn estus tiel malsaĝa, ke li ekstarus en la senato kaj proponus tion, li estus akuzita pri korupto aŭ adulto aŭ iu simila krimo eĉ antaŭ ol li forlasis la ĉambron. Tio havus ŝancon de sukceso nur se la senatanoj ĉiuj interkonsentus anticipe – sufiĉe multaj el ili por esti certaj, ke la voĉdono estos akceptita kun klara plimulto. Sed intertempe unu el ili verŝajne avertus Gajon...”

“Praonklo Tiberio sukcesis fari tion pri Sejano”, ŝi diris. “Li pretigis la tutan planon – li aranĝis, kion fari, se Sejano komencus suspekti ion, aŭ se montriĝus, ke Tiberio ne havas la apogon de la senatanoj. Sed en la praktiko, tio ne estis problemo. Tuj kiam ili vidis, ke Sejano estas atakebla, ili estis pretaj ŝanĝi al la alia flanko. Ne nur pretaj – ili estis entuziasmaj.”

“Tio estis malsama situacio. Tiberio estis la imperiestro. Se Sejano estus malkovrinta la planon, li ne estus povinta akuzi la imperiestron pri ŝtatperfido. Sed se mi komencus serĉi apogantojn en la senato, kaj iu sciigus Gajon pri mia sekreta traktado...”

“Vi ne intrigas por mortigi lin”, ŝi diris. “Nur por persvadi lin kviete eksiĝi.”

“Ĝuste tiel”, li diris. “Sed ĉu Gajo kredus min?”

Ne, Agripina  pensis, Gajo ne kredus lin. Kaj ĉiuokaze, la ideo estas tute nerealigebla. Gajo kiel eksimperiestro estus evidenta danĝero por sia posteulo, fokuso de novaj komplotoj, same kiel estis la kompatinda Ĝemelo. “Ne, li ne kredus”, ŝi diris. “Mi estus kontenta, se eblus senbrue elirigi Gajon el tiu ofico, sed mi vidas, ke tio ne estas farebla.”

Ŝi ankoraŭ ensorbis la praktikajn sekvojn de siaj propraj vortoj, kiam la mieno de Lepido ŝanĝiĝis, kaj li subite ekstaris. “Mi pensas, ke iu aŭskultas.”

Konsternite, Agripina  rigardis ĉirkaŭen. Livila  elpaŝis de la arboj, glatigante sian jupon per la manoj. Ŝi aspektis ruĝvizaĝa kaj agitiĝanta. “Ho, jen vi!” ŝi diris, kvazaŭ ŝi ial miras trovi ilin ankoraŭ en la sama loko kie ŝi lasis ilin antaŭ ne multe da tempo. Agripina  ricevis duonan impreson pri alia figuro, blanka tuniko flirtanta inter la arboj. Konfuzaj pensoj interbatiĝis en ŝia menso. Ĉu Livila  estis parolanta kun iu? Kion ili aŭdis?

Livila  sidiĝis sur la benkon apud ŝin. “ Pina , ĉu vi ne kunportis Lucion hodiaŭ?”

Apenaŭ sciante kion ŝi diras, Agripina  respondis: “Jes, li estas en la domo kun sia vartistino. Sendube li intertempe vekiĝis.”

“Ĉu ni iru vidi lin? Mi certas, ke mi povos trovi por li kelkajn mielbuletojn.”

Malgraŭ sia konsterniĝo, Agripina  sukcesis aŭdigi etan ridon. “Vi komencas paroli kiel avinjo Antonia . Ŝi ĉiam regaladis nin per frandaĵoj, kiam ni estis malgrandaj”, ŝi klarigis al Lepido. Ŝiaj vortoj sonis en ŝiaj oreloj vitre nenaturaj. “Ni ĝuegis iri viziti ŝin.”

“Mi ne dubas.” Kiel sinrege li parolas! Eble li ne rimarkis la blankan flagron inter la arboj. “Ĉu ni reiru al la domo?” li demandis. “Manke de sklavo, Julia   Livila , permesu al mi porti vian legovolvaĵon.”

“Ne revolvu ĝin”, Livila  diris. “Mi ne volas perdi mian lokon.”

“Laŭ via ordono, unu nevolvita volvaĵo.” Lepido prenis ĝin de la benko per eleganta gesto. Dum ili remarŝis tra la ĝardenoj, li diris al Agripina : “Pasis longa tempo de kiam mi vidis vian filon. Supozeble li sufiĉe grandiĝis intertempe.”

“Nun li havas dek naŭ monatojn. Du jarojn en decembro.” Plaĉis al ŝi la demando de Lepido. Kompreneble, se ili geedziĝos, li fariĝos vicpatro de Lucio. Kaj se Gajo estus forigita el sia ofico, kaj ŝi estus edzino de la venonta imperiestro, Lucio estos... Sed estas tro frue por pensi pri tio.

Estas la sorto de iu ajn imperiestro esti la celo de murdoprovoj. Dum Gajo ankoraŭ funebris la morton de nia fratino, komploto estis malkovrita kaj tuj subpremita. Aliaj komplotoj sekvis, nutritaj, bedaŭrinde, de la senbrida konduto de Gajo. Ne necesas detale priskribi ĉi tie liajn pli malsaĝajn agojn, el kiuj la plej serioza estis la provizora ponto etendita tra la Golfo de Puteolo kun la celo plenumi la profetaĵon, ke la maron li igos tero kaj la nokton tago.

La konspiroj kondukis al multenombraj ekzekutoj inter la vicoj de la senatanoj kaj riĉaj terposedantoj. Tio pliigis la indignon de la ĉefaj civitanoj, kiuj vidis siajn parencojn mortigitaj kaj siajn familiajn bienojn konfiskitaj. Dum ankoraŭ pliaj konspiroj estis malkovritaj, mi kaj mia restanta fratino Livila  pli kaj pli ektimis. Ni vidis, ke ne povos daŭri longe, ĝis unu el la komplotoj sukcesos, kaj ni estis serioze zorgoplenaj ne nur pri la sekureco de Gajo, sed ankaŭ pri ni mem. Niaj nomoj estis ligitaj en la menso de la publiko kun tiu de nia frato – efektive, pro la honoroj, kiujn li faris al ni, li mem certigis, ke ni estu tiel ligitaj – kaj ni timis, ke se li fariĝos viktimo de atenco, ankaŭ ni estos mortigitaj samtempe kun nia frato.

Kiel mi nun daŭrigu? Mi neniam antaŭvidis, ke verki miajn memoraĵojn estos tiel malfacile. Mi imagis la grifelon, kiu kuras tra la vakso, kaj iel la tuta rakonto estos preta, tabuleton post tabuleto, kiel la volumoj de la historio verkita de oĉjo Klaŭdio, ĉiuj vicigitaj orde sur la breto. Kiel mi povos klarigi, kion Livila  kaj mi provis fari? Mi ne skribos, ke ni havis la ideon detronigi imperiestron. Sed kion mi diru? Ĉu mi menciu Lepidon? Mi bezonas tason da vino...

Faŭsta, mia preferata. La unua gustumeto estas kvazaŭ oni paŝus en kampon de floroj dum printempa mateno. Ĝi havas la saman koloron kiel tiuj sukcenaj orelringoj, kiujn mi iam posedis, tiuj donacitaj al mi de tiu juna Ĝermano, kiun mi helpis starigi piedon sur la unuan ŝtupon de publika kariero... Kelkaj homoj trovas ĝin tro dolĉa, sed plaĉas al mi nuanco dolĉeta en mia vino.

Ha, jen mi havas la solvon. Ni ne deziris detronigi lin, ni volis nur...

Emilio Lepido, la edzo de nia kompatinda fratino Drusila , estis same maltrankvila kiel ni. Li restis intima amiko de Gajo, sed ankaŭ li konstatis, ke se nia frato ne konvinkiĝos moderigi sian konduton, liaj malamikoj venkos. La problemo estis, kiel persvadi Gajon aŭskulti niajn argumentojn. Livila  kaj mi renkontis Lepidon en pluraj okazoj, kaj diskutis kun li la plej bonan manieron por alparoli nian fraton kaj klarigi al li la neceson, ke li reformu sian konduton.

Tiutempe Gajo mem estis obsedita pro la timo esti murdita. Li neniun fidis, kaj li estis preta rigardi kun suspekto eĉ la anojn de sia propra familio.

8

En Mevanio

Aŭtune, 39 pK

“Mia sinjorino! Mia sinjorino!”

Agripina  luktis por malfermi per granda peno siajn okulojn. “Kio ”stas? Kio okazas?”

“Oni sendis min por veki vin.”

Eĉ en sia dormebria stato, Agripina  sciis, ke io ne estas en ordo. Kiu havas la aŭtoritaton veki ŝin en ŝia propra domo? “Lucio?” ŝi demandis.

“Ne, Lucio estas en ordo, mia sinjorino. Estas Cezaro.”

Agripina  rigardis en konfuzo sian sklavinon, kiu staris apud la lito tenante oleolampon, kun haroj taŭzitaj pro dormo. Ekster la lumringo ĵetata de la lampa flameto, regis en la ĉambro nigra mallumo.

“Cezaro, mia sinjorino. Via frato. Li ĵus alvenis, kiam jam mallumiĝis, kun ĉiuj siaj soldatoj. Unu el la soldatoj venis por diri al mi, ke vi devos veni paroli kun Cezaro.”

Agripina  pene levis sin al sidanta pozicio. “Portu al mi mian mantelon.”

Kelkajn minutojn poste, kun mantelo drapirita super ŝia subtuniko kaj molaj domŝuoj sur la piedoj, Agripina  staris en la studoĉambro, kiun ŝajne transprenis Gajo. Ŝi fermis sian menson al la demandoj levitaj de lia neanoncita alveno, la abrupta ordono ke ŝi venu paroli kun li je ĉi tia eksterordinara horo. Per unu parto de sia menso ŝi sciis, ke io terura estas okazonta, per alia ŝi jam firme decidiĝis ne fronti tiun scion, ĝis ĝi estos perforte trudita al ŝi.

Gajo mem ŝajnis iom perdita. Li estis sidanta en la granda seĝo, kiu iam apartenis al Ĝermaniko, lumigata de pluraj oleolampoj pendantaj de lampotenilo. Per ilia malforta flagrado li aspektis pale kaj maltrankvile. Dum iom da tempo li fiksis siajn okulojn al la vizaĝo de Agripina , kvazaŭ li ion serĉas. Ŝajne li ne povis konvinki sin ekparoli. Finfine li diris: “Post ĉio, kion mi faris por vi!”

“Gajo, kio estas? Kion vi faras ĉi tie je ĉi tia horo de la nokto? Ĉu vi vojaĝis en la mallumo?”

“Post ĉio, kion mi faris por vi. La honoroj. La privilegioj. Mi aldonis viajn nomojn apud mian en la publikaj ĵuroj. Gajo kaj liaj fratinoj. Ĉio, kion mi faris, mi faris por vi kaj Livila . Por la honoro de nia familio. Ĉu tio ne estas la afero, kiun vi deziras de ĉiam? Kaj jen kiel vi dankas min.”

Kion ŝi povos diri? Ekzistas neniu defendo, neniu preteksto. Iu ajn provo klarigi nur malbonigos la situacion. Agripina  restis silenta.

“Do, neniu provo senkulpigi vin? Vi scias, pri kio mi parolas – mi vidas tion. Restis al mi ankoraŭ espereto, ke la afero ne estas vera. Mi pensis, ke eble tio estas nur provo de Lepido kulpigi vin kaj Livila n. Kaj Lepido estas same malbona – mi faris preskaŭ same multe por li kiom mi faris por vi. Mi progresigis lian karieron, donis al li mian plej amatan fratinon. Kaj la tutan tempon li estis plananta kiel forigi min. Kun la helpo de miaj propraj fratinoj. Se ekzistis iu ajn, kiun mi kredis ankoraŭ fidinda, temis pri vi du.” Li komencis plori.

Malgraŭ sia teruro, Agripina  luktis inter kompato kaj kulposento, samtempe kun deziro, eĉ nun, ke li ne havu pri ŝi malbonan opinion. “Gajo, vi ne komprenas. Ne temis pri tio.”

“Sinjo neniam estus farinta al mi tian aferon. Mi nur dezirus, ke unu el vi du estus mortinta anstataŭ ŝi.”

Trapikis Agripina n kvazaŭ lance la kutima ĵaluzo. Ŝi ne provu pravigi sin; per tio ŝi nur sonus malforte, kvazaŭ ŝi serĉus indulgon.

La mencio pri Sinjo ŝajne firmigis la decidemon de Gajo. Li ĉesis plori kaj rigardis rekte al ŝi. “Do, se ne temis pri tio, pri kio temis? Ĉu vi intrigis por forigi min aŭ ĉu ne?”

“Ne, ni ne faris tion.”

“Do, vi ne intrigis kontraŭ mi. Se mi nur povus kredi tion. Konvinku min. Mi atendas.”

“Ni timis, mi kaj Livila . Kaj ankaŭ Lepido. Ni pensis, ke iu provos mortigi vin. Ni volis protekti vin.”

“Provos mortigi min! Jes, efektive estis provo. Do, por certigi, ke iu alia ne mortigos min, vi decidis fari tion mem.”

“Ni ne volis mortigi vin. Livila  kaj mi provis paroli al vi, sed vi rifuzis aŭskulti.”

“Kaj kio pri Lepido? Ŝteliris al la senatanoj, faligis sugestojn en iliajn orelojn. Sufiĉe da homoj rakontis al mi, el kio konsistis tiuj sugestoj. Kaj kiam li ne faligis sugestojn en la orelojn de la senatanoj, li flustris belajn proponojn en viajn.”

Kvazaŭ per subita fulmo, Agripina  vidis la tutan planon de Lepido. Ŝi estis permesinta al si kredi, ke li provas persvadi la senatanojn forigi Gajon el lia ofico per simpla voĉdono. Sed kompreneble ne! Eĉ provi tian aferon egalus al sinmortigo. Ŝi ja sciis la tutan tempon, kvankam ŝi preferis ne vidi tion, ke ekzistas nur unu maniero por forpreni de Gajo liajn povojn.

Rekonante la veron en la akuzo de sia frato, dum momenteto Agripina  ŝanceliĝis. Tiam ŝi rekaptis sian sinregon. “Emilio Lepido estas mia bofrato. Li venis tute senkaŝe por viziti min kaj Livila n ĉe ŝia domo.”

“Pli ĝuste, en la arbaro. Ne supozu, ke mi ne scias. Vi kaj Lepido apud la nimfejo, kaj Livila  kun sia komplezema studento de filozofio ie malantaŭ arbo.”

Dum momento Agripina  forgesis la neceson defendi sin. “Ĉu studento de filozofio?”

“Vi scias, kion diris nia praulo Julio: la edzino de Cezaro devas esti super ĉia suspekto . La samo validas pri la fratinoj de Cezaro. Kion ajn vi kvar faraĉis, eĉ se vi vere nur legis Platonon en la arbaro, neniam eblos diri, ke miaj fratinoj estas super ĉia suspekto.”

“Mi havas neniun ideon, pri kio vi parolas. Mi ne scias ion ajn pri iu studento de filozofio, kaj kiam temas pri Lepido, mia rilato kun li de ĉiam estas perfekte aprobinda.”

“Se estas tiel, vi ne estos ŝokita pro tio, kion mi nun montros al vi.” Gajo iris al la pordo kaj kriege vokis la sklavon. Li diris kelkajn vortojn al iu ekster la ĉambro – kaj dum tiu mallonga momento, Agripina  hardis sin kontraŭ ĉia ajn okazontaĵo. Kian ajn nepriskribeblan aferon li intencas montri al ŝi, ŝi nepre malkaŝu nenian emocion.

Gajo revenis internen, kaj ĵetis sin sur la seĝon kun sia mentono apogita sur la mano. Li ne invitis Agripina n sidiĝi, sed ŝi tute ne intencis stari antaŭ li kvazaŭ petvizitanto. Ne estis alia seĝo, sed ornamita tabureto estis klinita kontraŭ la muro. Propramane Agripina  malfaldis ĝin, kaj lokis ĝin je ioma distanco de Gajo, ne rekte antaŭ li, sed iom flanke. Ŝi timis, ke li malpermesos al ŝi sidi en lia ĉeesto, kaj ŝi ne estis certa, kiel ŝi reagu, se li faros tion, sed bonŝance la problemo ne aperis. Gajo ne komentis, kiam ŝi sidiĝis, kaj ili ambaŭ restis en silento ĝis la sklavo venis en la ĉambron. Li portis ian objekton kovritan de tuko, kiun li transdonis al Gajo.

“Lasu nin”, Gajo ordonis. La sklavo eliris. Tiam Gajo fortiris la tukon de la objekto. Ĝi estis funebra urno. Agripina  ja atendis ion de tiu speco – efektive ŝi estis duone preta por eĉ pli terura vidaĵo. Ĝi estus povinta esti kapo. “Sendube vi povas diveni, kies cindroj estas ĉi tie interne.”

Agripina  jam sciis, ke li diros tion, sed kiam ŝi efektive aŭdis tiujn vortojn, la ŝoko estis tiel intensa, ke ĝi pelis la aeron el ŝia brusto. Ŝi preskaŭ aŭdeble elspiris, sed eĉ dum la ŝoko trafis ŝin, ŝi memoris, ke estas esence subpremi ĉian eksteran signon de sia turmento. Ŝi koncentriĝis regi sian spiradon, kaj la strebo stabiligis ŝin, deturnante ŝian atenton for de ŝiaj timego kaj angoro.

Gajo parolis, longe paroladis, sed Agripina  ne komprenis, kion li diras. Lia voĉo ondiĝadis super ŝi, ŝi aŭdis la vortojn, sed ili portis neniun signifon al ŝiaj oreloj. Li marŝis tien kaj reen gestante, kaj ŝi rigardis dum li paŝis tien-reen antaŭ la malplena seĝo de ilia patro. Estis kaveto en la kuseno, kie li antaŭe sidis. Verŝajne Gajo koleriĝis pro ŝia silento, ĉar meze de sia riproĉado, li minace alproksimiĝis al ŝi. Ŝi time sin retiris, sed li tordis siajn manojn en ŝiajn harojn kaj trenis ŝin surpieden. “Kion vi supozas faraĉi, hundino? Sidi tie antaŭ mi, kvazaŭ nenio okazis!”

Ŝi algapis lin per ia milda scivolo, notante lian nazon kun ties bulba pinto kaj la iom elstaranta supra lipo, tiel simila al ŝia, sed nun distordita pro furiozo. Li proksimigis sian vizaĝon ĝis ĝi preskaŭ tuŝis la ŝian. “Mi diros ion, kio aŭskultigos vin, vipurino! Unue vi portos tiun urnon reen al Romo, paŝon post paŝo, ĉiun paŝon de la vojo – kaj mi certigos, ke la tuta loĝantaro ĉeestos por spekti. Kaj tiam, kiam vi alvenos, mi igos vin suferi pro tio, kion vi planis fari. Vin kaj Livila n. Kaj Lucion.”

“Lucio!” Aŭdinte la nomon de sia filo, Agripina  tute ne plu havis ian ajn ideon ŝajnigi indiferenton. “Sed li estas nura bebo! Kiel Lucio rilatas al ĉio ĉi?”

Gajo montris malican rideton. “Nura bebo. Kaj vi jam pensis, kiel bele li aspektos, kiam li sidos sur tiu trono anstataŭ mi. Kaj vi regos ĉion, vi kaj Lepido, regos pere de via filo. Ĉu tio ne estas la afero, kiun vi deziras de ĉiam? Mi certigos, ke ekzistas neniu eblo, ke tio iam ajn okazos.” Dum ŝi staris antaŭ li, paralizite, li aldiris: “Bone, nun mi enlitiĝos. Vi rajtas fari kion vi volas: dormi se vi povas, aŭ ĵeti vin el la fenestro. Morgaŭ vi ekmarŝos reen al Romo – kun la cindroj de via amanto en viaj brakoj.”

Ne longe poste, ne memorante kiel ŝi alvenis tien, Agripina  trovis sin en sia dormoĉambro. Kie estas ŝiaj sklavinoj? Ŝi atendis trovi Alkasta n leviĝanta dormeme de sia matraco, preta por porti al ŝi tason da diluita vino kaj por helpi ŝin enlitiĝi. La matraco ja estis tie en la angulo, sed per la pala lunlumo ŝi vidis pajlotigojn disĵetitaj sur la planko, kaj la litokovrilon ŝovita flanken. Nek ŝi estis rimarkinta Januaria n en ties kutima loko en la ekstera ĉambreto. Tro elĉerpite, fizike kaj emocie, por voki ilin, Agripina  malvolvis sian mantelon kaj faligis ĝin surplanken. Ŝi havis unu genuon sur la lito, pretan por surgrimpi, kiam kun sento de glacia hororo ŝi ekkomprenis, kial ŝiaj du servistinoj mankas. Certe oni forkondukis ilin por pridemandado – kaj ĉar ili estas sklavinoj, la pridemandadon oni faros per torturo.

Ŝi kuŝis en la lito. Kvankam la nokto ne estis malvarma, ŝi frostotremis. Kio okazos al ili? Unue oni vipos ilin, ĝis la haŭto estos forŝirita de iliaj dorsoj, kaj se tio ne sufiĉos por paroligi ilin, oni forpinĉos buletojn da karno per ardantaj tenajloj. Ŝi estis supozinta, ke ne restas al ŝi emocioj por suferi pli, sed la penso pri la verŝajna sorto de ŝiaj servistinoj naŭzigis ŝin tiel ke ŝi preskaŭ svenis pro teruro.

Alkasta  kaj Januaria  estis donacoj de ŝiaj avino kaj praavino, kiam ŝi edziniĝis kun Domicio. Ŝi sciis, ke iuj virinoj havas konfidan rilaton kun siaj sklavinoj, sed post la perfido de Eklogo, Agripina  ĉiam preferis teni la siajn je ioma distanco. Ŝi estis certa, ke ili neniam aŭdis ion ajn, kio povus esti uzata kiel akuzo kontraŭ ŝi; maksimume ili povus raporti, ke ŝi kaj Livila  pasigis iom da tempo solaj kun Lepido. Sed kiajn rakontojn ili kriegos, kiam oni elĉizos striojn da karno el iliaj dorsoj, kaj puŝos la tenajlon, ruĝe ardan, tiel proksimen al iliaj vizaĝoj, ke ili flaros la polvecan varmegon de la karbo?

Ŝi ĝemis kaj ĵetis sin de unu flanko al alia sur la lito, provante forskui tiun imagon el sia kapo. Kaj tiam, kun krio, ŝi subite eksidis. Lucio! Kion Gajo planas fari al li? Bildoj ŝutiĝis en ŝian menson, ĉiuj rakontoj, kiuj venenis ŝian pasintecon: Julia  malsatigita ĝismorte, onklino Livila  forviŝita kvazaŭ ŝi neniam ekzistis, Nerono pendumita sub nekonataj cirkonstancoj, Druso forlasita por morti kiel rato en ŝlosita ĉambro. Ĝis nun ŝi travivis, spurante sian vojon paŝon post prudenta paŝo tra la glueca reto de suspektemo, kiu ĉirkaŭis ŝin ekde ŝiaj infanaj jaroj. Sed nun finfine la familia destino ekkaptis ŝin, minacante ne nur ŝin, sed ankaŭ ŝian malgrandan filon. Ŝi devas iri al li tuj.

Ŝi svingis siajn piedojn el la lito. Ŝi ne estis tute certa, kie dormas lia vartistino Aleksandria , sed unu el la sklavoj informos ŝin. Ŝi reprenis sian mantelon de la planko, tirante ĝin ĉirkaŭ siajn ŝultrojn dum ŝi celis la pordon. Unu el la soldatoj de Gajo atendis ekstere, duone starante, duone apogante sin kontraŭ la muro. Li rektigis sin, kiam ŝi venis en la koridoron, kaj venis renkonte al ŝi. “Mi bedaŭras, mia sinjorino, mi ricevis ordonojn, ke vi ne rajtas eliri el via ĉambro.”

“Mi volas vidi mian filon”, ŝi diris. Estis humilige trovi sin en situacio, pro kiu necesas klarigi siajn agojn al soldato, sed la plej grava afero nun estis resti kun Lucio. Kaj tamen, ŝi ne intencis tiom kliniĝi, ke ŝi eĉ petos lian permeson. “Diru al la vartistino, ke ŝi portu lin al mi.”

“Mi bedaŭras, mia sinjorino”, li diris denove. “Mi ne ricevis ordonojn pri tio.”

“Demandu vian superulon! Kie estas via oficiro?”

“Mi ne povas demandi nun. Neniu alia estas ĉi tie. Nun, bonvolu reiri en vian ĉambron.” Ŝi ignoris lin, kaj komencis marŝi laŭ la koridoro. La soldato kaptis ŝin per la brako. “Kion vi supozas fari? Mia sinjorino, aŭ vi reiros al via ĉambro sen lukto, aŭ mi ŝovos vin internen, kaj eble rompos vian brakon samtempe. Vi mem decidu.”

Ŝi memoris sian patrinon, kiu estis batita de siaj gardistoj tiom sovaĝe, ke ŝi perdis la vidkapablon de unu okulo. La prudento diris al ŝi, ke ŝi ne povas gajni kontraŭ ĉi tiu homo, kaj ke se ŝi provos, ŝi nur malbonigos la situacion por si mem. Ŝi ne faru la eraron de panjo, kiu malamikigis tiujn virojn, kiuj havis la taskon gardi ŝin. Tio, kion necesas fari, kiom ajn estas malfacile submetiĝi al tio, estas veki ilian kunsenton. “Mi reiros al mia ĉambro. Sed mi vere bezonas vidi mian filon. Tio povus esti...” La ekkompreno pri tio, kion ŝi estis dironta, trafis ŝin kiel frapego kontraŭ la brusto. Ne temas nur pri vortoj. Vere estas eble, ke ŝi neniam plu vidos Lucion. Sen ŝia intenco, ŝia voĉo ŝanceliĝis. “Tio povus esti la lasta fojo.”

La viro kaptis ŝian kubuton, kaj stiris ŝin en la direkton de ŝia ĉambro. Ne plu gravis al ŝi la digno. Por Lucio, ŝi estis preta petegi. “Se vi ne povas paroli nun kun via oficiro, ĉu vi povos fari tion, kiam ŝanĝiĝos la gardistoj? Demandu, ĉu eblas porti al mi mian filon. Tio povus esti mia lasta ŝanco.”

La viro kapjesis. “Mi demandos, mia sinjorino.” Lia voĉo estis milda. Laŭ la tono, li sentas kompaton pro ŝia situacio – aŭ ĉu li nur celas trankviligi ŝin, dirante ĉion ajn necesan, por ke ŝi reiru al sia ĉambro? “Mi demandos. Sed tio ne dependos de mi. Mi ne povas promesi ion ajn.”

Tiutempe Gajo mem estis obsedita pro la timo esti murdita. Li neniun fidis, kaj li estis preta rigardi kun suspekto eĉ la anojn de sia propra familio. Kiam li konstatis, ke mi kaj Livila  sekrete renkontiĝis kun Lepido, li facile konvinkiĝis ke ni, same kiel multaj aliaj, komplotas kontraŭ li. Lepido estis ekzekutita

Miaj brakoj rigidiĝis pro la pezo de la urno, miaj ŝuoj frotis la haŭtvezikojn sur miaj piedoj. En mia brusto kia plumba ŝarĝo de afliktiĝo kaj timo – afliktiĝo pro Lepido, timo por Lucio, timo por mi mem. Vicoj da vizaĝoj algapis min de la flankoj de la vojo. Estis sufiĉe malbone, kiam ili nur gapis, sed kiam ili blekadis kaj minacis kiel hundoj apenaŭ retenataj, pretaj ĵeti sin sur min kaj disŝiri min en pecojn – ne, ne, mi ne permesu al mia menso vagi en tiun direkton. Kraĉaĵo trafis mian robon, kaj mi aŭdis krudajn ridojn. Mi ne povis demeti la urnon por forviŝi la salivon, kaj mi evitis rigardi ĝin, buleton sur mia vesto. Eĉ kiam ĝi sekiĝis, mi rekonis la punkton. Kaj mi devis denove tiri tiun saman robon super mian kapon la postan matenon kaj la postan kaj la postan, kun tiu blanka makuleto, kie viro kraĉis kontraŭ min.

Mevanio ĝis Romo, oktaga marŝado kun dolorantaj brakoj kaj tiu plumba antaŭtimo, kiu pendis super mi ĉiun paŝon de la vojo. Mi kredis, ke mi estos ekzekutita, kiam mi atingos Romon – Boteto ja intencis, ke mi supozu tion. Nur kiam mi alvenis, oni informis min, ke la puno estos ekziliĝo. Lucio restos kun sia patro. Oni ne permesis al mi adiaŭi lin.

Lepido estis ekzekutita, kaj mia fratino kaj mi estis ekzilitaj. Livila n oni sendis al Pandaterio: la insulo, kie nia patrino estis malliberigita de Tiberio.

Ĉu mi diru ion ankaŭ pri avinjo Julia ? Mi ĉiam dubas, ĉu mencii ŝin, sed eble ĉi tiu povus esti la ĝusta punkto.

Alia ekzilito, kies nomon oni ligas kun Pandaterio, estis nia avino Julia , kiu loĝis sur tiu tute malgranda insuleto dum kvin jaroj, antaŭ ol oni permesis al ŝi reveni al la ĉeftero. Ŝi pasigis la restantajn jarojn de sia ekzilo en Regio, ĝis ŝia iama edzo, la imperiestro Tiberio, limigis ŝiajn movojn al unusola ĉambro kaj poste lasis ŝin enfermita tie sen manĝoj. Tiel li mortigis ŝin.

Dum mia fratino pasigis sian tempon sur Pandaterio, min oni sendis al la najbara insulo, Pontio. Mi loĝis en tiu sama domo, kie mia frato Nerono estis enŝlosita de Tiberio laŭ instigo de Sejano, ĝis finfine li estis mortigita. Dum la longaj tagoj de mia ekzilo, mi ofte rigardis trans la akvon al Pandaterio, kiun mi povis vidi en la malproksimeco. Kiom mi estus feliĉa dividi mian ekzilon kun mia fratino! Sed tiun malgrandan komplezon oni ne permesis al ni.

La plej dolora aspekto de mia ekzilo estis mia disigo de mia filo, kiu tiam havis nur du jarojn. Mi sciis, ke li estas tro juna por reteni iun ajn memoron pri sia patrino, kaj mi havis malmultajn esperojn iam ajn revidi lin.

Nia ekzilo finiĝis, kiam Klaŭdio revokis nin post la mortigo de Gajo. Ĝi daŭris relative mallonge: malpli ol du jarojn. Kaj tamen ni ne povis antaŭvidi tion, kiam ni estis forsenditaj. Kiam mi la unuan fojon eniris la domon, kiun oni asignis al mi sur Pontio, mi estis konvinkita, ke jen la loko, kie mi pasigos ĉiujn restontajn jarojn de mia vivo.

PARTO KVARA

Pontio

1

En Pontio

Printempe, 40 pK

La knaboj, palhaŭtaj kun malsekaj haroj, ambaŭ sen vestoj krom saketo ligita ĉirkaŭ la talio, laŭvice ekstaris en la pruo de ilia kaduka boateto kaj saltis en la akvon. Aŭdiĝis apenaŭa plaŭdeto kiam ĉiu knabo malaperis subakven, kaj poste ili restis sube dum nekredebla longa tempo. Agripina , rigardante de krutaĵo alte super la maro, foje entiris sian spiron kiam la akvo fermiĝis super iliaj kapoj, kaj provis reteni ĝin ĝis finfine ili revenos al la surfaco. Sed tio estis malebla. Eĉ se ŝi plenigis siajn pulmojn ĝis kreviĝo, kaj tenis la spiron ĝis ŝi sentis svenemon, ŝi tamen devis enspiri du aŭ tri fojojn, dum por ili sufiĉis unu sola enspiro. Kaj samtempe ŝi faris nenion krom stari senmove en unu loko; dume ili, kun la pulmoj streĉitaj kiel plenblovita veziko, naĝis subakve, rikoltante konkobestetojn de la fundo.

Agripina  sciis, ke la buboj rimarkis, ke ŝi rigardas ilin. Kutime ili ignoris ŝin, sed hodiaŭ, tuj antaŭ ol li plonĝis en la maron, unu el ili direktis al ŝi impertinentan mansvingon. Agripina  donis neniun signon, ke ŝi rimarkis tion, nek formoviĝis. Ŝi neniel intencis, ke ŝiajn agojn diktu paro da nudaj fiŝkaptistoj.

Post la kutima longa paŭzo, la kapo de la knabo reaperis super la surfaco. Li rapide rigardis ĉirkaŭen por sin orienti, tiam naĝis tra la milde ondiĝanta akvo al la boato. Lia kunulo tenis ĝin firma, dum li suprengrimpis laŭ la flanko. Tiam li malkroĉis la saketon de sia talio, kaj dum lia amiko elŝutis la enhavon, li vigle frotis sin per tuko antaŭ ol volvi sin en malpuraĉa ŝaffelo. Kvankam la maro gaje briletis sub la printempa suno, en la aero ankoraŭ sentiĝis spuro de la vintra frosto.

Agripina  daŭrigis sian promenon. Ŝi ne rigardis malantaŭen por averti siajn sklavinojn, ke ŝi denove ekmarŝos, nek por vidi ĉu ili sekvas. Kompreneble ili sekvas. Ŝi ne riskis tro intimiĝi kun iu ajn el ili; estis neniu maniero por scii, kiuj estas informistoj. Sendube ĉiuj. Ŝiaj piedoj en eluzitaj ledaj ŝuoj repaŝis laŭ la mallarĝa vojeto tretita de ŝi mem laŭ la rando de la krutaĵo. Tagon post tago, de la pordo en la alta brika muro ĉirkaŭanta la vilaon, ĝis la elstaranta rokaro, kie ŝi normale returnis sin, ŝi jam fortretis la maldelikatan herbon, markinte ĝin per sia ĉeesto.

Post kvin monatoj sur la insulo, la sopirado de Agripina  revidi sian filon sentiĝis kiel obtuza doloro. Tio ne plu estis la ĉefa penso en ŝia menso, kiel ĝi estis kiam oni unue portis ŝin al Pontio, sed restis kiel konstanta fono al ĉiu agado de ŝia tago. Li kreskas sen ŝi, kreskas kaj ŝanĝiĝas, kaj se iam en la fora estonteco oni permesos al ŝi revidi lin, ŝi estos perdinta jarojn el lia vivo. Li apenaŭ komencis paroleti, kiam oni forprenis ŝin de li; nun li verŝajne babiladas flue, sed al aliaj homoj, ne al ŝi. Ŝia sola konsolo estis la scio, ke li ankoraŭ vivas, ke li troviĝas kun sia patro kaj la vartistino Aleksandria , kiu amas lin kaj bone prizorgos lin. Sed kio okazos, kiam Domicio mortos? Kiam ŝi laste vidis lin, la ŝvelado en liaj kruroj estis disvastiĝanta al aliaj partoj de lia korpo. Ŝi sciis, eĉ antaŭ ol ŝi estis forsendita, ke ne restas al li multe da tempo.

Kiam ajn la menso de Agripina  tuŝetis Domicion, ĝi tuj resaltis, kvazaŭ de penso tro malkomforta por pli longa restado. Kiel ĉiuj aliaj, li sendube englutis la akuzon de Gajo, ke Lepido estis ŝia amanto. Ŝi ne havis la ŝancon klarigi al li tion, kio vere okazis: ke ŝi renkontis Lepidon tri-kvar fojojn por diskuti estontajn planojn, sed ke ŝi firme montris ekde la komenco, ke ŝi tute ne intencas perfidi sian edzon.

Agripina  puŝiĝis kun malfacilo inter la falintaj rokoj, kiuj indikis la finpunkton de ŝia promeno, kaj staris fiksrigardante trans la maro. De ĉi tie eblis ricevi nebulecan impreson de la plej proksima insulo. Tiu, laŭ ŝia scio, estas Pandaterio. Ŝi ekzamenis ĝin detale, same kiel ŝi faris ĉiutage. Krutaj rokmuroj ŝajnis leviĝi rekte el la akvo ĝis rondforma verda krono. Estis neniu signo, ke homoj loĝas tie, almenaŭ ĉe la flanko vidalvide al Pontio, krom blanka makuleto alkroĉita kiel muŝo al la rando de la verda krono. Plaĉis al ŝi imagi, ke tiu blanka makuleto povus esti la domo, kie loĝas Livila .

Agripina  mezuris la distancon okule. Pandaterio ne ŝajnis troviĝi tro malproksime. Fiŝkaptista boato certe povus atingi ĝin dum unu mateno. Momente ŝia menso turnis sin al la du konkoserĉistoj – sed la ideo peti helpon de tiaj buboj estis tiel absurda, ke ŝi eĉ ne konsideris ĝin. Ĉu ŝi povus naĝi tien? Neniam ŝi naĝis pli grandan distancon ol kelkoblan longecon de la banejo. Memoro revenis al ŝi, afero pri kiu ŝi ne pensis de kiam ŝi estis knabino. Boteto iam rakontis al ŝi pri okazo, kiam li naĝis kun siaj amikoj en la maro. Tio estis pli facila ol naĝi en la baseno; laŭ li, la sala akvo ŝajnis preskaŭ subteni lin.

Agripina  revenis al la domo kaj iris al la manĝosalono. Malgranda knabo portis al ŝi akvon por trinki, dum alia forprenis ŝiajn ŝuojn antaŭ ol ŝi ekkuŝis. Ili ne estis allogaj infanoj: unu havis solidan korpon kun kvadrata kapo kaj konstante mukanta nazo, la alia estis alta sed kurbiĝinta kiel maljunulo pro sia deziro premi sin en laŭeble malgrandan spacon. Ili aspektis kiel la postrestaĵoj de aŭkcio, kiujn la aŭkciisto volonte ofertos je favora prezo, kiam ĉiuj pli dezirindaj kunuloj jam estis venditaj.

La solida knabo alportis pleton kaj ŝovis ĝin surtablen per abrupta movo, kiu skuis ĉiujn telerojn, samtempe brue ronkante tra sia muka nazo. La manĝoj ĉe la vilao estis adekvataj sed ne rafinitaj. La kuiristo, laŭŝajne, apartenis al la sama vendoferto kiel la knaboj. Malgraŭ tio, Agripina  estis konscia pri la danĝero gliti al troa indulgemo. Estus tiel facile manĝi pli ol ŝi bezonas, ne ĉar ŝia soleca tagmanĝo estas aparte ĝuinda, sed nur por forpuŝi la momenton, kiam ŝi devos leviĝi de sia divano kaj fronti la tro longan posttagmezon etendiĝantan antaŭ ŝi.

Kiam Agripina  unue alvenis sur la insulo, ŝi estis preskaŭ detruita de ĉio, kion ŝi trapasis. Ŝi ne plu kapablis fari ion ajn krom kuŝi sur sia lito, de kie ŝi subite eksaltis de tempo al tempo por marŝi tien kaj reen, kiam ŝia agitiĝo fariĝis neretenebla. Ŝi ne volis pensi pri la okazintaĵoj de la ĵusa monato, sed ŝi ne povis malhelpi sin revivi ilin denove kaj denove en sia menso. Tiam, iun tagon ŝi konstatis, ke ŝi pasigas sian langon laŭ sia duobla dento. Ĝis tiam ŝi kredis, ke tiun kutimon ŝi jam delonge superis. En tiu momento ŝi ekkomprenis, ke se ŝi ne glitu en senesperon, necesas sekvi rigoran rutinon. Matene: studado, tiam promeno; posttagmeze: teksado, sinbanado, plia studado... kaj kiam ŝi enuis pri ĉio ĉi, ordigi la skribovolvaĵojn en la biblioteko, aŭ simple trarigardi ilin.

La tagmanĝo finiĝis, kiom ajn ŝi estus volinta longigi ĝin, kaj venis la horo por komenci la taskojn, kiujn ŝi asignis al la posttagmezo. Agripina  iris sidi ĉe sia teksilo, kiu estis lokita en la plej luma parto de la halo apud la plafona luko. Post la nasko de Lucio, ŝi rezignis pri teksado, sed nun, kiam la malplena posttagmezo etendiĝis antaŭ ŝi, estis malmultaj aliaj aferoj por fari. Ŝia mano ŝvebis super la teksokorbo. Ŝi fingrumis lanfasketojn en diversaj kolornuancoj. Ĉu cejana bluo por la bordero, aŭ ĉu tio estus tro seninteresa? Kio okazus, se ŝi kombinus ĝin kun fadenoj helverdaj por nuancigi ĝin per alikoloraj punktetoj? Ŝi elektis bluan lanfaskon kaj komencis volvi la fadenon ĉirkaŭ la bobenon, tirante ĝin inter siaj fingroj. La bobeno ankoraŭ ne estis plena, kiam ŝi renkontis nodeton en la fadeno, malmolan punkteton inter siaj fingroj. Ŝi hezitis, ne volante tondi la fadenon, sed la nodo kaŭzos malglataĵon en la ŝtofo, eĉ se ĝi estos apenaŭ rimarkebla de la okulo. Ĝenate, ŝi prenis sian tondilon.

Dum Agripina  teksis, du el la servistinoj sidis apud ŝi, ŝpinante. Kiam ŝi unue alvenis, ili estis silentaj en ŝia ĉeesto, sed post kelkaj tagoj ili komencis flustri inter si, kaj poste, kiam ili fariĝis pli memfidaj, babili kaj klaĉi. En sia malnova vivo, Agripina  neniam estus permesinta tiel senrespektan konduton, sed ŝi estis tro apatia por doni al ili multan atenton. Cetere, ili parolis la dialekton de la insulo, kiu havis por ŝi same malmulte da signifo kiel la bleketado de simioj. Iom post iom, tamen, ŝiaj oreloj alkutimiĝis al ilia parolmaniero, kaj ŝi konstatis, ke ŝi rekonas kelkajn vortojn, aŭskultas ilian konversaciadon – eĉ ĝuas ĝin. Finfine, kiun alian ŝancon ŝi havas por aŭdi la sonon de homa voĉo?

La kurbadorsa servobubo trenpaŝis antaŭ ŝin. “Akvo varmas, sinjorino.”

Agripina  forsendis lin per eta kapgesto, kaj plu glitigis sian bobenon inter la vico de varpoj. Necesas nur fini ĉi tiun strion, kaj tiam ŝi iros bani sin. Aŭ ĉu ŝi tuj rezignu por hodiaŭ, kaj finu ĝin morgaŭ? Sed ne, ŝi ne devas permesi al si fariĝi sendisciplina, eĉ pri malgrandaj aferoj. Se ŝi decidiĝis kompletigi la strion, ŝi nepre kompletigu ĝin. Ŝi ne difektu la desegnon per troa rapidemo, sed plu laboru atente kaj orde ĝis la fino.

Finfine la strio atingis la postulatan larĝon. Agripina  puŝis malantaŭen sian tabureton, kaj observis sian laboron de distanco. Ŝi faris sufiĉe; por hodiaŭ ŝi rajtas formeti sian teksaĵon. Unue, tamen, ŝi dediĉis momenton por admiri la parte kompletigitan ŝtofon, kiu pendis en la teksokadro. En tiaj momentoj ŝi imagis praavinjon Livia , kiu rigardas super ŝian ŝultron kaj laŭdas la regulajn liniojn de fadenoj, same kiel ŝi faris, kiam Agripina  estis knabino.

Agripina  komencis revolvi la finojn de la fadenoj, por ke la lanfaskoj ne implikiĝu. Dum ŝi ordigis sian teksokorbon, la sklavestro envenis. Forbo estis stumpa, vila homo, kun tro granda kapo, kaj pro iama malsano aŭ inflamo li restis kun skvameca, vezika haŭto ĉe la vizaĝo kaj brakoj. Aldone al larĝa fendo kiel buŝo, tio donis al li la aspekton de giganta bufo. Nur post du-tri monatoj Agripina  sukcesis vidi preter sia tuja impreso por malkovri, ke li estas inteligenta homo, tute kapabla mastrumi la grandan personaron laborantan ĉe la vilao.

“Pardonu min, mia sinjorino, ŝipo enhaveniĝis de Romo ĉi-matene. Venis mesaĝisto por vi.”

Mesaĝisto! Mesaĝisto povus signifi tiom da aferoj: leterojn, novaĵojn, pardonon... La unua reago de Agripina  estis de ĝojo kaj delira antaŭplezuro, sed tuj sekvis pli zorgigaj konsideroj. Ŝi ne estus la unua ekzilito el Romo, kiu bonvenigus mesaĝiston portontan kondamnon al ekzekuto. Estis ekzemple ŝia onklo Postumo, la plej juna el la tri fratoj de ŝia patrino. Ankaŭ li estis ekzilita, ne al Pontio aŭ Pandaterio, sed al alia insulo pli norde. Neniu sciis, precize kio okazis al li, nur ke li ne travivis la transiron de Aŭgusto al Tiberio. “Mi ricevos la mesaĝiston sub la kolonaro”, ŝi diris.

Kion ajn portos la mesaĝisto, ĉu pardonon, ĉu leterojn, aŭ mortkondamnon, li nepre estu akceptata per la konvenaj formalaĵoj. Li estos la unua eksterulo, kiu parolos al Agripina  de kiam ŝi alvenis sur la insulo, kaj ŝi nepre intencis, ke iu ajn raporto de li al ŝia frato montros, ke ŝi ne forgesis la dignon postulatan de ŝia rango. Kiam la mesaĝisto estis kondukita sub la kolonaron kun ties perspektivo super la maro kaj la najbaraj insuloj, li trovis la fratinon de la imperiestro sidanta sur altadorsa vimena seĝo, kun ŝiaj sklavinoj starantaj malantaŭe.

Agripina  estis kontenta pro la konstato, ke ankaŭ la mesaĝisto traktas la okazon per la ĝusta grado de ceremonio. Li aspektis tre juna, verŝajne eĉ pli juna ol ŝi, sed li estis taŭge vestita per togo kaj akompanata de soldato kaj de sklavo, kiu portis malgrandan kesteton. La mallarĝa purpura strio sur lia tuniko, videbla ĉe lia dekstra ŝultro super la faldoj de lia togo, montris ke li apartenas al la terposeda klaso. Starante antaŭ ŝi, li alparolis ŝin per ŝia plena nomo kaj esprimis formalan saluton. Li tiam signis al la sklavo, kiu paŝis antaŭen kaj donis al li la kesteton. El tio li prenis papirusan volvaĵon kaj du pakaĵetojn da skribtabuletoj. Agripina  tuj sciis, ke la volvaĵo, kun sigelo pendanta de purpura ŝnureto, povus veni nur de la imperiestro. La mesaĝisto aldiris: “Estas ankaŭ kesto”.

Vidi la volvaĵon perturbis Agripina n. Ŝi fiksis siajn okulojn firme al la mesaĝisto. “Kesto, ĉu?”

“Jes, sinjorino Agripina , ĝi venas de via onklo Klaŭdio. Li petis min transdoni lian saluton kaj informi vin, ke via filo fartas bone. Morgaŭ la keston mi sendos per ĉarego supren al la domo.”

Do, Lucio vivas kaj sanas. Agripina  sentis preskaŭ fizikan konscion pri senŝarĝiĝo. Dum momento ŝi ne kapablis respondi, tiam vidante ke la mesaĝisto ankoraŭ staras respektoplene antaŭ ŝi, ŝi demandis: “Ĉu vi havas aliajn mesaĝojn por mi?”

“Ne, mia sinjorino, jen ĉio.”

“Certe vi devas esti laca post via vojaĝo. La akvo estas ĵus varmigita, se vi deziras bani vin antaŭ ol reiri al via ŝipo.”

“Dankon, mia sinjorino, tio estus por mi honoro.”

Agripina  estis tentata inviti lin ankaŭ al vespermanĝo. Li estis multe malsupera al ŝi laŭ socia rango, sed la purpura strio sur lia tuniko montris, ke li ne estas tiom malsupera, ke ŝi ne povus proponi al li lokon en sia manĝosalono. Tiam ŝi pensis pri sia kuiristo kaj la servobuboj, kaj rezignis pri la ideo.

Post retiriĝo de la mesaĝisto kaj lia eskorto, Agripina  turnis sin al siaj sklavinoj. “Lasu min”, ŝi diris.

Kiam ŝi estis sola, Agripina  leviĝis de la seĝo kaj paŝis al la ŝtona balustrado, kiu ĉirkaŭis la ĝardenon. Ĝi staris laŭ la rando de la krutaĵo, krom en la punkto, kie danĝere diseriĝema ŝtuparo kondukis malsupren al pli malalta nivelo. Sube estis iam ornama ĝardeno, nun neglektita de multaj jaroj. La densaj pintoj de nestucitaj taksusoj estis tiel alte kreskintaj, ke etendante sian brakon Agripina  povis preskaŭ tuŝi ilin. Preter ili estis la bluverda maro, briletanta sub la malvarmeta printempa sunlumo. Ŝi eksidis sur marmoran benkon vidalvide al la akvo, kaj demetis siajn leterojn apude.

La papirusa rulaĵo kuŝis kiel serpento volvita sur la benko, kvieta sed tamen danĝera. Estis io pri ĝi, tiel orde aranĝita kun siaj purpuraj ŝnuretoj, preskaŭ mokema laŭ ŝia impreso, kio memorigis ŝin pri Gajo kun lia pinta nazo kaj trapikaj okuloj: akraj okuloj, kiuj traboris ŝin, serĉante ŝiajn malfortajn punktojn. Kio ajn estas skribita en la letero de ŝia frato, ĝi detruos ŝian trankvilon por la tago, tiel ke ŝi ne povos ĝui la enhavon de la aliaj du. Ŝi lasis ĝin volvita, dum ŝi ekzamenis la skribtabuletojn.

La pli granda pakaĵo, ŝajne, estis ia jura dokumento. Ĝi konsistis el almenaŭ deko da tabuletoj, sigelitaj kaj ligitaj per purpura ŝnuro. Bedaŭrinde ŝi forsendis siajn sklavinojn, ne pensante ke ŝi bezonos tranĉilon por malfermi la leterojn. La alia estis de ŝia onklo Klaŭdio: tri tabuletoj, ŝi rimarkis kun plezuro. Ne estis facile fortiri la sigelon kaj ŝiri la linajn ŝnuretojn, kiuj kuntenis la tabuletojn.

Ŝi malfermis la unuajn du kaj trovis, ke la supra flanko de la dekstra tabulo estas trastrekita de linioj, kvazaŭ infano tenis grifelon en sia pugno kaj tiris ĝin tra la vakso. Sub la skribaĉo ŝi legis la vortojn:

Jen la marko de via filo Lucio, farita per lia propra mano.

Dum momento Agripina  ne povis daŭrigi la legadon. Ŝi palpis la krudajn grataĵojn per sia fingro kaj rigardis blinde al la maro. Ŝi devis forte enspiri por forigi pikan sensaĵon en sia nazo. Kiam ŝi sufiĉe retrankviliĝis, ŝi turnis sin al la unua tabuleto.

Klaŭdio Ĝermaniko salutas sian karan nevinon Julia Agripina .

La unua novaĵo, kiun mi sendas al vi, estas tiu, kiun vi pleje deziros aŭdi. Via filo Lucio estas bonfarta kaj sana. Lia vartistino Aleksandria  ame prizorgas lin, kaj petas min diri al vi, ke nun li babilas kaj kuretas.

Bedaŭrinde mi ne povas doni al vi same bonan novaĵon pri via edzo Domicio. Lia hidropsa malsano konstante malboniĝas, kaj estas eble, ke kiam vi ricevos ĉi tiun leteron, li estos jam mortinta. Li faris sian testamenton kaj aranĝis, ke lia fratino Lepida  transprenu la edukadon de Lucio, se tio fariĝos necesa. Mi kredas, ke Lucio estos kontenta kun ŝi, kaj mi havos oftajn okazojn por vidi lin dum familiaj vizitoj. Mi promesas certigi, ke li ne forgesu sian patrinon, kaj mi daŭre sciigos vin, kiel li progresas.

Lepida ! Estis kvazaŭ Agripina  estus ponardita. Dum ŝi enuados sur ĉi tiu insulo, povante nur imagi kiel ŝia filo kreskas kaj evoluas, Lepida  vidos lin ĉiutage, planos lian edukon, kunportos lin al familiaj festoj; kaj ĉar Lucio estas tro juna por memori sian veran patrinon, sendube lia maljuneta onklino baldaŭ anstataŭigos ŝin en lia menso. Agripina  bildigis al si Lucion kun propra ĉambro en la domego de Lepida  sur Kvirinalo, la karuleton de onjo nun kiam ŝiaj propraj gefiloj plenkreskis kaj ne plu loĝas ĉe ŝi. Sub normalaj cirkonstancoj Agripina  ne malŝatis sian diligentan, kapablan bofratinon, fakte ŝi admiris la efikan manieron laŭ kiu ŝi direktas la grandajn bienojn, kiujn ŝi heredis de sia riĉega patro. Ŝi neniam imagis, ke iam Lepida  direktos ankaŭ ŝian filon.

Kaj kion Lepida  rakontos al Lucio pri lia patrino? Lucio certe volos scii. Eĉ je du jaroj li estas inteligenta, scivolema infano – ĉiuj diras tion. Kiam li estos sufiĉe aĝa, li nature demandos sian onklinon, kio okazis al ŝi. Ĉu Lepida  mensogos, ke ŝi mortis? Aŭ ĉu ŝi diros al li, ke lia patrino malhonoris sian familian nomon, perfidis lian patron, kaj nun loĝas en ekzilo? Plej verŝajne ŝian nomon oni nur flustros, neniam priparolos plenvoĉe, same kiel oni ĉiam silentis pri avinjo Julia , kiam Agripina  estis infano. Nuntempe Agripina  ofte demandis sin, precize kio estis la krimo de Julia  – eble ŝiaj motivoj estis misreprezentitaj, same kiel tiuj de Agripina .

Ŝi rapide trasaltis la restantan parton de la letero, sen granda kompreno pri la enhavo. Post tiu ponardo ĉe la koro pri la planoj por ŝia propra filo, ne povas plezurigi ŝin la informo, ke Mesalina , la nova juna edzino de Klaŭdio, kiu hazarde estas ankaŭ la filino de Lepida , atendas ilian unuan infanon. Gajo kaj Cezonia  intertempe naskis filinon... almenaŭ ĝi ne estis filo, Agripina  diris al si mem. La penso pri Cezonia  kiel patrino de la estonta imperiestro estis io, kion ŝi eĉ ne volis imagi. Sed kiel gravas al ŝi, ĉu ili naskis filon aŭ filinon? Ŝi neniam plu revidos Romon, kaj tio ne faros al ŝi diferencon, kiu estas imperiestro. Ŝi ekstaris de la malvarma marmora benko kaj marŝis rigidpaŝe al la domo, kie ŝi ordonis al la kurbadorsa sklavo porti al ŝi letertranĉilon.

La imperiestro Gajo salutas sian sendankan fratinon.

Unue, mia kara fratino, vi certe ĝojos same kiel la aliaj membroj de la familio pro la novaĵo, ke Cezonia  naskis knabinon. Mi konsideris, ĉu nomi ŝin Ingrata *   honore al miaj du fratinoj, sed mia edzino konvinkis min, ke pli taŭga nomo estus Julia   Drusila . Sendube Drusila  ĝuos ludi kun sia kuzo Lucio kiam ŝi estos iom pli aĝa, kaj tio donos al ŝi la ŝancon renkonti liajn multenombrajn vicgefratojn. Bedaŭrinde ilia patrino Eklogo ne devenas de tiu altranga sango, kiun mia fratino povus konsideri pli taŭga por la kunludantoj de sia filo.

*   Ingrata  (latine): nedankema.

Mi rigardis lastatempe la aktojn de la domo, kie vi nun gastas, kaj emociiĝis ĝislarme pro mia propra malavareco. Ĝardenoj, banejoj, fiŝbasenoj... mi vidas, ke ĝi eĉ havas propran teatron. Nun kiam mi malkovris tion, mi sendos al vi kelkajn komikajn aktorojn el Romo. Sendube amuzos vin la informo, ke ĉiuj en Romo paroladas pri nova teatraĵo pri du fratinoj, kiuj provas mortigi sian fraton helpe de ĉarma junulo, kiu ŝajnigas esti amiko de la frato, dum li fariĝas amanto de ambaŭ fratinoj samtempe. Laŭdire ĝi estas la furoraĵo de la sezono.

Ĉar vi pasigos la venontajn dudek aŭ tridek jarojn en la impona domego, kiun mi tiel malavare disponigis al vi el la imperiaj enspezoj, bone provizita de sklavoj, abundaj fiŝriĉaj vespermanĝoj, portolito kun portistoj, kaj ĉio alia bezonata por eleganta vivado, mi permesis al mi rekompenci la koston el viaj propraj posedaĵoj. Mi vendis viajn bienojn, sklavojn kaj meblojn kontraŭ sumo, kiu espereble almenaŭ parte kompensos min pro la elspezoj, kiujn mi elportos por vivteni vin senpage dum la venontaj jardekoj. La plejmulto el la objektoj estis aŭkciitaj en Gaŭlujo, kie la tribanoj ĝojis pro la ŝanco akiri divanojn, tablojn, litojn, montroŝrankojn, juvelojn kaj aliajn valoraĵojn iam posedatajn de la fratinoj mem de la imperiestro.

Por ke ĉio estu farita laŭ la ĝustaj proceduroj, mi instrukciis al mia sekretario sendi kun ĉi tiu letero kompletan liston de ĉiuj bienoj, meblaroj, juveloj, sklavoj kaj aliaj eroj venditaj, kaj la sumoj realigitaj per tiu vendo. Simila letero estas sendita al via fratino Livila .

Konklude mi memorigas vin, mia kara fratino, pri via bonŝanco havi fraton tiel bonkoran, ke post via eksterordinare perfida konduto, anstataŭ sendi al vi glavon kaj instrukciojn kiel utiligi ĝin, li nur ekzilis vin al floranta kaj plaĉa insulo, en granda domo, kun viaj propraj banejo, biblioteko, teatro kaj aliaj amuzaĵoj. La venontan fojon mi ne estos tiel indulgema. Ne forgesu, ke mi posedas ne nur insulojn, sed ankaŭ glavojn.

Agripina  abrupte ekstaris kaj marŝis al la balustrado. Ŝiaj fingroj kroĉis sin al la ŝtona apogrelo, dum ŝia brusto ŝvelis kaj malŝvelis kvazaŭ ŝi ĵus kuregis. Kiel li aŭdacas! Kiel li aŭdacas! Ho, kiom ŝi deziras krii kaj kriegi, elkraĉi insultojn kontraŭ sia frato kaj la dioj! Ŝi scias tute bone, kial li vendas ŝiajn propraĵojn. Pro sia senbrida elspezemo, la oftegaj ludoj por la publiko, siaj frenezaj konstruplanoj, la imperia barko, tiu ridinda marŝejo, li malplenigis la trezorejon. En nur du jaroj li fordiboĉis ne nur la rezervojn pene kolektitajn de Tiberio dum la daŭro de du jardekoj, sed ankaŭ la bonvolon de la senatanoj, kiuj elektis lin kun tiom da ĝojo.

Nun ŝi sciis, kio estas en ŝia tria letero, tiu fasko da skribtabuletoj ligitaj kaj sigelitaj per purpura ŝnuro. Agripina  paŝegis al sia sidloko, kaptis la tabuletojn, kaj tiregis la letertranĉilon tra la ŝnuro tiel sovaĝe ke ŝi preskaŭ tranĉis sin. Tabuleto post tabuleto falis sur ŝiajn genuojn, vaksitaj ambaŭflanke: ordaj listoj de domoj, meblaroj, statuoj, juveloj, vestoj, libroj, speguloj, parfumvazetoj, servicoj, ĉevaloj, portolitoj, eĉ agrokulturaj iloj kaj kuirejaj potoj, la tuta riĉaĵo, kiun ŝi heredis de siaj gepatroj. Se ŝi mem ne rajtas profiti de ĝi, oni devus almenaŭ kuratori ĝin por ŝia filo.

Dum ŝi turnis en siaj manoj la tabuletojn, hazardaj vortoj trafis ŝian okulon. 14 roboj el pura silko, 20 roboj el miksitaj silko kaj lano, 22 roboj el delikata lano, 10 linaj subtunikoj, 12 lanaj subtunikoj, 12 el miksitaj lino kaj lano... Ĉiuj el ŝiaj plej intimaj posedaĵoj forskuiĝis en senfina vico da ĉaregoj sur la pavimŝtonoj al Gaŭlujo, kaj eble en ĉi tiu momento fiere montras ilin iu tribestra edzino, kiu sciigas al ĉiuj, ke ŝi portas la subtunikon de Julia Agripina .

8 rubenaj kolĉenoj, el kiuj 6 kun samstilaj orelringoj  – en sia menso ŝi klare revidis la kolĉenon, kiun Domicio aĉetis por ŝi, kiam li fariĝis konsulo, por ke ŝi portu ĝin okaze de lia formala enposteniĝo. 46 eburaj statuetoj...  Ŝi ne kredas tion! Eburaj statuetoj – tiuj devas esti ŝiaj familiaj dioj... kaj inter ili estus tiu dancistino, kiun Ĝermaniko reportis el la oriento. Stranga aĵo laŭ Romaj okuloj, pro ties rondaj, malmolaj mamoj kaj tute mallarĝa talio, sed por Agripina  ĝi estis la objekto, kiun ŝi plej forte ligis kun sia patro.

Unu el la tabuletoj havis liston da nomoj. Kiuj estas tiuj? Ĉu sklavoj? Estis tiom da sklavoj en ŝiaj diversaj bienoj, ke ŝi ne konis ĉiujn persone. Ŝi turnis la tabuleton al la alia flanko, kaj jen grupo da nomoj, kiujn ŝi rekonis. Januaria , Alkasta , Cipro ... ĉu li ne estas la filo de Alkasta ? Ŝi portis lin tiel fiere al Agripina  por montri lin, kiam li naskiĝis... Moniko... sed kiel eblas, ke Moniko troviĝas en la listo? Li estas liberigito. Kompreneble, povus esti alia Moniko inter ŝiaj sklavoj... sed ne, tio estas tiel neofta nomo. Ŝi estis certa, ke tiu devas esti la sama Moniko, kiu estis ŝia sekretario ekde la jaro, kiam Domicio estis konsulo. Rekone al liaj servoj dum tiu jaro, ŝi liberigis lin je lia kvardeka naskiĝtago. Ne nur ŝiaj gesklavoj estis venditaj, sed spite al ĉia jura normo, eĉ tiuj, kiuj jam estis liberigitaj.

Agripina  fiksrigardis el blindaj okuloj super la arbopintoj de la suba ĝardeno. Ŝi vidis tiun vicon da ĉaregoj sur la longa vojo al Gaŭlujo, kaj apud la vagonoj la centojn da viroj, virinoj kaj infanoj poseditaj de ŝi, peze paŝantaj unu post la alia en katenoj. Ĉiuj membroj de ŝia domanaro, de la bienestroj kaj sekretarioj ĝis la kuirejaj servistoj kaj litoportistoj, estas disigitaj tra tiu fora lando, kie pluvas la tutan tempon kaj neĝas vintre, kie barbaroj kun vilaj kruroj kreskigas longajn lipharojn kaj drapiris Romajn togojn ĉirkaŭ siajn kolosajn korpojn.

Januaria  kaj Alkasta . Ne sufiĉis, ke ili estis torturitaj. Ili estis ankaŭ venditaj – sendube aparte de siaj infanoj. Ili restis kun ŝi de pli ol dek jaroj, de kiam ŝi edziniĝis kun Domicio. Nun, same kiel ŝi, ili estis ekzilitaj de sia hejmo, kaj oni forprenis de ili iliajn infanojn. Estas vere, ke ili estas nuraj sklavoj – kaj tamen Agripina  estis vidinta Alkasta n kun ŝia bebo. Ŝi povis imagi ŝian kordoloron. Dum ŝi malfermis siajn leterojn, la kolerego de Agripina  donis al ŝi forton, sed nun, kvazaŭ ŝi spektus tragedion en teatro, finfine ŝiaj larmoj superfluis.

2

La juna sklavo, tiel alta kaj senkarna, ĉiam pensigis Agripina n pri Pajno. Super la talio li estis homo, tamen multe tro osteca por ke oni supozu lin dio, sed liaj kruroj sub la tuniko estis harkovritaj kiel tiuj de kapro. Li gratis sian postaĵon per unu mano, dum per la alia li puŝis flanken la fenestroklapojn por enlasi la posttagmezan lumon. “Ĉu vi bezonas ion ankoraŭ, mia sinjorino?”

“Ne, tio estas ĉio ĉi-momente.”

Kaprokruroj retiriĝis al la alia fino de la biblioteko, dum Agripina  malfermis la altan libroŝrankon, kiu staris en la plej proksima el kvar alkovoj. Ĉi tiu ŝranko enhavis biografiojn, kaj ŝi kontente rigardis la vicojn da volvaĵoj orde aranĝitaj unu apud la alia. Admirante siajn bone organizitajn librobretojn, ŝi spertis preskaŭ fizikan sensaĵon de trankviliĝo. Ŝi sentis, ke la agitiĝo kaŭzita de la letero de Gajo solviĝas dum ŝi staras tie.

Kiam ŝi unue transloĝiĝis en la domon, ŝi trovis la bibliotekon en hontiga stato de konfuzo. La librojn oni senpolvigis prepare al ŝia alveno, sed oni tiam reŝovis ilin sur la bretojn tute senorde: biografiojn, poezion, filozofion, historion, fantaziojn, juron, studojn pri aliaj landoj, ĉiujn miksitajn kune. Agripina  donis al si mem la taskon ordigi la volvaĵojn, kunmeti ĉiujn volumojn de la sama verko, kaj aranĝi ilin laŭteme en la ŝrankoj kaj librujoj. La laboro estis nur duone kompletigita; centoj da volumoj ankoraŭ atendis ekzamenadon kaj klasadon.

Dum ŝi laboris en la biblioteko, la pensoj de Agripina  ofte vagis al ŝia frato Nerono. Ankaŭ li restis plurajn jarojn en ĉi tiu domo, kaj same kiel ŝi li sendube pasigis multajn horojn esplorante tiujn samajn volvaĵojn. Ŝi imagis lin sidanta en ĉi tiu ĉambro, kiel ankaŭ ŝi nun faras, rigardante eksteren super la maro tra la malfermitaj fenestroklapoj. Ŝi demandis sin, kiujn el la centoj da skribovolvaĵoj li tenis en siaj manoj, enspirante la rezinan odoron de cedra oleo, kiu estis ligita en la menso de Agripina  kun bibliotekoj kaj malnovaj libroj. Sed verdire ŝi ne sufiĉe bone estis koninta Neronon por povi diveni liajn gustojn rilate al legaĵoj.

El siaj tri fratoj, Agripina  de ĉiam sentis malplej da fratina amo al Nerono. Neniam dum ŝiaj infanaj jaroj li loĝis kun sia familio. En ŝiaj plej fruaj memoroj li jam gastis ĉe onklo Druso, kaj sekvis lian ekzemplon pri mokado kaj ĉikanado de kompatinda onklino Livila . Kiam ŝi renkontis lin en familiaj okazoj, li ĉiam ŝajnis al ŝi alta kaj distanca, ne pli parenca al ŝi ol iu ajn el ŝiaj multenombraj kuzoj – li ja havis naŭ jarojn pli ol ŝi. Malkiel ŝia dua frato, Druso, li neniam montris ian ajn intereson pri siaj pli junaj fratinoj.

Loĝante nun en la sama domo, kien ankaŭ li estis ekzilita de Tiberio, Agripina  la unuan fojon sentis sin pli proksima al sia frato. Dum ŝi estis en la biblioteko, ŝi emis ekpensi pri li, se ne precize kun ŝato, almenaŭ kun komprenemo. La alia okazo, kiam ŝi ofte pensis pri Nerono, kvankam tute kontraŭvole, estis dum la nokto. Laŭ tio kion ŝi aŭdis, mortis ŝia frato ie en ĉi tiu domo perforte, eble propramane. Ŝia timo estis, ke tio estus povinta okazi en la ĉambro, kie ŝi mem dormas, kaj por eviti tiun eblecon, ŝi rifuzis la ĉambron, kiun oni jam pretigis por ŝi antaŭ ŝia alveno. Ŝi insistis pri alia ĉambro, malpli granda, kiun malpli verŝajne, laŭ ŝia supozo, Nerono estus elektinta por si mem. Ŝi neniam kuraĝis enketi pri tio inter la gesklavoj. Voĉe esprimi siajn timojn signifus agnoski ilin, kaj eble ankaŭ inviti ilin realiĝi. Racie ŝi sciis, ke la cindroj de Nerono jam estis trovitaj kaj ke ili nun ripozas en la familia maŭzoleo en Romo, do estas neniu risko, ke lia fantomo ankoraŭ vagas tra ĉi tiu domo. Sed kiam ŝi kuŝis en sia malluma litoĉambro, ŝian racian menson venkis pli primitivaj timoj. Ŝi ĉiam igis unu el la sklavinoj dormi sur pajlomatraco en la angulo, kvankam ŝi sciis, ke se Nerono decidos viziti sian fratinon, li ne rezignos pri tio pro la ĉeesto de unu terurita servistino.

Kion ŝi devus fari, ŝi pensis, estus dediĉi sian restadon en ĉi tiu domo por informiĝi precize kiel Nerono mortis. Tio ŝajnis bona ideo dum la suno briladis, sed kiam ombroj komencis ŝteliĝi tra la ĉambroj, la morto de ŝia frato estas evento, pri kiu ŝi ne deziris detale mediti. Kiam krepuskiĝis, ŝi neniam restis en la biblioteko, kie altaj librobretoj staris silente en senlumaj alkovoj, sed preferis elekti unu-du librovolvaĵojn kaj sidi en la studoĉambro, kie lampoj brilis sur kolorriĉajn murpentraĵojn, kaj deĵoris du sklavoj. Kiu scias, kiaj minacaj potencoj povus vekiĝi, se ŝi rekirlos la pasintecon?

La keston de onklo Klaŭdio oni sendis supren de la ŝipo la postan matenon. Agripina  permesis al si unu fojon rezigni pri sia kutima rutino. Matene je ĉi tiu horo ŝi normale devus studi – sed kiu povus koncentriĝi pri teksto de Livio, kiam tuta skatolo da regalaĵoj atendas ŝian esploradon? Ŝi ordonis, ke oni portu la keston en la larĝan enirhalon, mendis tason da vino, kaj rifuzinte helpoproponon de la sklavestro, ŝi turnis la sesdentan ŝlosilon. La ŝlosilo turniĝis glate en la seruro tri fojojn, kvar fojojn, kaj sen eĉa grincado leviĝis la kovrilo.

Ŝi forprenis la supran tavolon de pajlo, kaj la unua afero, kiu trafis ŝiajn okulojn, estis almenaŭ deko da bonkvalitaj roboj, kelkaj el lano, kelkaj el lino, unu el silko. La roboj ne estis novaj, fakte ŝi rekonis ilin kiel la proprajn. Klaŭdio evidente elektis ilin por ŝi antaŭ ol ŝiaj ceteraj posedaĵoj estis forportitaj al Gaŭlujo – aŭ, pli verŝajne, ne Klaŭdio mem, sed lia nova juna edzino, Mesalina . Agripina  estis certa, ke ŝi rekonas la manon de Mesalina . Interalie estis robo el safrankolora lino, kiun Mesalina  admiris, kiam Agripina  faris al ŝi formalan viziton nelonge post ŝia edziniĝo al Klaŭdio.

Varmigis ŝian koron ne nur la donaco, sed la atento, kiun ŝia onklo dediĉis al ĝia preparado. La kesto estis plena ĝisrande de luksaĵoj, kiuj por Agripina  estis normalaj en ŝia antaŭa vivo, sed kiuj nun promesis al ŝi tagojn da plezuro. Krom vestoj, vino, konservaĵoj kaj ornamaĵoj, la plej granda parto de la enhavo konsistis el libroj, kaj tiujn certe elektis Klaŭdio mem. Ŝiajn gustojn li konis: estis kelkaj grekaj romanoj kaj iom da poezio, sed ĝenerale ŝi ĉiam preferis historiojn kaj biografiojn. Interalie, li skribis al ŝi iom pardonpete en sia letero, li sendas al ŝi sian historion de la Intercivitana Milito, kiun li verkis dum la jaroj, kiam Tiberio estis imperiestro. Tiutempe li ne havis multon por fari krom fermi sin en sia kampara vilao, studante kaj verkante. Ĝuste kiel ankaŭ Agripina  nun faras.

Eble pro la vestoj kaj la plezuro vidi sin memorata de Klaŭdio, Agripina  ricevis la impulson kiun ŝi bezonis, por entrepreni aŭdacan, novan paŝon. Ŝi alvokis la sklavestron, Forbon. “Mi ricevis leteron hieraŭ de mia frato, la imperiestro. Li informas min, ke mi disponas pri portolito. Ĉu tio estas ĝusta?”

La sklavestro jesis per sia granda kapo, kiel peza bufo. “Jes, tio estas ĝusta, mia sinjorino.”

“Ĉu vi ricevis ordonojn rilate al la uzo de la portolito?” Agripina  ne volis rekte demandi la homon, ĉu ŝi rajtas eliri el la bieno.

“Ne, mia sinjorino”, Forbo diris, kun nuanco de ioma surprizo en sia voĉo. “Vi neniam petis ĝin ĝis nun.”

“Se estas tiel, venis la tempo, ke mi ekkonatiĝu kun miaj najbaroj. Diru al mi: kiu estas la ĉefa familio en Pontio?”

“Tiu estas Marko Pontio. Li estas la loka juĝisto, kaj li servas kiel pastro ĉe la templo de Jupitero. Lia edzino ne venas de ĉi tie – ŝi devenas el la ĉeftero. Ŝi servas kiel pastrino, kiam estas ceremonioj al Minervo kaj Junono.”

“Mi komprenas. Mi vizitos ilin ĉi-posttagmeze.”

“Tre bone, mia sinjorino. Mi aranĝos, ke oni sendu al vi la portoliton post la tagmanĝo.”

Klare Forbo vidas neniun malhelpon, ke Agripina  iros viziti siajn najbarojn. Ŝi tamen ne sentis sin tute sekura. Ŝi ne mirus, se Gajo provizus ŝin per portolito kaj portistoj, dum li samtempe malpermesus, ke ŝi foriru el la bieno – li povus trovi tion amuza. “Sciigu la gardistojn, ke mi eliros.”

“Tre bone, mia sinjorino.” Forbo forlasis la ĉambron.

Agripina  devis klini sian kapon por eniri la portoliton. Estis malfreŝa odoro de la matraco, kaj la kusenoj estis malmolaj kaj malkomfortaj. La kurtenoj estis malhelverdaj interne, sed paliĝintaj ĝis verdece flava koloro ekstere. Ĝi aspektis kiel iu ajn el la malgrandaj portolitoj, kiajn oni vidus ĉiutage troteti tra la stratoj de Romo, tute malsimilaj al la imponaj veturiloj, en kiuj ŝi kutimis vojaĝi. La kvar portistoj ne surhavis uniformon, sed almenaŭ oni elektis kvar homojn de la sama alteco, ŝi rimarkis, kiam ili levis la portoliton sur siajn ŝultrojn.

De kiam ŝi parolis kun Forbo pli frue tiumatene, ŝian plezuron pro malpakado de la kesto anstataŭis sento de maltrankvilo. Kvankam ŝi singarde sendis lin por averti la gardistojn, ke ŝi eliros, ŝi tamen ne povis liberigi sin de la timo, ke kiam ŝi atingos la pordegon, oni resendos ŝin antaŭ la okuloj de la tuta domanaro. Ŝi ne deziris ŝajni nerva aŭ tro humila, aliflanke estis grave ne malamikigi siajn gardistojn per aroganta sinteno. Ŝi devos rideti al ili afable, kiel sinjorino eliranta al sia posttagmeza promeno, kun nenia sugesto ke ili havas la povon malhelpi ŝin.

Post momento Agripina  trovis sin ekster la pordego, rigardante kun ĝuo la printempajn florojn, kiuj kreskis ĉe ambaŭ flankoj de la pavimita vojo. Finfine ŝi rajtis anstataŭigi sian artefaritan rideton per vera rideto de plezuro pro la neatendita ŝanĝo en sia situacio. Unue la desegnaĵo de Lucio, tiam la kesto de oĉjo Klaŭdio, kaj nun ĉi tio, ŝia unua ekskurso ekster la pordego de kiam ŝi alvenis. Ŝi glatigis sian robon sur siaj genuoj, sian preferatan robon el marverda lano. Ĝi estis travivinto el ŝia antaŭa vivo, inter la unuaj aferoj kiujn ŝi trovis, kiam ŝi forprenis la pajlon el la kesto tiumatene.

La vojaĝo ne daŭris longe, kaj baldaŭ la portistoj veturigis la liton tra la stratoj de malgranda urbo. Ĝi aspektis sufiĉe vigla kaj homplena, kaj iom pli granda ol Agripina  atendis. Laŭ la flankoj de la ĉefa placo staris la samaj publikaj konstruaĵoj, kiujn oni trovus ie ajn en Italujo: la baziliko, du temploj, kovrita bazaro. Ekster la baziliko estis statuo de Tiberio. Agripina  ricevis ŝoketon malagrablan pro tiu subita renkontiĝo kun sia praonklo, pie vestita kun la kapo vualita, eble iom pli dika ol li estis, kiam ŝi laste vidis lin, sed tamen kun pli-malpli la sama aspekto, kiun ŝi memoris. Tiberio: la homo kiu ekzilis kaj malliberigis ŝian patrinon, ŝian avinon, kaj ŝiajn du fratojn. Ankaŭ ŝia frato Nerono certe vidis tiun statuon, Agripina  pensis. Devis esti frenezige por li retrovi la homon, kiu respondecis pri lia ekzilo, ĉiufoje kiam li venis en la urbon.

Ideo venis en la kapon de Agripina : ideo, kiun ŝi jam pripensis plurajn fojojn, sed neniam havis sufiĉan kuraĝon por realigi. Estus tro timige esplori la neresponditajn demandojn pri la morto de Nerono, dum ŝi troviĝas en tiu preciza loko, kie la afero okazis. Sed ekstere, malproksime de la domo, estus eble enketi pri la afero sen konscio pri la fantomo de Nerono ŝvebanta en la ombroj. En ĉi tiu urbo certe loĝas homoj, kiuj antaŭe konis ŝian fraton, kaj kiuj povos diri al ŝi, precize kiel lia vivo venis al fino. Kaj tiam ŝi skribos al Gajo leteron amikan, tute ne aludante al ĉiuj malagrablaj aferoj kiuj pasis inter ili, por informi lin pri sia malkovro, kiel Nerono mortis. Ŝi ne petegos lian pardonon, nek permeson reveni al Romo. Nur mallongan amikeman leteron, por doni la simplajn faktojn, kiujn Gajo certe deziras scii.

La domo de la familio Pontio estis post angulo de la ĉefa placo. Se estus iu ajn demando, kiu estas la unua familio sur tiu ĉi insulo, ilia enirpordo inter paro da kvadratformaj kolonoj kun luksaj kapiteloj lasis la aferon ekster ĉia dubo. Kaj tamen, kvankam ĝi estis tre impona, la enirejo ne estis sufiĉe larĝa por enlasi portoliton, do la portistoj mallevis la stangojn ĝisteren por ke Agripina  elpaŝu. Farante tion, ŝi estis ŝokita pro la konstato, ke du el ŝiaj gardistoj estis akompanintaj ŝin, sekvinte la portoliton piede. Bonŝance ili ne indikis, ke ili intencas eniri la domon kun ŝi; ŝajne ili atendos en la strato. Sed kion pensos ŝiaj gastigontoj, ke gardistoj deĵoras ekster ilia domo, kie ĉiuj urbanoj vidos ilin?

La pordon malfermis pordisto, kiu direktis Agripina n en la enirhalon. Ĝi estis elegante pentrita laŭ malnova stilo kvazaŭ marmoraj paneloj, kaj gracia loĝio ĉirkaŭis la murojn ĉe la nivelo de la unua etaĝo, kiu supozeble kondukis al la supraj ĉambroj. La impreso estis digna kaj solena, kaj indikis al malnova riĉeco. Kiu ajn estas Marko Pontio, Agripina  vidis, ke ŝi ne malhonoras sin per ĉi tiu vizito. Tute male: ŝi estus devinta veni pli frue.

Marko Pontio ne tuj aperis, kaj dum ŝi atendis Agripina  ekzamenis liajn familiajn diojn, kiuj estis ekspoziciataj malantaŭ la malfermitaj pordoj de inkrustita montroŝranko en la formo de miniatura sanktejo kun kanelitaj lignaj kolonoj. Finfine li hastis en la halon, mezaĝa viro ankoraŭ ĝustiganta la faldojn ĉe la ŝultro de sia togo. Agripina  rimarkis la larĝan purpuran strion, kiu montris, ke li apartenas al la senatana klaso. “ Julia Agripina , mi estas honorata ricevi vian viziton. Permesu al mi gvidi vin al la manĝosalono.” Li direktis ŝin tra unu el la pordoj, kiuj kondukis ekster la halon, klarigante: “Mia edzino baldaŭ estos kun ni. Ŝi tute konfuziĝis pro la informo, ke ni ricevas viziton de la fratino de la imperiestro, kaj ŝi promesis aperi tuj, kiam ŝi igis sin prezentebla.” Li parolis kun la memfido de homo, kiu kutimas teni la unuan lokon en sia propra malgranda mondo.

Agripina  sekvis sian gastiganton en la manĝosalonon kaj akceptis lokon sur unu el la divanoj, dum li ordonis al la sklavoj alporti vinon. Ne longe poste, lia edzino envenis kun sia filino, knabino ĉirkaŭ dekkvar-jara. Ambaŭ estis vestitaj per roboj el delikata lano kun glimeto de silko. La edzino portis pezan kolĉenon el ametistoj, dum tiu de la filino estis el perloj. Kaj la patrino kaj la filino estis iom tro lukse vestitaj por ordinara posttagmezo, kiun ili certe intencis pasigi hejme. Tio estis agrabla por Agripina . Ĝi montris, ke eĉ se ŝi estas ekzilito, por ili ŝi tamen estas grava gasto, kiun ili deziras impresi.

La paro ne estis homoj, kiuj vekis iun ajn intereson en Agripina , des pli ĉar ili aĝis almenaŭ dek kvin jarojn pli ol ŝi. Sed ili ŝajnis sufiĉe amikemaj, kaj ĉar ili verŝajne estis la solaj homoj en Pontio, kiuj eĉ alproksimiĝis al ŝia rango, estus saĝa afero starigi kun ili bonan rilaton. Vidinte kiel Livia  kutimis trankviligi nervemajn vizitantojn, kvankam Agripina  ĉi-okaze estis mem la vizitanto, ŝi ludis la rolon de afabla gastiganto. Ŝi malkovris, ke la patrino nomiĝas Celia , kaj ke ŝi ne naskiĝis en Pontio. Ili havas tri infanojn: du filinojn kaj pli aĝan filon, kiu, laŭ ilia fiera informo, estas oficiro kun la legio Aŭgusta II en Ĝermanujo.

Agripina  volis profiti de tiu promesplena enkonduko por mencii la rilaton de sia propra familio kun la legioj en Ĝermanujo, kiam la pordo subite malfermiĝis kaj knabino proksimume dek-jaraĵetis sin en la ĉambron. “Panjo, kio okazas? Kion faras tiuj soldatoj ekster la ĉefpordo?”

“ Tinila !” diris ŝia patro. “Ĉu vi ne vidas, ke ni havas gaston?”

Sed Tinila  jam abrupte haltis pro la lastminuta konstato, ke ŝiaj gepatroj ne estas solaj.

Celia  komencis pardonpeti, sed Agripina  ridetis al la knabino. “La soldatoj estas kun mi”, ŝi diris. “Ĉu ili konsternis vin?” Eble la afero ne estas tiel malbona kiel ŝi timis. Al la familio Pontio, la soldatoj eble ŝajnas ne eskorto de malliberulo, sed pli ĝuste la gardistoj konvenaj por la fratino de la imperiestro.

Antaŭ ol Agripina  povis repreni la temon, kiu estis interrompita pro la subita erupcio de Tinila  en la ĉambron, Pontio kaptis la konversacian iniciaton. “Kaj kiel vi ĝuas la vivon ĉie tie en Pontio?”

Seniluziigis Agripina n la ŝanĝo de temo, sed ŝi nepre devos sekvi, kien ŝia gastiganto kondukas. “Ĝi estas tre bela loko. La perspektivoj estas mirindaj.”

“Estas amaso por vidi”, Celia  diris. “Kiam mi unue alvenis ĉi tien, mi pensis: Ho, kiel eteta loko – mi ne scias, kiel mi sukcesos plenigi miajn tagojn. Sed nun mi ĝuegas loĝi ĉi tie. Estas festivalo aŭ simile preskaŭ ĉiumonate, kaj komikaj aktoroj venas de la ĉeftero.”

La pli aĝa filino ĝis nun restis silenta, sed pro la mencio pri aktoroj ŝia vizaĝo ekbrilis. “Ni vidis vere bonegan teatraĵon la pasintan jaron. Ĝi estis pri Circo, kiam ŝi transformis la maristojn de Uliso en porkojn.”

“ Pontina !” diris ŝia patro. “Ne estas permesinde, ke vi knabinoj ĝenu nian vizitantinon. Se vi parolos denove, mi devos sendi vin al via ĉambro.”

Kompatinda knabino, Agripina  pensis, ŝi aspektas sufiĉe inteligente. Ne povas esti ekscita vivo por ŝi, kaptita en malgranda urbo en malgranda insulo. “Ho ne, estas tute en ordo”, ŝi trankviligis la gepatrojn. “Kiom aĝa vi estas?” ŝi demandis Pontina n. “Mi supozas, ke vi baldaŭ edziniĝos, ĉu ne?”

Celia  ridetis fiere. “Jes, ni jam aranĝis la fianĉiniĝon, kun la filo de mia kuzo, Manio Celio, en mia devenurbo Sinueso.”

“Kaj jam delonge ili devus geedziĝi”, Pontio aldiris. “Tuj kiam ŝia patrino sukcesos konvinki sin disiĝi de ŝi.”

Celia  ridetis, sed Agripina  sensis la streĉan etoson. Ŝi serĉis alian ĝentilan demandon, kiam Pontio diris: “Nun kiam venis la printempo, mia edzino certe estos tre kontenta ekskursigi vin tra la insulo. Ĉu vi jam vizitis la grotojn?”

“Ankoraŭ ne”, Agripina  respondis, kvazaŭ ŝi estus veninta al Pontio nur por ferii kaj ĝui la vidindaĵojn. “Mi tre ŝatus vidi ilin.”

Estis paŭzo. Ĉu Nerono renkontis ĉi tiujn homojn, kiam li estis sur la insulo, Agripina  demandis sin. Ŝi apenaŭ povis imagi lin kuŝi surdivane por interŝanĝi ĝentilaĵojn. “Ĉu vi iam renkontis mian fraton, kiam li loĝis ĉi tie?” ŝi demandis. “Neronon Julion?”

Dum Agripina  okupis la paron per konversacitemoj banalaj kaj sendanĝeraj, ili senstreĉiĝis, sed je tiu demando ili ambaŭ rigidiĝis. Regis silento. Celia  direktis timeman rigardon al sia edzo, kiu forturnis sin kaj kriis al la sklavo, ke li verŝu pli da vino. Tiam li returnis sin por alfronti Agripina n. “Ĉu via frato? Ĉu li estis en Pontio? Ne, mi ne kredas, ke ni iam ajn renkontis lin.”

“Tio estis antaŭ pluraj jaroj – antaŭ ok, aŭ naŭ. Mi ŝatus malkovri, precize kio okazis al li.”

“Kial, ĉu trafis lin akcidento?” Pontina  demandis.

“ Pontina ! Iru al via ĉambro. Kaj ankaŭ vi, Tinila .”

La du knabinoj ekstaris, kaj ankaŭ Agripina , sekvante ilian ekzemplon, leviĝis. “Mi tre ĝuis renkonti vin. Mi volonte reciprokos vian gastamon en mia vilao.”

“Dankon. Ni nepre profitos de via afabla propono”, Pontio diris, per tono kiu sugestis, ke li havas nenian intencon akcepti la inviton. Kaj efektive, kiu sanmensa homo vizitus la hejmon de ekzilito?

Agripina  reveturis en sia portolito kun la koro batanta pli vigle ol ĝi faris de monatoj. Ŝajnis al ŝi, ke ŝiaj okuloj brilas, ŝiaj vangoj ruĝas, kvazaŭ ŝi pasigis la posttagmezon spektante iun ekscitegan spektaklon ĉe la amfiteatro anstataŭ interŝanĝi ĝentilaĵojn kun ordinara, mezaĝa paro. Kvankam finiĝis iom abrupte ŝia vizito al Pontio kaj lia edzino, la nura fakto iri ekster la vilaon kaj renkonti novajn homojn skuis ŝin el la nebulo de apatio, kiu envolvis ŝin de kiam ŝi alvenis sur la insulon. Nun, ŝi decidis, venis la tempo por organizi sian vivon.

Tuj kiam ŝi revenis, ŝi alvokis Forbon. “De kiam vi laboras ĉi tie en la vilao?” ŝi demandis.

“Ne longe, mia sinjorino. Oni sendis min ĉi tien nur naŭ tagojn antaŭ via alveno.”

Naŭ tagojn, Agripina  pensis. Tio devas signifi, ke Gajo komencis plani ŝian ekzilon eĉ antaŭ la alfronto en Mevanio. “Ĉu nur tiom?” ŝi demandis. “Kiu estis ĉi tie antaŭe?”

“Neniu. La domo estis fermita de jaroj. Mi pardonpetas, se vi ne trovas ĝin en kontentiga stato, mia sinjorino, sed vi ne povas imagi, en kia malordo ĝi estis, kiam oni remalfermis ĝin. Estis birdoj, kiuj konstruis siajn nestojn en la halo – ni havis nur kelkajn tagojn por redekoracii ĝin, kaj la ĝardeno estis tute superkreskinta...”

“Kiel longe la domo restis sen loĝantoj, ĉu vi scias?”

“Oni diris al mi, ok jarojn.”

“Ĉu vi scias, kiu loĝis ĉi tie antaŭe?”

“Ne, mia sinjorino.”

Li ne sciis, sed Agripina  jes. Antaŭ ok jaroj ŝia frato mortis, aŭ estis mortigita, aŭ ĉiuokaze lia vivo iel finiĝis.

“Do la sklavoj estas ĉiuj novaj, ĉu? Ĉu ne estas iu ajn, kiu memoras la homon, kiu loĝis ĉi tie pli frue?”

“Ne inter la domsklavoj, mia sinjorino. Sed la bieno funkcias la tutan tempon, la olivarbejoj, la vinberejoj. La bienestro estas ĉi tie de longe – eble li scias.”

“Sendu lin ĉi tien al mi.”

La bienestro envenis, ĵetante singardajn okulumojn al la tablo kaj taburetoj kvazaŭ ili povus kunbandiĝi por ataki lin. Li portis kun si la odoraĉon de la bovinejoj kaj kokinejo. La haladzo ŝajnis fonti el lia pelerino, kiu estis preskaŭ kungluita de graso kaj malpuraĵoj.

“Demetu vian mantelon, kaj donu ĝin al la sklavo”, Agripina  instrukciis. “Estonte vi surmetos puran tunikon antaŭ ol vi venos paroli kun mi.”

“Jes, mia sinjorino”, li murmuris malvolonte.

“Vi rajtas preni la necesan sumon el la kontolibroj por aĉeti novan.”

Tiam li rektigis sin. “Dankon, mia sinjorino.”

“Ĉu vi estas liberulo aŭ sklavo?”

“Mi estas libera, mia sinjorino. Mi ŝparis por tio, sed tiam, antaŭ ol mi kolektis sufiĉe por aĉeti mian liberecon, oni diris al mi, ke mi fariĝos la nova bienestro. Kaj tiam post kelkaj jaroj mi havis sufiĉe por elaĉeti min.”

“Kaj kiam tio okazis?”

“Antaŭ dek kvin jaroj, mia sinjorino.”

Dek kvin jaroj! Tio estis longe antaŭ ol Nerono estis sendita ĉi tien.

“Ĉu vi memoras la lastan homon, kiu loĝis en ĉi tiu domo?”

“Tiun junulon. Mi vidis lin foje marŝi laŭlonge de la krutaĵo. Laŭ tiu sama vojeto, kie ankaŭ vi promenas, mia sinjorino.”

Tio estis malagrabla surprizo por Agripina . Kompreneble estas neeble kaŝi ion ajn de siaj gesklavoj, kaj ŝi sciis, ke la ĉefa tasko de ŝiaj virinoj, dum ili vestas ŝin kaj aranĝas ŝian hararon, estas kontroli ŝiajn movojn. Sed ial neniam venis al ŝi la penso, ke ankaŭ la bienaj sklavoj, la plugistoj kaj la ĉevalejaj buboj, rigardas ŝin dum ŝi ekzercas sin ĉiumatene.

“Ĉu vi povas klarigi al mi, kio okazis al tiu junulo? Ĉu li foriris aŭ...”

“Li mortis, mia sinjorino.”

“Ĉu vi iam aŭdis, kiel li mortis?”

Li mallevis siajn okulojn. “Mi ne scias, mia sinjorino.”

“Ĉu oni avertis vin ne paroli pri tio?”

La viro paŝis malantaŭen kun timigita esprimo. “Mi estas nur la bienestro. Mi ne scias ion ajn pri aferoj, kiuj okazas ĉe la domo.”

Agripina  vidis, ke ŝi devas paŝi prudente. Oni avertis tiun viron, ke li tenu la buŝon fermita, kaj por sia propra sekureco, tion li intencas fari. Kian diferencon tio signifas por li, ĉu la imperiestro estas Tiberio, aŭ Gajo, aŭ iu ajn alia? Iel ŝi devas konvinki lin, ke neniu punos lin, se li respondos al ŝiaj demandoj. “Ĉu vi scias, kiu mi estas?” ŝi demandis.

“Vi estas la fratino de la imperiestro.”

“Ĝuste. Mi estas fratino de la imperiestro, kaj tiu junulo, kiu mortis ĉi tie, estis nia frato.” Inspirite de subita ideo, ŝi iris al la ŝranko kaj prenis la leteron de Gajo. Kiel bonŝance, ke ŝi ne ĵetis ĝin en la karbujon, kiel ŝi preskaŭ volis fari. “Ĉu vi vidas ĉi tiun sigelon? Ĉi tiu letero venis de mia frato, la imperiestro. Li petis min informiĝi, kio okazis al nia frato Nerono, kiam li loĝis en ĉi tiu domo.”

La viro rigardis la sigelon kun mieno perturbata.

“Kaj kompreneble, estos rekompenco por iu ajn informo, kiun vi povos doni al ni.” Kio povus esti en la kesto de onklo Klaŭdio, kiu estus taŭga rekompenco al ĉi tiu viro kun lia bovineja odoraĉo? Sed liaj ŝultroj senstreĉiĝis – evidente tiu promeso de Agripina  estis pli persvada ol vaksobulo pendanta de ŝnureto. “Nu, aŭskultu min”, ŝi diris. “Kiam mia frato fariĝis imperiestro, li sendis unu el siaj funkciuloj al Pontio por trovi la cindrojn de Nerono. Antaŭ proksimume du jaroj.”

“Jes, mia sinjorino. Oficialulo venis ĉi tien kun kelkaj soldatoj, printempe antaŭ du jaroj – ne, antaŭ tri – kaj ili volis scii, kie estas la cindroj. Mi montris al ili la lokon, kie ili estis enterigitaj.”

“Do, vi ja scias ion pri la afero. Atentu, mi estas la fratino de Nerono. Mi volas scii, kio okazis al li – kaj ankaŭ la imperiestro volas scii.”

“Estis stranga afero, mia sinjorino... oni fermis la domon kaj forsendis ĉiujn sklavojn. Sed ni sciis, ke li ankoraŭ troviĝas tie – neniu vidis lin foriri, kaj restis la soldatoj. Ili kutime deĵoris ekster la elirejo de la bieno, same kiel ili faras nuntempe. Sed kiam la domo estis fermita, ili venis tien, kaj restis por gardostari ekster la pordo. Tio ŝajnis sensenca afero, gardi malplenan domon.”

“Mi komprenas. Daŭrigu.”

“Tiam, post kelkaj tagoj venis la kapitano por diri al mi, ke en iu trankvila angulo de la bieno mi pretigu la lignon por funebra ŝtiparo. Li diris, ke mi ne disanoncu la aferon. Mi igis la sklavojn aranĝi ĝin en la senarbejo.”

“Ĉu vi vidis la kadavron?”

“Oni ordonis al ni ĉiuj foriri, post kiam ni konstruis la ŝtiparon. Mi vidis fumon leviĝi inter la arboj, sed mi restis je distanco. Kaj tiam la postan tagon oni donis al mi vazon – ordinaran malnovan vazaĉon el la kuirejo. Eĉ hundon mi ne enterigus en tia aĵo, kaj oni diris al mi, ke mi enterigu ĝin ie for de la bieno. Mi pensis tion malĝojiga fino por tia belaspekta junulo. Li havis ankaŭ amatinon.”

“Ĉu? Amatinon?”

“Post kiam oni ŝlosis la domon, ŝi ŝvebis la tutan tempon en la proksimeco plorante, ĝis la gardistoj forsendis ŝin. Li kutimis iri en la urbon por viziti ŝin.”

“Ĉu vi konas ŝian nomon? Ĉu ŝi ankoraŭ troviĝas ĉi tie sur la insulo?”

“Kompreneble jes, mia sinjorino. Neniu naskiĝinta sur la insulo foriras. Ŝi estas Aceronia Pola .”

3

“Kio okazas? Kial vi haltis?” Agripina  tiris flanken la kurtenojn de la portolito kaj vokis al la ĉefportisto.

Kiam la homoj mallevis la liton surgrunden, fulme trafis Agripina n momento de pura paniko. Kial ili haltis ĉi tie, tute senkiale, en la plej dubinda parto de la urbo? Ĉu ili ricevis ordonojn? En ĉi tia loko, la oportuna malapero de maloportuna ekzilito lasus eĉ ne spureton.

La ĉefportisto aperis ĉe la flanko de la portolito. “Mi bedaŭras, mia sinjorino, ni devos atendi. Estas ĉarego antaŭ ni, kiu blokas la vojon.” Li devis ripeti siajn vortojn tri fojojn, antaŭ ol Agripina  sukcesis deĉifri ilian signifon el lia apenaŭ komprenebla dialekto. Ŝi kliniĝis eksteren, kaj vidis du virojn, kiuj malŝarĝis amforojn kaj stakigis ilin sur la trotuaro ekster vinvendejo. En sia antaŭa vivo ŝi havis liktoron por liberigi la vojon – sed en sia antaŭa vivo ŝi ne estus veturinta tra stratoj tiel mallarĝaj, ke apenaŭ estas spaco eĉ por unusola ĉarego. Ŝi kapjesis, fermis la senkolorajn kurtenojn, kaj rekuŝiĝis por kapti sian spiron post sia momenta timego. Iom post iom ŝi ekkonsciis pri malagrabla odoro, akra kaj truda fiodoro, la odoraĉo de urino. Ŝi rigardis ĉirkaŭen, serĉante la fonton, eĉ flaris siajn ŝimajn kusenojn, antaŭ ol ŝi ekkomprenis, ke ie proksime devas esti fulista laborejo.

Finfine ŝi sentis, ke la portistoj denove levas la liton sur siajn ŝultrojn. Ili veturigis ŝin tra mizera kvartalo de butiketoj kaj metiejoj, kie resonadis la frapfrapa tintado de marteloj kontraŭ metalo. La portistoj devis halti du-tri fojojn por demandi pri la ĝusta vojo, antaŭ ol ili atingis homplenan straton inter du vicoj da vendejoj. Ĉi tie troviĝis la kanaboteksistoj, la ŝnuristoj, la matracofaristoj, kaj aliaj similaj metioj. Tra malfermitaj pordoj Agripina  vidis virojn laborantaj ĉe teksiloj, dum ekstere sakoj da kanabo aŭ lino blokis la mallarĝajn trotuarojn. Klientoj promenis laŭ la vojo, grupoj de viroj sidis sur malaltaj taburetoj ekster la vendejaj pordoj por trinki vinon kaj klaĉi, virinoj kaŭris laŭ la trotuara rando por pretigi legomojn, kaj infanoj kaŭris por malpli higiena celo.

Ĉiuj el ili, ĉu viroj, virinoj aŭ infanoj, rigardis kun scivolo la portoliton alproksimiĝantan. En ĉi tiaj stratoj ne ofte vidiĝis portolito, eĉ ne tiel eluzita ekzemplero kiel tiu, kiun nun posedis Agripina . Aperis ŝanĝo en iliaj vizaĝoj dum ili konsideris ŝin. Iliaj mienoj akiris malafablan esprimon, kaj ili fiksrigardis ŝin silente dum ŝi preterpasis. Ilia malamikeco, laŭ ŝia supozo, direktiĝas ne tiom kontraŭ ŝi kaj la portolito, kiom kontraŭ la du soldatoj, kiuj sekvas ĝin.

“Kie loĝas Aceronia Pola ?” la ĉefa portisto vokis al grupo de viroj, kiuj sidis ĉirkaŭ ludtabulo ekster vendejo. Tuj la tuta grupo senstreĉiĝis, kvazaŭ tiu banala demando iel nuligas la minacon sugestitan pro la invado de portolito kaj soldatoj en ilian straton. “Post ankoraŭ du pordoj”, unu el ili revokis. “Ĉu vi vidas tiun pordon kun la herboj pendantaj ekstere por sekiĝi?”

Ankaŭ Agripina  resereniĝis kaj permesis al si ripozi sur la kusenoj. Ŝi sciis, ke ŝi estus devinta alvoki Aceronia n Pola n, ke ŝi venu al la vilao. Tute ne konvenas, ke sinjorino de ŝia rango vagu en ĉi tiaj strataĉoj kun rubomonto ĉe ĉiu angulo kaj la risko, ke iu verŝos la enhavon de ĉambrovazo el unu el la supraj fenestroj. Sed verdire ŝi estis tiom entuziasmigita de sia ekskurseto antaŭ kelkaj tagoj, ke ŝi kaptis la unuan pretekston por nova vizito en la urbon. Post la tedaj tagoj, kiun ŝi travivadis dum la pasintaj kvin monatoj, ege ekscitis ŝin la vigleco, la koloroj, kaj la vario de la butikoj.

Kiam ili atingis la vendejon de Aceronia , la portistoj apogis la portoliton sur la grundon. Agripina  vidis malfermitan pordon kun la tabulo por sekiĝantaj herboj ĉe unu flanko, dum ĉe la alia lignan bretaron plenigis ruloj da netinkturitaj drapoj. Inter ili ŝi vidis la ombran internon de la vendejo. Ŝia unua impreso estis de arboj starantaj en malluma arbaro, sed dua rigardo montris aron da kusenoj pendantaj de la plafono, dum sub ili du viroj en malhelaj tunikoj remburis matracokovrilon per pajlo. Sammomente virino hastis el la butiko por bonvenigi ŝin. Ŝi estis malgranda, gracia homo, verŝajne en siaj fruaj tridekaj jaroj, orde vestita en flava lanrobo kun simpla kolĉeno el plataj ruĝaj gemoj. Evidente la komerco bone fartas. “Kion ni povas fari por vi hodiaŭ, mia sinjorino? Ĉu matracojn, litkusenojn, sofokusenojn...?”

“Ĉu vi estas Aceronia Pola ?”

“Ĝuste, mia sinjorino. La plej molajn matracojn en la urbo: anserplumoj, anserlanugo, lano...”

“Se vi kuŝos sur matraco de Pola , vi malaperos internen”, vokis gaje viro de la najbara pordo.

Agripina  ridetis por agnoski la ŝercon, kaj paŝis internen de la butiko. Ŝia afero kun Aceronia Pola  ne estas io por diskuti en la strato, kie ĉiuj najbaroj sentos sin liberaj aldiri sian opinion.

“Bonvolu sidi ĉi tie, mia sinjorino”, Pola  diris, tirante antaŭen tabureton. “Ĉu trinkaĵon?” Ne atendante respondon ŝi malaperis en la postan ĉambron, kie Agripina  aŭdis ŝin mendi vinon. Agripina  rigardis ĉirkaŭen scivole. En la malmultaj okazoj, kiam ŝi vizitis metiejon de skulptisto aŭ bronzaĵisto, oni bonvenigis ŝin kaj Domicion en eleganta ateliero kiel honorajn klientojn. Tra malfermita pordo ŝi foje ekvidetis korton, kie staris gigantaj blokoj da senforma marmoro, kaj viroj kun ledaj antaŭtukoj martelis aŭ pistis, aŭ hejtis kaldronojn. Sed neniam antaŭe ŝi trovis sin en ĉi tia loko kun sakegoj da fojno kaj pajlo, lano kaj plumoj, kuŝantaj sur terplanko. Laŭ la muroj estis bretoj, kiuj enhavis rulojn da kolora ŝtofo, kaj ĉe unu flanko, vico de timindaj hokoj, kudrilegoj kaj aliaj iloj de la matracfarista metio.

Kiam Pola  reaperis, Agripina  ekstaris kaj alproksimiĝis al ŝi. “Mi kredas, ke vi konis mian fraton”, ŝi diris per malalta voĉo. Ŝi rigardis la du virojn, kiuj firmigis la matracan remburaĵon per laŭtaj frapegoj de lignaj padeloj. “Neronon Julion”, ŝi aldonis, iom pli laŭte.

“Ho!” Pola  diris, kaj faris paŝon malantaŭen kontraŭ la vendotablon. Tiumomente envenis knabo kun pleto sur kiu estis du tasoj da vino. “Ni trinkos la vinon en la oficejo”, ŝi diris al li. “Iru vi por diri al Polina , ke ŝi venu prizorgi la butikon. Ĉi tien, mia sinjorino.”

Ŝi malfermis flankan pordon por montri tute malgrandan senluman ĉambreton, kiu unuavide ŝajnis esti ŝtopita de mebloj. La spacon preskaŭ tute plenigis kvadrata ligna tablo kaj altadorsa vimena seĝo premita kontraŭ la muro. “Mi petas vin sidiĝi, mia sinjorino”, Pola  diris, luktante por tiri la seĝon kun malfacilo el la malproksima flanko de la tablo. “Mi iros preni lampon.” Ŝi revenis post momento kun faldebla tabureto en unu mano, kaj en la alia oleolampo, kiun ŝi metis en niĉon. Ĝia lumo malkaŝis du bretojn laŭ la muro, kie troviĝis vicoj de skribtabuletoj, ĉiuj orde etikeditaj kaj ligitaj per ŝnureto. Sur la tablo estis freŝaj tabuletoj kaj bronza skatoleto, kiu entenis grifelojn kaj aliajn skribilojn.

Pola forigis la skribmaterialojn de la tablo kaj malaperis por preni la vinon. Ŝi revenis tenante la pleton per ambaŭ manoj, kaj piede puŝfermis la pordon malantaŭ si, “Pardonu, mia sinjorino, sed prefere ni ne diskutu tian aferon en la butiko. Precipe se ni ne deziras, ke ĉiuj en la strato sciu pri ĝi.”

“Mi plene konsentas. Mi estas Julia Agripina , la fratino de Nerono. Mi provas malkovri, kio okazis al li.”

“Mi ja esperis, ke mi havos la ŝancon paroli kun vi, mia sinjorino”, Pola  diris, verŝante la vinon. Ŝi proponis tason al Agripina ; ĝi estis el bonkvalita ruĝa argilo. Sendube ŝi honorigas la okazon per sia plej bona servico. “Kiam mi aŭdis, ke vi restas ĉe la vilao, mi demandis min, ĉu mi ne iru prezenti min. Sed pro la soldatoj ĉe la pordego kaj tiel plu...”

“Ne mirige, ke vi havis dubojn, ĉu veni por vizito. Mi ĵus eksciis, ke vi konis mian fraton, kiam li loĝis ĉe la vilao.”

“Ĝuste tiel, mia sinjorino. Mi ekkonis lin, kiam mi ĵus vidviniĝis. Okazis ĉi tiel: Nerono marŝis preter la butiko iun tagon, kaj li vidis min sidanta malantaŭ la vendotablo por kontroli la kontojn, do li envenis kaj petis tason da akvo. Li estis tiel amikema homo, tute ne distanca.”

“Ĉu vere?” Agripina  diris, iom surprizite. Tio ne sonis kiel la Nerono, kiun ŝi memoris, tiu kiu subtenis onklon Druso en lia mokado de onklino Livila .

“Kaj do tiam, nu, estis tiel, ke ni ambaŭ estis solaj. Mi perdis mian edzon kelkajn jarojn post nia geedziĝo kaj ankaŭ mian fileton, kaj Nerono loĝis tute sola en tiu grandega domo. Li diris al mi, ke li havas edzinon, sed laŭ lia priskribo de la situacio, oni geedzigis ilin kiam ili estis nuraj infanoj, kaj en liaj pensoj ŝi pli similis al fratino ol edzino.”

“Efektive li loĝis ĉe ŝia familio, kiam li estis knabo”, Agripina  diris. La edzino de Nerono estis Julia , la filino de Druso kaj Livila , sed tio ne estis sukcesa rilato. Julia  neniam pardonis Neronon, pro la maniero laŭ kiu li turmentis ŝian patrinon. Sendube tio estis afero, kiun li ne rakontis al Pola .

“Nu, ĉiuokaze, mi esperas, ke vi ne ricevos pri mi malbonan impreson, se mi diros al vi, ke mi ofte iris tien por pasigi la nokton kun Nerono en la domego. Mi estas libera virino, mi respektas min mem, sed kompreneble ne eblus pensi pri pli serioza rilato inter virino kia mi kaj viro kia li, eĉ se li estis ekzilito. Ne imagu, ke mi faris tion pro mono, ĉar mono ne estis. Li ĉiam traktis min bone, sed kompreneble en sia situacio li ne povis regali min aŭ simile. Estis nur tiel ke... ni feliĉigis unu la alian, por tiel diri. Ĉiuj najbaroj sciis – ne eblas kaŝi ion ajn en ĉi tia loko, sed ĉiuj sciis, kiu li estas, kaj do... eĉ se ili ne precize aprobis, ni diru, ke ili ne tiom forte malaprobis, kiel normale okazus.”

“Kiel longe vi konis lin?” Agripina  demandis.

“Iom malpli ol du jarojn. Sed tiam... unu el miaj najbaroj diris al mi, ke ŝipo enhaveniĝis, oficiala ŝipo el Romo. Li sciis, ke tio interesos min, ĉar kiam alvenis ŝipo el Romo, Nerono ricevis leterojn, kaj oni portis provizojn por la vilao. Do mi atendis, ke Nerono alvokos min, sed mi ne aŭdis ion ajn, kaj post kelkaj tagoj mi komencis maltrankviliĝi. Unue mi provis ignori tion, kaj mi diris al mi mem, ke certe baldaŭ venos de li mesaĝo, sed tiam iun matenon mi vekiĝis, kaj mi sciis, ke mi nepre devas iri al la vilao por informiĝi, kio estas okazanta. Mi ne normale iris tien matene, sed mi lasis unu el miaj viroj por prizorgi la butikon, kaj mi marŝis al la domego.

“La gardistoj ĉe la pordego kutimis enlasi min, sed kiam mi alvenis, estis novaj gardistoj, kiuj ne konis min, kaj ili diris, ke mi foriru. Mi petis ilin porti mesaĝon al Nerono, sed ili diris, ke tio ne eblas. Do tiam mi demandis, ĉu mi povos paroli kun la sklavestro, ĉar li scias, kiu mi estas, kaj ili diris, ke ne plu estas sklavestro, kaj ke la tutan domanaron oni forsendis. Do, mi demandis, Kie estas Nerono? Ĉu li foriris?  ĉar mi pensis, ke li ne povas esti sola en la domo sen sklavoj por prizorgi lin. Kaj unu el ili respondis: Vi ne volas scii, kio okazas ĉe la domo ĝuste nun. Simple malaperu kaj ĉesu pensi pri la afero.

“Nu, kompreneble, mi ne intencis, ke ili tiel facile liberiĝu de mi. Mi konis lokon pli malproksime laŭ la krutaĵo, kie mi povos grimpi malsupren, kaj estas vojeto laŭ la rando de la krutaĵo ĝis la ĝardeno, kaj tie troviĝas ŝtuparo ĝis la malantaŭa flanko de la domo. Mi ne grimpis ĝis la pinto – kiam mi alproksimiĝis al la supro, mi vidis, ke kelkaj gardistoj sidas sub la kolonaro, do mi reiris iomete pli malsupren. Sed mi ja vidis, ke ĉiuj fenestroklapoj estas fermitaj, kvazaŭ la domo estas neloĝata. Restis nur unu fenestro kun malfermitaj klapoj, kaj mi sciis, ke tio estas la ĉambro de Nerono. Kaj mi pensis: Kial restas tie gardistoj, se estas neniu en la domo?

“Finfine mi reiris al la gardistoj ĉe la enirejo. Mi diris al ili, ke mi estas la koramikino de Nerono, kaj mi petis ilin klarigi al mi, kio estas okazanta. Unu el ili diris, ke li rakontos tion al mi, se mi iros kuŝi kun li en la herbo, sed mi rifuzis. Kaj tiam li rakontis al mi ĉiuokaze. Li diris, ke Nerono estas en la domo, enŝlosita en sia ĉambro. Mi ne scias, kio donis al mi la ideon demandi – eble ĉar ĉiuj servistoj estis for – sed mi diris: Ĉu li ricevas manĝaĵojn?  kaj unu el ili diris: Sufiĉajn por vivteni muson.

“Mi ne sciis kion fari – nenio estis farebla. Finfine mi reiris al mia vendejo. Sed mi ne povis labori, mi ne povis fari ion ajn aŭ pensi pri io ajn, krom Nerono enŝlosita en tiu domego, fermita en unu malgranda ĉambro, kaj ricevanta nur kelkajn grajnetojn por manĝi. Mi reiris post kelkaj tagoj, kaj la gardistoj estis ankoraŭ tie. La postan fojon, kiam mi iris, ili estis forirontaj – ili estis ŝarĝantaj ĉaregon per siaj aĵoj por porti ilin malsupren al la haveno. Unu el ili diris al mi, ke Nerono estas morta – pendumita. Mi ne demandis pli – mi ne volis aŭdi la detalojn. Iugrade estis preferinde pensi, ke li mortis rapide per pendumado anstataŭ etendi la situacion dum monatoj.”

Regis silento dum la du virinoj pripensis la lastajn tagojn de Nerono. Post iom da tempo Agripina  diris: “Ĝis nun ne estas klare al mi, ĉu li mortigis sin mem aŭ estis mortigita.”

“Ankaŭ mi ne scias. Eble la soldatoj estus povintaj diri tion al mi, sed mi ne volis scii. Kaj fakte estis la sama afero, ĉu li mem faris, ĉu iu alia faris tion al li. Ambaŭkaze la afero estis trudita al li. 25-jaraĝa. Li estus povinta ankoraŭ ĝui jarojn da vivo.”

“Tio ŝajnas esti la sorto de nia familio”, Agripina  diris. “Ni estis ses, ne kalkulante tiujn, kiuj mortis je la nasko. Restas nun nur duono de tiu nombro, kaj neniu el ni jam atingis tridek jarojn.”

“Unu konsolo estas, ke li sciis pri la knabino”, Pola  diris.

“Kiu knabino?”

“Lia filino. De Nerono kaj mi. Tiu estas Polina , kiu estas en la vendejo.”

“Ĉu Nerono havis filinon?” Jen afero, kiun Agripina  eĉ ne imagis.

“Almenaŭ tion li povis postlasi post sia morto.”

“Lasu min vidi ŝin.”

Sen alia vorto, Pola  leviĝis kaj iris al la pordo. “ Polina !” ŝi vokis. Envenis knabino ok- aŭ naŭ-jara. Agripina  ne emis cedi al emociaj scenoj, sed ĉi-foje ŝiaj sentoj estis preskaŭ tro fortaj. Ĉi tiu knabino estas ŝia nevino: ĝis nun ŝia sola nevino, ĉar ŝi ne kalkulas la idaĉon de Cezonia . Ŝi rekonis en la knabino ioman similecon al Nerono: ŝi havis liajn samajn larĝan frunton kaj pintan mentonon, kaj de la patrino la gracian figuron kaj brunan haŭton. Eble la bruna haŭto ŝuldiĝas nur al tro da tempo sub la suno, ŝi pensis. Sendube ĉi tiu knabino, la posteulino de Aŭgusto kaj Ĝermaniko, de Agripo kaj Marko Antonio, pasigas siajn tagojn kurante tra la stratoj kun siaj geamikoj kiel iu ajn infano de vendisto. Kompreneble, multaj malaltrangaj infanoj povus fanfaroni pri aristokrata antaŭulo ĉe unu flanko, sed renkontinte ĉi tiun knabinon kaj konstatinte, ke ŝi estas la sola ido de Nerono, Agripina  ne povis pensi pri ŝi nur kiel filino de komercisto.

“Do, vi estas Polina ”, ŝi diris. “Ĉu vi lernas legi kaj skribi?”

Polina  levis al ŝi memfide la vizaĝon. “Ho jes, mi iras al la lernejo ĉiutage. Albio skribas poeziaĵojn sur niajn skribtabuletojn, kaj ni devas kopii ilin. Sed mi plej ŝatas la abakon.” Ŝi desegnis cirklojn sur la grundo per sia piedfingro antaŭ ol aldiri memkonscie: “Albio diris, ke mi estas la plej lerta en la klaso.”

Ŝia patrino ridetis indulgeme. “Albio estas unu el la grandaj knaboj. Polina  adoras lin, ĉu ne?”

“Tio ne veras!” Polina  diris indigne.

La du virinoj ridis, kaj Polina  diris kun la tono de homo konscia pri sia propra graveco: “Nu, mi nepre reiru al la butiko. Kiu scias, kion faraĉos tiuj sklavoj, se mi ne ĉeestos por kontroli ilin.”

Ŝi paŝis el la ĉambro kun siaj manoj sur la koksoj laŭ la stilo de ĉiorega mastrino, kaj Pola  vokis post ŝi: “Tamen, ne komencu ĝeni la virojn. Lasu ilin trankvilaj por fari sian laboron.”

Agripina  sentis neracian feliĉon. Ĉagrenis ŝin paroli pri la morto de Nerono, sed tio nur konfirmis okazintaĵon, pri kiu ŝi jam sciis. La novaĵo estis la ekzisto de ĉi tiu nevino, laŭŝajne inteligenta, kapabla knabino, kun sufiĉe da memfido por memorigi Agripina n pri ŝi mem kaj ŝiaj fratinoj, kiam ili estis pli junaj. “Ĉu ŝi scias, kiu estis ŝia patro?” ŝi demandis.

“Mi ne volas, ke ŝi diru al ĉiuj, ke ŝia patro estis la frato de la imperiestro – kiu scias, kiel tio povus finiĝi. Sed ne eblas silentigi la homojn. Kompreneble ŝi aŭdis pri tio de siaj amikinoj, kaj tiuj aŭdis de siaj gepatroj. Mi diris al ŝi, ke ŝi ne parolu pri tio, ĉar soldatoj povus veni por forkonduki ŝin. Mi sukcesis ŝin sufiĉe timigi por konvinki ŝin, ke tio ne estas afero menciinda.”

Impresis Agripina n la klarvido de Pola . Estis bonŝance, ke ŝi naskis knabinon, ne knabon. Eblus imagi malkontentajn senatanojn formi partiojn por antaŭenpuŝi la filon de Nerono kontraŭ Gajon, malgraŭ la malalta rango de lia patrino. Almenaŭ pri la knabineto ne ekzistas tia risko.

“Rakontu al mi pri vi mem”, ŝi diris al Pola . “Ĉu viaj gepatroj ankoraŭ vivas?”

“Mia patrino jes, sed ŝi restas kun mia pli juna fratino. Ŝi ne volas tro multe rilati kun mi de kiam mi gravediĝis kun neniu edzo en la ĉirkaŭaĵo. Prefere mi tuj diru al vi la veron, mia sinjorino – mi estas liberigita sklavino. Nia mastro estis Aceronio Prokulo.”

“Aceronio – sed li estis konsulo antaŭ nemulte da tempo. En la sama jaro, kiam mi frato iĝis imperiestro.”

“Jes, ĝuste – lia familio posedas ĉi tie vilaon. Sed ne temas pri tiu Aceronio, sed lia patro – li estas tiu, kiu testamentis al mia patro la liberecon. Mia patro jam ŝparis sufiĉe grandan sumon por elaĉeti mian patrinon, kaj iom poste ili povis aĉeti ankaŭ min. Mi havis tiam nur tri jarojn, do mi kreskis kvazaŭ libera, por tiel diri, kvankam mi naskiĝis sklavino.”

“Kaj supozeble vi heredis la vendejon de via patro.”

“Ne, de mia edzo. Mia patrino daŭre ĝenas min, ke mi reedziniĝu, sed post kiam Nerono mortis – verdire, estis neniu alia kiu povus interesi min post li. Ne mankas viroj, kiuj okulumas ĉi tiun belan etan komercon, sed mi preferus pensi, ke min ili deziras kaj ne mian vendejon. La situacio estas, ke mi havas bonan administranton, ni bone rilatas, kaj mi ne bezonas edzon, kiu arogos al si la rajton konsili min, kiel direkti miajn proprajn aferojn.”

Dum Pola  parolis, formiĝis ideo en la menso de Agripina . Ŝi ĝuas sian viziton al ĉi tiu butiketo multe pli ol la penan konversacion kun Pontio kaj lia familio. Kaj finfine ŝi ne plu estas princino, nur ekzilito kun malmulto proponinda al gasto. Sed Pola n ne ĝenos ŝiaj malgraciaj servobuboj kaj la triaranga kuiristo. Se Pola  konvenis al ŝia frato, ŝi povos konveni ankaŭ al Agripina .

“Vi diris al mi, ke vi kutimis viziti Neronon ĉe la vilao, kiam li loĝis tie”, ŝi diris.

“Normale mi ne havis tempon por tio dumtage – mi preferas ne forlasi tro longe la vendejon, kvankam, kiel mi diris, mi ja havas bonan administranton. Sed mi ofte iris tien vespere. Nerono kutimis sendi por mi la portoliton, por ke mi ne devu marŝi tien en la mallumo. Kaj tiam mi remarŝis al la urbo frue la postan matenon.”

“Ĉu plaĉus al vi denove tion fari? Mi sendos por vi la portoliton morgaŭ vespere. Prenu kun vi Polina n.”

“Ho, mia sinjorino, mi ŝatus fari tion. Sed vi jam vidis Polina n – ŝi ne scias konduti laŭ la ĝusta maniero.”

“Do estas tempo, ke ŝi komencu lerni. Kaj mi ankaŭ serĉos por ŝi kelkajn librojn. Eble vi volus sendi ŝin al mi posttagmeze por lecionoj. Historio kaj literaturo. Mi certas, ke mia frato estus dezirinta, ke lia sola filino estu taŭge edukata.”

4

En Pandaterio

Vintre, frue en 41 pK

“Jen ni alvenis”, diris la ŝipkapitano. “Ĉu vi tuj eniros, mia sinjorino, aŭ ĉu vi preferus, ke mi unue pretigu ŝin por la novaĵo?”

Agripina  ankoraŭ ne pripensis tion. Ĉu la ŝoko por ŝia fratino estos tro granda, se ŝi aperos senaverte? Tamen, estas neniu kialo, kial Livila  ne ricevu surprizon. “Kie estas nun via mastrino?” ŝi demandis la portiston.

La portisto similis al sulkoplena simieto sidanta sur malalta tabureto, kiu rompadas pinsemojn per ŝtono. La planko ĉirkaŭ liaj piedoj estis kovrita de forĵetitaj ŝeloj. Li paŭzis por konsideri ŝian demandon. “En la studoĉambro”, li respondis finfine. “Mia sinjorino.” Li kapgestis en la direkton de pordo ĉe la kontraŭa flanko de la enirhalo.

Agripina  devis subpremi sian deziron kuri. Ŝi rapidas tra la halo kaj puŝis malfermita la pordon. La ĉambro estis ne tre luma kun fermitaj fenestroklapoj, sed du lampoj, kiuj pendis de tenilo, ĵetis lumpunkton sur divanon. Kuŝanta sur la divano, tenante skribovolvaĵon tre proksime al siaj okuloj, estis Livila .

Livila  levis sian kapon, kaj dum momente la du fratinoj nur fiksrigardis unu la alian. La unua reago de Agripina  estis ŝoko. Kio estis okazinta? Ŝia fratino aspektis tiel ŝanĝite, tiel senforme, kvazaŭ duonmalplena sako da grio, kiun iu faligis sur la divanon.

Kun ĝojkrio Livila  saltis sur siajn piedojn. “Kio estas? Kio okazis? Ĉu oni portis ankaŭ vin ĉi tien?” Ŝia vizaĝo havis la malsanan palecon de homo, kiu ne vidis la sunlumon de multaj monatoj.

“Ne, ne, estas en ordo Livila , ni estas liberaj!”

Sekvis paŭzo dum Livila  ensorbis tiun novaĵon, kaj Agripina  ekzamenis sian fratinon. Ŝiaj haroj aspektis kvazaŭ ili estis apenaŭ kombitaj de tagoj, kaj ŝia robo estis tirita tra ŝia zono tiel alten, ke ĝi formis kusenon sub ŝiaj mamoj, dum la orlo pendis pli en unu flanko ol la alia.

“Ho, kiel grandioze revidi vin!” Livila  kriis, ĵetante sin en la brakojn de Agripina .

“Estas belege vidi ankaŭ vin”, Agripina  respondis, ne tute sincere. Ŝia unua ĝojo retrovi Livila n estis nuligita pro la neprizorgata aspekto de ŝia fratino, kaj precipe pro perturba odoro ŝvebanta ĉirkaŭ ŝi, naztikla sugesto de nelavitaj vestoj sur nelavita korpo.

Livila  metis siajn manojn sur la ŝultrojn de Agripina  kaj, tenante ŝin iom pli for, rigardis ŝin kritike. “Vi malgrasiĝis. Ĉu oni ne donis al vi sufiĉe por manĝi?”

“ Livila , mi nepre diru al vi la novaĵon. Ĉu ni sidiĝu?”

“Kio estas? Ĉu ni ricevis pardonon?”

“Unue ni sidiĝu.”

Livila  gestis al la divano. Ŝi deziris, ke ŝia fratino kuŝu apud ŝi, sed Agripina  prudente eksidis sur proksima tabureto. Vere necesos, ke Livila  banu sin kaj surmetu purajn vestojn, antaŭ ol ili iros al la ŝipo, sed estus malbele tuj mencii tion.

“Mi ricevis ĉi-matene leteron de oĉjo Klaŭdio”, Agripina  ekklarigis.

Livila  rigardis ŝin kun konfuzita mieno. “Kaj do?”

“ Livila ... li estas la imperiestro nun.”

“Oĉjo Klaŭdio estas la imperiestro? Sed kiel tio eblas? Kio okazis al Boteto?”

“Okazis ĝuste tio, kion ni timas de ĉiam.” Senatende, Agripina  konstatis, ke ŝia voĉo raŭkiĝas. “Ho Livila , oni mortigis lin!”

Nun mi devas mallonge rakonti pri la murdo de mia frato Gajo. Pluraj senatanoj estis nekontentaj pro lia regado

Ne, mi ne diru tion. Mi ne volas doni la impreson, ke ano de la Julia familio ne taŭgis kiel imperiestro. La problemo estas, ke mi mem havas tiel miksitajn sentojn pri lia mortigo – kiel mi povas skribi pri ĝi por aliaj homoj? Se li ne estus murdita, verŝajne mi ankoraŭ nun oscedus tra longaj horoj en Pontio, do laŭ tiu vidpunkto mi ne povas absolute bedaŭri la aferon. Sed malgraŭ ĉio li ne mortigis min kaj Livila n, kaj li ne misfaris al Lucio. Estis Mesalina , kiu provis fari tion.

La plej malbona parto de Boteto estis lia lango... tiuj leteroj, kiujn li sendis al mi en Pontio. Ili sufiĉis por ke mi malamu lin, sed ĉu mi estus dezirinta, ke li mortu? Mi havas ankaŭ feliĉajn memorojn, ekzemple kiam ni loĝis ĉe avinjo, kaj mi aŭskultis lin deklami siajn retorikekzercojn. Mi estis tiel fiera, kiam li serioze akceptis miajn komentojn. Eĉ kiam li mokis min – ĝuste tiam mi sciis, ke iu mia kritiko vere trafis la celon. Mi deziris lian bonan opinion pli ol ĉion.

Nun mi devas mallonge rakonti pri la murdo de mia frato Gajo. Pluraj senatanoj partoprenis en la lasta konspiro kontraŭ li. Kelkaj el ili verŝajne ne celis propran avantaĝon, sed pli ol unu esperis esti nomumita imperiestro anstataŭ li. Aliaj deziris venĝi parencojn ekzekutitajn, dum kelkaj havis personajn kialojn por malami lin. Tio certe veris rilate al li murdinto, Kasio Ĥereo, kies motivoj estis pure personaj. Gajo bedaŭrinde havis akran kaj ironian humuron, kiun la homoj ĉirkaŭ li ofte miskomprenis.

Miskomprenis... tio estas bela vorto. Se mi skribus tute sincere, mi dirus, ke li mem invitis la aferon. Estis momentoj, kiam ankaŭ mi estus volinta... ne precize mortigi lin, sed almenaŭ trafi lin per forta piedbato ĉe la skroto. Kaj plie, kiam homo tenas alian sub sia absoluta potenco, kiam li faras malicajn ŝercojn kontraŭ sia subulo, kiu estas devigata reagi per humila rido... ne estas mirige, ke Ĥereo ne povis plu akcepti la situacion.

Ĥereo estis alta viro kun larĝaj ŝultroj, kiu servis kun mia patro Ĝermaniko en Ĝermanujo. Li ĝuis eminentan karieron antaŭ ol li estis elektita al la persona gvardio de la imperiestro. Tamen li estis sentema pri sia akuta voĉo,

Boteto ĉiam sciis, kiel trafi ies malfortan punkton.

kiu donis impreson virinecan. Gajo senkompate mokis lin, faris sugestajn komentojn kaj gestojn, kaj humiligis lin en ĉiu ebla okazo. Estas menciinde, ke tio estis sufiĉe tipa konduto de mia frato

Ĉu mi menciu tion? Prefere ne.

... kaj humiligis lin en ĉiu ebla okazo. Ĥereo trovis tian traktadon tiel neeltenebla, ke forgesante sian sanktan ĵuron je lojaleco, li pretigis sin por murdi la homon, kiun li estis ĵurinta protekti.

La mortigo okazis, kiam Gajo prezidis ĉe la Palatinaj Ludoj. Spektinte prezenton en la teatro, li foriris tra kovrita pasejo. Tie li trovis trupon de junaj dancistoj, kiuj atendis sian momenton por aperi sur la scenejo. Gajo ekbabilis kun ili, kaj spektis improvizatan prezenton en la pasejo, kiu tiom impresis lin, ke li preskaŭ decidis reiri al sia sidloko. Kasio Ĥereo, kiel oficiro en la gvardio de Gajo, staris proksime al li. Vidante, ke li riskas perdi sian ŝancon, li tuj trafis mian fraton per sia glavo, kaj forte trapikis lin ĉe la flanko de la kolo. Gajo ne estis mortigita, sed ŝanceliĝis malantaŭen kaj falis teren. Dua oficiro, Kornelio Sabino, kuris antaŭen kaj ponardis lin tra la brusto.

Kelkaj el la gardistoj estis inter la konspirantoj, sed ne ĉiuj. Tiuj, kiuj partoprenis en la komploto, aldonis pli da vundoj al tiuj de Ĥereo kaj Sabino, dum aliaj strebis defendi lin, inkluzive de la litoportistoj de Gajo, kiuj kuraĝe forpelis la atakantojn per la stangoj de la portolito. Dum la sekvaj luktado kaj konfuzo, pluraj homoj estis mortigitaj ambaŭflanke. La murdistoj ne indulgis la edzinon de Gajo, Cezonia n, nek eĉ ilian malgrandan filineton Drusila , kies kapo estis frakasita kontraŭ muro.

“Finfine la afero estis neevitebla”, Livila  diris, mallevante sin en la varmegan akvon. Ŝia korpo aspektis mole kaj pale, kaj pensigis Agripina n, kvankam ŝi provis subpremi la imagon, pri granda dika vermego. Laŭŝajne pasis multaj monatoj de kiam Livila  laste eliris en la taglumon.

Agripina  sidis sur la ŝlima rando kaj kontrolis la temperaturon per siaj piedfingroj. La marmora bankuvo, sufiĉe granda por teni kvar-kvin homojn, iam estis eleganta, sed nun havis mallogan amasiĝon de griza feĉo en la anguloj. “Ni nur celis protekti lin”, ŝi diris. Ŝi sentis piketon de dubo pro la propraj vortoj. Ĉu estas vere, ke Lepido volis protekti Gajon? Sed tiun penson ŝi tute ne intencis esplori pli detale. “... protekti nin”, ŝi korektis sin. “Necesas nur pensi, kion oni faris al Cezonia .” Ŝi paŝis en la kuvon, kaj permesis al si sidiĝi kun prudento sur ĝian ne tre puran fundon. La akvo duone kovris ŝian bruston. Ŝi rimarkis kun malŝato grasan makulon sur la surfaco.

“Kion oni faris al vi, Pina ? Mi estis terurita, kiam mi aŭdis, ke Lepido estis ekzekutita. Mi timis, ke oni mortigos ankaŭ vin.”

“Mi supozas, ke vi aŭdis, kio okazis.”

“Kio – ĉu vi volas diri pri Lepido?”

“Ne, ne tio. Ĉu vi ne aŭdis pri la urno?

“Kiu urno?”

De la lasta jaro kaj duono, Agripina  sopiris vidi sian fratinon kaj diskuti kun ŝi ĉion, kio okazis post tiu angorega alfrontiĝo kontraŭ Gajon en Mevanio. Kaj tamen, nun kiam venis la ŝanco, ŝi konstatis, ke ŝi ne povas konvinki sin dividi sian humiliĝon eĉ kun Livila . Ŝi neniel deziris revoki al sia memoro la emociojn, kiujn ŝi spertis paŝante laŭ la grandaj, plataj pavimeroj de Vojo Flaminia, kun la restaĵoj de Lepido premataj kontraŭ ŝia brusto kaj la malgranda eskorto, kiu marŝis senkompate post ŝi.

Ŝi sukcesis elteni la situacion nur ŝajnigante al si mem, ke ŝi estas ŝia propra patrino dum tiu fama vojaĝo, kiam panjo reportis la cindrojn de Ĝermaniko al Romo. Ĉe ĉiu halto ŝian patrinon renkontis delegitaro de la ĉefcivitanoj, kaj la tuta loĝantaro prezentiĝis por partopreni kun ŝi en funebrado pro la morto de ŝia edzo. Nur per tia imago Agripina  trovis la forton por levi sian kapon kaj paŝi fiere inter la homamasoj, kiuj viciĝis laŭ ambaŭ flankoj de la vojo kondukanta al la pordego de ĉiu vizitota urbo. En la plejmulto da lokoj, la homoj observis ŝin silente. Kelkfoje iliaj mienoj sugestis simpation, kaj en unu tia okazo ŝi fiksis siajn okulojn al juna virino kaj provis rideti al ŝi. Sed la virino ruĝiĝis, kaj kaŝis sin inter la homamaso. En aliaj okazoj trafis ŝin ondoj de malamikeco tiel intensaj, ke ŝi malfacile sukcesis ne ekkuri. Ŝi devigis sin plu meti unu piedon antaŭ la alian je la sama regula ritmo, dum la homoj malbenis kaj kriegis, eĉ kraĉis kontraŭ ŝin. Teruris ŝin senti tiom da malamo direktita kontraŭ ŝi mem, kaj scii ke ŝia sola protekto konsistas el la kvar senridaj soldatoj, kiuj akompanas ŝin.

La urno iĝis peza en ŝiaj brakoj, kaj dum tio estas malgranda afero komence, dum la horoj pasis ĝi kaŭzis konsiderindan suferadon. Ŝia patrino, verŝajne, portis la urnon de Ĝermaniko nur dum sia solena eniro en ĉiun urbon. Kiam ŝi ne plu estis observata, sendube ŝia unua ago estis demeti ĝin kaj etendi siajn dolorantajn brakojn. Tia senstreĉiĝo ne estis permesata al Agripina . La strebo kaŝi sian turmentiĝon de la rigardantoj almenaŭ distris ŝian atenton for de ŝiaj timo kaj honto.

Agripina  puŝis sian kapon subakven, kaj kolere frotpurigis siajn harojn. Ŝi revenis al la surfaco, eltordante la akvon el sia hararo per sovaĝa movo de la manartikoj. Finfine ŝi diris per senĝena voĉo: “Li igis min porti la urnon kun la cindroj de Lepido de Mevanio la tutan vojon reen al Romo.”

“Ne el Mevanio!”

“Tio daŭris ok tagojn.”

Livila  lanĉis sin antaŭen inter laŭta plaŭdado de la akvo kaj ĵetis siajn brakojn ĉirkaŭ Agripina n. Agripina  eltenis dum momento la neplaĉan kontakton, tiam delikate malplektis sin. “Ne parolu pri tio. Mi volas nur forgesi ĝin.”

Livila , tamen furioze indignis. “Kiel li povis fari tian aferon! Ĝuste kiel panjo reportis la cindrojn de paĉjo reen al Romo. Kion li volis fari – ĉu parodion aŭ simile?”

“Kiu scias, kion li havis en sia menso? Ĉiuokaze nun li estas morta. Ĉu ni iru por la malvarma plonĝo?”

Livila  sisteme tramanĝis pladon da kradrostitaj fiŝetoj garnitaj de spicherboj. “Do, nun oĉjo Klaŭdio estas la imperiestro”, ŝi diris, englutante la lastan buŝplenon dum ŝi purigis sian teleron per panpeco. Ŝi gestis al la sklavo, ke li donu al ŝi plian porcion. “Kiu ajn estus imaginta tion?”

“Mi konsentas, tio estas eksterordinara”, Agripina  diris. Ŝi estis mirigita, kaj iom naŭzita, kiel rapide ŝia fratino malplenigis sian teleron. Aliflanke la manĝaĵoj ja estis pli bongustaj kaj pli elegante prezentitaj ol io ajn, kion ŝi mem manĝis dum la lastaj monatoj. “Mi devas diri, Livila , ke vi havas pli bonan kuiriston ol mi havis en Pontio.”

“Se vi opinias ĉi tion bona, la via devis esti terura. Tio tamen ne malhelpas min manĝi – estas nenio alia por fari. Mi aldonis iom da pezo.” Livila  fingrumis sencele sian robon. “Mi devos regajni mian figuron, kiam ni estos denove en Romo.”

“Mi provis ne sidi tro longe ĉe la manĝoj”, Agripina  diris. “Mi estis tentata, sed –”

“Kiam ni estos denove en Romo!” Livila  ripetis. “Ĉu tio ne sonas belege!”

Agripina  ridetis, kvazaŭ konsente. De kiam ŝi faris sian unuan paŝon sur Pontion, ŝi revis reveni al Romo – kaj tamen, nun kiam ŝia revo estis realigota, ŝi estis plena je antaŭtimoj. Ŝi havis neniun esperon, ke Lucio memoros ŝin. Li estas jam tri-jara, kaj ŝi maltrafis duonon de lia vivo. Al li, ŝi ŝajnos maldezirinda fremdulo, veninta por forporti lin de lia hejmo kaj de la homoj, al kiuj li alkutimiĝis.

Kaj kie ŝi loĝos? Kiam ajn ŝi imagis reveni al Romo, tio estis al la Romo, kiun ŝi forlasis, kie ŝi havis filon, kiu adoris ŝin, hejmon kaj edzon, kaj kie ŝi estis la fratino de la imperiestro. Nun Domicio estas morta, ŝiaj gesklavoj kaj posedaĵoj estas disigitaj, kaj la edzino de la imperiestro havos antaŭrajton super liaj nevinoj.

“La demando estas, ĉu mi rericevos mian domon”, ŝi diris.

“Mi preskaŭ mortis pro enuo”, Livila  diris. “Kiel vi pasigis la tempon?”

“Mi starigis por mi mem rutinon –”

“Mi faris nenion krom legi. Filozofion, poezion, historiojn, biografiojn... Ĉu vi ricevis leterojn?”

“Kion?”

“Leterojn. De Boteto.”

Jes, Agripina  memoris tiujn leterojn. Nur vidi novan papirusan volvaĵon kun ties purpura ŝnureto kaj la sigelo pendanta de la rando vekis emociojn konsternajn. Ŝi ne povis permesi al si la indulgon ne malfermi ilin. Ŝia konstanta teruro estis, ke ili povus enhavi ian minacon kontraŭ Lucion.

“Jes”, ŝi diris. “Li sendis malicajn leterojn. Mi nur legetis ilin kaj poste forĵetis.”

“Tio estis saĝa decido”, Livila  diris. “Mi ne sukcesis ignori ilin. Mi sciis, ke li trovos precize la manieron por agaci min, sed mi ne povis rezisti legi ilin.”

Efektive Boteto ĉiam sciis, kiel raspi la plej senteman lokon. Agripina  kutimis nur rigardeti tiujn leterojn, kvazaŭ ŝi fingrumus doloran cikatron, apenaŭ frotante la surfacon per rapidaj, delikataj tuŝetoj. Sed eĉ ŝi ĵetis nur hastan rigardon, ĉiam elsaltis iu frazo, kiu gluiĝos en ŝia menso kaj putros dum tagoj post kiam ŝi ĵetis la volvaĵon en la fajron. Vi kredis, ke vi estos la potenco malantaŭ la trono, sed mi bedaŭras sciigi al vi, mia kara fratino, ke vi ne estas komparebla kun Livia . Livia  estis multe pli lerta ol vi – interalie ŝi trovis edzon, kiu vere amis ŝin kaj ne nur uzis ŝin por grimpi ĝis la pinto. Vi kredis, ke vi povos regi pere de Lepido, sed estis li, kiu utiligis vin, ne inverse.

“Mi ne estus leginta ilin, se mi estus povinta eviti tion”, ŝi diris. “Sed ĉiam estis la espero, ke lia koro iam moliĝos. Mi ne volis ĵeti leteron sur la fajron, ne sciante, ke ĝi fakte entenas pardonon.”

“Kaj tamen, tio estis ĉiam la danĝero pri leteroj de Boteto”, Livila  diris. “Eĉ se li estus promesinta indulgon, oni ne scius, ĉu tio estas serioza, aŭ ĉu li nur ludas.”

“Jes, tio estus tipa konduto liaflanke”, Agripina  konsentis. “Veki niajn esperojn sen intenco realigi ilin. Ĝuste tial mi ne legis la leterojn tro atente.” Ŝi kliniĝis antaŭen por preni sian vintason de la tablo.

“Mi ja legis ilin”, Livila  diris. “Mi ofte skribis al li kvintabuletan respondon, traktante ĉiun punkton, argumentante kontraŭ li...”

Agripina  mire rigardis sian fratinon. Apenaŭ eblis kredi, ke Livila  estus farinta aferon tiel eksterordinare malprudentan. Danĝeran ankaŭ por Agripina  – ĉar se Boteto estus decidinta, ke li ne plu povas toleri unu el siaj fratinoj, facile povus okazi, ke lia kondamno trafus ilin ambaŭ.

“Mi ne sendis  ilin.” Evidente Livila  rimarkis ŝian mienon. “Mi pasigis tagojn verkante ilin, murmurante al mi mem, ripetante kaj reripetante la argumentojn. Sed mi efektive neniam sendis ilin al li. Verdire mi foje estis tentata, sed panjo diris al mi, ke estus malsaĝe fari tion.”

Momente Agripina  pensis, ke ŝi misaŭdis. “Ĉu panjo  diris al vi...?”

“Pli ĝuste, ŝia fantomo. Vi scias, ke ĉi tiu estas la domo, kie ŝi mortis.”

Ŝokite kvazaŭ ŝi estus trafita de la okulo de Meduzo, Agripina  restis senmova kun sia vintaso duonvoje al siaj lipoj. Ŝia granda timo en Pontio ĉiam estis, ke iun nokton ŝi vekiĝos, kaj trovos Neronon staranta apud ŝia lito. “Ĉu vi timis?” ŝi demandis.

“Ne, ne vere. Finfine tiu estis panjo.”

Agripina  remetis la tason sur la tablon. “Kiel ŝi aspektis?”

“Ĝuste kiel panjo ĉiam aspektis – vi scias, en tiu blua robo, kiun ŝi kutimis porti, sed terure maldika. Ŝia vizaĝo estis krete blanka, kvazaŭ ĝi estus kovrita de blanka ŝminko.”

“Ĉu ŝi parolis al vi?”

“Ne precize – nun mi ne certas. Mi ne kredas, ke ŝi voĉparolis, sed mi sciis, kion ŝi volas diri al mi. Kaj foje mi ricevis vizitojn de avinjo Julia .”

“Sed avinjo Julia  ne mortis en Pandaterio.”

“Ŝi aspektis kiel oni povus atendi, kiam ŝi jam estis morta de dudek jaroj. Ŝi estis duone skeleta, kun pecetoj da karno pendantaj kaj jen kaj jen hartufo...”

“Sed Livila , mi ne komprenas, kiel entute tio povus esti nia avino. Julia  reiris al la ĉeftero, kaj ŝi estas enterigita tie, laŭ mia scio. Kiel vi povas esti certa, ke tiu estis ŝi?

“Estis ŝi, kiu daŭre diris al mi, ke mi verku tiujn leterojn al Boteto. Ŝi siblis kontraŭ mi kaj ŝi konstante flustris al mi argumentojn, ĉiujn aferojn, kiujn mi diru al li. Se ne ĉeestus ankaŭ panjo, mi eble estus sendinta ilin.”

La malklara konscio pri io ne en ordo, kiu maltrankviligis Agripina n de kiam ŝi unue ekvidis Livila n kuŝantan apatie sur la divano, firmiĝis al pli akra sento de malkvieto. Ĝis tiam ŝi provis forklarigi la malkoherajn komentojn de sia fratino, dirante al si mem, ke ili verŝajne ŝuldiĝas al ŝia longa izoliĝo kaj ŝia ekscito pro ilia neatendita liberiĝo. Sed eĉ nun, kiam Livila  banis sin kaj surmetis purajn vestojn, Agripina  ne retrovis la viglan, entuziasman junan virinon, kiun ŝi sopiregis revidi de la pasinta jaro. Livila  pasigis sian ekzilon legante, legante, legante, sed kiel ŝia menso povas resti sana, kiam ŝi permesis al la korpo, kiu entenas ĝin, subengliti en kadukiĝon?

Por ŝanĝi la temon, Agripina  komencis rakonti al Livila  tion, kion ŝi sukcesis malkovri, rilate al la morto de ilia frato en Pontio. Livila  aŭskultis senkomente, apogante sian mentonon sur la mano, kaj de tempo al tempo kapjesante. Agripina  demandis sin, ĉu ŝi vere ensorbas tion, kion ŝi aŭdas. “Estas alia afero, kiun mi devas diri al vi”, ŝi diris. “Nerono havis amatinon en Pontio. Ili havis filinon kune.”

“Filinon...” Livilo diris mire. “Mi ĉiam supozis, ke li mortis sen posteuloj.” Eble tamen la komprenkapablo de Livila  estas same rapida kiel ĉiam. Agripina  eksentis sin iomete kuraĝigita.

“Ŝia patrino estas liberigita sklavino”, ŝi klarigis. “Tio ne faros diferencon rilate al la politika situacio.”

“Ne, evidente ne. Ĉu ili estis feliĉaj kune, laŭ via supozo?” Nun finfine Agripina  rekonis sian amatan fratinon interne de la senforma, malsana korpo.

“Jes, mi certas, ke jes. Mi renkontis la amatinon – ŝi estas tre kapabla virino. Ŝi mastrumas la propran komercon, tre sukcese, sen la helpo de viro. Kaj la filino estas lerta, inteligenta knabino – precize kiel oni atendus pri la filino de nia frato. Ŝi venis al mi por lecionoj dum la tuta pasinta jaro. Ŝia nomo estas Polina .”

“Kiom aĝa ŝi estas? Vi ne venigis ŝin kun vi, ĉu?”

“Ŝi estas dek-jara. Ŝi naskiĝis ne longe antaŭ la morto de Nerono. Mi bedaŭras, ke mi ne kunportis ŝin, sed la tuta afero okazis tro rapide. La letero de oĉjo Klaŭdio alvenis ĉi-matene, kaj la kapitano diris al mi, ke ni devos tuj ekveli, dum la vetero restas bona. Mi apenaŭ havis tempon por sendi mesaĝon al ŝia patrino, por sciigi ŝin, ke mi foriros.” Ĉu vere nur en tiu mateno ŝi ricevis la leteron de Klaŭdio? Tiom da aferoj estis okazintaj en unusola tago, ke ŝajnis al ŝi, ke tio estis antaŭ monatoj.

“Eble vi povus alvoki ŝin, kiam ni denove estos hejme”, Livila  diris.

Agripina  dubis, ĉu Pola  konsentus perdi sian solan filinon – aŭ ĉu ŝi mem, reveninte al sia normala vivo en Romo, dezirus reteni tiun konstantan memorigon pri sia restado en Pontio. “Eble doton”, ŝi diris.

“ Pina , mi faris malkovron, dum mi estis ĉi tie en Pandaterio. Pri la maniero laŭ kiu panjo mortis.”

“Mi ne certas, ĉu mi volas aŭdi ĝin”, Agripina  diris. Sed ŝi tuj sciis, ke tio ne estas vera.

“Estis tro por ŝi, la maniero laŭ kiu oni traktis ŝin, kaj tiam aŭdi, ke Nerono estis malsatigita ĝismorte.”

“Ĉu Nerono? Pli ĝuste, Druso.”

“Ŝi ne plu volis vivi. Ŝi ĉesis manĝi. Kaj tiam oni provis perforte manĝigi ŝin. Oni fikstenis ŝin kaj verŝis malvarman supon en ŝian gorĝon, tiel ke ŝi estis devigata engluti ĝin aŭ sufokiĝi.”

“Kiu rakontis tion al vi?”

“Oni perforte ŝovis kruĉon en ŝian buŝon, kaj rompis ŝiajn dentojn.”

Ĉu tio povus esti vera, aŭ ĉu ĝi estas nur unu el la malsanaj imagoj de Livila ? Agripina  puŝe rektigis sin, kaj svingis siajn krurojn laŭ la flanko de la divano. “Mi esperas, ke morgaŭ ni povos foriri de ĉi tie. Kie mi dormu?”

“Vi povos dormi kun mi – kiel ni kutimis fari, kiam ni estis infanoj.”

“Vi dormis kun Eklogo”, Agripina  memorigis ŝin. “Kaj mi dormis kun Sinjo.” Sed ŝi estis kontenta pro la propono dividi liton. Se estas risko pri iu terura nokta vizitanto, putranta skeleto aŭ ilia patrino kun rompitaj dentoj, ŝi sentos sin pli sekura kun Livila  kuŝanta apude.

Pasis du tagoj antaŭ ol la kapitano taksis la veteron sufiĉe trankvila por ke li risku la mallongan transiron al la ĉeftero. La suno brilis el sennuba ĉielo, la maro dolĉe ondetis helblue kvazaŭ en mezsomero, sed la aero estis morde malvarma. La du fratinoj, komforte volvitaj en manteloj, staris ĉe la manrelo de la ŝipo, rigardante dum Pandaterio malaperis en la distanco. La insulo estis pli granda ol ĝi ŝajnis al Agripina , kiam ŝi observis ĝin dum sia ĉiutaga promeno laŭ la pinto de la krutaĵo – kaj tamen, ŝi estis kontenta, ke ilia frato ial decidis sendi ŝin al Pontio anstataŭ al Pandaterio. Ŝi sciis, ke troviĝas urbeto sur la insulo, sed Livila  respondis konfuze, kiam ŝi demandis pri tio. Ŝajne ŝi neniam paŝis ekster la vilaon dum sia tuta restado.

“Mi neniam supozis, ke mi denove trovos min sur ŝipo”, Livila  diris. “Kiam mi alvenis, la sklavoj foje venis kurante: Mia sinjorino! Mia sinjorino! Estas ŝipo el Romo!  Mi nur diris al ili, ke ili foriru kaj lasu min en paco. Mia sola penso estis, ke eble venos soldato kun glavo, aŭ ordono mortigi min mem. Mi reprenis la leterojn de Seneko...”

“Ĉu vi ricevis leterojn de Seneko?” Agripina  diris. “Ĉu vi parolas pri la filozofo?”

“Jes, li estis la instruisto de Lucilio. Mi nur renkontis lin unu fojon, kiam Lucilio venigis lin al vespera festeno ĉe nia domo, sed post kiam mi estis sendita al Pandaterio, mi ricevis de li leteron. Li diris al mi, ke Lucilio petis lin sciigi min, ke li resaniĝas post la pridemandado, sed ke li ne plu skribos al mi. Do, post tio mi komencis korespondi kun Seneko. Li skribis al mi, ke la morto povas alveni iam ajn, tial mi estu kontenta pro la tuta ĝojo, kiun mi jam spertis en mia vivo, kaj traktu ĉiun tagon kiel nemeritatan donacon. Kiam ajn mi vidis ŝipon, mi provis pretigi min kiel filozofo, por la okazo ke, la okazo ke – vi scias – sed mia koro bategis kaj mi komencis tremi...”

“Ankaŭ mi timis, komence”, Agripina  diris, “sed tiam mi vidis, ke miaj plej grandaj timoj ne realiĝos, kaj finfine mi atendis senpacience ĝis alvenos la posta ŝipo. Ĉu vi ne ricevis leterojn de oĉjo Klaŭdio? Li sendis librojn kaj novaĵojn...”

“Ĉu vi opinias, ke li estos bona imperiestro?” Livila  demandis.

“Li ne estas tre sperta”, Agripina  respondis. “Li estus devinta ĉeesti sesiojn de la senato kaj progresi laŭ la normala sinsekvo de postenoj por fari karieron. Sed kompreneble praonklo Tiberio neniam prenis lin serioze.”

“Sperto ne estas la ĉefa afero. Ĉu vi ne pensas, ke virto estas pli grava?” Livila  paŝis malantaŭen de la ligna relo kaj turnis sin al Agripina . Ŝiaj haroj estis taŭzitaj kaj implikitaj de la forta vento, kaj ŝia nazo mukis, sed ŝia vizaĝo brilis pro entuziasmo. “Mi korespondas kun Seneko pri la kvalitoj de la ideala reganto.”

Agripina  tiris sian pelerinon pli firme ĉirkaŭ siaj ŝultroj. “Estas froste malvarme. Ni iru internen.”

Ili eniris la mallarĝan kajuton, kiu estis tro eta por enteni ion ajn krom ligna breto laŭ unu muro, kun apenaŭ sufiĉe da spaco por du homoj, aŭ eble tri kunpremitaj, kaj malalta kesto kiu servis ankaŭ kiel tablo. La solaj sugestoj pri lukso estis amaso da kusenoj sur la breto kaj karbujo por hejtado. La fratinoj reiris nun al Romo sen eĉ unu sklavino aŭ servisto, sed ilia amema onklo estis sendinta du sklavojn por certigi ilian komforton dum la vojaĝo. Unu el tiuj nun portis al ili tasojn da vino diluita per varma akvo. Livila  gustumetis la sian kaj elspiris kontente. “Nun mi fartas pli bone.” Ŝi viŝis sian nazon per la mandorso. “Jes, mi diris al vi, ke mi korespondis kun Seneko. Li estis tiel afabla. Li donis al mi konsilojn, sendis al mi librojn... Mi estas konvinkita, ke la sola homo, kiu taŭgus kiel reganto de la imperio, la sola viro sufiĉe neprofitema por pensi pri la bono de la tuto, estus filozofo.”

Agripina  eligis mallaŭtan ridon koleretan. “ Livila , vi ne plu estas infano – vi estas virino dudektri-jara! Vi estas sufiĉe aĝa por kompreni la diferencon inter leciono de filozofio kaj la reala vivo. Ĉiuokaze, oĉjo Klaŭdio estas klerulo kaj historiisto. Ĉu tio ne sufiĉas por vi?”

“Filozofio ne estas ia lerneja ekzerco. Ĝi sciigas nin, kiel vivi. Kiel iu ajn homo povas regi ĝuste kaj juste, ne sciante, kiel rekoni la bonon?”

“Iu ajn homo kun normala prudento scias, kio estas bona kaj kio estas malbona – ne necesas esti filozofo por tio. Pensu pri Aŭgusto. Li ne havis tempon por lecionoj de filozofio – li estis tro okupata pro regado de la imperio.”

“Mi scivolis, kiam vi mencios Aŭguston”, Livila  diris. “Supozeble vi ankoraŭ alkroĉiĝas al tiu ideo de panjo, ke la dioj aparte rajtigis nin Julianojn regi. Laŭ mi, Boteto pruvis ekster ĉia dubo, ke posedi unu guton de la dia Julia  sango ne igas homon taŭga kandidato.”

“Li ankaŭ perfekte ilustris la fakton, ke la studado de filozofio ne instruas ion ajn pri regado de imperio. Praonklo Tiberio aŭskultadis filozofiajn debatojn kaj invitis filozofojn al vespermanĝoj, kaj tamen pensu pri la maniero, laŭ kiu li traktis sian familion.”

“Onklo Tiberio ne estis filozofo; li simple ŝatis ĵongli per ideoj. Ne sufiĉas, ke reganto vaste legu – necesas ankaŭ, ke li estu virta en sia propra vivo.”

Agripina  hezitis, serĉante rebaton. Livila  ĉiam estis lerta debatanto; antaŭe ŝi estis la sola familiano, kiu foje sukcesis peli ilian fraton en angulon. Sed antaŭ ol ŝi sukcesis kunmeti trafan argumenton, Livila  klinis sin antaŭen kaj kaptis ŝian manon. “Ni ne kverelu, Pina . Ni devas subteni unu la alian. Restas nun nur ni. Ĉu tio ne estas konsterna penso? Restas nur ni du el ses.”

PARTO KVINA

Efezo

1

En Romo

Vintre, frue en 41 pK

“Bonvolu sekvi min, sinjorino Agripina , sinjorino Livila . Cezaro atendas vin.” Hodiaŭ la unuan fojon la fratinoj vidis unu la alian post sia reveno al Romo kelkajn tagojn pli frue. Agripina  konstatis kun kontento, ke la hararo de Livila  estas frizita, kaj ke ŝajne ŝi regajnas sian talion, sed ŝi ankoraŭ ne forigis tiun malsanecan, neprizorgatan aspekton, kiu tiom ŝokis Agripina n en Pandaterio. La du fratinoj interŝanĝis iom nervajn ridetojn, tiam sekvis la viron, kiu aferece gvidis ilin.

Pordo ceremonie malfermiĝis, kaj ili staris necerte sur la sojlo. Agripina  rekonis la saman ĉambron, kie ensceniĝis ilia katastrofa provo konvinki Gajon moderigi sian konduton. La friso de centaŭroj ankoraŭ dancis ĉirkaŭ la muroj, sed ĝi nun estis plejparte kaŝita malantaŭ altaj ŝrankoj plenaj je skribovolvaĵoj kaj tabuletoj. Vidi ilian onklon Klaŭdio kuŝanta sur divano tuj pelis el ŝia menso la malagrablan memoron. Li estis diktanta al sekretario, sed kiam ili eniris, li ekstaris kaj venis renkonte al ili kun brakoj etenditaj. “ Pina , Livila , miaj karaj nevinoj.”

Livila  ĵetis sin en liajn brakojn, histerie ridante, dum Agripina  spektis kaj atendis ĝis li venos brakumi ankaŭ ŝin. Ankaŭ ŝi ne povis reteni siajn emociojn; ŝi ne povis malhelpi sin ridi kaj plori samtempe, antaŭ ol eblis fali sur unu el la divanoj por regajni sian ekvilibron.

“Lasu min rigardi vin”, Klaŭdio diris. “Miaj karaj nevinoj, mi kredis, ke mi neniam plu vidos vin. Pina , mi bedaŭras pro via edzo. Mi timas, ke tio estis por vi malĝoja reveno hejmen.”

“Kaj tamen mi atendis tion”, Agripina  diris. “Vi ja skribis al mi, kiam li mortis. La grava afero estas, ke neniu malbono okazis al Lucio.”

“Jes, tio estas la ĉefa afero”, ŝia onklo konsentis. “Nu, ni ĉiuj trankviliĝu kaj kuntrinku tason da vino.” Li kapgestis al la sekretario, kiu reprenis siajn volvaĵojn kaj tabuletojn kaj senbrue eliris el la ĉambro.

Kiam la du fratinoj kuŝis komforte sur la divano fronte al tiu de sia onklo, estis la momento por ekdiskuti la okazaĵojn de la pasintaj du jaroj. Estis paŭzo, kaj la triopo ridetis unu al la alia kun nekutima embaraso. “Vi grasiĝis”, Klaŭdio diris al Livila . “Mi ĝojas vidi, ke almenaŭ oni ne malsatigis vin.”

“Mi povus diri same pri vi”, Livila  respondis. “Vi aspektas bonfartege.” Efektive ilia onklo estis transformita. En la pasinteco li ĉiam ŝteliris en pardonpeta maniero, kvazaŭ li provas okupi kiel eble malplej da spaco. Nun, finfine, post kvindek jaroj lia sinteno la unuan fojon egalis al lia ne malgranda staturo.

“Kia novaĵo, he?” li diris, iom laŭ sia malnova stilo. “Mi bedaŭras, ke ĝi devis realiĝi tiamaniere.”

“Kiel tio okazis, oĉjo Klaŭdio?” Agripina  demandis.

“Kie komenci? Mi ne estis surloke, bonŝance, kiam via kompatinda frato estis mortigita – se mi estus troviĝinta tie, mi ne starus nun ĉi tie por rakonti al vi la aferon. Ĝi okazis en la teatro – sed sendube vi jam aŭdis tion. Lia propra korpogardisto... La ĉefa konspiranto estas ekzekutita – tio estis inter la unuaj ordonoj, kiujn mi donis.”

“Kaj do, onklo?” Agripina  ne volis, ke li forvagu de la temo. “Vi mem ne vidis la aferon, ĉu ne?”

“Bonŝance mi eliris el la teatro frue – mia ventro fartis malbone. Mi ne ludis tre heroan rolon, verdire. Mi estis en la necesejo kiam mi aŭdis voĉojn, homojn kriantaj, homojn kurantaj... Mi venis el la ĉambro por informiĝi, kio okazas, kaj oni diris al mi, ke Gajo estas ponardita. La afero tiumomente estis ankoraŭ necerta – neniu sciis, kiel serioze li estas vundita, aŭ ĉu tio povus esti nur falsa onidiro. Estis kontraŭdiraj raportoj, oni diris unu aferon, tiam alian, servistoj kuris al la teatro por malkovri, kio okazis, rekuris ĉiufoje kun malsama rakonto... Post iom da tempo fariĝis klare, ke Gajo estas morta, tiam mi aŭdis, ke oni mortigis Cezonia n kaj ankaŭ la knabineton. Vi povas imagi miajn emociojn, kiam mi aŭdis tion. Se oni ekzekutas familianojn, ne estos multaj ŝancoj por mi.

“Mi decidis ŝanĝi mian veston kontraŭ io malpli okulfrapa – mi ankoraŭ portis ceremonian togon – kaj senbrue malaperi. Kaj tiam mi aŭdis homojn paroli laŭtvoĉe, do mi impetis en la plej proksiman ĉambron kaj sidis tie en la mallumo ĝis ili estos for. Ne necesas diri, ke mi tremis laŭ la tuta korpo. Mi aŭdis iliajn voĉojn preterpasi la pordon – kaj ĝuste kiam mi kredis, ke mi estas sekura, la pordo malfermiĝis. Neniam en mia vivo mi estis tiom terurita. Mi ne sciis, kion fari, mi ne povis moviĝi, mi nur staris tie kaj atendis, kio ajn okazos.” Klaŭdio prenis sian tason, frapetante ĝin kontraŭ la tablo per tremanta mano, kaj fortrinkis la vinon per unu gluto.

“Almenaŭ ni estis malproksimaj de tio en Pandaterio”, Livila  diris. “Do kio okazis poste?”

“Aperis soldato – bonŝance ne unu el la gvardianoj, kiuj partoprenis en la murdo de Gajo. Li diris, ke li venigos min al la kazerno de la Pretoranoj, kie mi estos sekura. Mi ne estis tre konvinkita, verdire, sed kredu min, mi ne estis en situacio por kontraŭstari. Kaj tuj poste, mi trovis min en portolito. Neniun ideon, kio estas okazanta, nek kien ili portas min. Mia ĉefa zorgo tiumomente estis regi miajn intestojn. Kaj tiam ni estis ĉirkaŭataj de gvardianoj, ĉiuj parolantaj kaj disputantaj kaj kriantaj. Mi jam estis preter ĉia emocio. Mi simple kuŝis tie kaj atendis, ke la sorto decidu. Kaj tiam... kelkaj el ili diris, ke mi estas la frato de Ĝermaniko. Ili eĉ parolis sufiĉe flate, fakte, diris ke mi estas bona homo, klerulo. Kaj mi ne scias, kiel tiu ideo eniris iliajn kapojn, sed subite ili ĉiuj deziris proklami min imperiestro. Tute ne interesas min esti imperiestro , mi diris. Mia sola deziro estas foriri de ĉi tie ankoraŭ viva. ”

Ĝuste tiam la pordo malfermiĝis por enlasi la edzinon de Klaŭdio, Mesalina n. “Miaj karaj kuzinoj!” ŝi kriis, kaj venis al ili kun siaj dikrondaj brakoj etenditaj. “Mi tiom ĝojas revidi vin!” Iom seniluziigite pro tiu interrompo al la rakonto, Agripina  kaj Livila  ekstaris por saluti ŝin.

“Nu, kion mi vidas!” Livila  ekkriis, tenante Mesalina n je distanco por pli bone rigardi ŝin. “Kiom da tempo ankoraŭ?”

Mesalina  ridis memkonscie kaj frapetis sian ŝvelintan ventron. “En iu ajn baldaŭa tago.”

Dum ŝia fratino ŝajnis ĝojplena, la unua vido de la plenronda figuro de Mesalina  malagrable trafis Agripina n. De kiam ŝi unue aŭdis, ke ŝia onklo estas deklarita imperiestro, flirtetis tra ŝia menso obtuzaj pensoj – pensoj nur duone disvolvitaj – ke li ne havas filon. Lucio kompreneble estas ankoraŭ multe tro juna, nur tri-jara – sed kiu scias, kio povusokazi post dek du aŭ dek kvin jaroj? Tio, kion Agripina  ne estis preninta en konsideron, estis la edzino de Klaŭdio, apenaŭ pli aĝa ol Livila , kaj evidente kapabla provizi sian maljunan edzon per la heredonto, kiun li certe deziras. Sed ĉi tiu ne estis la ĝusta momento por cedi al seniluziiĝo. Agripina  ridetis al sia onklo. “Kiel belega maniero por festi vian imperiestriĝon!”

“Kaj kiu estas ĉi tiu?” Livila  prenis en siajn brakojn la knabineton, kiu staris apud Mesalina  rigardante ilin scivole. “Kiu estas ĉi tiu? Kiu estas ĉi tiu?” ŝi pepis per akuta voĉo, levante la infanon por ke ĝi estu samnivela kun ŝia vizaĝo.

“Tiu estas Oktavia ”, Mesalina  diris. “Ŝi naskiĝis post via foriro.”

“Paĉjo, paĉjo!” La knabineto tordis sin en la brakoj de Livila .

“Ŝi aspektas inteligenta infano”, Agripina  diris, en nekonvinka provo egali la entuziasmon de Livila . Ŝi tute ne lertis, kiam necesis admiri la infanojn de aliaj homoj. “Kun precize la ĝusta aĝo por Lucio. Ni devos renkontigi ilin.”

“Bone, vi iru al paĉjo.” Mesalina  prenis la knabinon de Livila  kaj transdonis ŝin al sia edzo, kiu ankoraŭ kuŝis sur la divano. Oktavia  tuj puŝis sin en lian akselon, kvazaŭ serĉante sekuran kaŝejon. “Mi pensis pri vi tiom da fojoj”, Mesalina  diris al Agripina . “Ne povanta moviĝi for de tiu insulo, kun la scio, ke via infano kreskas sen vi. Apenaŭ eblas imagi, kiom vi suferis. Ĉu li bone realkutimiĝas al vi, nun kiam vi revenis?”

Tio estis dolora temo por Agripina . Vundis ŝin la fakto, ke kiam ajn ŝi volas preni lin enbrake, Lucio ĉiam kuras, ploretante, al sia vartistino aŭ al sia onklino Lepida . Kaj krome ŝi estis seniluziigita de sia propra reago. Renkontante Lucion la unuan fojon post disiĝo de jaro kaj duono, ŝi atendis esti inundita de am-ondo. Anstataŭe ŝi vidis iom tro dikan, ne aparte allogan knabeton, kiu ne ŝajnis al ŝi pli speciala ol iu ajn alia infano, kiun ŝi povus hazarde trovi.

“Bonege”, ŝi diris. “Kvazaŭ ni neniam estis disigitaj.” Ŝi demandis sin, ĉu Mesalina  jam aŭdis la veran situacion de sia patrino Lepida .

Mesalina  mallevis sian pezan figuron sur la divanon de sia edzo kiel ŝipo majeste enhaveniĝanta, kaj akceptis tason da vino de la sklavo. Oktavia  tordis sin kiel hundido, ĝis ŝi kuŝis komforte inter siaj patrino kaj patro. “Daŭrigu la rakonton, oĉjo Klaŭdio”, Livila  diris. Ŝi turnis sin al Mesalina  por klarigi: “Oĉjo rakontas al ni, kio okazis post kiam Gajo estis mor... mortigita.” Ŝi stumblis dirante la vorton mortigita . Agripina  rimarkis, ke ŝi evitis la pli krudan vorton murdita .

“Kie mi estis?” Klaŭdio diris. “Ho jes, la gvardianoj estis kverelantaj, ĉu mi taŭgus kiel imperiestro, kaj sendube aliaj sugestis, ke pli bona ideo estus liberiĝi de mi unu fojon por ĉiam. Ili tenis min dum la nokto en la oficira sekcio de la kazerno, diris al mi, ke tie mi estos plej sekura, sed mi estis sufiĉe certa, ke ili ĉefe deziras malhelpi min forŝteliĝi, kiam neniu rigardis. Satmanĝinte kaj ĝuinte kelkajn tasojn da vino, mi decidis, ke la plej bona plano estos cedi al ili. Mi konkludis, ke se ili deziras min kiel imperiestron, prefere mi kondutu laŭe. Kaj tiam mi havis la brilan ideon proponi al ili monpremion.”

“Kelkaj el la senatanoj eĉ proponis restarigi la Respublikon”, Mesalina  diris.

“Reen al la Respubliko!” Livila  ripetis. “Sed tio estus frenezaĵo! Familioj batalantaj por la potenco, ĉiuj pensantaj nur pri la propra gajno – tiel komenciĝis la Intercivitana Milito.”

“Kaj cetere la gvardio estus malfondita”, Agripina  diris. “Ne surprize, oĉjo, ke pli logis ilin via promeso pri premio.”

“Mi ne ĉeestis dum la senataj debatoj”, Klaŭdio diris, “sed laŭ tio, kion mi aŭdis poste, se iuj senatanoj proponis restarigi la Respublikon, tio estis ĉefe ĉar ili ne povis interkonsenti, kiu estu la imperiestro. Ne mankis kandidatoj – interalie via edzo, Livila .”

“Mia edzo!” Livila  ridis. “Tio devis esti ŝerco.”

Mesalina  ĵetis al Livila  rigardon iom strangan. “Ne tute. Finfine li ja estas edziĝinta kun vi.”

“Ho!” Livila  reagis per voĉeto mirplena. Ŝi sulkigis sian frunton kaj klinis sian mentonon penseme sur la manplaton.

“Ni ne devus paroli pri tio, verdire”, Klaŭdio diris. “Multajn aferojn oni diris dum tiuj du tagoj – inkluzive de proponoj pri mia ekzekuto, cetere – sed poste mi deklaris ĝeneralan amnestion, aŭ pli precize ĝeneralan forgeson. Mi klarigis, ke mi volas redoni al la senato la kutimon pri libera debatado, kaj tio signifas, ke la homoj rajtas esprimi sian opinion sen timo, ke poste tio povus esti uzata kontraŭ ili.”

“Mi esperas, ke vi notis la nomojn de tiuj, kiuj deziris vian ekzekuton”, Mesalina  diris.

“Mi bedaŭras, ke mi ne povis ĉeesti la debaton”, Livila  diris. “Mi estus proponinta, ke la nova imperiestro estu filozofo.”

“Mi ne estas filozofo, sed mi estas historiisto”, Klaŭdio diris. “Mi esperas, ke tio konformas al viaj altaj postuloj, Livila .”

“Ne vere”, Livila  diris. “Sed supozeble tio estas la plej bona, kiun ni povas esperi.”

Mia onklo Klaŭdio ne akompanis Gajon al la teatro, sed restis fermita en la palaco.

Ĉu vere tio estis nura hazardo, ke li decidis resti hejme? Tiu ventrodoloro trafis en rimarkinde oportuna momento. Ĉiuj sciis, ke io estas okazonta – multaj homoj eĉ havis malklaran ideon, ke ĝi okazos en la teatro. Mi foje demandas min, ĉu... sed ne, laŭ tio kion mi aŭdis, Klaŭdio neniel kondutis kiel aspiranta kandidato. Se iu sondis lin anticipe, li verŝajne nur kovris siajn orelojn per la manoj kaj rifuzis entute pensi pri la afero.

Li estis terurita, kiam oni sciigis lin pri la murdo de lia nevo – ne senkiale, ĉar estis tre verŝajne, ke en sia furiozo la murdistoj povus buĉi ankaŭ la onklon de Gajo, same kiel ili forigis liajn edzinon kaj filinon.

Kelkaj el la Pretoranoj trovis Klaŭdion, kiu kaŝis sin en la palaco

Ne, mi ne diros tion – ĝi donas impreson tiel subdignan.

Kelkaj el la Pretoranoj trovis Klaŭdion en la palaco, kaj tuj konstatis, ke li, kiel frato de Ĝermaniko kaj parenco de ĉiu imperiestro post Aŭgusto, estas la plej taŭga elekto kiel imperiestro. Krome ili sciis, ke li estas klera homo, kiu de jaroj vivas trankvile kaj modeste

... eĉ se iom tro vin-ame...

kaj okupas sin per siaj studoj, interalie verkado de pluraj historioj. Klaŭdio mem havis neniun deziron fariĝi imperiestro, sed trovante sin en tre granda danĝero, li akceptis ilian inviton pasigi la nokton en ilia kazerno.

Dum la Pretora Gvardio jam elektis Klaŭdion kiel imperiestron, la senato ankoraŭ debatis la aferon. Pluraj el la senatanoj estis subtenintaj la konspiron, sed ili ne faris planojn por la posta fazo, aŭ pli ĝuste, ili ĉiuj faris apartajn planojn kaj ĉiu el ili havis esperojn pri malsama kandidato.

La publiko, aliflanke, havis aliajn ideojn. Homamasoj ĉirkaŭis la senatejon, kriante ke oni elektu Klaŭdion. Vidante tion, Klaŭdio submetis sin al la volo de la popolo, kaj permesis, ke la Pretoranoj proklamu lin imperiestro.

Mi ne mencios la premion. 15 000 sestercoj al ĉiu homo, nekredebla sumo, kaj po 20 000 al la oficiroj. En la pasinteco mia sinteno pri tio estis sufiĉe malaproba – estis kvazaŭ gajni potencon per subaĉeto. Sed poste, kiam Lucio estis deklarita imperiestro, mi mem faris precize la saman aferon.

Inter liaj unuaj agoj estis deklari ĝeneralan amnestion rilate al la du tagoj tuj post la morto de Gajo. Tiuj estis tagoj kiam senatanoj faris ĉiuspecajn proponojn, kiujn ili poste bedaŭris, kiam ili konstatis, ke la propraj kandidatoj ne sukcesis.

Kaj ankaŭ mi respektos la amnestion. Mi certe ne intencas informi la publikon en miaj memoraĵoj, ke post la murdo de Boteto la senato donis seriozan konsideron al la ideo restarigi la Respublikon. Ne pro deziro pri libereco, aŭ tiaspecaj heroaj idealoj, kiujn ili trumpetis en siaj paroladoj – pli ĝuste la sinteno estis: “Se mia homo ne ricevos ĝin, ricevu neniu.”

2

Klaŭdio estis la filo de Druso, la frato de Ĝermaniko, kaj la nepo de Livia , sed ne rekta posteulo de Aŭgusto. Li estis klera homo, verkisto kaj historiisto, kaj sagaca politikisto. Kiel infano li estis malsaniĝema kaj li balbutis, precipe kiam li trovis sin en la ĉeesto de la dia Aŭgusto, kiu estis la edzo de lia avino. En tiuj okazoj li tiom konfuziĝis, ke li apenaŭ sukcesis paroli sencohave, kaj li ne kapablis respondi la plej simplajn demandojn. Lia avino Livia  ofte provis konvinki sian edzon trakti lin kun pli da pacienco, sed Aŭgusto jam estis konvinkita, ke la junulo havas mensajn problemojn, kaj ne permesis al li preni ian ajn publikan oficon.

Klaŭdio estis dolore konscia, ke oni senigas lin de la ŝanco pretigi sin por estonta kariero, kiel iu ajn juna viro de bona familio rajtas atendi. Liaj fizikaj handikapoj estis ne seriozaj, dum lia menso estis pli akra ol tiu de multaj el liaj samaĝuloj. Ĉagrenis lin observi, kiel liaj pli junaj parencoj ricevas prestiĝajn postenojn, dum li mem estas devigata resti hejme sub la rego de kuratoro, kvazaŭ li estus ankoraŭ ne plenaĝa.

La nazo de Klaŭdio mukis, kiel ĉiam okazis kiam li agitiĝis. Li estis plena je tikoj kaj spasmoj, kaj kiam li provis levi la tason al siaj lipoj, li maltrafis sian buŝon kaj la vino fluis laŭ lia mentono.

“ Viŝu vian buŝon”, mi diris al li subvoĉe. Mi ne volis, ke niaj gastoj vidu la imperiestron fuŝmanĝi , sed prefere ili ankaŭ ne aŭdu lin riproĉata de sia edzino.

Li ŝmiris sian vizaĝon per la buŝtuko. “Kiel tiu homo ĉikanis min. Oni metis min sub lian zorgon kvazaŭ mi estus infano – li estis ia eksmilitisto, kaj li foje vipis min laŭ la ŝultroj per vita vergo, same kiel li punus soldaton malaltrangan. Oni ne permesis al mi soleni mian plenkreskiĝon ĝis pasis jaroj post la ĝusta dato – sen procesio, sen honoroj, kaj krome oni rapidigis min en la templon, kvazaŭ oni hontas pri mi.”

Mi volis konduki lin al pli gaja temo, antaŭ ol niaj gastoj aŭdos lin. “Kaj tamen jen vi imperiestro. Estas bedaŭrinde, ke Aŭgusto ne povas vidi vin nun.”

“ Jes, Aŭgusto – li ĉiam subtaksis min. Parolu pli klare, junulo! Ne estu tiel hontema!  Kaj tiam kompreneble mia lango stumblis sur miaj dentoj, kaj mi ne kapablis eligi eĉ du vortojn sencohavajn.”

Kiam Aŭgusto mortis, Klaŭdio esperis, ke la nova imperiestro, lia onklo Tiberio, traktos lin pli kompreneme. Tiberio estis la pli aĝa frato de Druso, la patro de Klaŭdio, kaj la du fratoj havis tre fortan rilaton. Kiam Druso estis serioze vundita pro rajdakcidento, Tiberio vojaĝis tage kaj nokte por esti kun li antaŭ lia morto.

Bedaŭrinde Tiberio havis pli-malpli la saman sintenon kiel lia antaŭulo. Li klare montris, ke li konsideras Klaŭdion ne taŭga por publika ofico. Post tio, Klaŭdio rezignis ĉian esperon pri politika kariero. Estante sen serioza okupo, li dediĉis sin al siaj studoj kaj al verkado.

Ĝuste tiam li akiris tiujn malbonajn kutimojn – vetludadon, drinkadon... Li neniam plene liberigis sin de ili, eĉ kiam li iĝis imperiestro.

Klaŭdio rajtis fari siajn unuajn paŝojn al publika kariero nur post la morto de Tiberio. Kiam mia frato Gajo imperiestriĝis, li ege deziris doni al nia onklo la honorojn, kiuj estis rifuzitaj al li dum tiom da jaroj, kaj tuj proklamis lin kunkonsulo kun si mem. Tiel okazis, ke kiam Klaŭdio komencis sian publikan karieron post jaroj da preteratento, li tuj fariĝis kolego de imperiestro.

Necesas io plia, io por montri la signifon de la okazo. Ha, jen mi havas ĝin.

Kiam Klaŭdio la unuan fojon eniris la Forumon en siaj konsula robo kaj insignaro, aglo tuj flugis malsupren por ekstari sur lia ŝultro.

Perfekte.

Klaŭdio levis sian fileton en siaj brakoj antaŭ la familia altaro. La malgranda sanktejo estis nove farbita, Agripina  notis. Pasis nur unu monato de kiam Klaŭdio transprenis la palacon, sed la statueton de Venuso jam anstataŭis la dioj de la Klaŭdia familio.

“Gedioj, mi prezentas al vi mian filon, Tiberion Klaŭdion Ĝermanikon. Mi preĝas al vi prizorgi lin kaj protekti lin, kaj doni al li longan kaj prosperan vivon.”

Ĝermaniko! Kompreneble Klaŭdio havas ĉian rajton nomi sian filon Ĝermaniko. Tiu nomo apartenas al la familio de kiam la senato aljuĝis ĝin al lia patro Druso honore al lia venko super la Ĝermanoj. Sed la nomo signalis por Agripina  la definitivan frustriĝon de ŝiaj esperoj, kiuj jam estis detruitaj pro la anonco, ke Mesalina  naskis filon. Ŝi amis sian onklon kaj certis, ke li estos saĝa reganto. Kaj ŝi havis bonan kialon por danki lin – finfine, preskaŭ lia unua ago post sia imperiestriĝo estis reporti ŝin kaj Livila n al Romo. Kaj tamen...

Kaj tamen... La fakto estas, ke Klaŭdio tute ne rajtas esti imperiestro. Li ne estas posteulo de Aŭgusto. Li eĉ ne estas ano de la Julia familio, fakto klare indikita per la forigo de ŝiaj familiaj dioj.

Efektive, devos pasi almenaŭ dek du aŭ dek tri pliaj jaroj, antaŭ ol Lucio estos preta por pretendi sian justan pozicion kiel reganto de la imperio. Kaj ĝis tiu tago, ŝi estos kontenta, se oĉjo Klaŭdio provizore okupos la tronon. Sed ĉu Klaŭdio vidas la aferon tiel? Necesas nur rigardi lian feliĉegan vizaĝon dum li levas sian malgrandan filon, nur aŭdi lin ruli tiujn imponegajn nomojn de sia lango, por scii, ke laŭ la vidpunkto de Klaŭdio, li tenas en siaj brakoj la heredonton de la imperio.

Klaŭdio transdonis la bebon al Mesalina , kiu siavice prezentis lin al la dioj kaj preĝis por ilia beno sur la infanon. Intertempe Klaŭdio pendigis oran medalionon ĉirkaŭ la kolon de sia filo: medalionon enhavantan potencan amuleton, kiu protektos lin de malicaj influoj dum la malsekuraj jaroj de lia infaneco. La patrino de Mesalina , Lepida , paŝis antaŭen por meti super lian kapon kolĉenon kun tintantaj talismanetoj, kaj tiam venis la vico de Agripina  kaj Livila  fari same. Agripina  ripetis sen entuziasmo la vortojn de la rita formulo: La dioj protektu kaj prosperigu vin.  Ne ĉi tion ŝi imagis, kiam ŝi tiom senpaciencis reveni al Romo.

Post la fino de la ceremonio, la aro da gastoj dividiĝis por formi malpli grandajn grupojn, kiuj babilis kune dum belaj junaj virsklavoj moviĝis inter ili proponante trinkaĵojn. Agripina  rigardis ĉirkaŭen, serĉante Livila n, sed vidis, ke ŝi estas plene okupata pro konversacio kun unu el la konsuloj. Livila  verve paroladis, dum la konsulo ridetis kaj kapjesis, laŭŝajne kun granda interesiĝo. Nur ioma rigideco en liaj ŝultroj sugestis, ke la situacio estas por li malkomforta. Livila  faris paŝon antaŭen, kaj la viro levis sian pokalon kvazaŭ sindefende. Vidante tion, Agripina  pensis, ke prefere ŝi intervenu. Tiumomente, tamen, ŝia onklo kaptis ŝian brakon.

“ Pina , ne eblas diri al vi, kiom mi estas ĝojplena, ke vi kaj Livila  denove ĉeestas. Vi ne scias, kiom vi du mankis al mi dum la lasta jaro, kiom maltrankvila mi estis pri vi ambaŭ. Kiel progresas viaj aferoj, nun kiam vi revenis al Romo? Vi gastas ĉe Lepida , ĉu ne?”

“Mi gastas ĉe ŝi provizore, oĉjo, sed mi esperas, ke tio ne daŭros tro longe.”

“Ni devas pripensi, kiel vi povos reakiri vian domon. Post ĉi tiu festo, mi diskutos la aferon kun Palaso. Unu el la plej bonaj aspektoj de mia imperiestriĝo estas, ke finfine mi rajtas helpi miajn nevinojn.” Li aŭdigis mallaŭtan ridon kaj kapneis, kvazaŭ li apenaŭ kredas sian propran bonŝancon. “Estas preskaŭ tro granda feliĉo – vi du sekure hejme en Romo, kaj fariĝi imperiestro, kaj krome nun eta Ĝermaniko. Ĉu vi vidis la bebon? Venu saluti Mesalina n.”

Li kondukis ŝin tra la homamaso al seĝo, kie Mesalina  sidis kvazaŭ reĝino kun sia novnaskita filo en siaj brakoj. Lepida  staris ĉe ŝia flanko. Vidante la patrinon kaj filinon kune, Agripina  konstatis, ke en Mesalina  ŝi kaptas impreson de Lepida , kiel ŝi verŝajne aspektis kiel junulino. Ambaŭ havis la saman larĝan, ovalan vizaĝon kaj apartigitajn okulojn, kontraste kun malgranda ĉerizeto kiel buŝo, sed en Mesalina  la fortikeco kaj solida brusto de Lepida  estis moligitaj ĝis simileco de pufa, tro remburita kuseno.

Mesalina  salutis Agripina n kaj levis sian filon. “Jen li. Ni estis tiom maltrankvilaj pri li dum la unuaj tagoj – li ne volis manĝi, sed Metrodora  estis brila. Ŝi sciis, precize kion fari, kaj kiel prizorgi lin, kaj nun la nutristino diras, ke finfine li bone suĉas.” La bebo en ŝiaj brakoj aŭdigis malfortan, akutan ploreton. “Aŭskultu tion”, ŝi diris kontente. “Antaŭ kelkaj tagoj, li ne havis sufiĉan forton eĉ por plori.”

“Mi ne tro enamiĝus al li, se mi estus vi”, Lepida  diris.

“Kial vi diras tion, panjo? Li iĝas pli forta la tutan tempon.” Mesalina  respondis abrupte, sed Agripina  aŭdis nuancon zorgoplenan en ŝia voĉo. Kaj verdire, ŝi mem malofte vidis pli mallogan infanon. Li estis senkarna kun maldika kolo, kaj liaj grandaj elstarantaj oreloj estis hereditaj de Klaŭdio. Efektive li aĝis nur malmultajn tagojn, sed lia aspekto estis maltrankviliga: lia griza koloro, la impreso de malrigideco, tiu stranga, akuta krieto. Lepida  certe pravas, Agripina  pensis, kaj sendube ŝi provas prepari sian filinon por la perdo, kiu neeviteble sekvos – tamen, ŝi estus povinta paroli pli takte.

“Mi certas, ke li estos tute en ordo”, Agripina  diris, tiam memorante la tipajn komentojn de aliaj virinoj, kiam ili admiras la bebojn de siaj amikinoj: “Oni jam vidas la similecon al lia patro. Gratulon!”

Interŝanĝinte kelkajn pliajn ĝentilaĵojn kun Mesalina  kaj ŝia patrino, Agripina  puŝis sin tra la amaso al sia fratino. La konsulo intertempe sukcesis fuĝi, kaj Livila  staris sola, manĝante dolĉaĵon. “Ĉi tiuj estas bongustaj”, ŝi diris, kaj forlekis ŝmiraĵon de sia manartiko. Likis mielo el ambaŭ flankoj de la pastaĵo, do ŝi rapide englutis ĝin, kaj suĉis ĉiun el siaj fingroj laŭvice. “La kuiristo faris ĉi tiujn en Pandaterio, sed la liaj tute ne estis tiel pufaj. Vi nepre gustumu unu.”

“Tio aspektas multe tro gluece, por ke oni manĝu ĝin starante. Rigardu, vi makulis vian robon.” Livila  kuntiris siajn brovojn, kaj provis nekonvinke viŝi sian robon per la mano, kun la sekvo, ke ŝi ŝmiris la mielon sur pli grandan areon. “Alportu tukon”, Agripina  ordonis al preterpasanta sklavo. “Ĉu vi vidis la bebon?” ŝi demandis sian fratinon.

“Li ne aspektas tre sane”, Livila  diris.

“Ĝuste tion ankaŭ mi pensis. Kompatinda oĉjo Klaŭdio! Li estas tiel feliĉa havi filon, sed la ŝancoj por la bebo ne aspektas al mi tre bonaj.”

“Neniu havis multajn esperojn ankaŭ pri la ŝancoj de oĉjo Klaŭdio antaŭ kvindek jaroj – kaj tamen, jen li.” Livila  gestis en la direkton de ilia onklo, kaj Agripina  turnis sian kapon por vidi lin en konsultiĝo kun du el la senatanoj, kiuj respektoplene kapjesis dum li alparolis ilin. Ĝuste nun Klaŭdio aspektis kiel la imperiestro, kiu li tiel neatendite fariĝis. En siaj pli serenaj momentoj, li efektive imponis: li havis pli altan staturon ol la senatanoj, kaj liaj tikoj kaj aliaj strangaĵoj ne estis evidentaj. Malkiel la viroj de la Julia familio, kiuj emis maldensiĝi surverte eĉ en junaĝo, li havis impresan hararon, kiu dum la lastaj jaroj tute blankiĝis, tiel aldonante al la digno de lia sinteno. “Li supervivis ĉiujn el siaj gefratoj”, Livila  daŭrigis.

“Tio estas vera”, Agripina  konsentis. Ŝi estis konscia pri ioma seniluziiĝo pro la vortoj de Livila , sed antaŭ ol ŝi povis analizi tiun emocion, voĉo malantaŭ ŝi diris: “Miaj sinjorinoj! Kiel aparte bele, revidi vin ĉi tie!”

“Palaso!” Livila  diris. “Kaj ankaŭ ni estas ĝojplenaj troviĝi ĉi tie.”

Agripina  turnis sin por renkonti kalviĝantan, mezaĝan viron, kiun ŝi iam konis kiel la sekretarion de sia avino, kvankam li nun estis vestita en la togo de Roma civitano. Ŝi memoris, ke avinjo iam liberigis lin dum siaj malfruaj jaroj. Li grasiĝis de kiam ŝi laste vidis lin. “Vi aspektas bonfarte”, ŝi komentis.

“Jes, mia sinjorino, atinginte sian nunan eksterordinaran oficon, la imperiestro honoris min per tio, ke li nomumis min sekretario de la trezorejo.” Palaso de ĉiam havis memgravigan sintenon, eĉ kiam li estis sklavo. “Mi permesis al mi esplori la aferon pri la liberigitoj de viaj sinjorinaj moŝtoj. Kelkaj el ili, mi kredas, estis revenditaj kiel sklavoj post la bedaŭrinda miskompreno kun via frato.”

“Ĝuste tiel”, Livila  diris. “Ĉu eblas fari ion ajn por reporti ilin al Romo?”

“Estu certa, mia sinjorino, ke ilia bonfarto estas mia unua zorgo. Mi ordonis al miaj oficistoj ekzameni la arĥivojn, spurante indikojn pri ilia nuna kieo. Kaj krome, estas la demando pri la filo de sinjorino Agripina , Lucio. Kiel vi sendube jam konscias, mia sinjorino, la kondiĉoj en la testamento de via bedaŭrata edzo ankoraŭ ne estas plenumitaj. La imperiestro ordonis al mi esplori la aferon pri la netransdonita heredaĵo de via filo.”

“Ĉu vi havas kopion de la testamento?” Agripina  demandis. Ŝi sciis nenion pri la testamento de Domicio krom aludo en moka letero, kiun ŝi ricevis de Gajo dum ŝi loĝis en Pontio. Per tio ŝi ekkomprenis, ke ŝia frato alproprigis al si mem la plej grandan parton de la riĉaĵoj de Domicio por kompensi siajn elspezojn, kiel li esprimis la aferon. Li tute ne menciis Lucion, preferante emfazi sian propran malavarecon pro tio, ke li certigis ke Eklogo kaj ŝia idaro ricevu la malgrandan bienon, kiun Domicio testamentis al ili.

“Mi havas kopion en mia oficejo. Sed mi ne deziras fordistri vin de la festado...”

“Mi ŝatus vidi la testamenton”, Agripina  diris.

“Kompreneble, mia sinjorino.”

Agripina  pardonpetis al sia fratino, kiu tiumomente ĉefe interesiĝis elekti alian pastaĵon el la pleto proponata al ŝi de preterpasanta sklavo, kaj akompanis Palason ekster la salonon. Li ekmarŝis flanke al ŝi, dum ili iris laŭ la koridoro. “Miajn kondolencojn pro la morto de via frato. Mi aŭdis, ke vi kaj sinjorino Livila  aranĝis por li taŭgan enterigon.”

“Jes. Li traktis nin maljuste, sed finfine li tamen estis nia frato.”

“Kaj konvenas, se mi rajtas komenti pri tio, ke la filo de Ĝermaniko kaj la posteulo de Aŭgusto estu funebrata laŭ la ĝustaj ceremonioj. Mi ne forgesas, kiam vi kvar alvenis ĉe la domo de via praavino Livia , post la forsendo de via patrino. Kiel vi mem gvidis viajn pli junajn fratinojn, mia sinjorino – tio sendube estis tre timiga periodo por vi, sed vi perfekte komprenis, kiel necesas konduti.”

“Mi ne sciis, kia estas nia situacio”, Agripina  diris. “Mi estis konscia pri la neceso prudenti.”

“Mi suspektis tion. Viaj avino kaj praavino estis zorgoplenaj pri via bonfarto – mi certe ne dezirus sugesti alian – tamen la sklavoj ricevis la ordonon teni vin kvar sub observado. Oni ne sciis, ĉu iuj el vi havas informojn, eble ne komprenante la signifon de la faktoj je via dispono, pri la komploto en kiu enplektiĝis via frato Nerono.”

Agripina  ricevis abruptan sensaĵon, kvazaŭ ŝi paŝis sur solidan kahelon, kiu neatendite moviĝis sub ŝia piedo. “Ne estis komploto”, ŝi diris. “Tio estis inventaĵo de Sejano.” Ŝi sentis, ke Palaso ĵetas deflanke rigardon al ŝi, sed li ne komentis.

Krepuskiĝis, kaj paro da sklavoj estis okupataj por flamigi oleolampojn lokitajn en altaj niĉoj laŭlonge de la koridoro. Palaso turniĝis por direkti apenaŭan kapgeston al sia asistanto, kiu sekvis je respektoplena distanco, kaj la junulo rapidis antaŭen por malfermi unu el la pordoj. “Ĉu vi konsentos honori min per paŝado internen, mia sinjorino?”

Estis klare, ke Palaso ne atendis bonvenigi vizitanton en sian oficejon. La karbujo estis estingita, kaj en la ĉambro regis mallumo. Se Agripina  estus sciinta, ke estos tiel malvarme, ŝi estus sendinta sklavon por alporti ŝian pelerinon. Ŝi frotis siajn brakojn dum la asistanto de Palaso okupiĝis pri flamigado de pluraj lampoj pendantaj de bronza tenilo. Ilia lumo falis sur masivan tablon, kies larĝa marmora surfaco surhavis nenion krom du-tri skribovolvaĵoj. Ne vidiĝis iloj por skribado – Palaso alten grimpis de post la tagoj, kiam li devis mem teni grifelon.

Ĉe ambaŭ flankoj de la tablo staris sokloj subtenantaj portretobustojn. “Mi vidas, ke vi posedas buston de mia avino”, Agripina  komentis, kaj iris por ekzameni pli detale la skulptaĵon. Evidentis, ke ĝi estis ĉizita multajn jarojn pli frue. Avinjo Antonia  aspektis pli junece kaj pli alloge ol la maljuna virino, kiun Agripina  iam konis, kun grandaj stiligitaj okuloj kaj mistera duonrideto, kvazaŭ ŝi meditas super ia agrabla memoro. “Kaj kiu estas ĉi tiu?” ŝi demandis, paŝante ĉirkaŭ la tablo al tiu ĉe la alia flanko. “Ĝi aspektas kiel mia kuzo.” La busto montris la kapon de knabo naŭ- aŭ dek-jara kun serioza mieno kaj senbukla hararo frizita kun longa franĝo laŭ la frunto.

“Efektive estas li. Via avino farigis ĝin post lia morto. La tuta domanaro amis Druson, kaj ni ĉiuj estis korrompitaj post tiu terura akcidento – li estis petolema knabo, kompreneble, konstante miskondutis, kaj estis tipa ago, ke li provis kapti piron en sia buŝo.”

“Mi ĉeestis, kiam tio okazis”, Agripina  diris. La memoro perturbis ŝin. Ĝi ĉiam vekis en ŝi ioman kulposenton, kvazaŭ ŝi mem iel respondecis.

“Ŝoke, ŝoke”, Palaso diris, neante per la kapo. “Kaj kompreneble tio forrabis de via onklo lian solan filon. Nu, finfine tio estas superita. Post tiom da tempo heredonto – kaj tiel rapide post lia imperiestriĝo. Apenaŭ eblas imagi pli bonan aŭguron.”

Agripina  ridetis ĝentile. La malsanaspekta filo de Mesalina  ne ŝajnis al ŝi aparte promesplena aŭguro, sed prefere ŝi ne aludu tion.

Unuopa ŝranko staris malantaŭ la tablo, eleganta meblo el inkrustita ligno kun mallarĝaj duoblaj pordoj. Palaso malŝlosis tiujn, eltiris plurajn skribovolvaĵojn, elektis unu, kaj transdonis ĝin al Agripina . “Krom kelkaj malgrandaj heredaĵoj, via edzo testamentis la ĉefan parton de sia havaĵo al via filo.” Agripina  okule trakuris la kolumnojn da orda manskribo, provante tiri sencon el la jurisma lingvaĵo. Unu triono al la imperiestro: tio estis la normo, kaj estis bone konata fakto, ke tiu, kiu preteratentas testamenti konsiderindan porcion al la imperiestro, ne esperu reteni ion ajn por la propra familio. Bieneto al Eklogo kaj ŝiaj kvar infanoj – tio ne estis novaĵo por Agripina , kvankam ŝi estus preferinta ne scii pri la kvar infanoj – alia al la sklavestro de Domicio, libereco por multaj el liaj gesklavoj, kaj ĉio cetera al mia filo Lucio Domicio Ahenobarbo . Domicio saĝe decidis heredigi ĉion al Lucio; io ajn, kion li testamentus rekte al ŝi, estus alproprigita de Gajo. Ŝia edzo tamen ne povis antaŭvidi, ke Gajo ŝtelos la heredaĵon eĉ de sia propra nevo. “La problemo estas, ke multaj el la aĵoj intencitaj por via filo estas jam venditaj al aliaj homoj. Povus esti malfacile retrovi ilin.”

Agripina  jam sciis, ke la domo de Domicio estis vendita al la riĉega familio Emilia . “Kio estas farebla por reakiri ilin?”

“Tio ne estos simpla afero, mia sinjorino. La Emilia familio pagis laŭleĝe kaj komplete por la propraĵo, kiun via edzo destinis al sia filo. La imperiestro konsideras, kiel eblos aranĝi kompenson. Bonŝance ni havas detalojn de ĉiuj vendoj en la arĥivoj.” Palaso prenis el la ŝranko grandan pakaĵon, kaj stakigis la enhavon, plurajn dekojn da tabuletoj, sur la tablo. “Kaj ne nur la Emilia familio. Ne estos simpla afero kontakti ĉiujn el tiuj personoj laŭvice, kaj persvadi ilin transdoni la objektojn, kiujn ili aĉetis tute laŭleĝe. Multaj el ili fieras posedi aĵojn, kiuj iam apartenis al Marko Antonio kaj Oktavia .”

“Mi ne dubas pri tio”, Agripina  diris. “Ĉu ili eĉ ne pensis, ke tiuj estis familiaj posedaĵoj, kiuj pli juste estus pasintaj al la filo de Domicio?”

Palaso frapetis la pakaĵetojn da tabuletoj sur la marmora tablo por rektigi la randojn. “Mi faros mian eblon reakiri ilin por li, mia sinjorino. Sed se mi rajtus fari sugeston...”

Agripina  sciis, ke sekvos iu malagrabla propono. Ŝi ne estas devigata aŭskulti ĉi tiun homon, la iaman sklavon de sia avino, sed ŝi ne povos retrovi la spurojn de siaj propraĵoj sen lia helpo. “Jes?” ŝi diris.

“Bedaŭrinde ne estos eble restarigi viajn havaĵojn al la sama nivelo, kiun vi ĝuis antaŭ via ekziliĝo. Via plej bona strategio nun, se vi pardonos tiel malkonvenan proponon, estus serĉi la manieron avantaĝe reedziniĝi.”

Palaso paŝis preter la limojn, sed Agripina  ne povis permesi al si ofendi lin. “Mi scias, ke vi pensas nur pri miaj plej bonaj interesoj.” Ŝi leviĝis. “Dankon pro via konsilo. Mi estas tre danka al vi pro viaj streboj favore al mia filo.”

“Mi dankas vin, mia sinjorino. Mi tenos vin informata.”

“Kien vi malaperis dum tiom da tempo?” Lepida  salutis Agripina n, kiam ŝi revenis al la varmo kaj bruo de la salonego. La homamaso iom maldensiĝis, sed la plej granda parto de la proksimaj familianoj ankoraŭ troviĝis. “Ni serĉis vin.” Ŝi prenis la brakon de Agripina , kaj tuj diris: “Kion pro la bona diino vi ĵus faris? Vi estas same malvarma kiel malfreŝa kadavro.” Ne atendante respondon, ŝi kondukis Agripina n tra la ĉambro. “Venu renkonti vian kuzinon Emilia .”

“Ĉu Emilia ?” Kun miro Agripina  trovis sin antaŭ virino kun la samaj larĝa vizaĝo kaj bulba nazo kiajn ŝi mem havas. Estis kvazaŭ ŝi kaptus malflatan impreson, kiel ŝi mem povos aspekti post dudek jaroj.

“Mia kara kuzino, mi estas kontentega renkonti vin”, la virino diris. Konsternis Agripina n, ke ĉi tiu virino salutas ŝin kiel longe perditan parencon kaj eĉ kisas ŝin. Ŝi komencis suspekti, kiu estas ĉi tiu homo. Ŝi sciis, ke ŝi havas kuzinon ĉe la patrina flanko, sed Agripina , aŭ pli ĝuste ŝia patrino, neniam rilatis kun ŝi. Emilia  estas certe la ido de Julia , la senhonora pli aĝa fratino de ŝia patrino, kiu estis enplektita en iu skandalo kiam Aŭgusto ankoraŭ vivis, kaj pasigis siajn restantajn dudek jarojn sur insuleto apud la orienta bordo de Italujo.

“Ni neniam antaŭe renkontiĝis, ĉu ne?” Agripina  diris. “Ĉu ĝis nun vi loĝis ekster Romo?”

“Jes, mi kaj mia edzo pasigis jarojn en Afrika Provinco. Li estis tie guberniestro, sed ni plurestis post la fino de lia oficoperiodo. Mi ĝuegis la vivon tie – estis ĉiuj plezuroj de Romo sen la streĉo. Sed mia plej aĝa filo volis fari unuan paŝon al kariero en Romo, do la pasintan jaron ni decidis, ke estas tempo reveni.”

Jen bato. Ĉar oni normale ne enkalkulis la familion de ŝia onklino Julia , en la menso de Agripina  la solaj rektaj posteuloj de Aŭgusto estas ŝi kaj ŝiaj gefratoj. Sed se onklo Klaŭdio intencas restarigi la rajtojn de tiu branĉo de la familio, ŝi kaj Livila  perdos sian unikan rangon. Kaj eĉ pli serioze, Emilia  evidente havas almenaŭ unu filon, kiu havos antaŭrajton super Lucio.

“Ĉu vi havas multajn gefilojn?” ŝi demandis.

“Tri filojn kaj du filinojn. Jen mia plej juna.” Emilia  indikis al juna viro apoganta sin kontraŭ la muro, dum li rigardis la ĉeestantojn kun enua esprimo. Kvankam li estis vestita en la togo de plenkreskulo, li ŝajnis ankoraŭ adoleskanto. “Mi aŭdis, ke vi kaj via fratino estis sur la Pontiaj insuloj. Mi kunsentas. Ankaŭ mia patrino estis ekzilita – same kiel via, ĉu ne?”

Agripina  preferis ignori la senhontan provon de Emilia  prezenti iliajn patrinojn kvazaŭ ili estus samnivelaj. Se panjo elektis ignori sian pli aĝan fratinon, Agripina  estis certa, ke ŝi havis bonan kialon. “Mi ne restis longe en Pontio”, ŝi diris. “Onklo Klaŭdio revokis nin, tuj kiam tio eblis.”

“Sufiĉe longe, tamen, por ke ŝia fileto forgesu, kiu ŝi estas”, Lepida  diris al Emilia  per konfida tono. “Kia karuleto! Mi prizorgas lin de kiam lia patro mortis la pasintan jaron. Tiel amema infano – ĉiutage lia vartistino portas lin en mian dormoĉambron por ke li salutu min per bonmatena kiso, kaj antaŭ kelkaj tagoj li diris al mi: Onjo, mi edziĝos kun vi kiam mi plenkreskos. ”

Ĉu Lepida  ne komprenas, kiom tio doloras al Agripina , ke Lucio ankoraŭ ne plene fidas ŝin kaj nur pro instigo de sia vartistino permesas al ŝi kisi lin? En la pasinteco Agripina  ĉiam admiris sian bonhumoran, energiplenan bofratinon, kiu estis tute kapabla efike administri siajn ampleksegajn bienojn sen la helpo de edzo, sed loĝinte nun ĉe Lepida  jam pli ol unu monaton, ŝi konstatis, ke la prezo de tiu efikeco estas absoluta nesentemo al la emocioj de aliaj homoj. Agripina  ĝentile ridis, kvazaŭ la anekdoto amuzas ŝin. “Mi bedaŭras, ke post nelonge mi devos senigi vin de li. Mi esperas ekloĝi en mia propra hejmo antaŭ ol pasos ankoraŭ tro da tempo.”

“Ne necesas hasti, kara”, Lepida  diris. “Mi bedaŭros perdi Lucion.”

“Ĉu vi kaj via fratino ricevis bonan traktadon, dum vi estis en ekzilo?” Emilia  demandis.

“Ili ambaŭ aspektis tre palaj, kiam ili revenis”, Lepida  diris, “– precipe Livila . Kaj Agripina  perdis sufiĉe da karno, ĉu ne, kara? Ni devos redikigi ŝin, por ke ni trovu por ŝi novan edzon. Ĉu iuj el viaj filoj estas ankoraŭ needziĝintaj?”

“Nur Lucio”, Emilia  diris, gestante al la enua junulo, kiu, nekonscia ke oni observas lin, senpripense purigas siajn dentojn per la ungo. “Sed li estas tro juna por Agripina .”

“Ni devas serioze pripensi la aferon”, Lepida  diris. “Mi certas, ke vi kaj mi povos trovi por ŝi viron taŭgan.”

3

En Romo

Printempe, 41 pK

“Via avo Ĝermaniko estis unu el la plej grandaj generaloj de Romo. Vi scias, kio estas generalo, Lucio...”

“Jes, generalo estas tre kuraĝa, kaj li diras al ĉiuj soldatoj, kion ili faru.”

“Ĝuste tiel, karulo.” Agripina  kisis sian fileton, kiu sidis sur ŝia sino. Ili kundividis vimenan seĝon en malgranda neprizorgata ĉambro en la domo de Lepida . La fenestroklapoj estis puŝitaj flanken por montri nuban blankan ĉielon, kies malvolonta lumo malkaŝis paliĝintajn murpentraĵojn kaj mizeran kolekton da senrilataj mebloj. Disbatita tripieda karbujo apenaŭ sukcesis mildigi la malvarmon de la marta aero. Tiu ne estis ĉambro, kiun Lepida  fiere montrus al vizitantoj, sed vaginte en ĝin hazarde, Agripina  komencis uzi ĝin kiel sian privatan rifuĝejon.

Dum multaj tagoj, Lucio ĉiam fuĝis al la sekureco de la onklina jupo, kiam ajn Agripina  volis preni lin enbrake. Kaj tiam subite li ekkomprenis, ke ĉi tiu alta nekonatulino estas persono speciala. Li sekvis Agripina n ĉien, volis sidi sur ŝiaj genuoj kaj montri al ŝi malgrandajn trezorojn, kaj postulis, ke ŝi kisu lin je lia enlitiĝo. Li ankaŭ amis ŝiajn rakontojn: rakontojn pri ŝia familio.

“Do, avĉjo Ĝermaniko iris al Ĝermanujo – kie estas Ĝermanujo, Lucio?”

“Ĝi estas treege malproksima!” Lucio kriis. “Kaj ĝi estas plena je arboj.”

“Miloj kaj miloj da altaj nigraj arboj. Kaj estis riveroj kaj marĉoj...”

“Kaj ĉiuj soldatoj kaptiĝis en la koto!” Lucio jam aŭdis ĉi tiun rakonton almenaŭ dekon da fojoj. Ĝi estis tiu plej ŝatata ankaŭ de Agripina , kiam ŝi estis infaneto, kaj ŝi memoris kuŝi enlite kun Sinjo, dum Eklogo rakontis ĝin al ili antaŭ ol ili endormiĝis.

“Via avĉjo estis tre kuraĝa homo, tiel kuraĝa, ke li ĉasis la Ĝermanojn en la profundan arbaron, kien ĉiuj aliaj generaloj timis iri.”

“Sed la Ĝermanoj estis venantaj de malantaŭe.”

“Ĝuste tiel, sed Ĝermaniko ne timis. Li komencis trabatali sian vojon, ĉar estis lia devo konduki la soldatojn al sekura loko. Kaj dum tio okazis, via avino estis en la fortikaĵo kun la aliaj virinoj.”

“Ankaŭ mia avinjo estis tre kuraĝa.”

“Certe jes. Kaj tiam alkuris soldato, kiu diris al ili, ke ĉiuj soldatoj estis mortigitaj, kaj ke la Ĝermanoj venos trans la riveron kaj detruos la fortikaĵon. Ĉiuj virinoj komencis plori – ili kredis, ke oni kaptos ilin kaj devigos ilin edziniĝi kun tiuj odoraĉaj, harkovritaj barbaroj.”

“Kaj tamen avinjo ne ploris.”

“Ne, kompreneble ne. Nu, ekstere ŝi aŭdis voĉojn krii: La ponto! Ni devas forbruligi la ponton antaŭ ol la Ĝermanoj transiros!  Ho, atendu momenton.” Vidante la pordon malfermiĝi, Agripina  interrompis sin. Nekonscie ŝi streĉiĝis, pretigante sin por fronti Lepida n, aŭ eĉ pli malbone ŝian fratinon Domicia , ĉiam pretan interesiĝi pri la aferoj de aliaj homoj. Certe ambaŭ fratinoj volos scii, kial ŝi sidas inter ĉi tiuj polvaj forĵetindaj mebloj, anstataŭ ĝentile konversacii kun siaj bofratinoj en la manĝosalono. Tiam ŝi senstreĉiĝis. “Estas via onklo Krispo”, ŝi diris, kaj bonvenigis la vizitanton per rideto.

“Panjo”, Lucio diris, turnante ŝian vizaĝon per la mano por ke ŝi rigardu nur lin. Superinte sian unuan timemon, li ĵaluzis pri ĉiu atento, kiun ŝi donas al iu ajn krom li mem. “Finu la rakonton.”

“Ne, ne leviĝu.” Vidante ke ŝi kaj Lucio okupas la solan seĝon, Agripina  volis leviĝi, sed Krispo jam malfaldis tabureton klinitan kontraŭ la muro. “Ne atentu min”, li diris, kaj sidiĝis apud la karbujo. “Mi ĉiam ĝuas bonan rakonton.”

Agripina  dankis lin per kapgesto. Ŝi sciis, ke ŝi estas bona rakontanto, kaj ŝi tre volonte vidigos sian talenton al Krispo. Li estis fama oratoro, konata pro sia pika lango, kaj ŝi nepre volis montri, ke en sia propra sfero ŝi estas ne malpli lerta ol li. “Nu, kie ni estis?”

“Oni volis forbruligi la ponton”, Lucio diris.

“Ho jes, ĝuste. La sola homo, kiu ne panikis, estis via avino. Ŝi demandis Kiu alportis tiun novaĵon? Kie estis la brigado, kiam oni laste vidis ĝin? ” Nekonscie Agripina  jam adaptis sian stilon al la pli aĝa el siaj du aŭskultantoj. “Kaj do ŝi malkovris, ke la trupoj troviĝas ankoraŭ en la arbaro, kaj ke laŭ ĉiuj informoj Ĝermaniko ankoraŭ vivas kaj bonfartas, kaj batalas pli kuraĝe ol ĉiuj. Sed intertempe jam ekiris roto da soldatoj por detrui la ponton, sed kompreneble se ili faros tion, via avo kaj ĉiuj homoj kun li estos kaptitaj ĉe la malĝusta bordo de la rivero. Do avinjo diris Mi nepre haltigu ilin . Ŝi ordonis al la soldatoj seli por ŝi ĉevalon, tiam ŝi grimpis sur ĝian dorson, kaj ĝi forpafiĝis kiel ŝtono el ĵetilo.”

Tio ne estis precize la versio de la rakonto, kiun Agripina  siatempe aŭdis de Eklogo. La detalo, kiun ŝi ne menciis, estis ke ŝia patrino ne rajdis sola: ŝin akompanis la terurita Eklogo, la unuan fojon en sia vivo sidanta sur ĉevalo. Granda parto de la drameco, kaj eĉ la vortoj de la rakonto, venis de Eklogo, sed tio ne estis nomo, kiun Agripina  deziris ripeti al sia filo. Dum la lastaj monatoj de la malsano de sia patro, Lucio restis kun Eklogo kaj Domicio ĉe ilia kampara bieno, kie sendube li ankaŭ renkontis siajn multenombrajn duongefratojn. Bonŝance li estis ankoraŭ sufiĉe juna por forgesi, ke li iam ajn konis Eklogon kaj ŝian idaron, kaj Agripina  absolute intencis, ke li forgesu ilin.

“Via avinjo rajdis rapide kiel la vento, kaj ne daŭris longe ĝis ŝi alvenis ĉe la rivero. La soldatoj pretigis grandegajn faskojn da ligno por forbruligi la ponton, kaj ŝi algalopis kriante Haltu! Haltu!  Do la centestro paŝis al ŝi kaj li diris Mia sinjorino... ”

“ ...Mia ordono estas, ke ĉi tiu ponto estu det... det... ”

“ ...detruita ”, Agripina  diris. “Kaj kion respondis via avinjo?”

“ Kaj mia ordono estas, ke la ponto restu en sia loko. ”

“Do la centestro diris: Laŭ kies ordono? Kaj avinjo diris...”

“ Laŭ ordono de la generalo! ” Lucio triumfe kompletigis la interŝanĝon.

“Nu, la centestro ŝanceliĝis – li sciis, ke ŝi estas edzino de la generalo kaj necesas obei ŝin, sed li ankaŭ devis plenumi la ordonojn, kiujn li ricevis. Dum li pensis kion fari, ŝi diris Helpu min malsupreniri de la ĉevalo , do kompreneble li helpis ŝin. Tiam, antaŭ ol li povis haltigi ŝin, ŝi kaptis la bridon de la ĉevalo kaj kondukis ĝin ĝis la centro de la ponto. Li diris Mia sinjorino, vi ne povas resti tie , kaj ŝi diris Tamen mi restos .”

Agripina  ĵetis rigardon al Krispo. En lia vizaĝo ne plu vidiĝis la iom moka esprimo, kiun ĝi havis, kiam li unue sidiĝis, kaj nun li aŭskultis same absorbite kiel Lucio. Li pensigis ŝin pri amikema maljuna leono, kun siaj sulka vizaĝo kaj ĉifita togo. Gajo Salustio Pasieno Krispo klare estas viro, kiu fartas plej kontente en komforta tuniko.

“Kaj ĝuste tion faris avinjo. Ŝi restis tie sur la ponto, ŝi ne moviĝis, kaj kompreneble la soldatoj ne povis bruligi ĝin, dum staris sur ĝi la edzino de la generalo. Kelkaj el ili opiniis, ke oni fortrenu ŝin perforte, sed aliaj komencis krii, ke ŝi pravas, kaj ĉu ili permesos, ke virino agu pli kuraĝe ol ili?”

“Do finfine, anstataŭ forbruligi la ponton, ili alvokis pliajn trupojn por defendi ĝin, okaze ke la Ĝermanoj efektive alvenos. Ili diris al avinjo, ke nun ŝi rajtas trankvile reiri al la tendaro, sed ŝi neniel pretis akcepti tian blagon”, Agripina  ripetis la vortojn, kiujn ŝi siatempe aŭdis de Eklogo. “Ŝi timis, ke se ŝi foriros, eble ili ŝanĝos sian opinion kaj tamen decidos bruligi la ponton. Sed tiam ŝi ekhavis ideon. Ŝi transiris tute al la alia bordo, tiel ke ili ne povos detrui la ponton, ĉar per tio ili lasus ŝin sen eliro ĉe la malĝusta flanko de la rivero. Kaj tiam ŝi simple sidis sur la bordo kaj atendis. Iĝis sufiĉe malvarme dum la posttagmezo, kaj ankaŭ tede, nur sidi tie atendante horon post horo.”

Tiel okazis, ke la patrino de Agripina  ankoraŭ sidis tie, kiam la perdita legio ekvidiĝis. La homoj estis elĉerpitaj kaj malpuregaj, kaj multaj estis vunditaj, sed ili marŝis en bona ordo malantaŭ siaj standardoj, kaj ili trovis la edzinon de la generalo atendanta sur la bordo por saluti ilin. “Kiam ŝi vidis vian avĉjon alrajdi, ŝi sentis sian koron bategi en sia brusto. Sed ŝi estis soldatedzino, kaj ŝi sciis, ke necesas konduti laŭ konvena digno, kiam la tuta armeo spektas. Do ŝi nur ridetis, kaj li desaltis de sia ĉevalo kaj brakumis ŝin antaŭ ĉiuj. Tiam ŝi rajdis apud li sur sia ĉevalo, kvazaŭ generalo kape de la armeo. Kaj kiam ili revenis al la fortikaĵo, ŝi okupis sin pri organizado de la flegado – estis tiom da vunditoj, ke la malsanulejaj kabanoj ne povis enteni ĉiujn, kaj homoj kuŝis vice sur la grundo, viroj kun la plej teruraj vundoj kaj kun vestoj rigidaj pro sango. Ŝi laboris flanke de la sklavoj, purigante vundojn kaj bandaĝante ilin, kaj ŝi eĉ donacis mantelojn kaj monon al soldatoj, kiuj perdis ĉion, por ke ili povu aĉeti novajn armilojn.

“La soldatoj neniam forgesis tion – ili ĉiuj amis vian avĉjon, kaj post tiu okazaĵo ili amis ankaŭ vian avinjon, ĉar ŝi estis la homo, kiu tenis malfermita la ponton. Kaj tiel finiĝas la rakonto.”

“Tre bele rakontite”, Krispo diris.

“Ankoraŭ rakonton!” Lucio diris. “Mi volas aŭdi pri la triumfo.”

“Tio estis la triumfo de mia patro Ĝermaniko”, Agripina  klarigis al Krispo. “Mi rakontis al Lucio, kiel mi staris en lia ĉaro kun miaj gefratoj, kiam mi estis knabineto.”

“Do, mi certe vidis vin”, Krispo diris. “Mi memoras tiun triumfon. Mi ne havis bonan lokon – ie en la malantaŭaj vicoj, inter ĉiuj aliaj junaj oficialuloj kaj helpjuĝistoj, tamen sufiĉe proksime por vidi la generalon en lia ĉaro. Ŝajnis al mi, kvazaŭ infanoj svarmis ĉie sur li, en liaj brakoj, kroĉitaj al lia togo, pendantaj de la rando, rampantaj laŭ la timono...”

“Sendube mi estis unu el tiuj kroĉitaj al lia togo”, Agripina  diris. “Mi havis pli-malpli la saman aĝon kiel Lucio.” Verdire ŝi estis pli juna almenaŭ unu jaron, sed ŝi ne volis konfesi, ke ŝi ne povas memori la okazon. “Iru nun serĉi Aleksandria n”, ŝi diris al Lucio, levante lin el sia sino. “Mi volas paroli kun onklo Krispo.”

Lucio emis plendeti, sed vidante, ke provizore li ne regajnos la atenton de sia patrino, li sidiĝis sur la pavimon sub la malfermita fenestro, kaj ekludis per manpleno da koloraj mozaikoŝtonetoj.

Atendinte ĝis Lucio estos plene okupata, Krispo diris: “Bonvenon reen al Romo. Laŭ mia impreso vi restas rimarkinde bonfarta post via loĝado en Pandaterio.”

“Pontio. En Pandaterio estis mia fratino.”

“Mia bofratino informas min, ke vi ankoraŭ strebas rehavi vian domon.”

“Jes, estus devinta heredi ĝin Lucio post la morto de mia edzo, sed bedaŭrinde ĝi estis vendita.” Pro lojaleco al sia familio, Agripina  ne volis atentigi pri la fakto, ke Gajo ignoris la testamenton de Domicio kaj vendis la domon, kiu laŭleĝe apartenis al ties edzino kaj filo. Sendube Krispo jam aŭdis tion de Lepida , sed ĝi ne estis afero, kiun ŝi deziris diskuti. “Mia onklo promesis, ke mi rericevos ĝin, sed estas juraj komplikaĵoj.”

“Kaj viaj mebloj sendube nun beligas la kabanojn de vilkruraj barbaroj en Gaŭlujo.”

“Palaso penas retrovi la spurojn de mia servistaro. Eĉ miaj liberigitoj estis resklavigitaj kaj venditaj. Li nepre intencas revenigi ilin.”

“Kompreneble Palaso mem estis iam sklavo – ne estas mirige, ke li havas fortan opinion pri tio. Sed ĉiuokaze li pravas. Estas tute neakcepteble, ke la kondiĉoj prezentitaj laŭ valida proceduro en jura dokumento ne estu atentataj. Eĉ de la imperiestro.”

Agripina  kliniĝis en sia seĝo. Ŝi ne volis partopreni en kritikado de sia propra frato, sed samtempe ŝi ĝuis paroli kun ĉi tiu klera maljunulo, kaj ne sentis urĝon fini la konversacion. Ŝi apenaŭ konis Krispon, kiu estis la edzo ne de Lepida  sed de ŝia pli aĝa fratino Domicia ; la paro estis alveninta lastatempe por vizito. Singarde, konscie ke ŝi paŝas laŭ la rando de danĝera teritorio, ŝi demandis: “Vi havis iom da influo ĉe Gajo, ĉu ne?”

“Tiom, kiom iu ajn, verŝajne. Sed vidinte, kio okazis al Lepido, mi ne volis riski alfronti lin. Necesas diri, ke la amikiĝo kun via frato ĉiam similis al kuŝado sur la klingo de ponardo – laŭ ĉiu vidpunkto.”

Ĉu Krispo, tiom respektema pri la validaj juraj proceduroj, estis unu el la homoj sonditaj de Lepido, kiam tiu komencis serĉi aliancanojn en la senato? Aŭ ĉu – jen perturba ebleco – ĉu li estis unu el tiuj senatanoj, kiuj malkaŝis la planojn de Lepido al ŝia frato? Agripina  demandis per senzorga tono: “Ĉu vi povas doni al mi pli da informoj pri la okazintaĵoj? Mi aŭdis, ke la situacio eĉ pli malboniĝis, post kiam mi kaj mia fratino estis forsenditaj.”

“Kompatinda Gajo. Li preteriris ĉian ajn limon – li insultis la senaton, li rifuzis aŭskulti konsilojn, li ekzekutigis homojn pro la plej kapricaj pretekstoj, li forĵetadis monon... Li kredis, ke li povos fari kion ajn li deziras, kaj ke neniu aŭdacos malhelpi lin. Li estis sufiĉe senbrida jam antaŭ ol vi foriris, kompreneble...”

“Ĉu vi antaŭvidis, ke okazos tia afero?”

“Ĉu vi celas diri, ke li estos mortigita? Tio estis evidenta al ĉiuj. La demando ne estis ĉu , ĝi estis kiu  kaj kiel .”

“Ĉu vi ĉeestis, kiam ĝi okazis?”

“Ne, bonŝance mi ne troviĝis tiuloke en tiu momento – alie estas dubinde, ke mi troviĝus nun ĉi tie por rakonti pri la afero. Mi ne estis inter la konspirantoj, se tion vi volas scii.”

Agripina  estis kontenta aŭdi tion. Kvankam estis klare, ke Gajo faris ĉion fareblan por inviti kaj meriti sian propran mortigon, ŝia konscienco ne estus permesinta al ŝi babili laŭ amika maniero kun unu el liaj murdintoj. “Kial estas dubinde, ke vi troviĝus ĉi tie por rakonti pri la afero?”

“Mi ne scias, ĉu tiumomente mi estus en pli granda danĝero pro liaj murdistoj aŭ pro liaj korpogardistoj. Liaj gvardianoj estas absolute lojalaj – ili furioziĝis kaj buĉis ĉiujn, kiujn ili suspektis pri kulpo. Kaj samtempe la murdistoj pereigis ĉiujn, kiuj estis proksimaj al Gajo. Vi scias pri Cezonia , kompreneble – mi dubas, ĉu ŝi mankas al iu ajn krom siaj filinoj, sed tute ne necesis, ke ili mortigu ankaŭ la knabineton.”

Agripina  kapjesis. “Ili volis certiĝi, ke li ne postlasos heredontojn.” Tio pensigis ŝin pri la filino de Nerono en Pontio. Kiel saĝa estis Pola , kiu avertis ŝin ne fanfaroni pri sia aristokrata patro!

“Pardonu mian aŭdacon mencii tion”, Krispo daŭrigis, “sed ĉu mi rajtas demandi pri tiu pli frua provo? – tiu afero pri Lepido.”

“Ni neniam intencis mortigi lin.” Ĉu estas verŝajne, ke Krispo, kun sia akra advokata menso, kredos ŝin? Agripina  daŭrigis haste: “Se li nur estus povinta forlasi la postenon kaj permesi al iu alia transpreni kiel imperiestro. Aŭ se la senato estus povinta voĉdoni por pace eksigi lin. Oni anstataŭigas guberniestrojn kaj generalojn, kiam ili ne bone plenumas sian oficon – kial ne imperiestrojn?”

Agripina  konsciis, ke Krispo observas ŝin kun stranga vizaĝesprimo. Li certe konsideras ŝin ridinde malsincera. Sed li respondis sufiĉe ĝentile. “Neniu havas la povon forigi imperiestron, post ties elektiĝo – krome, li havis la subtenon de la gvardio. Bedaŭrinde, ĉiam ekzistis nur unu maniero por forigi Gajon.”

“Ni timis”, Agripina  diris. “Ju pli li elmontris nin kaj donis al ni specialajn privilegiojn, ju pli ni partoprenis en lia gloro, des pli verŝajnis, ke ni ankaŭ partoprenos en lia falo. Kaj efektive, pensu pri tio, kio okazis al Cezonia .”

Krispo kapjesis. “Efektive. Mi ne miras, ke vi kaj via fratino serĉis manieron por eliri el la situacio.”

Agripina  konstatis, ke dum ŝi provis tiri informojn el Krispo, ial la neatendita rezulto estis, ke ŝi mem malkaŝis pli ol ŝi intencis. Por ŝanĝi la temon, ŝi diris: “Mi ĝojas, ke finfine ni havas la ŝancon ekkonatiĝi pli bone.”

“Ankaŭ mi. Mi ĉiam ŝatis vian edzon – mi bedaŭris, ke tiu proceso dividis niajn du familiojn. Kiel sensenca afero: frato kaj fratino kverelantaj pri mono. La sola afero, kiu tute ne mankis al ambaŭ.”

“Ĉu ankaŭ vi ne estis enplektita? Mi havis la impreson, ke vi estas unu el la advokatoj.”

“ Domicia  petis min reprezenti ŝin. Kaj kiam mia edzino decidiĝis pri io, la plej saĝa afero estas cedi.”

“Mi aŭdis nur la opinion de mia edzo pri la afero. Li ne estis tia homo, kiu normale enplektiĝis en procesoj, sed ĉar estis ŝi, kiu akuzis lin, li ne povis eviti tion.” De ĉiam surprizis Agripina n la fakto, ke ŝia trankvila edzo permesis al si implikiĝi en longedaŭra proceso kontraŭ sia pli aĝa fratino. Ĝenerale li estis homo, kiu ne ĝenis sin kvereli kun iu ajn, sed rilate al Domicia  li iam diris al Agripina : Ŝia sola talento estas kaŭzi problemojn . Domicia , same kiel Agripina , estis gasto de Lepida , kaj restinte kune kelkajn tagojn, Agripina  rekonis la pravecon de lia komento. Lia pli aĝa fratino havis mallarĝan buŝon kaj akran nazon kun longa pinto, kvazaŭ por trudi sin suspekteme en ĉiujn niĉojn kaj ŝrankojn. Ŝia edzo Krispo havis multe pli allogan personecon.

“Nun kiam unu el la du koncernitaj bedaŭrinde forpasis”, Krispo diris, “mi esperas, ke la perdo de unu sensignifa bieno ne malhelpos nin estonte vidi vin pli ofte. Kion vi planas fari, reveninte nun al Romo?”

“La unua afero estas reakiri mian domon. Kaj tiam mi povos ekplani la edukadon de Lucio.”

“Kaj sendube vi ankaŭ pripensos reedziniĝi. Lucio bezonas patron – kaj eventuale kelkajn gefratetojn.”

Ĉu denove! Agripina  ne atendis, ke eĉ Krispo aldonos sian voĉon al la ĥoro, kiu nepre volas konsili ŝin pri ŝiaj perspektivoj rilate al reedziniĝo. Ŝi demandis sin, ĉu Lepida  sendis lin intence por memorigi ŝin pri ŝia devo, sed sufiĉis nur rigardi lian sulkan, memfidan vizaĝon por ekscii, ke Gajo Salustio Pasieno Krispo ne estas tia viro, kia portas mesaĝojn por aliaj homoj.

Kompreneble ŝi devos iam reedziniĝi; Agripina  sciis tion, sed ŝi volis mem fari tiun decidon, kiam ŝi estos preta, ne esti puŝata al ĝi de siaj parencoj. Lepida  jam proponis du-tri taŭgajn partnerojn, sed Agripina  sentis deprimiĝon ĉiufoje, kiam ŝia bofratino, ignorante ŝiajn evitajn respondojn, prezentis la kvalitojn de iu aŭ alia kandidato. Agripina  apenaŭ sciis, kiel ŝi eltenos la taskon interparoli kun svatatoj kaj aŭskulti iliajn devigajn ĵurojn pri ĝismortaj respekto kaj admiro, dum ambaŭ scias tute bone, ke la vera allogo estas la prestiĝaj familiaj ligoj, kiujn ŝi alportos al la kuniĝo. Lepida  certe insistos diskuti iliajn meritojn je ĉiu eta detalo, kaj sendube ne hontos instigi Agripina n akcepti ŝian preferatan kandidaton. Kaj post tio estos la tuta ĝeno mendi novajn vestojn, plani la ceremonion kaj la procesion, la geedziĝan nokton... Ĉar ŝi ne povos havi Lepidon, estas neniu alia kun kiu ŝi deziras dividi sian hejmon... kaj sian liton. “En ĉi tiu periodo, ĉefe okupas mian menson la neceso reakiri miajn propraĵojn – la domon, la gesklavojn, mian meblaron...”

“Tio povus fariĝi nenecesa, se vi trovos la ĝustan edzon. Iun kun granda domo kaj propraj bienoj. Ne forgesu, ke vi povos postuli por vi mem altan prezon. Kiel nevino de la imperiestro, vi eniros la merkaton kiel tre akirinda varo.”

4

Inter la unuaj agoj de Klaŭdio, post kiam oni proklamis lin imperiestro, estis revoki min kaj mian fratinon Livila  de nia ekzilo en la Pontiaj insuloj. Estis granda plezuro reveni al la vivo de Romo post mia monotona ekzistado en Pontio. Livila  estis trafita pli ol mi de sia soleca ekzilo en Pandaterio, kie vizitis ŝin la fantomoj de nia patrino Agripina  kaj nia avino Julia . La homamasoj kaj bruego de Romo estis por ŝi neelteneblaj, kaj ŝi eĉ diris al mi, ke mankas al ŝi la paco de la insulo, kie ŝi pasigis la lastajn du jarojn.

Post nia reveno, mi kaj Livila  aranĝis taŭgan funebran ceremonion por nia frato Gajo. Verdire ni havis multajn kialojn por koleri kontraŭ li, sed samtempe ni opiniis, ke ĉiuj portantoj de nia eminenta familia nomo nepre estu enterigitaj kun ĉiuj konvenaj ritoj. La nova imperiestro Klaŭdio konsentis, kaj senhezite donis sian permeson, ke la cindroj de Gajo estu metitaj en la Julian familian tombon.

Mia edzo, Gneo Domicio Ahenobarbo, mortis dum mi estis en ekzilo, kaj krome ĉiuj miaj personaj posedaĵoj estis aŭkciitaj de Gajo. Eĉ sklavoj ricevintaj de mi sian liberecon estis resklavigitaj per la preteksto, ke la juraj proceduroj ne estis validaj.

Mi neniam malkovris, kio okazis al Alkasta  kaj ŝia malgranda filo. Mi povas nur esperi, ke ili estis venditaj kune.

Klaŭdio rehavigis al mi miajn bienojn kaj domojn, sed nenio estis farebla pri miaj posedaĵoj, kiuj estis venditaj en Gaŭlujo. Mi perdis multajn aĵojn, kiuj havis por mi grandan personan valoron,

Tiu statueto kun la malmolaj rondaj mamoj. Mi havas alian, kiun Klaŭdio ricevis de la Hinda ambasadisto, sed ĝi ne povas kompensi tiun, kiun paĉjo reportis el la oriento. Eĉ male: mi sentas doloran piketon, kiam mi vidas ĝin. Ĝi memorigas min pri tiu, kiun mi perdis.

precipe familiajn propraĵojn de mia patro Ĝermaniko kaj mia praavino Livia . Klaŭdio ankaŭ certigis, ke mia filo finfine ricevu la heredaĵon de sia patro Domicio, kiun Gajo retenis por si mem.

Ju pli mi skribas pri la heredaĵo, des pli fie Boteto aperas. Mi ne intencis prezenti lin tiel malbone – sed finfine, pri tio kulpas Boteto mem, ke li postlasis tiel abomenan reputacion. Ne mi, sed li mem faris tiujn aferojn.

Tiutempe inter la ĉefaj familioj de Romo regis etoso streĉa kaj suspektema. Ne ĉiuj senatanoj estis kontentaj pro la promocio de Klaŭdio. Iuj, nerealisme, estus preferintaj revenon al la Respubliko; kelkaj kredis, ke ili mem estus pli bonaj kandidatoj por la pinta posteno; dum aliaj opiniis, ke tiu honoro estu rezervita por la posteuloj de Aŭgusto. Estis multenombraj intrigoj kontraŭ la nova imperiestro. Neniu el tiuj sukcesis, sed ili devigis Klaŭdion komenci sian regoperiodon per ekzekutado de multaj el siaj kontraŭuloj.

La filo de Klaŭdio kaj Mesalina  naskiĝis nur unu monaton post la enpostenigo de sia patro.

Ĉu mi menciu, ke ili nomis lin Ĝermaniko? Ne – estas vere, ke li rajtis uzi tiun nomon, sed por mi, povas esti nur unu Ĝermaniko.

Du jarojn post sia naskiĝo li ricevis la nomon Britaniko honore al la konkero super Britujo fare de Klaŭdio. Britaniko estis malsaniĝema infano, kiu suferis sian unuan epilepsian krizon, kiam li estis tri-jaraĝa. Mi ofte vidis la ĵaluzon en la okuloj de Mesalina , kiam ŝi komparis sian malfortikan filon kun mia,

Lia trejnisto devis konduki lin en la Cirkon. Spektis cent mil homoj, kaj ĉiuj el ili vidis la filon de la imperiestro kroĉi sin al sia poneo, terurita de la homamaso. Sed kiam aperis Lucio – kia aplaŭdego! Ĝi eĥis laŭ la tuta longo de la Cirko, la homoj kriis lian nomon, ili kunfrapis siajn manojn kaj aklamis. “Ĝermaniko la Tria” – ili ĉiuj ripetadis tion kune, denove kaj denove. Kaj Lucio sciis precize kiel konduti. Li turnis sian ĉevaleton, li rigardis supren al la publiko, li mansvingis... Mi timis, kio povus rezulti, sed samtempe mi tiom fieris pri li. Mi ne konstatis tiam, ke li akiras guston pri senvalora populareco, ĝuste kiel havis lia onklo Boteto.

kaj mi komencis timi, ke ŝi povus trovi ian pretekston por misfari al li. Tial mi deziris porti Neronon malproksimen de Romo al iu loko, kie li povos plenkreski sekure.

“Onklo, kio estas ĉi tiu afero? Kiam mi alvenis, oni priserĉis min!”

“Mi tiom bedaŭras, mia kara, sendube tio estis por vi ekstreme malagrabla. Sidiĝu, kaj mi klarigos ĉion.”

Agripina  efektive estis trovinta la sperton ne nur malagrabla, sed humiliga – bonŝance la priserĉado estis farita de ina oficialulo, ne de unu el la gvardianoj. Humiliĝo estis emocio, kiun ŝi ofte spertis dum la lastaj jaroj kun sia frato, sed ŝi ne atendis denove suferi ĝin, nun kiam ŝia onklo regas.

Klaŭdio kaj Mesalina  kuŝis sur alta divano, kaj Narciso, liberigito de Klaŭdio, staris apude. Fronte al ili estis vimena seĝo, lukse remburita de purpuraj kusenoj por kontraŭi iun ajn sugeston, ke tio povus esti malpli nobla meblo. Kio okazas ĉi tie? Ĉu vere ili atendas, ke ŝi sidu, dum ili kuŝas? Agripina  staris malantaŭ la seĝo, kun siaj manoj kroĉitaj al ĝia alta dorso.

“Ne temas nur pri vi, Agripina ”, Mesalina  diras. “Necesas priserĉi ĉiujn. Ni ne riskas fidi iun ajn. Finfine, pensu kio okazis al via frato.”

“Mi ne estas iu ajn”, Agripina  diris al Klaŭdio kun eta rido, kvazaŭ ŝi ĵus elbuŝigis ian spritaĵon. Ŝi konsciis, ke la rido sonis iom nenature, kaj verŝajne ne tiel senzorge, kiel ŝi estus dezirinta. “Mi estas via nevino.”

“Bedaŭrinde, eĉ mian nevinon. Kaj ĝuste tial ni alvokis vin hodiaŭ.” Kun pliiĝanta konfuzo, Agripina  notis liajn vortojn ni alvokis vin . Ŝia menso ankoraŭ trafoliumis ties signifon, dum ŝia onklo daŭrigis: “Bonvolu sidiĝi, Pina . Kion vi scias pri Livila  kaj Seneko?”

“ Livila ?” Agripina  ne estis preta por tia demando. “ Livila  kaj Seneko ...?” Ŝi komencis suspekti... sed ŝi ne lasu ilin vidi, ke ŝi povus havi ian scion pri tio – unue ŝi malkovru, pri kio temas. Por gajni tempon ŝi paŝis antaŭ la seĝon kaj sidiĝis. “ Livila  kaj Seneko... kion vi volas scii?”

“Estas tiom da komplotoj”, Mesalina  diris. “Vi eĉ ne povas imagi, kiaj aferoj okazadas.”

“Pardonu min, mia sinjorino”, Narciso diris al Mesalina . Li estis alta, solida viro, impone ĉeesta malgraŭ sia sklava origino. “Antaŭ ol ni klarigos al la sinjorino Agripina  pri la komplotoj, mi proponas, ke ni aŭdu, kion ŝi mem povos diri al ni pri tio.”

Kaj jen la homo, kiun ŝi memoris kiel humilan skribiston! Kiel li akiris la rajton esprimi sian opinion tiom aŭtoritate? Agripina  estus volinta subigi lin per sia rigardo: per rigardo en kiu estus koncentrita la tuta malestimo, kiun pranepino de la dio Aŭgusto povus direkti kontraŭ eksa sklavo. Ŝi estus volinta... sed ŝi ne povas permesi al si malamikigi tiun viron, kiu nun rilatas rekte kun la imperiestro. Ŝi devigis sin paroli kviete. “Se mi komprenas vin ĝuste, vi ŝajne sugestas, ke mi povus esti implikita en komploto.”

“Ne, ne”, Klaŭdio diris rapide, “ne vi, karulino. Sed ni estas maltrankvilaj pri Livila . Ĉu vi vidis ŝin, post kiam ŝi revenis al Romo?”

Agripina  pensis rapide. Kompreneble ŝi jam vizitis sian fratinon, kiu denove loĝas ĉe sia edzo en ties domego sur la Celia Monteto. Li ne ĉeestis, kiam Agripina  iris viziti Livila n – sed ja ĉeestis Seneko. Laŭ ŝia memoro, li estis karneca viro en siaj kvardekaj jaroj kun ĝena kutimo konstante tuseti en la gorĝo. Livila  ripetis sian ofte esprimitan opinion, ke la imperiestro estu filozofo, kaj eĉ demandis al Agripina , ĉu ŝi ne konsentas, ke Seneko estus la ideala homo por tiu posteno. Seneko faris sian eblon trakti ŝiajn komentojn kiel malseriozaĵon, fantazion. Agripina  ricevis la impreson, ke embarasas lin la fervoro de Livila , kaj ke li faras sian eblon distancigi sin. Prefere ŝi diru nenion pri tio. Aliflanke ili facile povos kontroli la fakton, ke ŝi estis ĉe Livila , kaj ke ankaŭ Seneko estis tie.

“Jes, kompreneble mi iris viziti mian fratinon, onklo. Tiu restado en Pandaterio malbone efikis sur ŝin – laŭ mia kompreno, ŝi apenaŭ eliris el la domo, dum ŝi estis sur la insulo, nur sidis interne la tutan tempon kaj legis.”

“Ĉu ŝi diris ion pri Seneko?” Mesalina  demandis. Agripina  kaptis sugesteton de streĉiĝo – ĉiuj tri klinis sin antaŭen, senpacience atendante ŝian respondon.

Kvazaŭ tio estus malgravaĵo ŝi respondis: “Jes, Seneko ĉeestis, kiam mi iris viziti ŝin.”

“Ha!” La triopo malstreĉiĝis.

“ Livila  pasigis la lastajn du jarojn studante filozofion. Vi memoras, kiom ŝi ĉiam interesiĝis pri filozofio, eĉ kiam ni estis infanoj.” Ŝi turnis sin al Klaŭdio, esperante tuŝi lian koron per tiu memorigo pri iliaj infanaj jaroj. “Laŭ mia kompreno, ŝi invitis Senekon legi kun ŝi Platonon.”

“Ĉu vi rimarkis iujn signojn de korfavoro inter ili?” Narciso demandis.

Do jen la klarigo pri ĉio ĉi! Ili serĉas manieron por akuzi la paron pri adulto. “Mia fratino havas edzon – kaj cetere, Seneko aĝas almenaŭ dudek jarojn pli ol ŝi. Mi estas certa, ke ili tutsimple diskutis filozofiajn tekstojn.” Agripina  preskaŭ aldonis, ke ili estis legantaj la verkon La respubliko  – sed tamen, eble estus preferinde ne mencii la nomon de la verko, kiu okupas la intereson de Livila .

“Nature vi defendas vian fratinon”, Mesalina  elkriis senpacience, “sed Agripina , aŭskultu jenon – ŝi invitas senatanojn al sia domo kaj petas ilian subtenon por imperiestrigi Senekon.”

De tiom da jaroj Agripina  trejnis sin kaŝi siajn pensojn, ke ŝia tuja reago estis subpremi iun ajn eksteran signon de ŝoko kaj nekredemo – sed preskaŭ sammomente ŝi konstatis, ke ŝoko kaj nekredo estas precize la reagoj, kiuj nun estas bezonataj. “Ne, tio ne eblas! Devas esti ia eraro!”

“Neniu eraro”, Narciso diris. “La aliro de via fratino ne ŝajnas aparte konsiderita. Ŝi priparolas siajn planojn tute senkaŝe, imagante ke tiuj senatanoj riskos sian vivon por transdoni la potencon al Seneko.”

Ho, Livila , Livila ! Agripina  memoris, kiel pasie ŝi disputadis kun ilia patrino, kiam ŝi estis infano, tute ne zorgante pri punminacoj kaj aliaj sekvoj. Ŝi vidis, ke Klaŭdio ekhavas unu el siaj kutimaj tikoj; lia kapo regule faras subitan skueton. “Onklo Klaŭdio, vi devas kompreni, ke ŝia restado sur la insulo malekvilibrigis ŝian menson. Mi rimarkis tion tuj, kiam mi ekvidis ŝin – ŝi aspektis tiel senorde, tiel... nenormale. Kaj krome estis tie fantomoj – ŝi estis en la domo, kie panjo mortis, kaj ŝi vidis ŝin kaj eĉ parolis kun ŝi. Mi petegas vin ne misfari al ŝi – ŝi perdis sian racion, mi certas pri tio. Ĉu vi ne povas kompreni, ke neniu racia homo tutsimple invitus senatanojn al sia domo kaj farus proponojn por detronigi la imperiestron?”

“Tio klarigus, kial ŝi agis tiel malprudente, efektive”, Klaŭdio konsentis. “Sed mi bedaŭras, Pina , mi ne povas simple ignori ĉi tion, kvankam mi scias, ke tion vi esperas.”

“Kaj kio laŭ vi estus okazinta al Klaŭdio, se ŝia plano estus sukcesinta?” Mesalina  interrompis. “Oni estus devinta iel forigi lin.” Ŝi turnis sin al sia edzo. “Ni ne povas pluvivi tiel – vi tenas la potencon nur de du monatoj, kaj kien ajn oni rigardas, troviĝas iu, kiu provas mortigi vin. Eble ŝi efektive freneziĝis, sed tio ne ŝanĝas tion, kion ŝi provis fari al vi.”

“Ĉu mi rajtas fari sugestion, mia sinjoro?” Narciso diris. “Ŝi estas via nevino, kaj kiel asertas la sinjorino Agripina , ŝia konduto klare montras, ke ŝi perdis sian racion. Eble la plej bona afero estus resendi ŝin al Pandaterio.”

Agripina  ne sciis, ĉu senti sin trankviligita aŭ konsternita. Reen al Pandaterio! Sed almenaŭ oni permesos al ŝia fratino pluvivi.

“Kion pri Seneko?” Mesalina  diris. “Eble ŝi perdis sian racion, sed estas neniu dubo, ke li perfekte regas la sian. Li devus esti ekzekutita.”

Estis silento. Finfine Klaŭdio diris: “Sendube vi pravas.”

Agripina  diris nenion. Seneko estas senkulpa: li ne respondecas pri la frenezaj planoj, kiujn Livila  faris lianome. Sed ŝi ne kuraĝis denove interveni. Ŝi estis ankoraŭ ŝokita pro la baldaŭa perdo de sia fratino – krome Klaŭdio ankoraŭ ne konfirmis la kondamnon de Livila . Narciso proponis ekzilon, sed ĉu tio kontentigos Mesalina n? Misa vorto en ĉi tiu momento povus sufiĉi por mortigi ŝin.

Mia edzo mortis dum mia ekzilo, aliflanke mia fratino Livila  post sia reveno retrovis sian edzon, Markon Vinicion, kiu ankoraŭ vivis kaj bone fartis. Klaŭdio estis iom suspektema pri li, ĉar tuj post la murdo de Gajo estis sugesto, ke Vinicio povus fariĝi la nova imperiestro. Sendube kiel edzo de ano de la Julia familio, li estis konsiderata natura kandidato.

Livila , tamen, tute ne interesiĝis iĝi kunulino de imperiestro. Ŝi pasigis sian restadon en Pandaterio legante filozofion, kaj ŝia detala studado de La respubliko  de Platono konvinkis ŝin, ke la ŝtato estu regata de filozofo. Por tiu posteno ŝi elektisAneon Senekon.

Kiel Seneko mienis! – estis facile vidi lian embarasiĝon. Sklavoj eniris kaj eliris, portante al ni trinkaĵojn kaj manĝetaĵojn, dum Livila  parolis tiel senkaŝe, tiel entuziasme, pri ĉiuj mirindaj aferoj, kiujn li farus se li estus imperiestro. Mi supozas, ke ili ja diskutis tion antaŭ mia alveno, sed tio por li estis fantazio, ekzerco de la speco “Kion mi farus se...”, kaj li same hontis aŭdi ŝin ripeti ĝin al mi, kiel hontus amanto se lia karulino babilus pri iliaj litoĉambraj ludoj antaŭ iliaj geamikoj.

Eĉ kiam Livila  komencis aŭdeble cerbumi, kiuj senatanoj eble subtenus ilin, nek mi nek li supozis, ke ŝi efektive planas realigi tiun ideon. Seneko faris sian eblon stiri ŝin alidirekten. “Kia admirinda idealo: la reĝo filozofo. Sed Platono vivis en aliaj tempoj. Aŭgusto montris, ke granda reganto ne nepre devas esti filozofo – kaj verdire, mi ne certas, ĉu filozofo havus la necesajn kvalitojn por regi imperion. Kaj krome ni jam havas imperiestron. Via onklo estas klerulo, li mem verkis historiojn, kaj li donas ĉian indikon, ke li intencas regi juste.”

Livila  aspektis pli bone ol dum nia reveno al Romo, kiam ŝiaj haroj elstaris en ĉiuj direktoj kaj ŝia robo pendis ĉe unu flanko. Almenaŭ intertempe ŝi rekomencis vesti sin laŭ pli konvena maniero. Sed jam malaperis tiu belforma, alloga junulino, kiun mi memoris, perdita al la fantomoj de Pandaterio. Ŝi ankoraŭ havis tiun molaĉan, malsanan aspekton – kaj ne nur tion. Ŝi perdis ĉian komprenon pri tio, kion oni rajtas elparoli laŭte, kaj kion oni prefere tenu interne de sia kapo. Eĉ antaŭe, ŝi neniam aparte emis silenti pri siaj pensoj, kaj nun ŝi estis tute senbrida. Seneko estis nur la viktimo de ŝia senlima entuziasmego.

Mi sciis, ke li ne kulpis pri la konduto de Livila , sed mi restis silenta eĉ kiam mi aŭdis, ke la senato kondamnis lin al morto. Mi timis pereigi la delikatan ŝancon savi Livila n – kaj cetere, povus esti danĝere malkaŝi, ke mi havis pli da scioj pri ŝiaj planoj ol mi konfesis.

Malpli ol du monatojn post nia reveno al Romo, mia fratino Livila  estis akuzita pri adulto kun Seneko. Tiu akuzo estis falsa kaj senbaza – ĝi estis disvastigita de Mesalina , kiu estis senlime venĝema kontraŭ la restantaj membroj de la Julia familio. Malvolonte Klaŭdio konsentis, ke Livila  estu resendita al Pandaterio.

Estis malvarma, griza mateno, kaj en la aero sentiĝis neniu promeso pri la venonta printempo. Ondetoj ĵetis malpuraĵojn kontraŭ la kajo. Livila  aspektis preskaŭ kiel en la malnovaj tempoj, volvite en peza mantelo, kun siaj haroj orde frizitaj kaj ondumitaj kiel en la pasinteco. “Ne zorgu pri mi. Mi kunportas tri kestojn da volvaĵoj por legi. Kaj vi skribos al mi, ĉu ne?”

Memoru la pasintan fojon”, mi diris. “Mi vere pensis, ke tio daŭros mian tutan vivon, kaj finfine ni restis malpli ol du jarojn.”

“ Mi bezonos almenaŭ unu jaron por finlegi ĉiujn miajn librojn”, ŝi diris.

Mi ridetis, kvazaŭ ŝi ŝercis. Mia tuta strebo en tiu momento estis koncentrita je la provo kaŝi mian senesperon. Mi sukcesis plu rideti ĝis ŝi staris sur la ŝipo kaj mansvingis al mi de la apogrelo. Mi mansvingis responde dum la ŝipo forveturis, sed kiam ŝi estis tro malproksima por vidi, mi lasis la varmajn larmojn flui laŭ miaj vangoj. La antaŭa ekzilo daŭris malpli ol du jarojn, sed mi sciis, ke malverŝajne ŝi estos same bonŝanca la duan fojon.

Por Mesalina , tamen, ne sufiĉis tiu puno. Ne konsultinte Klaŭdion, ŝi ordonis ke Livila

Kiel mi povos rakonti tion? Kiel mi skribos ĝin?

estu enfermita en sia domo sen manĝaĵoj. Tiel okazis, ke ankoraŭ unu posteulo de Aŭgusto estis malsatigita ĝismorte.

Rilate al Seneko, la senato volis kondamni lin al morto, sed Klaŭdio mem pledis favore al indulgo, kaj tial la kondamno estis mildigita al ekzilo. Anstataŭ esti ekzekutita, li estis sendita al Korsiko; la ekzilo estis maljusta, sed almenaŭ lia vivo estis savita. Kiam mi finfine akiris la povon fari tion, mi aranĝis lian revokon. Mi nomumis lin instruisto de mia filo, dezirante ke la sekvonto de Klaŭdio ricevu kiel eble plej bonan prepariĝon por la elstara kariero, kiu atendas lin.

Por Livila  mi faris tion. Ŝia revo, ke Seneko estu la reganto, estis tute nerealisma – tiu honoro estis rezervita por la posteuloj de Aŭgusto – sed mi plenumis la plej bonan alternativon, nomumante lin instruisto de la estonta imperiestro. Kaj lia danko estis anstataŭi min en la konfido de mia filo, puŝi min flanken, por ke regu viroj.

5

Survoje al Efezo

Printempe, 42 pK

“Oĉjo Krispo, venu vidi la ŝipojn!” Lucio kriis, tirante la tunikon de Krispo.

“Kio, ĉu pli da ŝipoj!” diris Krispo. “Kaj eĉ dum ni estas surmare! Eksterordinare!”

“Sed estas amasoj kaj amasegoj da ili.”

“Amasegoj da ŝipoj, ĉu? Nu, ŝajnas, ke mi nepre iru vidi tion. Pardonu min, mia kara”, Krispo diris al Agripina , ekstarante el sia seĝo. Ili sidis unu apud la alia sub baldakeno sur la poba ferdeko, de kie eblis ĝui perspektivon super la trembrilanta vasteco de la akvo antaŭ si, aŭ turni la kapon por kontroli la kvar elegantajn galerojn, kiuj sekvis en ilia sulko. Agripina  ridetis, vidante kiel Krispo permesas al la knabeto tiri lin permane al la balustrado.

Dum la tuta vojaĝo Lucio ĝojkriis, ĉiufoje kiam alproksimiĝis ŝipo. Kaj tiuj okazoj fariĝis ĉiam pli oftaj; de kiam ili ekvelis de Samoso pli frue en tiu mateno, li konstante alvokis Krispon, ke tiu venu admiri novan ŝipon kiu ĵus aperis. Rigardante al la malproksima marbordo, Agripina  efektive ricevis impreson pri nekutima kvanto da trafiko en la akvoj proksimaj al la tero. Sed tio apenaŭ interesis ŝin. Multe pli da plezuro donis al ŝi la paro Lucio kaj Krispo, kiuj fiksrigardis la maron de la ligna balustrado, kiu ĉirkaŭis la pobon. Krispo sidigis la knabon sur la relon kun la piedoj pendantaj ekstere, dum li mem staris kun siaj manoj firme plantitaj apud liaj du flankoj, por ke li restu sekura.

La alta, verva voĉo de la knabo facile superis la mildan plaŭdadon de la akvo kaj la batadon de la vento kontraŭ la velo. “Rigardu tiun grandegan ŝipon! Rigardu kiom da remiloj!” Kiel giganta skarabo, la ŝipo daŭrigis laŭ sia peza vojo. Duobla vico da remiloj hirtigis ĝian fortikan flankon, ĝia masto estis alta kiel arbo, kaj ĝia unuopa kvadrata velo ŝajnis sufiĉe granda por envolvi aron da bovoj.

“Ĝi estas grenŝipo”, Krispo diris. “Nu Luĉjo, tiel oni certigas, ke vi ne malsatu dum ni estos en Azio. Evidente oni aŭdis, ke vi alvenos, kaj mendis bonan provizon antaŭ via alveno.”

Agripina  ameme rigardis sian edzon. Kiom li montriĝis bonega elekto! Krom la fakto, ke li reprezentas por ŝi eskapon el ŝia financa embaraso, li sincere interesiĝas pri Lucio. Ĉiuj liaj propraj infanoj jam mortis. Neniu el liaj idoj de la unua edziĝo travivis pli longe ol kelkajn jarojn, kaj la laste naskita kunportis ankaŭ sian patrinon. Lia dua edziĝo al Domicia  estis egale senfrukta. Krispo neniel hezitis progresigi sian karieron per eksedzinigo de Domicia  favore al Agripina , kaj Klaŭdio tuj lin taŭge kompensis per tio, ke li estu nomumita guberniestro de Azia Provinco.

La tero antaŭ ili komencis akiri formon. Krestoj deklivis de la montoj ĝis la maro kovritaj de densa tapiŝo de verdaj kaj violkoloraj vegetaĵoj. Kie la tero elstaris el la maro vidiĝis maldika blanka linio, kiu povus esti sablaj strandoj aŭ eble la ondoj ŝaŭmantaj ĉirkaŭ la rokoj. Per unu parto de sia menso, Agripina  povis ĝui la belecon de la sceno, sed tro da momentoj dum ĉi tiu marvelado reportis ŝiajn malvolontajn pensojn al ŝia vojaĝo en ekzilon. Ŝi memoris, kiel ŝi rigardis la du insulojn alproksimiĝi: blankrandan Pontion, kaj Pandaterion similan al platkrusta kuko flosanta sur la akvo. Ŝi vidis ilin tra vualo de doloro, interne sangante pro la disigo de sia filo kaj la ŝoko de la ekzekuto de Lepido. Revivante tiujn pli fruajn emociojn, Agripina  premis sian manon kontraŭ sian bruston, tiam leviĝis por stari apud sia edzo kaj Lucio ĉe la ŝiprelo. Multaj trajtoj de Krispo memorigis ŝin pri Domicio: vivi kun li estis komforta afero, kaj li estis same memfida en sia traktado kun la mondo. Dum ŝi estis kun li, ŝi sentis sin protektata.

Agripina  estis konscia, ke iu ajn eksterulo rigardante ŝian nunan situacion devus trovi ĝin nekomparebla al tiu de ŝia vojaĝo al Pontio. Tiam ŝi estis iranta en ekzilon: ekzilon, kiu laŭ ŝia tiama supozo daŭros la tutan vivon. Nun ŝi vojaĝas en triumfaj cirkonstancoj, kun sia filo ĉe sia flanko, sia havaĵo restarigita, kiel edzino de la guberniestro de Azia Provinco, unu el la plej prosperaj kaj plej profitdonaj en la imperio. Kaj tamen, kvankam ŝi malkaŝis siajn emociojn al neniu, ŝia plezuro pri tiu inversigo estis miksita kun konfuza sento de malĝojo. De kiam ŝi eksciis pri la morto de Livila , ŝi portis interne doloran vundon, kiu ankoraŭ nun apenaŭ komencis resaniĝi. La plej eta hazarda memorigo sufiĉis per remalfermi la cikatron.

Jam pasis ses monatoj de kiam ŝi estis vokita al la palaco por privata renkontiĝo kun sia onklo. Agripina  sciis, tuj kiam ŝi vidis lin, kion li estas dironta. Ĉiuj malnovaj tikoj de Klaŭdio estis reaperintaj. Lia kapo spasmis, li tordiĝis, li balbutis, same kiel li iam faris kiel malgracia junulo en la ĉeesto de sia eminenta vicavo Aŭgusto. Tiumomente, tio ne ŝajnis stranga al Agripina ; liaj tordiĝoj kaj balbutado ŝajnis taŭga akompano al la terura novaĵo, kiun li sciigos al ŝi. Livila , laŭ lia klarigo, falis en deprimiĝon kaj ne plu akceptis manĝaĵojn. Post nur kelkaj tagoj ŝi glitis en komaton kaj mortis.

Agripina  estis tro ĉagrenita por peti pliajn detalojn, sed pensante pri la interparolo poste, ŝi ekdemandis sin, ĉu eble ŝia onklo scias pli pri la lastaj tagoj de Livila  ol li deziris rakonti al ŝi. Ŝi ne suspektis Klaŭdion mem – ŝi estis certa, ke li ne intence planus la mortigon de sia nevino. Sed ŝi estis malpli certa pri Mesalina , decidiĝinta nepre liberigi la kortegon de ĉiu ajn, kiu povus endanĝerigi la pozicion de ŝia edzo.

Agripina  sentis sin pli trankvila, nun kiam eblis porti Lucion for de la febra etoso en Romo. Duono de la senato, laŭ ŝia impreso, estas implikita en komplotoj por forigi la imperiestron. La lasta novaĵo, kiun ŝi aŭdis tuj antaŭ ol forvojaĝi, estis akuzo kontraŭ la vicpatro de Mesalina  mem – verŝajne intertempe li jam estis ekzekutita. Lucio estis ankoraŭ multe tro juna por esti suspektata, sed ne povos daŭri longe antaŭ ol iu rimarkos, ke lia rajto al la pinta posteno estas multe pli solida ol tiu de Klaŭdio. Agripina  mem estis plene konscia pri tio, sed ŝi ne intencis ripeti la eraron de sia patrino, kiu atentigis pri tio ĉiun ajn, kiu pretis aŭskulti. La sekureco de ŝia filo dependis de tio, ke ŝi silentu pri lia rajto regi, ĝis li estos sufiĉe aĝa, por ke la afero estu realisma. Espereble oĉjo Klaŭdio vivos ankoraŭ dek kvin aŭ dudek jarojn, ĝis Lucio havos la ĝustan aĝon por esti konsiderata kiel lia sekvonto. Klaŭdio ja havas propran filon, kompreneble, sed dum la pasinta jaro konfirmiĝis la unua impreso de Agripina , ke li ne estas sana infano. Ŝajnis probable, ke tiu obstaklo malaperos nature.

Dum ili alproksimiĝis al la bordo, Agripina  streĉis siajn okulojn por ekvidi la urbon, kie ili pasigos la venontan jaron. Ĝis nun nenio estis videbla krom verdaj deklivoj kaŝitaj sub densa arbustaro kaj fenditaj jen kaj jen de krutaj valoj. Subitaj flagretoj de akvo ekaperis inter pinoj kaj cedroj enradikiĝintaj je tiel strangaj anguloj, ke ŝajnis, kvazaŭ ili povus gliti malsupren laŭ la monteto ĝis la subaj strandoj.

Ilia ŝipo celis breĉon laŭ la marbordo, el kie fluis konstanta serio da diversspecaj akvoveturiloj, dum aliaj atendis sian vicon por eniri: remboatoj kaj fiŝboatoj, ŝipoj kun grandaj kvadrataj veloj, ŝipoj kun vicoj da remiloj, elegantaj militŝipoj kaj grandaj, pezaj varŝipoj. Ilia propra ŝipo, malpeza rapida galero sekvata de sia propra malgranda ŝiparo, flugis preter la ceterajn. Kiel la oficiala veturilo portanta la novan guberniestron de la provinco, ĝi havis antaŭrajton super ĉiuj aliaj.

“Mi scivolas, ĉu estas longa vojo ĝis la urbo”, Agripina  diris.

“La haveno troviĝas pli interne”, Krispo diris. “Tion oni diris al mi. Kaj kiam ni alproksimiĝos, Lucio, tenu viajn okulojn malfermitaj kaj serĉu la Templon de Diana . Ĝi estas la plej granda templo en la imperio, eĉ pli granda ol tiuj en Romo, kun tiom da kolonoj ke vi supozos, ke vi rigardas arbaron anstataŭ templo. Ĝi estas unu el la Sep Mirindaĵoj de la Mondo.”

Lucio tordis sin por rigardi supren al la masto. “Oni mallevas la velon!” Krispo metis siajn brakojn ĉe liajn flankojn por teni lin sekure sur la ligna relo, kaj li kaj la knabeto rigardis senspire, dum la maristoj tiregis la ŝnurojn, kriante instrukciojn unuj al la aliaj, kaj malrapide malaltigis la grandan skuiĝantan tolkvadraton. La pentrita vizaĝo de Jupitero ĉifiĝis, liaj trajtoj faldiĝis en si mem, unu okulo ankoraŭ fiksrigardis supren, dum unu rando de la velo, tiam la alia, falis malsupren sur la ferdekon.

De sub iliaj piedoj aŭdiĝis la batado de la tamburo, kiu donis ritmon al la remantoj, dum ilia ŝipo turnis sin en la mallarĝan kanalon, kiu fluis inter aliaj montaj krestoj. Ĉi tiu akvovojo kondukis en kaŝitan golfon, kaj de tie, alproksimiĝante al la vigla haveno inter amaso da aliaj ŝipoj, ili finfine ricevis sian unuan impreson pri la urbo. Antaŭ ili kaj laŭ ambaŭ flankoj de la enfermita golfeto staris la grandiozaj muregoj de la urbo, breĉitaj ĉe sia meza punkto de monumenta pordego. La pintoj de arboj kaj tegmentoj elstaris super la muroj, dum malantaŭ ili serio da larĝaj terasoj etendiĝis unu super la alia laŭ la vasta ebenaĵo. Estis kolonaroj kaj temploj, placoj kaj ĝardenoj, sed tio kio tuj trafis la okulon de Agripina  estis la riĉkolora trietaĝa scenokonstruaĵo de la fama Efeza teatro, kiu laŭdire rivalis ĉion troveblan en Romo. Ankoraŭ pli alte vidiĝis la arkoj de akvedukto transirantaj de dekstro maldekstren inter la pinto de du imponaj montetoj, kiujn kronis turoj kaj aliaj fortikaĵoj. La scenon enkadrigis longa montaro, kies malsupraj deklivoj estis kovritaj de vicoj da olivarboj marŝantaj suben ĝis ili malaperis malantaŭ la urbego.

“Rigardu, tio devas esti la templo”, Agripina  diris al Lucio. “Vidu kiom da kolonoj!”

“Ĝi estas giganta!” Lucio kriis. “Ĝi estas kolosa! Ĝi estas sufiĉe granda por esti loĝejo de dio! Kaj rigardu kiom da homoj sub la tegmento! Ili batalas.” La amaso de ĉizitaj kaj pentritaj figuroj sur la frontono efektive ŝajnas lukti inter si, dum la sunlumo flagretis sur iliaj oritaj ornamaĵoj. “Kie estas la stadiono?” Lucio demandis. “Mi volas spekti Diomedon konkursi.”

“Sendube tio estos aranĝebla”, Krispo diris. “Nu, ŝajne ni baldaŭ enhaveniĝos. Venas la momento, kiam via panjo iru por enmeti siajn novajn orelringojn. Certe aperos la plej eminentaj civitanoj por akcepti nin sur la kajo.”

“Ĉu vi jam pretigis vian paroladon?” Agripina  diris. Ŝi ne kuraĝis rekte peti lin, sed ŝi ĉiam esperis, ke iun tagon li invitos ŝin tralegi unu el liaj paroladoj antaŭ ol li prezentos ĝin publike. Sed ŝi sciis, ke tio estas malverŝajna. Krispo estis bone konata oratoro, sed laŭŝajne li tute ne penis super tiuj spritaj paroladoj kiuj gajnis por li famon en la tribunaloj. Sufiĉis por li kelkaj notetoj haste skribitaj sur tabuleto – li neniel sentis la bezonon antaŭprovi siajn paroladojn, kaj certe ne serĉi la opinion de juna virino kun nur duono de lia aĝo.

“Mi rezervos tion por la ĉi-vespera festeno. Neniu deziras stari sur venta kajo dum la nova guberniestro deklamas kun grandiozaj gestoj pri la gloro de Romo, komencante de Romulo kaj Remo, daŭrigante tra Sulao kaj Aŭgusto, la brilo de la imperio, mirindaj perspektivoj por la estonteco, kaj tiel plu, kaj tiel plu, dum ĉiuj esperas, ke li silentos antaŭ ol frostos al ili la pugoj. Mi preferas teni la aferon konciza, spici per unu-du ŝercoj, danki la popolon de Azia Provinco pro ilia neforgesebla akcepto, kaj tiam ni saltos en la portolitojn kaj jen ni ekiros al la palaco de la guberniestro.”

“Ĉu ni loĝos en palaco?” Lucio demandis. “Ĉu vi havos tronon, kiel praoĉjo Klaŭdio?”

“Verŝajne”, Krispo diris. “Kaj via panjo sidos apud mi en specialaj okazoj, brilante kiel reĝino en sia tuta juvelaro.”

“Ankaŭ vi devas aspekti reĝece”, Agripina  diris al Lucio. “Iru nun al la malsupra ferdeko por serĉi Aleksandria n. Ŝi helpos vin surmeti vian novan togon.”

Nelonge post mia reveno al Romo mi komencis pripensi la perspektivojn por nova edziniĝo. Mi memoris la situacion de mia patrino vidviniĝinta post la morto de sia edzo Ĝermaniko. Pro ŝiaj kontaktoj kun iuj membroj de la senato, homoj tre pretaj helpi la restantajn membrojn de la familio Julia , oni akuzis ŝin pri malmorala konduto. Tiuj akuzoj estis senbazaj, sed iu ajn sugesteto pri nekonvena konduto servis kiel ilo uzota kontraŭ ŝi de Sejano kaj Tiberio. Mi nepre ne intencis doni similan pretekston al tiuj, kiuj povus deziri detrui la lastajn posteulojn de Aŭgusto. Tial necesis, ke mi kiel eble plej baldaŭ reedziniĝu.

Klaŭdio sugestis al mi

aŭ mi sugestis al Klaŭdio

ke taŭga edzo povus esti Gajo Salustio Pasieno Krispo, adoptita nepo de la fama historiisto Salustio, kiu mem estis eksterordinare klera homo, rimarkinda pro siaj rapida menso kaj sprita lango.

Mi ne dubas, ke Krispo estis kontenta, kiam Klaŭdio proponis al li nian kuniĝon. Mi estis inteligenta, sufiĉe plaĉaspekta – certe ne bela, sed al viro en siaj kvindekaj jaroj, iu ajn virino dudekkvin-jara nepre devas ŝajni alloga – kaj paŝo supren rilate al familiaj kontaktoj.

Li kaj lia unua edzino perdis ĉiujn siajn gefilojn en infanaĝo, do li estis tute kontenta adopti mian filon Nerono, tiam tri-jaraĝan, kaj trakti lin ĉiumaniere kiel patro.

Mi ne skribis, ke estis dua edzino antaŭ mi. Ĉu mi povos verki veran historion, ne menciante Domicia n? Lepida  neniam pardonis min pro tio – ke mi forrabis de ŝia fratino la edzon.

En la jaro sekvanta nian geedziĝon, estis asignita al mia edzo Pasieno Krispo la postenon de guberniestro de Azio. En la pasinteco tiaj postenoj ofte estis konsiderataj de la deĵorantoj kiel ŝanco riĉigi sin koste de la lokuloj; multaj provincestroj postulis ekscesajn impostojn, prenante mem la plej bonan parton kiel personan kromaĵon.

Precize kiel la avo de Krispo. Se Salustio estus guberniestro sub Klaŭdio, oni estus kondamninta lin pro fipremado de la civitanoj. Mi memoras tiujn volumojn de liaj historioj, kiujn mi legis en la biblioteko en Pontio. Mi neniam imagis, ke iam mi estos edzino de lia nepo. Kompreneble Salustio ĉiam verkis pri la fora pasinteco – certe ne menciis siajn proprajn misakirojn en Afrika Provinco. Estas amuze pensi, ke la riĉaĵoj, kiujn mi heredis de Krispo, rezultis de agadoj, kiujn mi kaj Klaŭdio estus tuj kondamnintaj, se li estus farinta ilin en nia propra tempo.

Klaŭdio, tamen, tre klare esprimis sian intencon, ke provincaj administrantoj kondutu honeste kaj konscience. Li eĉ malpermesis al ili formale danki pro sia nomumo al difinita posteno, kun la klarigo, ke ili ricevis respondecon, ne premion.

Tio donis al ni la ŝancon translokiĝi al Efezo, mirinda urbego, kiun laŭ grandeco kaj graveco superis nur Romo. Krispo serioze atentis la admonon de Klaŭdio, ke kiel reprezentanto de Romo en Azio li havas la devon certigi, ke la provinco estu bone kaj juste regata. Li vojaĝis tra la tuta provinco por kontroli ke lokaj oficialuloj plenumas siajn devojn ĝuste, por financi konstrulaborojn, kaj por aŭskulti plendojn pri korupteco kaj subaĉetoj. Mi foje akompanis lin dum tiuj vojaĝoj, sed pli ofte mi preferis resti en Efezo por gvidi la edukadon de mia juna filo.

6

En Efezo

Somere, 42 pK

Aceronia Pola  eksidis sur la divanon de Agripina , kaj klinis sin antaŭen super ŝiaj piedoj por rakonti al ŝi la novaĵojn el la urbo. “Mi akompanis Polina n al la virina banejo ĉi-matene. Vere necesas fari ion pri ĝi. Laŭdire tio estas la plej bona banejo en la urbo – almenaŭ por virinoj. La ŝtupoj de la varmega kuvo estas ĉiuj eluzitaj kaj glitaj, kaj la dekoraciaĵoj verŝajne estis la plej lasta modo kiam venis viziti Julio Cezaro.”

“Sed ĉu oni ne malfermis novan banejon antaŭ nur du jaroj? Oni invitis Krispon inspekti ĝin tuj post nia alveno.”

“Jes, sed tio estis por la viroj. Vi scias, kion la virinoj ricevis – la malnovan, kiu estis konstruita dudek jarojn pli frue. Kiam la viroj ne plu ĝin bezonis, tiam la virinoj rajtis uzi ĝin.”

Agripina  ĉiam ĝuis inviti Pola n en sian ĉambron por babili. Pola  mankis al ŝi post ŝia reveno al Romo, kaj ŝi ofte pensis pri tiu knabineto, sia nevino, kiu kreskas en Pontio preskaŭ sen edukado kiel filino de butikestrino. Polina  estis la sola infano de Nerono, laŭ ŝia supozo, kaj ŝi sentis devon al sia frato certigi, ke lia filino ricevu bonan komencon en la vivo. La unuaj monatoj de Agripina  en Romo estis tro senordaj por ke ŝi pensu pri Pola  kaj Polina , sed ekloĝinte kun Krispo, ŝi alvokis ilin ambaŭ. Pola  estis ĝojplena pro la ŝanco veni al Romo, kaj post kelkaj duboj en la komenco pri sia funkcio inter la domanaro de Agripina , ŝi trovis sian rolon kiel neoficialan kunulinon kaj inan sekretarion.

Neantaŭviditan avantaĝon de tiu rilato Agripina  malkovris en Efezo. Pola  povis moviĝi senĝene tra la urbo laŭ maniero, kiu estus nepensebla por la edzino de la guberniestro. Dum Agripina  estis portata tra la urbo en sia portolito, kun servistoj kiuj liberigas vojon tra la homamaso, Pola  mezurigis sian piedon ĉe la ŝufaristo, aŭ senstreĉiĝis en la malmoderna banejo kun la pli bonstataj dommastrinoj. Agripina  aŭdis de ŝi ĉiujn el iliaj zorgoj kaj plendoj. La urbaj akveduktoj estis la fiero de la provinco; el ili verŝiĝis abunda akvo al la fontanoj en ĉiu parto de la urbego – almenaŭ en la pli prosperaj kvartaloj. La fontanoj en la malpli riĉaj stratoj, laŭ Pola , estas malofte riparataj. El kelkaj la akvo fluas nur gutete, tiel ke la virinoj bezonas trioble pli da tempo ol devus necesi por plenigi siajn potojn, kaj ili pasigas duonon de ĉiu mateno atendante sian vicon.

Krome estis la nekovrita kloako, kiu fluis laŭmeze de la kotaj stratoj malantaŭ la bazaro. “Eĉ se mi ne estus vidinta ĝin, mi estus sciinta, ke ĝi troviĝas tie”, Pola  diris. “Necesas nur sekvi sian nazon. Estis virino ĉe la banejo, kies fileto enfalis – li ankoraŭ havas teruran ekzemon sur ambaŭ kruroj. Tiom da senatanoj estas tute pretaj starigi pompan novan fontanon en la plej eleganta kvartalo de la urbo kun sia nomo skribita sur marmortabulo, aŭ se ne fontanon, koncertejon aŭ simile, sed neniu interesiĝas, kio okazas en la strataĉoj malantaŭ la bazaro.”

Kiam Pola  foriris, Agripina  kuŝis sur sia divano en pensema humoro. Komencis mallumiĝi; eniris sklavo por flamigi la lampojn, senbrue por ne ĝeni ŝin. Ŝi jam antaŭlonge rezignis pri la fantazio, ke sensperta virino en siaj dudekaj jaroj povas doni iun ajn utilan sugeston al viro multe pli aĝa, kiu jam tenis plurajn oficialajn postenojn, inkluzive tiun de konsulo. Kaj tamen la virina banejo: jen io, kion ŝia edzo verŝajne preteratentis, io interesa nur al virinoj, io kion ŝi tute taŭge povus mencii al li.

Ŝi devas imiti la modelon de Livia , laborante malantaŭ la kulisoj, pretigante la terenon – jen la ĝusta maniero por atingi rezultojn. Kiel la plej unuan aferon, ŝi devas certiĝi pri la faktoj. Kaj tiam... necesas alparoli Krispon je la ĝusta momento – ne kiel ŝia patrino, kiu trudis sin al Tiberio en la teatro por plendi pri la traktado, kiun ŝi ricevis liamane. Kompatinda panjo... se ŝi estus aginta iom pli takte, iom pli subtile, ŝi povus esti ankoraŭ viva. Agripina  memoris sian propran fuŝan provon admoni Gajon pro la maniero, laŭ kiu li malŝparas monon. La nura penso ruĝigis ŝin. Ŝi skuis sian kapon kvazaŭ por forskui la memoron, kiel hundo forskuanta akvon de sia felo. Kiel ŝi permesis al si supozi, konsiderante sian mankon de scioj pri fiskaj aferoj, ke ŝi povos konsili sian fraton pri la financoj de la imperio? Kaj tio estis la malforto ankaŭ de Boteto: li ne komprenis pli pri monaj aferoj ol ŝi mem – pli ĝuste, li komprenis eĉ malpli.

Kiel edzino de la guberniestro, mi ofte ricevis vizitojn de civitanoj, kiuj volis ke mi propetu lin pri diversaj problemoj. La devoj de mia edzo tenis lin ekstreme okupata, kaj ne dezirante ĝeni lin pri bagateloj, mi kutime provis solvi tiajn aferetojn mem. Tiumaniere mi komencis akiri miajn unuajn lertojn pri la arto regi: lertojn, kiuj poste fariĝis al mi tre valoraj kiel la edzino de la imperiestro. Kiam mi kaj Krispo forlasis Efezon post nia du-jara restado, la civitanoj starigis honore al ni statuojn kaj marmortabulojn, kiuj montris, ke ili estis tre kontentaj pri lia regado, kaj ke ankaŭ mia kontribuo estas rekonata.

Ĝuste tiam mi komencis kompreni, kion signifas la tasko de reganto. Tio ne estas sidi sur trono en sia plena insignaro por ricevi la omaĝon de ambasadistoj, kaj eĉ malpli disĵeti frenezajn sumojn por mirigi la popolon per siaj gloro kaj malavareco. Ĝi konsistas el malgrandiozaj aferoj: kovri la kloakon, konstrui novan publikan necesejon, ripari la fontanojn, kontroli la kontojn... La situacio havis ankaŭ siajn plezurojn: ne superregadon de aliaj, sed malkovradon kun kiu eblas kunlabori. Surprizas min memori kiom da novaj amikoj mi trovis, dum ni ĝuis kunan diskutadon pri niaj komunaj projektoj. Estis tiu juna arĥitekto, kiel li nomiĝis? – tio estis lia unua granda komisio, kaj kvankam ĝi estis nur rebeligado de la virina banejo, li dediĉis sin al tio tre serioze kaj deziris plenumi ĝin bone.

Nu, kiel li nomiĝis – ĉu Melito? Melanio? aŭ io tia. Kompreneble la homoj estas tiel suspektemaj – la edzino de la guberniestro pasigas tempon fermita en ĉambro kun plaĉaspekta juna arĥitekto, kaj tuj la homoj komencas klaĉi. Estas vere, ke mi ĝuis niajn sesiojn kune, sed se iu subaŭskultus, tiu aŭdus, ke ni parolas pri la moderna akvohejta sistemo, kiun li planas instali.

Livia  neniam havis tiun problemon. Neniu eĉ pensis sugesti, ke ŝia konduto ne estas perfekte konvena. Eble ŝi evitis paroli kun belaj junaj arĥitektoj – kaj tamen tio certe limigus la aferojn, kiujn ŝi estus povinta fari.

Mi trovis, ke tio estas mia talento – paroli kun la homoj, labori kune, malkovri kiuj estas fidindaj, kaj kiuj faras promesojn, kiujn ili neniel intencas plenumi. Kaj krome estis tiuj, kiuj volis superece konsili al mi – ĉar mi estis juna kaj ĉar mi estis virino. Se mi estus naskiĝinta viro, mi estus farinta precize tion, kion mi faris en Efezo. Je dudek ok jaroj, kiel mi proksimume aĝis tiam, mi estus asistanto de la urba prefekto, lernanta kiel plenumi administrajn laborojn, kaj progresanta en mia kariero. Kiel edzino de la guberniestro mi ricevis la ŝancon fari tion. Kara Krispo, li estis bona homo. Li vidis, kion mi faras, kaj li helpis min. Li permesis al mi instrui min mem, atentigis min pri aferoj, kiujn mi bezonos scii, konsilis min same kiel li konsilus iun ajn pli junan kolegon.

La plezuro de tasko bone plenumita. Tion Boteto neniam komprenis – kompreneble li ne ricevis la ĝustan edukadon, li estis kaptita en Kapreo kun Tiberio ĝuste en la aĝo kiam li estus devinta progresi tra la kutima sinsekvo de publikaj oficoj. Kaj tio estas la problemo ankaŭ de Lucio – li estis multe tro juna, kiam li transprenis de Klaŭdio. Se nur Klaŭdio estus pluvivinta ankoraŭ dek jarojn... Nu, ne havas sencon priplori situacion neŝanĝeblan.

PARTO SESA

Mesalina

1

En Romo

Printempe, 47 pK

“Vi estas mia triaranga onklino”, diris sep-jara Oktavia .

“Mi pensis, ke ni simple estas kuzinoj”, Agripina  diris.

“Jes, flanke de paĉjo. La frato de paĉjo estis via patro. Sed flanke de panjo mi estas via triaranga nevino.”

Oktavia  desegnadis de kiam Agripina  eniris, sed nun la knabino glitis malsupren de la divano, kie ŝi sidis apud Mesalina , kaj alportis sian skribtabuleton por montri al Agripina . “Rigardu, jen mi sidanta apud panjo, kaj jen vi sur la alia divano.”

“Ne ĝenu kuzinon Agripina ”, Mesalina  diris. “Ŝi ne volas vidi viajn skribaĉojn.”

“Tio tute ne ĝenas min”, Agripina  diris. “Ankaŭ Lucio ŝatas desegni.” Rigardi Oktavia n estas kvazaŭ ŝi denove rigardus Livila n, Livila n kiam ŝi estis infano. Ŝi havas la samajn rondajn vangojn, la samajn grandajn okulojn, la saman seriozecon. La sola diferenco estas ŝia hararo, kiu estas tondita laŭ simpla stilo kun franĝo. Agripina  memoris tiujn horojn, kiujn ŝi kaj ŝiaj fratinoj devis pasigi apud la karbujo, dum Eklogo kritikeme kontrolis la sklavinojn, kiuj tordis iliajn harojn en vicon de bukloj laŭ la frunto. Dum la lastaj jaroj estis reveno al la simpleco de la malnovaj tempoj, verŝajne respekte al la eksmodaj ideoj de Klaŭdio.

Agripina  nun estis kontenta, ke ŝi faris la devigan viziton al la palaco post sia reveno al Romo. Ŝi faris tion nur malvolonte, havante neniun deziron interŝanĝi ĝentilaĵojn kun la virino, kiu sendis ŝian fratinon en ekzilon. Ŝia premio estis malkovri Oktavia n. La knabino sorĉis Agripina n; estis por ŝi malfacile ne daŭre fiksrigardi ŝin, por ensorbi tiun vivan memorigon de sia fratino. Ŝi ekzamenis la skribtabuleton de Oktavia . “Do jen mi, kaj jen panjo, kaj kiu estas tiu?” Agripina  indikis al tria figuro, staranta oblikve kaj kvazaŭ ebrie ĉe la flanko de granda triangula formo kiu leviĝis super ĉiuj aliaj detaloj de la desegnaĵo.

“Tio estas la dio Aŭgusto. Li staras sur la Monto Olimpo kaj protektas nin.” Ŝi estas rapidmensa knabineto, Agripina  pensis, ĝuste same kiel estis Livila . “Aŭgusto estis mia prapraonklo”, Oktavia  daŭrigis. “Tio estas ĉe la flanko de paĉjo. Flanke de panjo li estis mia praprapraonklo.”

“Ŝi ĵus lernis kiel kalkuli parencecojn: kvararanga pranevo, kaj tiel plu.” Mesalina  kliniĝis antaŭen por elekti grapolon da vinberoj el bovlo da sekigitaj fruktoj, ĵus metita de sklavo sur malaltan tablon antaŭ ŝia divano. Ŝia voĉo estis amikema; ŝajne ŝi ne rimarkis, ke Agripina  malvolonte parolas kun ŝi. Agripina  kapjesetis por agnoski la komenton kaj returnis sin al Oktavia .

“Via praprapraavino Atia  estis posteulino de Venuso. Ĉu vi sciis tion? Ĉu vi opinias, ke ankaŭ vi iam estos same bela kiel Venuso?”

“Ĉu vi kredas, ke tio estos ebla? Panjo estas tre bela, ĉu ne?”

“Tre bela”, Agripina  konsentis ĝentile. Ŝi evitis direkti siajn okulojn al Mesalina , kiu sisteme tiris sekvinberojn el grapolo kaj enbuŝigis ilin unu post alia.

“Sed ankaŭ vi estas posteulino de Venuso, kaj vi ne estas bela.”

Mesalina  ekridegis, sed Agripina  ignoris ŝin. “Ne, neniu povus priskribi min kiel belan”, ŝi konsentis. “Se eble ekzistas aliaj kvalitoj, kiuj estas same dezirindaj kiel beleco.”

Oktavia  konsideris tion. “La gedioj povas flugi. Ne ĝenus min, ne esti bela, se mi povus flugi.”

La pordo malfermiĝis por enlasi Klaŭdion, kiu venis saluti sian nevinon kun malfermitaj brakoj. “ Pina !”

“Oĉjo Klaŭdio!” Agripina  leviĝis, kaj iris brakumi sian onklon.

“Sidiĝu, sidiĝu, kaj rakontu al mi ĉion pri vi mem. De kiom da tempo ni ne vidas unu la alian? Devas esti almenaŭ du jaroj.”

“Tri jaroj, oĉjo. Mi ne volis lacigi Krispon per tiel longa vojaĝo. Vi scias, ke la kuracistoj konsilis al li ne tro streĉi sin. Sed li insistis reveni al Romo por la ludoj.”

“Via Krispo ne estas homo, kiu evitas streĉojn. Mi aŭdis, ke li servas en la loka senato tie en Padovo. Ĉu tio ne estas banala afero post deĵorado kiel guberniestro?”

“Ankaŭ mi supozis tion, kiam ni unue transloĝiĝis tien. Sed fakte tute ne estis tiel. Iugrade mi eĉ ŝatis tion pli – estis pli da eblecoj atingi praktikajn rezultojn. Krispo financis novan koncertejon, kaj konstruis plilongigon al la akvedukto, kaj...”

“Jes, mi ricevis bonajn raportojn pri lia laboro tie.”

“Pri kiu laboro temis, oĉjo?” Agripina  esperis, ke li mencios unu el ŝiaj projektoj. Ekzistas neniu probableco, ke li scias pri la sumo, kiun ŝi disponigis por la lernejo, sed eble li aŭdis pri la nova tegmento por la kovrita bazaro.

“Ho, solvi jurajn disputojn... nenion aparte ekscitan. Sed ĝuste el tio konsistas la laboro de bona administranto – nenio mondoskua, simple trankvile plenumi la necesajn taskojn. Same kiel esti imperiestro, kiel mi mem konstatis... Kie estas eta Lucio?”

“Ne plu tiel eta, oĉjo. Li havas nun naŭ jarojn.”

“Naŭ! Ĉu jam!”

“Britaniko volis, ke li kuniru por admiri lian skatolon de helikoj”, Mesalina  informis sian edzon.

“Ha jes, la helikoj. Kaj kio pri vi, mia kara fraŭlineto, ĉu vi ne volis akompani ilin?” Klaŭdio komencis tikli Oktavia n, kiu tordiĝis kun akutaj krioj: “Ne, ne! Paĉjo, ne faru tion!” Agripina  memoris, kiel li faris same al ŝi, kiam ŝi estis malgranda knabino – ankaŭ ŝi plorridis kaj tordiĝis ĝuste kiel Oktavia , kaj iugrade plaĉis al ŝi la atento, sed tio neniam vere plezurigis ŝin.

“Kiel vi rilatas kun Krispo?” Klaŭdio demandis. “Ĉu vi estas ankoraŭ kontenta pri la kuniĝo?”

“Ho jes, li tre bone taŭgas por mi. Mi nur estas iom maltrankvila pri lia sanstato – tio estas la sola zorgo.”

“Rigardu, panjo, rigardu la hundidon de Britaniko.” Lucio kaj Britaniko kuris en la ĉambron. Lucio tenis la hundeton en siaj brakoj. “Ĉu ankaŭ mi rajtas havi hundidon?” Britaniko, malgracia ses-jarulo, rigardis ĉirkaŭ si la rondon de plenkreskaj vizaĝoj kun mieno konfuzata.

“Kiu interesiĝas pri hundidoj?” Oktavia  diris. “Ni havas simiojn en kaĝo en la korto.”

“Kaj kiel vi fartas, junulo?” Klaŭdio demandis Lucion.

“Demetu la hundidon nun, kaj kisu vian praonklon.” Agripina  levis sin de la divano por preni la manon de sia filo kaj konduki lin al la imperiestro. Lucio obeeme kisis Klaŭdion ĉe la vango kaj staris firme antaŭ li. Li fariĝis belaspekta knabo, pensis lia patrino, bone nutrita kaj sana, kaj Klaŭdio certe rimarkos, ke li havas la saman rondan vizaĝon kiel lia avo Ĝermaniko.

“Kiel bela junulo!” Klaŭdio diris. “Kaj vi estas ankaŭ lerta rajdanto, ĉu ne, Lucio?”

“Jes, oĉjo Krispo donis al mi ĉevalon por mia naskiĝtago, kiam ni revenis de Efezo, kaj mi faras lecionon pri rajdado ĉiutage.”

“Bonege, bonege. Mi aŭdis, ke via patrino aranĝis, ke vi estu gvidanto de unu el la teamoj por la Troja spektaklo.”

“Ne, ne”, Mesalina  interrompis. “La gvidanto de la teamo estos Britaniko, kaj lia kuzo rajdos ĉe lia flanko.”

“Jes, kompreneble”, Agripina  konsentis. “Mi ja demandis, ĉu Lucio povos esti en la teamo de Britaniko.” Tio ne estis absolute vera. Aŭdinte, ke alproksimiĝas la Jarcentaj Ludoj, kiuj okazas nur unu fojon dum homa vivo, ŝi skribis tutsimple por demandi, ĉu Lucio povos partopreni en la tradicia Troja spektaklo, kiu regule estas ero de la festivalo. Ŝi estis konsternita nun aŭdi, kiel ŝia onklo interpretis ŝian peton, kaj eĉ pli konsternita pro la korekto de Mesalino. Por kaŝi sian maltrankvilon ŝi demandis: “Ĉu la provludoj jam komenciĝis?”

Oktavia  aŭdigis troigitan elspiron, laŭ la maniero de enua plenkreskulo respondanta al stulta demando. “Britaniko rajdos kiel unua, kun ĉiuj pli grandaj knaboj sekvantaj malantaŭe. Li verŝajne falos de sia poneo. Finfine, kion oni povas atendi de ulo nur ses-jaraĝa?”

Mesalina  kaptis la brakon de Oktavia  kaj frapis ŝin. “Tio ne estas respekta maniero paroli pri via frato. Mi ne volas aŭdi vin denove diri ion tian.”

Britaniko tute ne sekvis la konversacion. “Ĉu vi volas vidi la simiojn?” li demandis Lucion. Li havis malfluan, nazan parolmanieron, kvazaŭ estas por li malfacile eligi la vortojn. Li ne plibeliĝis kreskante, Agripina  pensis. Same kiel lia patro, li jam travivis pli longe ol iu ajn estus povinta atendi, sed li neniam ĉesis moviĝeti kaj tordiĝi, ronki tra muka nazo kaj peze spiri tra sia malfermita buŝo. Ŝi estis kontenta, ke almenaŭ oni ne plu nomas lin Ĝermaniko, kio laŭ ŝia opinio malnobligas la nomon. Post la sukcesa invado de Klaŭdio en Britujon, la senato premiis lin per la rajto nomi sin Britaniko. Li rifuzis tiun honoron por si mem, sed fiere akceptis ĝin por sia malgracia filo.

“Jes, tio estas bona ideo”, Mesalina  diris. “Vi iru kun ili, Oktavia .”

La tri infanoj brue forlasis la ĉambron. Nun venis la ĝusta momento por ke Agripina  komplimentu Klaŭdion kaj lian edzinon pro iliaj belaj idoj, sed nenio ŝajnis al ŝi direbla pri Britaniko, kiun ŝi povos elbuŝigi laŭ konvinka maniero. “ Oktavia  estas lerta infaneto”, ŝi finfine komentis. “Kompreneble ŝi incitetas sian pli junan fraton. Mi memoras, kiel Boteto mokadis min kaj miajn fratinojn.”

“Ŝia instruisto estas tre kontenta pri ŝi”, Mesalina  diris. “Ŝi jam verkas eseetojn en la greka.”

“Vi venis al Romo en la ĝusta momento”, Klaŭdio diris. “Dum la ceremonioj ni anoncos ŝian fianĉiniĝon.”

“Ĉu vere? Al kiu?” Agripina  demandis.

Mesalina  nee skuis sian kapon al sia edzo, kaj aŭdigis ĝenatan klaketon de la lango. “Klaŭdio ne estus devinta sciigi vin. Tio estas konfidenca. Li estos Junio Silano.”

Junio Silano... Agripina  malfacile povis revoki tiun homon al sia menso.

“Li estas la filo de via kuzino Emilia ”, Klaŭdio diris.

Per fulmobato Agripina  vidis ĉion. Dum ŝi okupis sin pri la lokaj servoj en Padovo, Emilia  estis en Romo, trudante sin en la favoron de la imperiestro kaj lia edzino – kaj kompreneble, pripensante la aferon nun Agripina  memoris, ke Emilia  ankaŭ estas amikino de la patrino de Mesalina .

Ŝi ekmastris sin tuj. “Mi kredas, ke mi scias, pri kiu vi parolas. Li estas tiu junulo, kiun mi vidis ĉe la nomceremonio de Britaniko. Kion li faras nuntempe?”

“Li estas juĝisto”, Mesalina  klarigis al ŝi. “Kaj li servas kiel pastro ĉe la Templo de Marso. La plano estas anigi lin en la Arvala Pastraro, la venontan fojon kiam liberiĝos posteno.”

“Ĉu vere? Evidente li estas tre talenta junulo.” Agripina  apenaŭ konsciis pri la propraj vortoj. Klaŭdio kaj Mesalina  certe konstatas, ke Britaniko neniam fariĝos imperiestro, eĉ se li pluvivos kaj plenkreskos. Ili fiksas siajn esperojn al sia filino kaj ŝia estonta edzo, junulo kiu same kiel Lucio estas rekta posteulo de Aŭgusto. Sed kial, anstataŭ fianĉinigi Oktavia n al Lucio, ili preferis promocii lian kuzon? Estas vere, ke ankaŭ Silano povas fieri pri Aŭgusto kiel praavo, sed lia branĉo de la familio estis senhonorigita de la konduto de lia avino Julia , la onklino de Agripina , kiu pasigis la plej grandan parton de sia vivo en ekzilo kiel puno pro sia adulto. Kaj kvankam Agripina  mem tro bone sciis, kiel eblas falsi akuzojn pri malmoraleco, tute ne estis falsitaj la akuzoj kontraŭ la patrino de Emilia , kiu naskis al sia amanto eksterleĝan infanon. Krome la familia deveno de Silano estas multe malpli eminenta ĉe la patra flanko. La Junia familio ŝatas fanfaroni pri sia deveno de Jupitero, sed en la menso de la homoj tiu mita genealogio estas nekomparebla kun la multe pli solidaj kaj lastatempaj atingoj de la antaŭuloj de Lucio: Marko Antonio, Druso kaj Ĝermaniko.

“Kiom aĝas nun Silano?” Agripina  demandis. “Li estas ankoraŭ sufiĉe juna, ĉu ne?”

“Dudek-jara”, Mesalina  diris. “Sed li jam ricevis militajn honorojn – li tre impresis per sia konduto dum la kampanjo en Britujo.”

Estas bedaŭrinde, Agripina  pensis, ke la filo de Emilia  ĝuas dek-jaran avantaĝon super Lucio. Sendube oni favoros ankaŭ Lucion per rapida suprenigo en lia kariero, kiam li estos sufiĉe aĝa por meti sian piedon sur la unuan ŝtupon, sed tio ne povos okazi antaŭ ol pasos almenaŭ dek jaroj.

“Li bonege rajdas”, Klaŭdio diris. “Ni faros ĉion eblan por elmontri lin al la publiko dum la ludoj. Mi atendas, ke li brile elstaros dum la aproĉasado.” Brile elstaros! Kompreneble li elstaros; Mesalina  kaj Emilia  certigos pri tio. “Kaj post kiam mi anoncos la gefianĉiĝon, li staros ĉe mia flanko dum la oferadoj.”

La planoj de ŝia onklo estis same travideblaj al Agripina  kvazaŭ li mem klarigis ilin al ŝi. Evidente li intencas montri al la senato kaj popolo, ke kvankam lia propra filo ankoraŭ ne plenaĝiĝis, jam ekzistas eventuala posteulo.

“Panjo! Panjo!” Oktavia  revenis kure en la ĉambron. “Briĉjo havas unu el siaj atakoj!”

Mesalina  tuj saltis de sia divano, faligante la tableton kaj disĵetante sekigitajn fruktojn sur la plankon. “Kie li estas? Ĉu iu vokis kuraciston?”

“Jes, Sosibio iris trovi lin. Venu rapide! Briĉjo estas apud la kaĝo de la simioj.” Oktavia  tiris la jupon de sia patrino.

Ankaŭ Klaŭdio saltis surpieden, kaj sen iu ajn klarigo li kaj Mesalina  hastis el la ĉambro. Agripina  tute ne komprenis, kio okazas, sed evidente temas pri io serioza – cetere, ankaŭ Lucio certe troviĝas kun sia kuzo. Ŝi sekvis ilin en la koridoron.

Ŝi alvenis apenaŭ ĝustatempe por vidi Klaŭdion malaperi tra unu el la pordoj, kaj kuris post li tra antaŭĉambreto kaj eksteren al pavimita korto. Ŝi obtuze rimarkis grandan kaĝon kun larĝe malfermita pordo, kaj simiojn kiuj bleketas kaj grimpas sur la sola arbo en la korto, sed ĉefe zorgigis ŝin la timoplenaj okuloj de Lucio, kiu rigardis sian kuzon skuiĝi surtere. Li ĵetis sin en ŝiajn brakojn. “Panjo! Kio okazas al Britaniko?”

“Ĉio estas en ordo, en ordo, mia karulo.” Agripina  premis sian propran sanan infanon al sia brusto, karesante lian hararon dum ŝi observis Britanikon super lia kapo. Li arkigis sian korpon super la grundo, tenis supre siajn rigidajn brakojn kun la fingroj disetenditaj kaj ĝislime streĉitaj. Liaj okuloj estis duone fermitaj, tiel ke videblis nur la blankoj. Sonis gargarado en lia gorĝo, kaj ŝaŭmo ŝprucetis el lia buŝo.

“Ne lasu lin vundiĝi!” Mesalina  kriis. “Portu al li kusenojn!” La sklavoj ŝajnis ĉiuj glaciiĝintaj, sed nun ili subite reviviĝis kaj komencis freneze ekaktivi.

Klaŭdio rigardis sian filon kun teruro en sia vizaĝo. Memoro surfaciĝis en la menso de Agripina : kuzo Druĉjo ruliĝanta sur la herbo, kun tuniko flave makulita pro pecetoj de dispremita piro. Kaj la sklavoj tenantaj lin renversita per la piedoj, batantaj lin ĉe la dorso, la homamaso ĉirkaŭ li ŝvelanta kaj ŝvelanta, homoj vokantaj instrukciojn, onklino Urgulanila  ĵetanta sin kontraŭ oĉjon Klaŭdio kun ŝiraj krioj – sed neniu povis fari ion ajn por helpi kompatindan Druĉjon.

La sklavoj firme tenis Britanikon, dum li luktis kontraŭ iliajn manojn. Denove kaj denove li tiris al si la krurojn, tiam etendis ilin rigide, piedbatante kontraŭ ŝtonan benkon ĝis la sklavoj sukcesis turni lin sur lian flankon. Mesalina  sidis apud li surtere protektante lian kapon en sia sino. Ŝi murmuris konsolajn vortojn en lian orelon, eble por konsoli sin mem pli ol lin, ĉar estis klare, ke Britaniko havas nenian konscion pri tio, kio okazas en lia ĉirkaŭaĵo. Ŝajnis kvazaŭ liaj konvulsioj neniam finiĝos, sed finfine la spasmoj malrapidiĝis. “Ne timu”, Mesalina  trankviligis lin, “ĉio jam pasis.” Britaniko malfermis siajn okulojn kaj rigardis ĉirkaŭen kun mieno nekomprena. Estis salivo sur lia tuniko, kaj Agripina  rimarkis, ke estas malseka makulo ankaŭ sube.

“Panjo, kio okazis al Britaniko?” Agripina  konstatis, ke Lucio tiradas ŝian brakon kaj ripetadas la saman demandon. “Ĉu li estos en ordo?”

Mesalina  levis siajn okulojn de la grundo, kie ŝi ankoraŭ sidis tenante sian malsanan filon, kaj ĵetis kontraŭ Lucion rigardon tiel malican, ke Agripina  estis ŝokita. Ŝi dankis la diojn, ke Lucio portas sian amuleton sur ĉeno ĉirkaŭ sia kolo. Kiel la plejmulto da knaboj, li tenas ĝin interne de sia tuniko; ĝi pli efikus se li portus ĝin ekster la vestoj, sed ŝi ne kuraĝis nun atentigi lin, ke li malkovru ĝin. Ŝi povis nur preĝi, ke la ora talismano estos sufiĉe potenca por deturni tiun Meduzan firigardon.

“Britaniko baldaŭ fartos bone”, ŝi diris al Lucio. “Ni ne volas ĝeni ilin – ni reiru al la alia ĉambro.”

Ŝi kondukis Lucion el la korto kaj en la antaŭĉambreton, kies muroj kaj planko estis tute dekoraciitaj per tre malgrandaj mozaikaj ŝtonetoj. Neniam ŝi vidis aferon tiel kapturnan – la ĉambro ŝajnis danci antaŭ ŝiaj okuloj. Rigardante malantaŭen tra la pordo al la korto ŝi vidis, ke Britaniko nun malfermis siajn okulojn, sed li ankoraŭ ne trovis sufiĉan forton por levi sian kapon el la sino de sia patrino.

“Panjo, kio okazis al Britaniko?” Lucio demandis denove, sed Agripina  estis tro distrata por respondi. Ŝi memoris la vortojn de Oktavia , kiam ŝi venis kure al siaj gepatroj: Briĉjo havas unu el siaj atakoj . Ne la unuan fojon okazas tio ĉi. Agripina  de ĉiam opinias lin stranga knabo, eble kun mensaj problemoj, sed post la hodiaŭa sceno, ne restas plia dubo. Estas neniu probableco ke Britaniko iam ajn sekvos sian patron sur la tronon.

Klaŭdio estas malbonŝanca rilate al siaj filoj, sed li havas ankaŭ du filinojn. Kial li ne fianĉinigis unu el ili al Lucio? Estis elektita la filo de Emilia , ne de Agripina , kiel la planata edzo por Oktavia , dum ties pli aĝa fratino Antonia  lastatempe estis edzinigita al iu parenco de Mesalina . Unu el tiuj du junuloj jam estas markita kiel la venonta imperiestro – kaj ĉiuj signoj ĝis nun sugestas, ke tiu estas Silano.

Estis eraro pasigi la lastajn tri jarojn tiel malproksime de la centro de la politika vivo en Romo. Kial ŝi ne konstatis tion antaŭe? Por ke Lucio ricevu la ŝancon, pri kiu li rajtas, Agripina  devas resti surloke por antaŭenpuŝi liajn interesojn, same kiel Emilia  faris por sia propra filo. Sed la situacio postulas ekstreman prudenton. Se Emilia  eĉ suspektos, kio estas en ŝia menso, ŝi certe povos uzi sian influon por endanĝerigi Lucion.

Post nia reveno al Romo, oni honoris mian edzon Krispo nomumante lin konsulo. Tio estis fakte lia dua periodo kiel konsulo, ĉar li jam servis antaŭ multaj jaroj sub Tiberio. Tamen li estis en siaj malfruaj kvindekaj jaroj, kaj lia sano komencis malboniĝi. Li eksiĝis post malpli ol unu monato, kaj dum la sekvantaj jaroj ni loĝis trankvile en lia kampara bieno apud Patavio, revenante al Romo nur por specialaj eventoj kiel la Jarcentaj Ludoj, kiuj okazas nur unu fojon en la vivo de homo.

Ni preferis ne tro ofte videbliĝi publike dum tiu periodo, ĉar mi estis konscia, ke la edzino de la imperiestro, Mesalina , ofte turnas enviajn okulojn kontraŭ mian filon, kaj mi timis, ke ŝi povus misfari al li. Ŝi nepre devis konscii pri la diferenco inter niaj du filoj, ĉar dum mia estis sana kaj populara, ŝia estis malbela infano kun oftaj strangaĵoj en sia konduto. Krome li suferis pro epilepsio, kaj ŝajnis malprobable, ke li travivos ĝis la plenkreskiĝo.

2

Dum la ebriiga periodo post sia imperiestriĝo, Gajo atribuis al siaj tri fratinoj la rajton sidi en la tribuno normale rezervata por la pastrinoj de Vesta . Tiutempe tio ŝajnis taŭga decido, sed Agripina  konstatis, tro malfrue, ke tio estas plia ekzemplo de la mistaksoj de ŝia frato. Klaŭdio prudente evitis fari la saman eraron, sed li komencis ŝanceliĝi post la kampanjo en Britujo, kiam la senato en momento de troa entuziasmo asignis al Mesalina  la rajton sidi kun la pastrinoj en publikaj okazoj.

Agripina  ne povis superi la senton, ke oni malpromociis ŝin, kiam ŝi prenis sian lokon en la dua etaĝo de la Granda Cirko. Verdire eblis bonege vidi la konkursojn de la unua vico, kie prezidis la plej nobelaj sinjorinoj de Romo. Kaj tamen estis ĝene rigardi al la kontraŭa flanko de la kurejo kaj vidi Mesalina n, kiu sidis kun plena pompo inter kvar el la ses Vestulinoj – la aliaj du restis en la templo por gardi la sanktan flamon.

La Granda Cirko estis unu el la vidindaĵoj de Romo. Ĝi mezuris pli ol sepcent paŝojn de unu ekstremo al la alia, kaj laŭ ĝiaj du flankoj leviĝis kvar etaĝoj da sidlokoj, kiuj jam estis plenŝtopitaj de la popolamaso. Malfruiĝantoj hastis inter la vicoj serĉante liberajn lokojn; nur sinjorinoj tiel altrangaj kiel Agripina  povis permesi al si la lukson alveni lastmomente. La Cirko normale estis uzata por ĉarokonkursoj, kaj la kurejo etendiĝis laŭ ĝia tuta longo kaj reen ĉirkaŭ altigita strio en la centro ornamita de statuoj, altaroj kaj aliaj monumentoj.

La honorloko en la virina sekcio estis rezervita por Emilia , la patrino de la estonta bofilo de la imperiestro. Agripina  mem estis devigata sidi ĉe la flanko de sia kuzino en pozicio videble malsupera. Tamen estus sub ŝia digno montri, ke ŝi konscias pri tio, do ŝi turnis sin al Emilia  kun komplezema rideto. “Ŝajne ni ĝuos bonan veteron hodiaŭ por la spektaklo.”

“Jes, Silano timis, ke povus pluvi, precipe post tiu fulmotrondro antaŭ kelkaj tagoj.” La du virinoj rigardis supren al la ĉielo, kiu estis klara kaj sennuba, tamen kun la malvarmo de aprila mateno.

“Mi esperas, ke la kurejo ne estas ankoraŭ kota”, Agripina  diris. Ŝi vidis, ke oni kovris ĝin per freŝa sablo, sed pro la lastatempa peza pluvado, la suba grundo povus esti mola. La longa kanalo, kiu apartigis la sidlokojn de la kurejo, estis tiel plena je akvo, ke ĝi riskis superflui.

En ĉi tiaj publikaj okazoj, Agripina  sciis, ke ne eblas eviti la kunestadon kun siaj eksbofratinoj. Lepida  ĉi-momente alproksimiĝis el la enirejo de la ŝtuparo, tenante la manon de sia nepino Oktavia . La aliaj spektantinoj leviĝis por lasi ilin preterpasi, dum ili pene paŝis laŭ la unua vico. Kiam ili atingis Agripina n, Lepida  direktis al ŝi formalan rideton, kaj ili interŝanĝis simbolajn kisojn ĉe ambaŭ vangoj. La rilato inter la du virinoj estis malvarma de kiam Krispo forlasis la pli maljunan fratinon de Lepida  favore al la multe pli dezirinda edziĝo kun Agripina .

Oktavia  aliflanke ĝoje bonvenigis ŝin. “Saluton, kuzino Agripina , ĉu vi ne sentas eksciton! Britaniko estis tiom nerva ĉi-matene ke li vomis, kaj li tute ne volis manĝi, kaj li diris, ke li ne volas partopreni, sed panjo diris, ke li tamen devas, ĉar ĉiuj rigardos.”

“Tio sufiĉas”, Lepida  diris. “Kuzino Agripina  ne volas aŭskulti viajn stultaĵetojn.” Ŝi prenis la manon de la knabino kaj firme tiris ŝin laŭ la vico. Ŝi mem sidiĝis ĉe la alia flanko de Emilia , dum Oktavia  staris antaŭ ŝi ĉe la balustrado.

Almenaŭ ne ĉeestas Domicia  mem. Agripina  aŭdis, ke ŝi estas malsana. Ŝi demandis sin, ĉu la malsano estas oportuna preteksto por eviti sidi kun la virino, kiu anstataŭis ŝin kiel edzino de Krispo. Sed eble ne; finfine ŝi aĝas almenaŭ sesdek jarojn.

La akra voĉo de la trumpetoj interrompis la gajan konversaciadon de cent mil homoj. Ĉiuj okuloj turniĝis al la ĉefa tribuno, kie la imperiestro nun aperis, akompanate de siaj korteganoj. Klaŭdio estis majesta figuro, tute ne rekonebla kiel la subtaksata onklo, kiun Agripina  memoris de siaj infanaj jaroj. Li estis viro fortikstatura, pli alta ol la plejmulto el siaj kunuloj, kaj hodiaŭ li imponis en purpura togo brilanta de oraj brodaĵoj. Surkape li portis oran laŭrokronon. Por atingi la antaŭan randon de la tribuno necesis ke li marŝu ne pli ol kelkajn paŝojn, tiel ke lia lameco ne evidentiĝis, kaj krome liaj tikoj estis bone regataj, aŭ almenaŭ ne videblaj de ĉi tiu distanco.

La homamaso muĝis aprobe, kaj dum ŝi kunfrapis siajn manojn, la okuloj de Agripina  serĉis ŝian edzon, kiu staris en sia peza togo apud unu el la konsuloj, kun siaj manoj apogitaj sur la balustrado. Ŝi rimarkis, ke la konsulo tenas lian brakon.

“Kiel fartas via edzo?” Emilia  demandis. “Bonŝance lia sanstato permesas, ke li venu hodiaŭ al la ludoj.”

“Ho jes, li estas tute en ordo. La kuracisto diras, ke li nur devas eviti troan streĉon dum iom da tempo.” Agripina  ne deziris sciigi al Emilia , ke ŝi timis ĝis la lasta minuto, ke Krispo ne povos ĉeesti. Klaŭdio sendis por li tiun matenon sian propran portoliton, sed necesis du sklavoj por helpi lin sidiĝi sur ĝian randon kaj pene levi liajn krurojn internen, unu post la alia, dum tria servisto aranĝis la kusenojn. “Li ne volis maltrafi Lucion en la spektaklo.”

Klaŭdio kaj lia kunularo bezonis kelkajn minutojn por preni siajn lokojn sur purpuraj kusenoj. Kiam ili estis pretaj, la imperiestro faris signalon, kaj aŭdiĝis ceremonia voko de la trumpetoj. Dekduo da heroldoj aperis en la pluraj pordoj laŭlonge de la Cirko, kaj kun solenaj paŝoj marŝis sur la kurejon. Estis surprizata murmuro de la publiko pro iliaj vestoj: ili portis togojn drapiritajn laŭ antikva modo kaj altajn plumojn, kiuj balanciĝis super malnovstilaj kaskoj. Agripina  opiniis, ke ili aspektas ridinde.

“Tre impone!” Emilia  elkriis.

“Ili estas strutaj plumoj”, Oktavia  klarigis. “Paĉjo esploras pri la ceremonio de monatoj. Li iris malsupren al la arĥivejo mem, kaj li revenis kun tuta brakpleno da malnovaj skribovolvaĵoj. Ili igis Britanikon terni, kaj panjo ekkoleris. Ŝi diris, ke li estus devinta sendi sklavon por senpolvigi ilin.”

La heroldoj turniĝis por fronti la publikon, kaj kriante samtempe, por ke iliaj voĉoj transiru la vastan spacon de la Cirko, invitis la homojn spekti tiujn ludojn, kiujn neniu spektis antaŭe, kaj kiujn neniu nun vivanta homo iam ajn spektos denove. “Tio ne estas vera”, Oktavia  diris. “Ankoraŭ vivas kelkaj homoj, kiuj memoras la pasintan fojon. Sed paĉjo diris, ke tio estas la tradicio, kaj ke la heroldoj diros tion ĉiuokaze.”

Lepida  ĵetis kontraŭ sian nepinon malaproban rigardon. “Kiam iu knabineto estas tiel bonŝanca, ke ŝi ricevis sidlokon en la unua vico, ŝi staru rekte kaj retenu sian langon, ne babiladu kiel sturneto. Ĉiuj scias, ke la Jarcentaj Ludoj okazas nur unu fojon dum homa vivo.”

“Kiam la Jarcentaj Ludoj denove okazos, mi havos sepdek jarojn. Mi intencas memori ĉion, kion mi vidos, kaj tiam mi povos sciigi al la venonta imperiestro, kiel organizi ilin.”

Agripina  kliniĝis antaŭen por demandi: “Ĉu via paĉjo diris al vi, kial la heroldoj ne portas tunikojn?”

“Tiel estis en la malnovaj tempoj”, Oktavia  klarigis. “Paĉjo rakontis, ke tiutempe la viroj portis nenion sub sia togo.”

Malgraŭ sia konstanta zorgosento pro sia edzo, Agripina  trovis tion amuza. Ŝia onklo efektive prenis siajn historiajn esplorojn tre serioze – eĉ tro serioze.

La unua ero de la programo estis la Troja Spektaklo. Aŭdiĝis laŭta aplaŭdado de la publiko, dum teamo de dek kvin poneoj eniris la Cirkon. Sur ĉiu poneo rajdis knabo ok- aŭ naŭ-jara, gvidata de la plej juna knabo el ĉiuj, Britaniko. La heredonto de la imperiestro estus devinta galopeti antaŭ sia teamo; kaj tamen viro marŝis apud lia ĉevaleto, tenante ĝian bridon en sia mano, tiel ke la teamo estis devigata sekvi laŭ piedira ritmo. Tio certe ne estis laŭ la plano. Agripina  jam aŭdis de Lucio pri iliaj provsesioj, kaj li neniam menciis, ke ilia trejnisto gvidos la poneon de Britaniko. La knabeto normale estis memfida rajdanto, sed hodiaŭ eĉ de la dua etaĝo Agripina  povis flari lian agitiĝon. Li ja tenis la rimenojn, sed lia korpo estis rigida kvazaŭ li timegus fali – aŭ pli verŝajne pro teruro de la homamaso, kiu spektas lin de ĉiuj flankoj.

Britanikon sekvis du aliaj knaboj, kiuj rajdis unu apud la alia, bonŝance sen kondukrimenoj. Lucio jam plurfoje plendegis al Agripina , ke pro Britaniko ili ĉiuj estos devigataj rajdi sur poneoj anstataŭ ĉevaloj. Unu el la du knaboj estis Lucio, kaj apud li estis alia knabo, kiu laŭ la scio de Agripina  estas nepo de Emilia . Laŭ ŝia opinio, oni tro multe elstarigas la tutan familion. Malantaŭ ili sekvis la ceteraj membroj de la teamo, dek du knaboj de aristokrata deveno.

La publiko daŭre aplaŭdis dum la grupo antaŭeniris je marŝa takto, sed estis longa vojo de la staloj ĝis la imperia tribuno, kaj verŝajne la aplaŭdo estus tute formortinta, se ne sekvus ilian teamon du aliaj grupoj pli aĝaj, kiuj rajdis pli spektinde sur ĉevaloj. La Troja Spektaklo estis rezervita por junuloj ankoraŭ sub la ĝusta aĝo por servi en la armeo, kaj la intenco estis montri ilian lerton surĉevale. La du pli aĝaj teamoj galopis laŭlonge de la Cirko, unu ĉe la maldekstra flanko, la alia ĉe la dekstra, dum la teamo de Britaniko daŭrigis sian senurĝan vojojn al la tribuno. Agripina  havis neniun intereson rigardi la pli aĝajn knabojn; ŝiaj okuloj sekvis ŝian propran filon, dum li trotis malrapide post sia kuzo. Li jam rajdis de kelkaj jaroj, kaj ŝi sciis, ke li povus fari multe pli. La tuta teamo estis limigita laŭ la kapabloj de timema ses-jarulo.

La du pli aĝaj teamoj prezentis la militstilajn ekzercojn, kiuj estis ĉefa trajto de la Troja Spektaklo. La junuloj partoprenis en ŝajna kavaleria sturmatako kaj zorge antaŭaranĝita bataleto, kiam la du vicoj da ĉevaloj plektiĝis kaj interplektiĝis laŭ komplikaj figuroj, preskaŭ kvazaŭ en danco. Intertempe Britaniko, kun siaj du pli aĝaj kuzoj ĉe sia flanko, gvidis la infanan teamon dum ĝi faris serion da pli simplaj manovroj pli taŭgaj laŭ iliaj aĝo kaj sperto. Superinte sian teruron pro la miloj da spektantoj, la knabo nun ŝajnis malpli streĉita, kaj lia trejnisto jam kaptis la okazon por malaperi. Agripina  sciis pro tio kion rakontis al ŝi Lucio, ke Britaniko normale estas lerta rajdanto; li havas intiman rilaton kun sia poneo, kiu ŝajnas perfekte kompreni liajn pensojn. Laŭdire la knabo fartas pli trankvile kun bestoj ol kun homoj.

Kiam la spektaklo finiĝis, la tri teamoj trotis en la direkton de la tribuno, kie sidis la imperiestro. Lucio kaj la nepo de Emilia  restis iom malantaŭe, por ke Britaniko denove prenu la gvidan rolon. Kiam ili levis siajn brakojn por saluti la imperiestron, Lucio faris ion, kion li certe ne konsentis kun sia trejnisto. Li urĝis antaŭen sian poneon, kaj metis sian manon sur la ŝultron de Britaniko. Vidante tion, la tuta stadiono eksplodis pro laŭta aplaŭdado. Agripina  aŭdis voĉojn krii: “Ĝermaniko! Ĝermaniko!” Momente ŝi pensis, ke ili huraas por Britaniko, sed tiam ŝi ekkonstatis la veron. Oni ne aplaŭdas Britanikon, sed ŝian propran belaspektan filon, kies brava konduto certe memorigas la homojn pri lia fama avo.

Lucio rigardis ĉirkaŭen kun iom da konfuzo. Hezite li levis sian manon, kvazaŭ li ne estas tute certa, ĉu la krioj vere intencas lin, kaj la publiko respondis kun entuziasmo. La aplaŭdo ŝvelis, oni vokis denove kaj denove la nomon Ĝermaniko, kaj ĉi-foje Lucio mansvingis kaj turnis sian poneon por akcepti la aplaŭdegon, kiu tondris de unu fino de la Cirko al la alia. Agripina  tiom fieris pri li, ke ŝi preskaŭ volis plori – sed samtempe ŝi estis konsternita. Ĉu la knabeto komprenas la danĝeron de tia publika aklamo?

“Tre bele”, Emilia  kriis al ŝi super la bruego. “Longa malĉeesto estas la plej bona maniero por sciigi al la homoj sian propran valoron.” Ĉu ŝi parolas sincere aŭ sarkasme? Agripina  reagis al la komento de sia kuzino per ĝentila rideto.

Finfine la aplaŭdado formortis, la tri teamoj retiriĝis, kaj venis la momento por la ĉasado de sovaĝaj bestoj. Por ĉi tio venis la publiko, ne por spekti nematurajn junulojn fari siajn ekzercojn. El ĉiu el la multenombraj pordoj laŭ la du flankoj de la stadiono aperis amaso da viroj, kiuj sur malaltaj ĉaroj entiris arbojn kaj arbustarojn, per kiuj ili rapide transformis la Cirkon de kurejo al arbaro. Tuj poste oni liberigis eksterordinaran kvanton da bestoj: centoj da kaproj, sovaĝaj ŝafoj, leporoj, vulpoj kaj aproj. Kelkaj tuj celis la arbustaron kaj faris sian eblon kaŝiĝi, dum aliaj kuregis panike tien kaj reen, plaŭdante en la akvokanalo, zigzagante tra la kurejo, terurite de la krioj de la publiko kaj la ĉeesto de tiom da aliaj bestoj.

“Jen Silano!” Emilia  diris. Dekoj da viroj nun aperis; ili impetis el ĉiu enirejo surĉevale, armitaj per lancoj kaj ŝildoj.

“Kie?” Lepida  demandis. “Kiu estas li?”

“Apud la tribuno. Ĉu vi vidas la viron sur la blanka ĉevalo kun la purpura plumo sur sia kasko?”

Estis klare, ke Mesalina  kaj Klaŭdio faris ĉion eblan por certigi, ke ilia estonta bofilo elstaros. Li havis la plej altan ĉevalon, rimarkindan interalie pro sia pura koloro, kaj li mem estis drapirita en skarlata mantelo kiel triumfanta imperiestro. Montriĝis, ke li estas gvidanto de teamo; ĝiaj membroj interkonsentis kune antaŭ ol ekiri singarde por persekuti unu el la aproj. Kaj ne nur iun ajn apron, sed la plej grandan kaj timindan el la bestoj, kiu same kiel Silano mem estis liberigita sur la kurejon tuj sub la tribuno de la imperiestro.

De siaj sidlokoj en la unua vico de la dua etaĝo, Agripina  kaj ŝiaj kunulinoj povis bonege superrigardi la tutan Cirkon. Emilia  klinis sin super la balustrado, ignorante la malpli gravajn ĉasadojn, kiuj okazis rekte sube, ĉar ŝi nepre volis rigardi la atingojn de sia filo ĉe la malproksima flanko de la kurejo. Agripina  ne havis apartan intereson pri la ĉasista arto, kaj ŝi spektis indiferente dum la teruritaj bestoj kuregis tien kaj reen. Ŝi ne havis dubojn, ke la evento estis zorge antaŭplanita por certigi, ke Silano estu tiu, kiu pereigos la apron, kaj ke la ĉasado finiĝos per tio, ke li prezentos sian trofeon al la imperiestro. Ŝi divenis, ke tiu estas la momento elektita por anonci la gefianĉiĝon – kvazaŭ la imperiestro spontanee premios la sukceson de Silano per la svato de sia filino.

Ŝi scivolis, ĉu Oktavia  jam scias pri la honoro, kiun ŝi baldaŭ ricevos. La knabineto ne rigardas Silanon, sed donas sian atenton al malpli grava ĉasado, kiu okazas tuj sube. Tri viroj sur ĉevaloj jam mortigis almenaŭ kvin-ses ŝafojn kaj saman kvanton da kaproj, kaj la buĉitaj bestoj estis sternitaj unu sur alia ĉe la rando de la akvokanalo. La akvo estis makulita ruĝe.

Silano kaj liaj kunuloj ĉe la kontraŭa flanko de la stadiono ĉirkaŭis la apron. Ili saltis malsupren de siaj ĉevaloj, kaj singarde alproksimiĝis al ĝi. Agripina  ne povis vidi la beston, retiriĝintan en malgrandan arbareton, kiu kaŝis ĝin de la publiko. Ŝi rimarkis, ke la manoj de Emilia  kroĉas la randon de la balustrado – eĉ se la afero estas antaŭaranĝita, ĉi tio nepre estas danĝera momento por ŝia filo.

Sed io okazas en la loĝio de la imperiestro. La aplaŭdoj kaj krioj iom post iom formortis, la ĉasistoj ŝanceliĝis kaj rigardis ĉirkaŭen por malkovri, kial la Cirko silentiĝis. Klaŭdio staris surpiede, ĉirkaŭata de aro da senatanoj, kiuj ĉiuj rigardas malsupren al iu aŭ io kaŝita de la rando de la tribuno. La viroj frontis for de la spektantoj, kaj iu ajn el tiuj drapiritaj dorsoj povus aparteni al Krispo, sed Agripina  tuj sciis, ke la homo kuŝanta surtere estas ŝia edzo. Kelkaj el la senatanoj kliniĝis, eble por levi lin al sida pozicio, sed Agripina  jam puŝiĝis direkte al la elirejo.

Ŝi impetis malsupren laŭ du ŝtuparoj al la teretaĝo, kaj staris peze spirante funde de la ŝtupara ŝakto, premante sian bruston per la mano. La tribuno de la imperiestro troviĝas rekte ĉe la kontraŭa flanko, sed neniel eblos transiri la kurejon. La sola maniero atingi ĝin estos kuri tra la stratoj, sekvante la longan eksteran muron de la Cirko.

“Ĉu vi bezonas helpon, mia sinjorino?” Ŝi levis sian kapon kaj konstatis, ke du gardistoj rigardas ŝin zorgoplene. Dum momento ŝi ankoraŭ ne povis respondi, sed finfine ŝi sukcesis senspire demandi: “Kiel mi povos atingi la imperiestran loĝion?”

“Ĉi tien, mia sinjorino”, unu el ili respondis.

Ŝi sekvis lin tra la elirejo en la straton, kie li indikis al pluraj portolitoj kaj seĝoj parkitaj sub la alta muro de la stadiono. La portistoj sidis apude sur la herbo, ludante per ĵetkuboj, aŭ sternis sin por dormeti. “Ĉu mi alvoku vian portoliton, mia sinjorino? Kiu estas via?”

Pola  venis kurante el la elirejo, kaj rapidis al ili. “Mia sinjorino! Mi vidis vin foriri. Ĉu ĉio estas en ordo?”

“Estas Krispo”, Agripina  diris. “Kie estas la portolito?”

“Ho ne”, Pola  ĝemis, “mi tiom bedaŭras. Mi diris al la viroj, ke ili revenu fine de la mateno. Mi vidos, ĉu iu alia povos veturigi vin.” Ŝi iris paroli kun la portistoj, dum la gardisto reiris al sia deĵoro interne. Agripina  atendis kun pli sekura sento, sciante ke Pola , kapabla Pola , iel solvos la problemon.

Pola  parolis kun du viroj, kiuj estis katenitaj per longaj ĉenoj al portoseĝo. Ili rigardis en la direkton de Agripina , kaj Pola  signis al ŝi, ke ŝi venu. “Tiu vere estas ŝi!” ŝi aŭdis unu el la viroj diri, dum ŝi hastis al ili. “Mi fierus portu vin, mia sinjorino – mi memoras, kiam via patrino revenis al Romo kun la cindroj de via patro – sed nia mastrino kredos, ke ni ŝtelis la seĝon kaj forfuĝis.”

Agripina  sidiĝis sur la portoseĝon. “Veturigu min al la tribuno de la imperiestro.” La viroj volis kontraŭstari, sed Pola  diris: “Donu al mi la nomon de via mastrino. Mi restos ĉi tie kaj klarigos al ŝi, kiam ŝi venos malsupren. Por vi estos bona kompenso.”

Dum la du portistoj rapide fortrotis, Agripina  klinis sin malantaŭen sur la sidloko kun senpezigita elspiro. Je ĉi tiu rapideco, ŝi ne bezonos longan tempon por atingi la tribunon – sed ĉu Krispo ankoraŭ troviĝos tie, kiam ŝi alvenos? Eble oni jam movis lin al la palaco. Kaj kiam ŝi trovos lin, ĉu ankoraŭ eblos paroli kun li – aŭ ĉu li ne plu kapablos paroli kun iu ajn?

Dum la ses jaroj de ilia geedziĝo, kreskis en Agripina  neatendita amosento al ŝia edzo, kaj eĉ pli dum la lastaj tagoj, kiam inter ili okazis pluraj longaj kaj intimaj konversacioj. Krispo promesis, ke li lasos ŝin kaj Lucion en bona financa situacio, sed eĉ tio ne estis ŝia ĉefa zorgo en tiu momento. Neniam ĝis nun ŝi konstatis, ĝis kiu grado ŝi alkutimiĝis dependi de li. Ŝi havis la senton, kvazaŭ ŝi atingis sekuran bordon, kiu nun minacas fordiseriĝi, lasonte ŝin regliti en la akvon.

3

En Romo

Somere, 47 pK

“Panjo! Panjo!” La pordo de Agripina  brue malfermiĝis, kaj blindiga sunondo inundis la malluman ĉambron. Ŝi eksidis en sia lito, kaj ne komprenante kio okazas, senintence eligis krion. Lucio ĵetis sin sur ŝian bruston. “Panjo, tiuj homoj. En la ĝardeno!” Li kroĉis sin al ŝi, tremante.

“Kio estas?” Ŝia koro bategis. “Kio estas?”

“Estis viroj, estis viroj...” Lucio apenaŭ sukcesis eligi la vortojn. “En la ĝardeno.” Li ekploregis.

“En la ĝardeno!” Ondo de pura teruro verŝiĝis super la kapon de Agripina . Momente ŝi estis transportita al la sceno de unu el siaj plej doloraj memoroj: per pezaj paŝoj ŝi denove marŝis sur la senindulgaj ŝtonegoj de la Vojo Flaminia, tenante la urnon kun la cindroj de Lepido. Ĉiuvespere ŝi ekdormis kun la timo, ke ŝi malfermos siajn okulojn por trovi homon staranta super ŝi, iun nekonatan viron kun ponardo... aŭ ŝnureto.

Lucio englutis siajn larmojn kaj rapidis por retrankviligi sian patrinon. “Ili foriris nun. Ili forkuris.”

Agripina  spasmis kvazaŭ ŝi subite estis trempita en glacia akvo, kaj premis lin al sia sino. “Sed kio estas? Kiookazis?” La neceso trankviligi sian infanon helpis ŝin regi sian propran agitiĝon. “Ĉio estas en ordo, vi estas sekura ĉi tie kun mi. Faru profundan enspiron kaj rakontu al mi, kio okazis.”

Balbute, Lucio klarigis al ŝi. Li estis dormanta dum la tagmeza varmego en la ĝardeno, sur divano lokita en la ombro de la kolonaro. Li estis abrupte vekita de mano ŝovita sur lian buŝon. Li malfermis siajn okulojn por trovi du virojn, kiuj staris super li. Unu el ili levis lin de la divano, premante lin tiel fortege, ke li apenaŭ povis spiri, kaj perforte fleksis lian kapon malantaŭen ĝis li timis, ke lia kolo rompiĝos. “Kaj li diris...” Lucio ne povis daŭrigi.

Agripina  kaptis lin en siaj brakoj. Li estis tremanta. “Lucio, rakontu al mi! Kion li diris?”

“Li nur diris Ekfaru , kaj la alia havis ŝnureton en sia mano. Mi provis bati per la piedoj, kaj li diris: Rapidu, mi ne povas teni lin , do mi tordiĝis kiel eble plej forte, kaj li denove ŝovis mian kapon malantaŭen. Tiam la alia kriegis La serpento!  kaj tiu kiu tenis min diris Silentu, idioto . Kaj la alia kriis Ĝi estas aŭguro!  Do ili ambaŭ forfuĝis.”

“Ho, mia karulo!” Agripina  premis lin kontraŭ sian bruston, sed la knabeto fortiris sin.

“Ne tuŝu mian brakon. Ili dolorigis min.” Li montris al ŝi la signojn kie kruelaj fingroj markis la karnon; la postan tagon estos tie kontuzoj.

Agripina  apenaŭ sciis, ĉu timi aŭ ĝoji pro lia eskapo. “Kial ili parolis pri serpento?”

“Mi ne scias. Eble ili vidis ĝin en la ĝardeno.”

“Kiel ili aspektis? Ĉu ili estis sklavoj?”

“Iliaj haroj ne estis tonditaj mallonge. Ili portis blankajn tunikojn, kaj tiu kiu tenis min havis oran brakringon.”

Pola  aperis en la pordo. “Ĉu ĉio estas en ordo, mia sinjorino? Mi aŭdis ion.”

“Tuj iru serĉi Ciperon. Kaj portu Lucion al lia instruisto. Li ne devas resti sola.”

Ŝiaj sklavinoj envenis, kaj unu el ili per puŝo malfermis la fenestroklapojn por enlasi la posttagmezan sunlumon. Agripina  sidis senmove sur seĝo dum ili okupis sin ĉirkaŭ ŝi, ordigante ŝiajn harojn, ĝustigante ŝian robon. Dum necesis montri serenan vizaĝon al Lucio, ŝi tenis sian propran timon je distanco. Nun kiam li eliris el la ĉambro, ŝi estis inundita de teruro, kiu preskaŭ dronigis ŝin. Tiuj viroj ne estis ŝtelistoj; pri tio ŝi estis certa. Ili sciis precize kien iri kaj kion fari. Ili venis por strangoli ŝian filon.

Ŝi rigardis blinde en la spegulon, kiun la sklavino tenis antaŭ ŝiaj okuloj, kaj distre kapjesis. Ŝi ne devas paniki; ŝi devas pensi atente kaj decidi, kion ŝi faru. Se nur estus ankoraŭ Krispo por konsili ŝin! Sed Krispo estas for. Malpli ol unu monaton post la Jarcentaj Ludoj li mortis, sekve de mallonga kaj dolora malsano.

Ŝia domestro Cipero envenis, kun ĉifita aspekto kaj gluecaj okuloj. Li estis maljuneta homo kun kalviĝanta kapo makulita de brunaj sunlentugoj. Agripina  klarigis al li, ke ŝtelistoj enrompis en la domon kaj minacis ŝian filon. Provizore ŝi preferis ne mencii sian suspekton, ke ili estis profesiaj murdistoj. “Kiel ili povis eniri?” li demandis, aŭdinte ŝian rakonton. “Supozeble ili ne plu restas en la konstruaĵo... La pordisto! Pardonu min, mia sinjorino. Mi tuj iros paroli kun li.”

Li revenis preskaŭ tuj. Agripina  rigardis lin kun konsterno – lia vizaĝo estas krete blanka. “La pordisto”, li diris. “Li estas strangolita.”

“Panjo! Venu vidi ĉi tion!” Lucio staris apud ŝia divano en malpureta tuniko, kaj kun ŝvitoperloj sur la supra lipo.

Pola  interrompis sian legadon, kaj Agripina  malfermis siajn okulojn. Ŝi jam tute perdis la fadenon. La voĉo de Pola  fariĝis agrabla murmuro en la posttagmeza varmego, miksita kun la zumado de insektoj kaj la plaŭdado de la fontano. Agripina  ripozis sub la kolonaro dum Lucio ludis en la ĝardeno. Post la okazintaĵo de la antaŭa tago, ŝi apenaŭ kuraĝis forpreni de li siajn okulojn. Pluraj fortikaj sklavoj deĵoris ĉe ĉiuj enirejoj.

“Venu vidi!” Lucio diris, tirante ŝian brakon. Malvolonte Agripina  eksidis, kaj Pola  surmetis al ŝi la sandalojn.

Ŝi sekvis lin laŭ la mallarĝa vojeto, kiu kondukis inter buksaj heĝoj ĝis fontano en la centro de la ĝardeno. Sub la ardanta suno la vojeto brilis blindige blanka. “Ĉu vi ludas sub la suno?” ŝi diris. “Via haŭto bruliĝos.”

“Rigardu tion!” li diris. Serpenta haŭto kuŝis surgrunde apud la fontano, la plej longa, kiun ŝi iam ajn vidis. “Ĝi devis esti giganta!” Lucio diris, same fiere kvazaŭ li persone forigis la haŭton. “Grandega kiel via brako! Ĉu vi supozas, ke ĝi ankoraŭ troviĝas ĉi tie en la ĝardeno?”

“Iu dio sendis tiun serpenton por protekti vin. Eĉ se ĝi ja troviĝas tie ĉi, ĝi ne misfaros al vi.”

“Kiu povus esti tiu dio, panjo?”

Agripina  pripensis la demandon. Ĝis tiam ŝi neniam serioze kredis je la rakonto: Aŭgusto sur la Monto Olimpo kiel kunulo de la aliaj dioj. Sed nun ŝi konstatis, ke verŝajne tio estas tro simplisma maniero priskribi lian nunan staton. Ŝi ne estis tia homo, kia malŝparas tempon per nepraktika cerbumado pri tio, kio povus veni post la morto, sed ŝi memoris ion, kion ŝi foje aŭdis de Livila : ke la animo liberiĝos de siaj katenoj por fariĝi parto de la dia naturo de la universo. Do eble ne estas tute nerealisme imagi, ke ŝia praavo povus iel efektive esti diiĝinta, kaj ke de sia alta sidloko li rigardas malsupren al siaj posteuloj kaj protektas ilin, ĝis ili estos en situacio por transpreni la destinon, kiun li heredigis al ili.

“Tiu devis esti la dia Aŭgusto”, ŝi diris al Lucio. Ŝi demandis sin, ĉu alvenis la ĝusta momento por malkaŝi al li la destinon dekretitan al li de la dioj. Sed li estas tro juna; li ankoraŭ ne estas preta por esti ŝarĝita de tia informo. Li povus malsaĝe rakonti ĝin en la malĝusta momento al la malĝusta homo. Ŝi estis certa, ke je naŭ jaroj ŝi mem estis multe pli matura ol estas nuntempe ŝia filo.

“Ĉu vi planas foriri el Romo, mia sinjorino?” Pola  demandis ŝin, kiam ŝi reprenis sian lokon en la ombro.

“Ĉu pro tiuj viroj, kiuj venis por Lucio? Mi ja konsideras tion... sed kiu ajn serĉas lin, tiu povus same facile trovi lin en Antio aŭ Mevanio kiel ĉi tie.”

“Ĉu vi ne diris al mi, ke Domicio heredigis al vi domon sur Dianio? Oni neniel trovos vin tie.”

“Tiu insuleto!” Agripina  diris. “Tio estus kvazaŭ reekziliĝi – ĝi estas eĉ pli malgranda ol Pontio. Kaj se oni ja venus serĉi nin tie, ni ne havus elirvojon.”

“Mi scias, ke ĉi tiu ideo povus ne plaĉi al vi, mia sinjorino, sed ĉu vi konsideris forsendi Lucion sola? Nur lin kaj lian instruiston. Vi povus daŭre movi ilin de unu loko al alia, por ke neniu sciu, kie ili troviĝas.

“Mi preferas teni lin ĉi tie, sub mia okulo.”

“Vi ja scias, ĉu ne, ke unu el la kuirejaj servistoj malaperis? Mi demandas min, ĉu li povus iel rilati al la afero.”

“Ĉu!” Agripina  eksidis tiel subite, ke ŝi piedfrapis la skribovolvaĵon de Pola . “Kial oni ne informis min?”

Pola  kliniĝis por repreni la volvaĵon, kiu ruliĝis laŭ la tero. “Mi supozas, ke Cipero ne konsideris la aferon tre grava. Ĉu mi voku lin?”

“Ne diru al li pri kio temas. Nur diru, ke mi volas paroli kun li.”

Tre baldaŭ Cipero staris antaŭ ŝi. Agripina  sidis sur la rando de la divano. “Tiuj ŝtelistoj, kiuj enrompis hieraŭ – ĉu ili prenis ion antaŭ ol fuĝi?”

“Ne, mia sinjorino, nenio mankas, laŭ nia scio. Ŝajnas, ke ili venis rekte en la ĝardenon.”

“Eble ili ricevis helpon de iu interne de la domo. Ĉu iu el la domanoj malaperis?”

La domestro hezitis. “Estas unu... Tio ŝajnis al mi afero tro bagatela por esti menciinda al vi, mia sinjorino.”

“Kiu estis?”

“Li venis al mi kun elstaraj rekomendoj kiel desertofaristo. Nia normala desertisto estis malsana.”

“Kiu rekomendis lin al vi?”

“Mi demandis plurloke, mi diris al ĉiuj, ke mi bezonas desertiston. Do, post kelkaj tagoj mi ricevis sciigon de Talo – tiu estas la sklavestro de Emilia   Lepida . Li diris al mi, ke tiu junulo estis ĵus liberigita, kaj ke li serĉas laboron.”

Emilia ! Ĉu ŝi povus respondeci pri tiu krimo? Sed kial? Ŝia filo fianĉiĝis al la filino de la imperiestro – certe ŝi jam havas ĉion, kion patrino povus deziri. Kial ŝi sentu la bezonon forigi Lucion?

“Do vi informis ĉiujn, kiujn vi konas, ke ni bezonas desertiston, kaj kelkajn tagojn poste aperis desertisto. Precize kiam tio okazis?”

“La pasintan monaton – ne, unu monaton pli frue.” Do, antaŭ du monatoj – tio estus tuj post la Jarcentaj Ludoj. Ŝi memoris la aplaŭdegon rikoltitan de Lucio, kiam li rajdis antaŭen por meti sian manon sur la ŝultron de Britaniko, la popolon kriantan lian nomon. Ŝi estis tro malproksima de Mesalina  por vidi ŝian vizaĝon, sed certe la imperiestrino ne povus esti kontenta pro la kontrasto inter iliaj du filoj: tiu de Agripina  tiel sana kaj memfida, dum ŝia propra filo timis eniri la Cirkon sen la kondukado de sia trejnisto. “Li estas elstara en sia fako”, Cipero daŭrigis, “ – sed hieraŭ vespere li eliris kaj li ankoraŭ ne revenis. Mi sendis du sklavojn por viziti la drinkejojn ĉi-matene por malkovri, ĉu iu scias, kio okazis al li – mi pensis, ke eble li kaptiĝis en kverelo aŭ simile.”

“Bonvolu iri por denove paroli kun Talo. Informiĝu, de kie venis tiu viro. Talo rekomendis lin al vi – sed kiu rekomendis lin al Talo? Ne diru, ke ni suspektas lin pro kunlaborado kun ŝtelistoj – diru nur, ke li forfuĝis.”

“Ĉu vi konas tiun Emilia n Lepida n?” Pola  demandis Agripina n, post kiam Cipero eliris.

“Jes. Ŝi estas mia kuzino. Mi ne konas ŝin bone – mia patrino preferis ignori tiun branĉon de la familio.”

Pola  ridis. “Via familio – pardonu mian tro rektan paroladon, sed kia kverelema aro da homoj, mia sinjorino!”

“Jes, sendube vi pravas. La patrino de Emilia  estis mia onklino Julia .”

“Ĉu tiu, kiu estis sendita al Pandaterio?”

“Ne, tiu estis mia avino. Ankaŭ ŝi nomiĝis Julia . Ĉi tiu Julia  estis sendita al Trimero.”

“Trimero?”

“Tio estas alia insulo, pli norde. Ŝi restis tie ĉirkaŭ dudek jarojn, ĝis ŝi mortis.”

“Ĉu ŝi mortis nature, mia sinjorino?”

“Jes, laŭ tio, kion mi aŭdis.”

“Pardonu min, mia sinjorino, eble mi saltas antaŭen tro rapide. Sed ĉu vi opinias, ke tiu Emilia   Lepida  povus iel rilati kun tiuj viroj, kiuj enrompis en la ĝardenon?”

Agripina  memoris la lastan konversacion, kiun ŝi havis kun sia patrino en la plenŝtopita studoĉambro, dum panjo bruligis dokumentojn. Tio ĉiam restis en ŝia memoro kiel nekutime intima momento. Kaj nun subite revenis al ŝi frazo el ilia konversacio: sklavojn oni povas torturi , laŭ la diro de panjo. Pola  ne estas sklavino, sed la socia rango tute ne estis obstaklo al la torturistoj dum la regado de ŝia frato Gajo. “Kompreneble ne. Ŝi estas mia kuzino.”

Post kelkaj tagoj Cipero raportis al Agripina . Ŝi estis diktanta leteron, kiam li venis en la studejon; sekve de la morto de Krispo ŝi havis multajn aferojn financajn kaj administrajn por pritrakti. Ŝi forsendis sian sekretarion antaŭ ol aŭskulti la rakonton de Cipero. “Talo estis tute ne kontenta pro mia demando, mia sinjorino. Unue li diris, ke se la homo forfuĝis, tio devis esti ĉar ni mistraktis lin. Do mi diris Nu tamen, ĉu li estus malaperinta ankoraŭ ne ricevinte sian salajron?  Kaj tiam mi diris – mi memoris, ke vi avertis min ne malkaŝi ion ajn, mia sinjorino – mi diris: Li estis la plej bona desertisto, kiun ni iam ajn havis. Kiajn pasteĉojn li faris – tiel pufajn kaj malpezajn! Mi miras, ke vi mem estis preta rezigni pri li.  Kaj Talo diris: Ne, li ne laboris por mi, do mi diris, kvazaŭ mi ne atendis tion: Li ne laboris por vi! Sed vi rekomendis lin.  Kaj Talo aspektis iom malkomforte, kaj ne malprave, sed li diris al mi, ke la homo estis sendita de la palaco, kaj ke estis la ĉefkuiristo de la palaco, kiu donis al li la rekomendon. Kaj li diris, ke li fidas la ĉefkuiriston, kaj ke li certas, ke la homo estas taŭga.”

“Mi komprenas”, Agripina  diris. “Se la homo estis rekomendita de la palaca kuiristo, kompreneble li devis esti fidinda. Do ŝajnas ke li tute ne rilatis al la ŝtelistoj.”

“Tio tamen ne klarigas, kial li malaperis.”

“Se li kutimis eliri vespere...”

“Jes, fia loko, la drinkeja kvartalo – kvankam vi kompreneble tute ne povas scii pri tio, mia sinjorino. Li ne estas la unua homo, kiu eliris por ĝui vesperon en la urbo, kaj neniam revenis hejmen.”

Post foriro de Cipero, Agripina  restis senmove en sia seĝo kun siaj kubutoj apogitaj sur la tablo. La fuĝinta desertofaristo estis sendita de la palaco – tio havas sencon. Kaj oni kompensis lin per lia libereco kontraŭ la afero, kiun li konsentis fari. Ne veneni la manĝaĵojn – tio estus tro facile malkovrebla. Sed raporti pri ŝiaj agoj, pri la agoj de Lucio, kaj finfine enlasi la strangolistojn en momento, kiam ĉiuj domanoj ripozis dum la posttagmeza varmego. Kaj poste li malaperis tiun saman vesperon. Ĉu li iris ricevi sian pagon: pagon, kiu estus multege pli alta ol lia perdita salajro?

Ĉu ŝia onklo iel povus rilati al ĉi tiu afero? Agripina  leviĝis de sia seĝo, kaj paŝis tien-reen en la krepuskiĝanta studoĉambro. Ŝi amis sian onklon, kaj ŝi estis certa, ke li egale amas ŝin. Ŝi apenaŭ povis imagi, ke li farus tiel kruelan agon kiel pereigi ŝian solan infanon. Kaj tamen ŝi memoris, kio okazis al Livila . Ŝi ankoraŭ demandis sin foje, kiom Klaŭdio sciis pri tio.

Ne estis ekster la eblecoj, ke li enirigus spionon en ŝian domanaron por kontroladi ŝian agadon. Sed ĉu murdo? Ne, Agripina  rifuzis kredi tion. Ŝi neniam faris ion ajn, kio povus pravigi tion; ŝi neniam menciis eĉ unu vorton al iu ajn, eĉ ne al Pola  aŭ al Lucio mem, pri siaj ambicioj por sia filo. Certe Mesalina  agis sola.

Ŝi lerte kaŝis siajn spurojn. Sendube Emilia  estis tute kontenta fari malgrandan komplezon por la estonta bopatrino de sia filo – ne necesus malkaŝi al ŝi la tutan intrigon.

Kaj nun, kion ŝi faru? Ĉu forlasi Romon? Malproksimeco ne protektos ŝian filon, same kiel ĝi ne protektis ŝian patron. Sejano povis veneni Ĝermanikon same facile en Antioĥo kiel en Romo – fakte pli facile, ĉar lia rolo en la murdo estis malpli evidenta. Ne, ŝi nepre restu en Romo, sed ŝi ne lasu al Mesalina  diveni, ke ŝi suspektas ŝin. Ŝi devas agi kvazaŭ ŝi ne suspektas ion ajn.

Sklavo kondukis Agripina n eksteren en la ĝardenon, kie ŝia onklo kuŝis sur divano lokita sub la kolonaro. Palaso sidis apude sur tabureto, tenante duone malvolvitan volvaĵon, dum paro da asistantoj staris pretaj kun fasko da skribtabuletoj.

“Mi ĝojas vidi vin, mia kara”, Klaŭdio diris, kiam Agripina  kliniĝis por kisi lin. “Mi bedaŭras, konsiderante la fakton ke mi tiel malofte vidas vin, sed espereble vi ne ofendiĝos, se mi kaj Palaso nur finos ĉi tiun aferon pri la impostoj. Mi proponas, ke vi faru rondiron en la ĝardeno, kaj mi estos kun vi post kelkaj minutoj.”

La ĝardeno estis dividita en plurajn simetriajn florbedojn ĉirkaŭatajn de malaltaj tonditaj heĝetoj. Mallarĝaj blankaj vojetoj kondukis al centra fontano ornamita de leonkapoj, kiuj ŝprucigis akvon en kvar basenojn lokitajn ĉirkaŭ ĝi por formi kvadraton. Ĉar la horo estis ankoraŭ frua, la junia suno ankoraŭ ne ardegis; tamen Pola  tenis ombrelon super la kapo de sia mastrino por protekti ŝian haŭton de la sunradioj.

“Kiaj rozoj!” Pola  diris. “Mi ne sciis, ke ekzistas tiom da malsamaj specoj en la mondo.”

“Ĉi tio memorigas min pri la ĝardeno de mia praavino”, Agripina  diris. “Kiam ni loĝis kun Livia , ni kutimis sidi ekstere somere por fari niajn lernotaskojn.”

“ Agripina ! Oni diris al mi, ke vi estas ĉi tie!” Agripina  ne estis kontenta vidi Mesalina n alproksimiĝi el pordo. Ŝi ja esperis havi la ŝancon paroli kun sia onklo sola, tamen ŝi ridetis kaj kisis ŝin kun ŝajna entuziasmo. “Kiel vi ĉiuj fartas?” Mesalina  demandis.

“Ni estas ĉiuj en ordo, krom terura afero, kiu okazis...” Dum ŝi parolis, Agripina  rigardis Mesalina n tre atente. “Kelkaj ŝtelistoj enrompis en la domon. Ili strangolis la pordiston, kaj kvankam ili ne prenis multajn aĵojn, ili iris en la ĝardenon, kaj tiam... Nu, Lucio estis dormanta sub la kolonaro, kaj ili provis strangoli lin.”

“Ĉu vere? – kiel terure!” Ĉu temas pri aŭtentika miro, aŭ ĉu ŝi ŝajnigas? Estis malfacile taksi. Klaŭdio lame alpaŝis ilin. “Ĉu vi aŭdis la ŝokan aferon, kiu okazis al Agripina ?” Mesalina  diris al sia edzo.

“Vi konsternas min, mia kara. Kio estis?”

Agripina  ripetis sian rakonton, kaj ĉi-foje ne estis dubo en ŝia menso. Klaŭdio paliĝis; ŝi ne kredis, ke li aktoras. “Kial pro ĉiuj dioj vi ne sciigis nin, kiam tio okazis? Ĉu Lucio estas en ordo?”

“Jes, bonŝance. Aperis serpento, apenaŭ ĝustatempe, kiu fortimigis la homojn.”

“Ĉu serpento! Evidente vi estis protektataj de iu dio.”

“Ho, vi estis tre bonŝancaj”, Mesalina  diris. “Sed vi ne povas fidi, ke serpento alvenos ĉiufoje kiam vi bezonos tion. Laŭ mi, ni sendu kelkajn el niaj Ĝermanaj gvardiistoj por gardi vian domon. Kion vi opinias, Klaŭdio? Tio estus en ordo, ĉu ne?”

“Jes, efektive, tio estas tre bona ideo.” Klaŭdio turnis sin al Agripina . “Vi ja estas nia nevino – kaj la tasko de la Ĝermanoj estas certigi la sekurecon de mia familio.”

Agripina  jam antaŭvidis tian proponon. “Dankon, vi ambaŭ estas tre afablaj. Sed mi jam mem starigis gardistaron.”

“Ĉu vi certas?” Klaŭdio diris. “La Ĝermanaj korpogardistoj estas la plej bone trejnitaj, la plej fidelaj...”

Mesalina  interrompis: “Vi neniel trovos homojn de same alta nivelo, nur uzante iujn eksgladiatorojn aŭ simile.”

“Ne zorgu”, Agripina  respondis firme. “Mi estas certa, ke la viroj, kiujn mi dungis, estas absolute lojalaj al mi kaj mia filo.”

4

Unu el la sklavinoj de Agripina  venis en la banejon kaj staris silente ĉe la rando de la malvarma baseno. Agripina  rimarkis ŝian ĉeeston, sed ŝi ne permesis, ke tio fordistru ŝian atenton. Ŝi kaj Pola  kiel kutime estis naĝantaj dekduoble la longon de la baseno, kaj ŝi tute ne intencis interrompi antaŭ ol fini. En Pontio ŝi akiris la kutimon naĝi longan distancon ĉiutage, kaj ŝi plufaris tion ankaŭ post sia reveno.

Fininte sian dekduan longon, ŝi flosis senurĝe en la akvo. Al Pola  restis ankoraŭ unu plena longo plus plia duono por fari. “Pardonu min, mia sinjorino”, la sklavino diris.

Agripina  elspiris senentuziasme. “Jes, Prokriso, kio estas?”

“Iu venis paroli kun vi. Li nomiĝas Marko Antonio Palaso. Li venas pro iu afero diskutinda, laŭ li.”

“Nu, en ordo.” Agripina  elpaŝis el la akvo, kaj alia sklavino envolvis ŝin en bantukon. “Diru al la sklavoj, ke ili konduku lin en mian studejon, kaj proponu al li vinon.”

Ĝis Agripina  estis vestita kaj ŝiaj haroj torditaj en la kutiman mallongan plektaĵon ĉe la nuko, pasis sufiĉe da tempo por ke Palaso fintrinku almenaŭ du tasojn da vino. “Mi aŭdis, ke okazis ĉe vi enrompiĝo, mia sinjorino”, li diris, kiam Agripina  eniris la ĉambron. “Terura afero.”

“Vi rajtas foriri nun”, Agripina  diris al la sklavoj.

“Ĉu vi certas, ke tiuj viroj estis nuraj ŝtelistoj?” Palaso demandis, tuj kiam ili restis solaj.

Agripina  memoris sian fraton Druso – Sejano invitis lin al vespermanĝo, aŭskultis lin kunsente, kuraĝigis lin paroli pli kaj pli senkaŝe, kritiki la imperiestron, ĝis Druso senkonscie provizis lin per la informoj por certigi la propran arestiĝon. “Ĉu vi volas sugesti ion alian?” ŝi demandis.

“Mi aŭdis, ke ili provis strangoli Lucion. Tio estis la celo de ilia vizito, ĉu ne?”

“Laŭ mia supozo, ili ne atendis trovi lin en la ĝardeno, kaj ili ne volis postlasi atestanton. Ĉar finfine, kiu havus intereson mortigi mian filon?”

“Ĉu vi vere ne havas opinion pri tio?”

“Li estas naŭ-jara knabo. Kiel iu ajn povus konsideri lin danĝera?”

“Mia sinjorino, ni estas solaj ĉi tie. Sed ĉar vi, tute prave, estas singarda, mi mem riskos diri pli. Ĉu venis al vi la ideo, ke la preskaŭa murdo de Lucio eble estis aranĝita de Mesalina ?”

Agripina  malfermis la pordon kaj rigardis en la halon. Paro da sklavoj apogantaj sin kontraŭ la pli malproksima muro tuj rektigis sin. Ŝi ignoris ilin, kaj reeniris la studejon. Ŝi havis neniun ideon, kial Palaso venis, kaj ŝi ne intencis diri ian malsaĝaĵon. “Mia onklo amas min. Mi ne kredas, ke li volus detrui mian feliĉon per mortigo de mia sola filo.”

“Mi plene konsentas kun vi. Sed mi ne parolis pri via onklo. Mesalina  agis sola – finfine, ŝi havas bonan kialon por timi, ke via Lucio povus elpuŝi ŝian Britanikon.”

“Kial ŝi supozu tion? Britaniko estas la filo de la imperiestro. Kaj se io okazus al li, ekzistas evidentaj planoj promocii Junion Silanon.”

Palaso mallaŭtigis sian voĉon. “Mia sinjorino, mi komprenas vian heziton paroli senkaŝe. Mi mem riskas tre multe, dirante tion al vi, sed mi scias, ke same kiel mi, vi havas bonan kialon por esti zorgoplena pri la planoj de Mesalina .”

Agripina  sciis, ke ŝi nepre ne permesu al li persvadi ŝin fiparoli pri la edzino de la imperiestro, sed samtempe ŝi ne volis perdi eventualan aliancanon. Ne povus esti tro riske cedi malgravan detalon por vidi, kien tio kondukos. “Mi ne kredas, ke estis Mesalina , kiu sendis tiujn virojn. Estas eble, ke ili havis kunkulpulon interne de ĉi tiu domo – membron de la kuireja personaro. Li estis rekomendita al mia domestro de unu el la domanoj de Emilia   Lepida .”

“Ha! Tio estis lerta. Ŝi tre bone kovris siajn spurojn. Kompreneble ŝi ne dezirus, ke Klaŭdio sciu pri tio. Kaj ne nur tion ŝi volas kaŝi de Klaŭdio.”

“Kion vi diras, Palaso?”

“Supozeble vi jam scias, ke la sinjorino Mesalina  havas amanton – fakte, plurajn amantojn.”

Agripina  ne sciis tion. Sed certe, se Palaso agus laŭ ordono de Mesalina , li ne estus elektinta tian aliron. Ŝi komencis senti, ke ŝi povas riski paroli kun li iom pli rekte. “Tio ne surprizas min. Ŝi ne havas fortan sinregon, laŭ mia impreso. Kiuj estas tiuj amantoj?”

“Mnestero, interalie.”

“La dancisto!”

“Mi vidas, ke vi estas ŝokita. Kvankam, kiel vi mem diris, tio ne estas aparte surpriza. Duono el la virinoj en Romo donus ion ajn por la ŝanco dividi liton kun Mnestero.”

“Jes, sed ŝi estas la edzino de la imperiestro!”

“Eble kelkaj el ŝiaj aliaj amantoj impresos vin kiel pli konvenaj por virino ŝiaranga. Estas Kornelio Dolabelo, ekzemple.”

“Ĉu vi parolas pri tiu senatano, kiu enkondukis la novajn regulojn pri elektado de publikaj oficialuloj?”

“Ĝuste li. Kaj estas ankaŭ kelkaj aliaj – verŝajne vi konas la nomon Gajo Silio, ekzemple. Ho jes, kaj Vergiliano.”

Se la afero ne estus tiel ŝoka, ĝi estus preskaŭ amuza. “Ŝi ja trovis efikan manieron por gajni subtenantojn en la senato. Ĉu iu planas informi mian onklon pri tio ĉi?”

“Tio estus tre danĝera. Eble li rifuzus kredi tion... kaj vi mem vidis, kion Mesalina  kapablas fari, kiam ŝi sentas sin minacata. Ĉu vi memoras, kio okazis al Polibio?”

Lumo ekflagris en la cerbo de Agripina . Polibio estis membro de la sekretariaro de Klaŭdio, ekssklavo kiu, same kiel Palaso, grimpis ĝis la plej alta ofico helpe nur de la propraj meritoj. Li estis ekzekutita la antaŭan jaron. “Do, jen la klarigo”, ŝi diris. “Mi ĉiam trovis tion stranga, ke li glitis en korupton. Li ŝajnis al mi absolute honesta homo.”

“Kaj efektive li estis tia. La akuzoj kontraŭ li estis falsitaj. Sed vidinte tion, kio okazis al li, vi povas imagi, ke ni ceteraj tute ne intencas riski.”

“Kial vi rakontas al mi ĉion ĉi? Mi esperas, ke vi ne volas instigi min informi Klaŭdion, ke duono de la senato paradas tra la dormoĉambro de lia admirinda edzino. Mia sola celo dum ĉi tiu periodo estas fari ĉion eblan por eviti tiri atenton al mi mem – kaj teni mian filon for de ŝi.”

“Ne, mi ne volis sugesti, ke vi informu la imperiestron. Kaj finfine mi ne kredas, ke tio estos necesa. Kiel vi mem diris, la sinjorino Mesalina  ne havas fortan sinregon. Finfine Klaŭdio neeviteble malkovros, kiel ŝi amuzas sin – tio estas nur afero de tempo. Fakte, mi venis pro alia kialo.”

“Ĉu?”

“Pardonu la iom impertinentan demandon, mia sinjorino, sed ĉu vi pripensas reedziniĝi?”

“Kial? Ĉu vi venis por svati min?”

“Eble. Sed ankoraŭ ne. La koncerna viro ne estas libera en ĉi tiu momento.”

“Daŭrigu.”

“Mi pensas pri maljuneta viro, tre riĉa, tre potenca. Mi opinias, ke vi estus la ĝusta edzino por li – via familia deveno estas egala al lia, aŭ eĉ pli eminenta, kaj kiam vi estis edzino de la guberniestro de Azio, vi montris vian kapablon subteni vian edzon en lia laboro.”

Ĉu li parolas pri Sulpicio Galbo? Tiu estis unu el la eventualaj edzoj proponitaj al ŝi de Lepida , antaŭ ol Agripina  mem decidis pri Pasieno Krispo. Efektive li estas tre riĉa homo, sed krome li havas malafablan personecon kaj fizike li estas ekstreme malloga. Cetere, ne ŝajnas, ke li havas seriozan intereson formeti sian edzinon.

“Vi diras, ke tiu viro ne estas libera”, ŝi komentis. “Kio kondukas vin al la opinio, ke li povus fariĝi disponebla en la baldaŭa estonteco?”

“Lia edzino, kiel ni ĵus ambaŭ konsentis, ne havas aparte fortan sinregon.”

“Ĉu! Ne eblas, ke vi parolas pri Klaŭdio!”

Palaso kapjesis, kaj permesis al si duonan rideton.

“Sed li estas mia onklo!”

“La geedziĝo povus esti nur formala – mi certas, ke la imperiestro konsentus pri tio. Ĉefe gravas, ke li havu taŭgan edzinon – iun, kiu komprenas la dignon kaj sinregon bezonatajn en tia situacio.”

“Palaso, mi absolute ne intencas implikiĝi en komplotoj. Mi vidis jam tro multajn familianojn ekzilitaj pro tio.” Kaj ne nur ekzilitaj – sed Agripina  preferis ne revivigi nun tiujn dolorajn memorojn.

“Mi ne kredas, ke komploto necesos. Ni devos nur atendi, ĝis Mesalina  faros ion tiel senhontan, ke eĉ la plej amanta edzo ne povos ignori tion.”

“La nura fakto, ke vi pensas pri mi kiel ebla anstataŭanto de Mesalina  endanĝerigas min – precipe nun kiam vi rakontis al mi tiun ideon. Mi deklaras al vi firme kaj rekte, ke mi volas neniun rilaton kun tiu plano.”

“Ne ekzistas plano, mia sinjorino. Ankaŭ por mi estas riske malkaŝi al vi miajn pensojn. Kiel vi diras mem, tio estas danĝera por vi, sed ĝi estas eĉ pli danĝera por mi. Mi kredas, ke ni estas en konsento, ke ĉi tiu konversacio neniam okazis.”

“Certe ĝi neniam okazis. Mi forportos min kaj mian filon kiel eble malproksimen de Romo.”

“Foriri el Romo efektive estus bona ideo. Sed mi volas sugesti, ke vi ne foriru tro malproksimen. Povus veni la momento, kiam via onklo estos kontenta vidi vin.”

“Ĉiuokaze, ĉar vi estas ĉi tie, vi havas perfekte validan kialon por viziti min. Vi scias, ke mia edzo Krispo heredigis la plej grandan parton de sia bonhavo al mi kaj Lucio. Mi komencas iom esplori liajn investaĵojn, kaj mi bezonas konsilojn pri la plej bona maniero por mastrumi ilin.”

“Mi ĝojus helpi, mia sinjorino. Ĉu la koncernaj dokumentoj estas tuj disponeblaj?”

“Mi vokos mian sekretarion.”

“Tio estas bona ideo. Li estu atestanto de nia tuta konversacio.”

Mesalina  estis fizike alloga virino, tamen ne tiel rava, kiel oni ofte prezentas ŝin. Multaj homoj, aŭdinte pri virino kiu perfidis sian edzon kun la plej diversaj amantoj, tuj supozas, ke ŝi devis esti belega, sed tio ne nepre estas vera. La konversaciado de Mesalina  estis ĉiam verva, kaj ŝi sciis kiel ĉarmi la homojn – kaj por multaj viroj, tiuj kvalitoj kiuj plaĉas al la menso povas esti same allogaj kiel tiuj, kiuj vokas al la okulo. Neniuj statuoj nun restas por atesti ŝian veran aspekton, ĉar post ŝia morto ĉiuj ŝiaj statuoj estis detruitaj, krom portretobusto kiu ankoraŭ nun estas en la posedo de ŝia filino Oktavia .

Ĉu Mesalina  estis bela aŭ ne, ŝi ŝajnis tia almenaŭ al la okuloj de sia edzo Klaŭdio. Li alproksimiĝis al kvindek jaroj, kiam ili geedziĝis, dum ŝi aĝis malpli ol dudek, kaj kiel ofte okazas en tiaj situacioj, li estis blinda al ŝiaj misfaroj. Ŝi estis bona kaj modesta edzino dum la unuaj jaroj de ilia geedzeco; estas neniu kialo por sugesti, kiel kelkaj homoj faras, ke Klaŭdio ne estis la vera patro de ŝiaj infanoj. Precipe Britaniko heredis multajn el liaj kvalitoj, inkluzive de liaj fizikaj problemoj, bedaŭrinde, kaj lia iom mallerta konduto.

Mesalina  estis edzino jam de pluraj jaroj, kiam ŝi enamiĝis kun la dancisto Mnestero. Farante tion, ŝi neniel diferencis de multenombraj aliaj junaj virinoj, sed malkiel tiuj, kiuj povis nur okulumi sian adoraton de distanco, kiel edzino de la imperiestro Mesalina  estis en situacio por insisti, ke Mnestero submetiĝu al ŝiaj deziroj. Ne estas konate, ĉu Mnestero estis same entuziasma ĝui la ĉarmojn de Mesalino, kiel ŝi por ĝui liajn. Li nepre devis konscii pri la danĝero, se ilia rilato estos malkovrita, kvankam li sendube estis kontenta ricevi la donacojn kaj aliajn komplezojn ŝutitajn sur lin de lia koramikino.

Se Mesalina  estus preta kontentigi sin per nur unu amanto, ŝia adulto estus povinta resti nerimarkita. Sed Mnestero nur vekis ŝian apetiton por pli ambiciaj venkoj. Belaspektaj viroj timis trafi ŝian okulon; ili ne aŭdacis rifuzi ŝiajn postulojn, tamen ili riskis la vivon ankaŭ se ili cedis. Tiamaniere Mesalina  gajnis multajn malvolontajn aliancanojn inter la senatanoj, ĉar aldone al iliaj servoj en ŝia litoĉambro, ŝi ankaŭ atendis, ke ili prezentu aŭ apogu diversajn leĝoproponojn, kiuj interesis ŝin en la senato.

Mi devas ridi, pensante pri tio. Ĝi estis tre supraĵa maniero akiri subtenon. Ŝi neniam spertis la plezuron serĉi aliancanojn, verajn aliancanojn, diskuti kun ili ideon por nova dekreto, esti preta kompromisi kaj interkonsenti, kaj finfine akceptigi leĝoproponon pro ties propraj meritoj. Tia apogo estas vera kaj malprovizora; ĝi baziĝas sur aŭtentika intereso, ne sur timo.

Ĉar Mesalina  estis danĝera malamikino. Same kiel ŝia edzo estis nekonscia pri ŝiaj malfidelecoj, li estis egale nekonscia, ke inter ŝia personaro troviĝas profesiaj murdistoj. Multaj homoj, pri kiuj Klaŭdio supozis, ke ili mortis aŭ mortigis sin dum ekzilo, fakte estis buĉitaj laŭ ordono de lia edzino. Inter tiuj estis mia fratino Livila , kiu estis enŝlosita en unu ĉambro de sia domo en Pandaterio, kie oni lasis ŝin malsatmorti. Nur post mia edziniĝo kun la imperiestro mi sukcesis informiĝi, precize kiel ŝia vivo finiĝis, kaj tiu malkovro estis same ŝoka por mia edzo Klaŭdio kiel por mi.

Ne sufiĉis al Mesalina  mortigi mian fratinon; ŝi sendis murdistojn ankaŭ por buĉi mian filon, Neronon. Ili enrompis en la ĝardenon, kie li estis dormanta, kaj ili preskaŭ sukcesis strangoli lin, kiam atakis ilin du gigantaj serpentoj. La viroj estis tiel teruritaj, ke ili fuĝis kun sia malica intenco neplenumita. Tiuj serpentoj certe estis senditaj de lia praulo, la dio Aŭgusto. Forigita serpentohaŭto estis trovita poste en la ĝardeno, kaj mi muntigis ĝin inter du tavoloj kristalaj kiel brakringon. Mia filo ankoraŭ nun portas ĝin kiel amuleton.

Lia brako – mola kaj senmuskola, ne la brako de viro, kiu rajdas ĉevalojn aŭ ĵetas lancon. Li venis eksteren por adiaŭi min ĉe la portolito. Li klinis sian kapon por doni al mi laŭdevan kison, sed ni ambaŭ sciis, ke tio estas nur formala gesto. Kaj la kristala brakringo muntita en oro kun la serpentohaŭto interne – ĉu li surhavis tion? Pasis longa tempo de kiam mi laste vidis ĝin. Sed li promesis al mi, ke li portos ĝin ĉiam.

5

Vidante ke ŝia edzo estas blinda al ĉiuj ŝiaj misfaroj, Mesalina  iom post iom iĝis pli aŭdaca.

Ha, Mesalina , nun vi estas en miaj manoj! Vi mortigis mian fratinon, vi provis mortigi mian filon, sed vi mortis lasante vian reputacion plene laŭ mia dispono. Ĉion, kion mi skribos, legos la estontaj generacioj, ĝin citos la estontaj historiistoj, kaj mi certigos, ke vi transiru en la historion kun la reputacio, kiun vi meritas.

Nokte ŝi ofte surmetis la maldelikatan mantelon de sklavino, kaj sekrete elŝteliĝis el la palaco. La gardistoj ŝajnigis ne rekoni ŝin; ili sciis, ke agnoski ŝin signifos por ili la morton. Tiam ŝi sekvis la vojon ĝis proksima fifama malĉastejo. La aliaj virinoj laboris tie pro devigo aŭ malriĉeco; nur ŝi pro plezuro, kaj ne nur pro plezuro, sed tutsimple pro la monstreco de la afero. Estis tie ĉelo konstante rezervita por ŝi, kaj tie ŝi donis sin al iu ajn, kiu proponis kelkajn mizerajn moneraĉojn: soldatoj, sklavoj, aktoroj, la tuta feĉo de la stratoj. Ŝi elektis por si mem la nomon Lupino.

Ĉu mi troigis? Prefere mi revenu al la faktoj – kvankam la faktoj mem estas tiel eksterordinaraj, ke ili povus ŝajni la intrigo de unu el tiuj fatrasaj Grekaj furorrakontoj. Mi tute ne komprenas, kial ŝi faris tion. Ŝi havis ĉion, kion virino povus aspiri: ŝi estis edzino de la imperiestro, ŝi povis elekti la plej dezirindajn amantojn, ŝi havis indulgan edzon, kiu tute ne rimarkis ŝiajn misfarojn. Kaj krome estis ŝiaj du infanoj. Ŝi estus devinta pensi almenaŭ pri ili.

Ŝi enamiĝis je tre bela kaj talenta junulo, Gajo Silio. Silio jam ĝuis sukcesan publikan karieron, kaj atendis baldaŭ iĝi konsulo. Tute nature, li ne volis forĵeti sian ŝancon pri promesplena estonto por kelkmonata amuziĝo kun la edzino de la imperiestro. Sed li havis neniun elekton. De kiam li trafis la okulon de Mesalina , ne gravis, ĉu li akceptos aŭ rifuzos; la sekvo estis same neevitebla kvazaŭ li ĵetus rigardon al Meduzo.

Mesalina  mem vidis neniun bezonon diskreti pri la afero. Ŝi devigis Silion formeti sian edzinon, kaj tiam instalis sin en lia domo, kunportante meblojn kaj sklavojn el la palaco, por ke ŝi vivu komforte en sia nova hejmo.

Sciante ke finfine la informo nepre atingos la orelojn de la imperiesto, Silio elpensis senesperan planon. Li proponis al Mesalina , ke ili detronigu Klaŭdion kaj regu anstataŭ li. Mesalina  hezitis – certe ŝi estus preferinta Silion kiel edzon anstataŭ Klaŭdio, sed eĉ al ŝi devis esti evidentaj la danĝeroj de lia sugesto. Silio, kiu ne plu povis elteni la streĉon de sia malsekura situacio, insistis – kaj krome li persvadis Mesalina n soleni ilian geedziĝon dum Klaŭdio estis ekster Romo.

Li edziĝis kun Mesalina  kun ĉiuj ritoj de normala geedziĝa ceremonio, inkluzive de la ĵuroj, la doto, la gastoj; la sola afero, kiu mankis, por ke ilia unuiĝo estu jure valida, estis ŝia eksedziniĝo de la imperiestro. Sed farinte tion, anstataŭ firmigi sian pozicion, ili pasigis la posttagmezon drinkante ĝis plena ebriiĝo en Bakĥa diboĉo. Kiam venis la neevitebla konkludo, Silio eĉ ne provis defendi sin; li nur petis ke lia ekzekuto estu rapida. Li ja sciis ekde la komenco, kien kondukas ĉio ĉi, kaj lia sola celo estis publikigi la krimojn de Mesalina , tiel ke ŝia kulpo estu same videbla kiel lia.

Jes – la tuta afero komencas havi sencon. Nun mi komprenas, kial li insistis, ke Mesalina  partoprenu en tiu malvalida geedziĝa ceremonio. Se li devos droni, li almenaŭ intencis tiri suben ankaŭ ŝin.

Restis al Mesalina  la espero, ke Klaŭdio pardonos ŝin. Kiam oni fortrenis ŝian amanton al ekzekuto, ŝi faris lastan provon atingi la imperiestron, sed malhelpis ŝin ties sekretario Narciso. Kun la helpo de sia patrino, ŝi skribis kortuŝan apelacion al sia edzo. Eble tio estus povinta moligi lin eĉ nun, sed Narciso antaŭvidis, ke tio povus okazi, kaj sendis la gardistojn por meti finon al ŝia vivo. Mesalina  estis terurita, kiam la soldatoj enrompis en ŝian domon. Ŝia patrino konvinkis ŝin, ke ekzistas nur unu deca maniero por eliri el la situacio – se paroli pri dececo ankoraŭ havas sencon. Sed Mesalina  ne havis la kuraĝon estingi sian propran vivon. Ŝi ricevis sian mortigan baton de unu el la soldatoj.

En Romo

Aŭtune, 48 pK

Klaŭdio staris antaŭ unu el la antikvaj lignaj libroŝrankoj, kiuj tegis la murojn. Li malrapide pasigis sian fingron laŭ la volvaĵoj, kvazaŭ li serĉas apartan titolon. Estas tipa konduto de ŝia onklo, Agripina  pensis, ke en ĉi tiu kriza momento li serĉas konsolon en sia biblioteko. Pasis jam kelkaj monatoj de kiam ŝi laste vidis lin, kaj kvankam li staris kun la dorso turnita al ŝi, estis evidente al ŝi kiom li maljuniĝis. Liaj ŝultroj estis kurbaj, kaj dum ŝi rigardis, lia kapo faris abruptan moveton, kiel ĝi emis fari en momentoj de agitiĝo. Ŝi rimarkis la unuan fojon, ke liaj haroj multe blankiĝis.

“Oĉjo Klaŭdio?”

Li turniĝis. Ĉiu muskolo en lia vizaĝo ŝajne perdis sian elastecon, sed kiam li ekvidis ŝin, li videble tuj gajiĝis.

“Mi tiom bedaŭras, oĉjo Klaŭdio.”

“Estas la kutima rakonto. Ĉiuj sciis krom la edzo. Mi supozas, ke ankaŭ vi sciis, ĉu ne?”

Agripina  tute ne sciis kiel respondi.

“Mi ne kulpigas vin. Sendube mi ne estus kredinta vin, se vi ja estus provinta sciigi min. Nu, tio finiĝis. Mi ne intencas reedziĝi – mi jam decidis, ke mi neniam plu volas ripeti tian sperton.” Li lampaŝis al sia seĝo kaj falis sur ĝin apatie. “Mi ne pensos plu pri ŝi.”

“Mi tiom bedaŭras”, Agripina  diris denove. Staris tabureto apud lia seĝo, sur kiu troviĝis skribtabuleto kaj grifelo. Ŝi metis ilin sur la tablon, por ke ŝi povu sidiĝi.

“Mi estus devinta diveni”, Klaŭdio diris. “Tiel bela juna virino kiel ŝi, kaj kaduka maljunulo. Ĝuste kiel en ĉiuj komedioj.”

“Vi ne estas kaduka! Kaj eĉ se vi estus tia, tio ne senkulpigas adulton.” Forta vorto – sed ĉi tio ŝajnis la ĝusta momento por memorigi lin, ke lia bela juna edzino ne estis ekzekutita pro nenio.

“Ĉu vi scias, ke ŝi loĝis kun Silio kvazaŭ ili estus geedzoj? Narciso kondukis min al lia domo.” Klaŭdio prenis la skribtabuleton kaj komencis sencele desegneti sur ĝi per la grifelo. “Troviĝis tie la ŝranko el ŝia ĉambro ĉi tie hejme – mi memoras, ke mi demandis ŝin, kio okazis al ĝi, kaj ŝi diris, ke oni forportis ĝin por ripari la inkrustaĵon. Kaj tiam Narciso gvidis min en unu el la dormoĉambroj, kaj tie mi trovis la sklavinon, kiu frizas al Mesalina  la harojn. Mi tuj rekonis ŝin. Mi diris Sekunda , kion vi faras ĉi tie?  kaj ŝi tute konfuziĝis – ne sciis, kiel respondi al mi. Mi estis tiom stulta! Tiom stulta!”

“Vi ne plu devas pensi pri ŝi, oĉjo. Ŝi ne taŭgis por esti via edzino – ŝi ne estimis tion, kion vi faris por ŝi, kiom vi zorgis pri ŝi, kaj cetere se oni konsideras ŝian rangon, ŝi kondutis laŭ maniero tute malkonvena.”

“Sed mi ne povas ĉesi pensi pri ŝi – tio estas ĝuste la problemo. Se ŝi estus mortinta pro malsano, mi estus havinta tempon, mi estus povinta adiaŭi ŝin. Mi eĉ ne vidis ŝian kadavron post ŝia morto – oni forigis ĝin kiel eble plej rapide kaj tuj forbruligis ĝin.”

“Eble oni ne volis memorigi vin.”

“Memorigi min! Ĉu vi imagas, ke mi pensas pri io ajn alia?”

Dolore, kvazaŭ la larmoj estus el li elpremataj, li komencis plori. Agripina  estis konsternita, kaj ne certa kiel reagi. Finfine ŝi leviĝis kaj venis stari apud li. Ŝi devas fari ion... ŝi metis sian brakon ĉirkaŭ liajn ŝultrojn. Li klinis sin kontraŭ ŝin, kaj cedis al sia aflikto, dum ŝi karesis lian kapon. Lia hararo, kvankam ĝi blankiĝis, restis ankoraŭ densa ĉe la verto. Tio pensigis ŝin pri Boteto – liaj haroj jam komencis retiriĝi eĉ antaŭ ol li atingis dudek jarojn. Li estis pri tio terure memkonscia. Memorante sian fraton, ŝi estis trafita de dolora sento de bedaŭro. Momente ŝi forgesis tiun Boteton, kiu sendis al ŝi kaj Livila  tiujn kruelajn leterojn, kaj memoris lin pli juna, kiam ŝi tiom deziris gajni lian aprobon.

La plorĝemoj de Klaŭdio iom post iom mallaŭtiĝis, sed li restis dum kelkaj minutoj klinita kontraŭ ŝi dum ŝi plu karesis lian hararon. Finfine li retiris sin, kaj rigardis supren al ŝi. “Mi ne scias, kiel mi povos klarigi la aferon al la infanoj.”

Lia momenta cedo al siaj emocioj embarasis Agripina n, kaj por kaŝi tion ŝi paŝis al sia tabureto kaj sidiĝante demandis per afereca tono: “Oni ja sciigis ilin, ke ilia patrino estas morta, ĉu ne?”

“Jes, ni ne povis eviti tion. Sed Oktavia  estas tro lerta por akcepti la aferon sen klarigo – ŝi scias, ke ŝia patrino ne estis malsana. Ŝi daŭre demandas, kio okazis.”

Agripina  silentis. Ŝi memoris, kiam ŝi mem estis infano – tiom da parencoj ekzilitaj, malliberigitaj, malsatmortigitaj, kaj la plenkreskuloj, kiuj neniam volis doni kontentigan klarigon.

“Kial vi ne iras paroli kun ili?” Klaŭdio diris. “Ili ŝatas vin.”

Malvolonte Agripina  permesis al unu el la sklavoj konduki ŝin eksteren en la ĝardenon. Ŝi trovis la infanojn sidantaj ĉe kontraŭaj flankoj de tableto lokita apud la fontano.

“Ĉu vi certas, ke tion vi volas fari?” Oktavia  diris. “Rigardu atente. Kion mi faros, kiam estos mia vico?”

Estis silento, tiam Britaniko movis sian pecon.

“Bonege!” Oktavia  diris. “Nun vi blokis min.” Ŝia voĉo estis nekutime milda. Normale Oktavia  estis pli preta ĉikani kaj inciteti sian malgrandan fraton ol ludi kun li. Ŝi rigardis ĉirkaŭen kaj vidis Agripina n proksimiĝanta laŭ la vojeto. “Saluton, kuzino Agripina ! Mi instruas al Britaniko ludi Soldulojn.”

“Ĉu vere? Tio estas malfacila ludo.” Agripina  danke kaptis tiun temon, kiu dum kelkaj minutoj savos ŝin de la multe pli serioza diskuto, kiun ŝi antaŭvidas. “Mi ne lernis ludi ĝis mi estis naŭ- aŭ dek-jara.”

“Li estas tre lerta”, Oktavia  diris. “Oni ne supozus, ke li havas nur sep jarojn. Li lerte ludas ankaŭ triktrakon.”

“Rigardu, estas skarabo”, Britaniko diris. Li sidiĝis sur la vojeton, kie li direktis sian tutan koncentriĝon al provo persvadi insekton rampi sur folion.

Venis la momento por fronti la pritraktotan temon. “Mi tre bedaŭras ekscii pri via patrino”, Agripina  diris.

La knabeto faligis la folion kaj kaŭris sur la vojo kun sia kapo kaŝita inter siaj brakoj. Liaj ŝultroj skuiĝis. Agripina  sciis, ke pli patrineca virino prenus kaj ĉirkaŭbrakus lin, sed tiajn aferojn ŝi ne kutime faris. Ĉiuokaze, ŝi povis vidi, ke li ne deziras esti tuŝata – li volvis sin kaj sian malĝojon en bulon, elŝlosante la eksteran mondon same efike kiel erinaco.

“Oni ne volas klarigi al ni ion ajn”, Oktavia  diris. “Mirtiso diris, ke panjo suferis akcidenton, sed kiam mi demandis ŝin pri tio, ŝi ne sciis.”

Jen afero, kiun Agripina  tre bone memoris: la konfuzo de Eklogo, kiam ŝi aŭ ŝiaj fratinoj iĝis tro scivolaj pri iu familiano. Sed se entute estus ĝusta momento por silenti pri la vero, ĉi tiu certe estus ĝi. “Jes, estis akcidento. Ŝia portolito estis faligita de fuĝanta ĉevalo.” Tio estis la rakonto konsentita inter ŝi kaj Klaŭdio. Estos abunda tempo estonte por ke la infanoj lernu la veron pri sia patrino.

“Via patro mortis, kiam vi estis malgranda, ĉu ne, kuzino Agripina ?” Oktavia  diris. “Ĉu tio tre malfeliĉigis vin?”

“Mi estis nur kvar-jara kiam tio okazis.” Agripina  normale evitis konfesi tion, sed ŝi ne trovis alian manieron por respondi tiun rektan demandon.

“Mi ne kredas, ke tio povus esti same malbona, kiel se la patrino mortas, kiam oni havas ok jarojn. Tio terure doloras interne, kaj mi volas ke ĝi povu ĉesi dolori.”

Kiel malkaŝe la knabino parolas pri siaj emocioj! Ŝiaj vortoj skuis Agripina n; ili minacis malfermi keston, kies kovrilo estis firme alnajlita kaj neniam esplorita. Preskaŭ ŝajnis al ŝi, ke larmoj ekstaros en ŝiaj okuloj, sed ŝi subpremis ilin. “Finfine tio ĉesos dolori”, ŝi diris. “Necesas nur tempo.”

6

En Romo

Vintre, 48 pK

“Bedaŭrinde Cezaro kunsidas kun siaj konsilantoj ĉi-momente”, la sklavo diris al Agripina . Li kondukis ŝin en ne tre varman antaŭĉambron. “Ĉu vi akceptos tason da vino dum vi atendas?”

“Ne, estas en ordo.” Agripina  sidiĝis en la fenestran sidlokon, de kie ŝi ricevis grandiozan perspektivon super la Cirko. De ĉi tie eblis vidi la centran spinon kun ties linio de statuoj kaj monumentoj, kaj rigardi desupre la ekirpordojn por la ĉarkonkursoj. Unu sola ĉareto tirata de kvar ĉevaloj saltetis laŭ la kurejo sub la okuloj de kelkaj spektantoj dissemitaj jen kaj jen inter la malplenaj vicoj da sidlokoj. Agripina  frostotremis kaj tiris sian pelerinon ĉirkaŭ siajn brakojn. La fenestroklapoj estis vaste malfermitaj por enlasi la lumon, sed ili ankaŭ enlasis la malvarman novembran venton, kiu facile venkis la malgrandan karbujon lokitan apude.

“Ha, Pina , mi esperas, ke vi ne atendis longe! Venu en mian ĉambron – ĝi estas pli varma.”

Agripina  sekvis sian onklon en lian studoĉambron, paŝante ĉirkaŭ ornama sitelo plena je volvaĵoj, kiu atendis tuj interne de la pordo por stumbligi vizitantojn nesingardajn. Malgraŭ la daŭra strebado de teamo da sklavoj kaj sekretarioj, la studejo ĉiam aspektis, kvazaŭ ĵus forlasis ĝin ses-sep skribistoj meze de sia laboro. Sur la tablo estas monteto da vaksaj tabuletoj kaj kelkaj duone malvolvitaj volvaĵoj, kiujn tenis malfermitaj diversaj paperpremiloj, statuetoj kaj aliaj malgrandaj objektoj. La pordoj de la ŝranko malantaŭ la tablo staris malfermitaj, montrante senordan abundon da skribiloj, inkujoj, tabuletoj kaj papirusaĵoj.

Klaŭdio direktis Agripina n al seĝo, kaj tiris sian propran seĝon al pozicio fronte al ŝi. “Kiel vi fartas – kaj kiel fartas Lucio? Supozeble lia naskiĝtago alproksimiĝas. Kiom aĝa li estas nun?”

“Preskaŭ dekunu-jara.”

“Ĉu jam dek unu! Mi devas pensi pri donaco por li. Eble bela libro.”

“Verŝajne tio plaĉos al li, se ĝi temos ĉefe pri ĉarkonkursoj. Ĉu tial vi petis min veni, oĉjo Klaŭdio – por demandi, kion Lucio deziras por sia naskiĝtago?”

“Ne precize.” Klaŭdio klinis sin flanken por preni skribtabuleton de la tablo. Ĝi estis malstabile lokita pinte de stako, kaj kiam li tiris ĝin, ankaŭ la dua tabuleto glitis de la stako kaj falis sur la plankon kun klako. Ne troviĝis sklavoj en la ĉambro – evidente Klaŭdio intencas konfidencan interbabiladon – do Agripina  mem kliniĝis por repreni ĝin.

“Ne gravas, ne gravas”, Klaŭdio diris senpacience. “La sklavoj okupiĝos pri tio poste.” Sekvis paŭzo, dum li fosis per sia dikfingra ungo enen kaj elen de la vaksa tabuleto, ne ĝenante sin preni grifelon. Agripina  atendis. “Supozeble vi scias, ke Palaso proponis vin kiel mian novan edzinon.”

“Li ja menciis tion al mi, oĉjo Klaŭdio.”

“Mi devas konfesi, ke tio unue ŝajnis al mi stranga ideo. Kion vi opinias pri ĝi?”

“Tio dependas, precize kion vi atendus, oĉjo.”

“ Pina , ĉu vi volas diri al mi, ke vi maltrafus la ŝancon fariĝi imperiestrino, ĉar vi estas tro skrupula por edziniĝi kun via onklo?” Agripina  apenaŭ sciis kiel respondi, sed bonŝance Klaŭdio tuj ŝanĝis la temon. “Ja ekzistas aliaj kandidatoj.”

Ĉu aliaj kandidatoj? Palaso tute ne menciis aliajn kandidatojn. “Tion mi aŭdis.”

“ Lolia Paŭlina , ekzemple – ŝi estas vera belulino.”

“Ĉu vi parolas pri tiu Lolia , kiu estis edzino de Boteto dum kelkaj monatoj?” Kaj ŝi ne estas tro skrupula por dividi liton kun Klaŭdio aŭ kun iu ajn alia, Agripina  pensis en si mem.

“Ĝuste ŝi – ĉarma virino.”

“Vi pravas, oĉjo, ŝi estas tre alloga kaj krome juna. Se tiuj estas la kvalitoj, kiujn vi serĉas en edzino...”

Klaŭdio aŭdigis mallongan ridon. “Vi pravas – mi jam provis tion. Kaj ĉu vi ne volas aŭdi, kiu estas la aliaj kandidatoj? Aŭ ĉu Palaso jam informis vin pri tio?”

“Ne”, Agripina  konfesis.

“Narciso volas, ke mi edziĝu, aŭ pli ĝuste reedziĝu, kun Elia Petina .”

Agripina  restis silenta dum momento, pensante pri la praktikaj sekvoj de tiu sugesto. Elia  estis la patrino de Antonia , la pli aĝa filino de Klaŭdio, kies edzo estis Faŭsto Sula . Se Klaŭdio reedziĝos kun Elia , ĉu tio signifas, ke Faŭsto estu konsiderata kiel lia heredonto? Laŭ la impreso de Agripina , li ja estas sufiĉe senambicia junulo. “Kompreneble, Narciso de ĉiam ŝatas Elia n”, ŝi diris. “Li opinias, ke vi eraris, kiam vi eksedzinigis ŝin.”

“Do, Narciso edziĝu kun ŝi mem. Mi estis sufiĉe kontenta liberiĝi de ŝi la unuan fojon.” Klaŭdio elfosis vaksan buleton el la tabuleto kaj rulis ĝin inter siaj fingroj. “Kaj tamen Narciso pravis pri unu afero – estis eraro forlasi ŝin favore al Mesalina . Tion aranĝis Boteto. Li alvokis min iun matenon – Finfine ni trovu edzinon konvena por la onklo de la imperiestro.  Li volis fari al mi komplezon – li sciis, ke mi neniam estis feliĉa kun Elia .”

Li silentiĝis, fiksrigardante per blindaj okuloj la skribtabuleton, kiun li ankoraŭ tenis enmane. Vidante, ke liaj pensoj vagas aliloke, Agripina  ekzamenis lin: lian vizaĝon, kaj tion, kio ĝis tiam neniam koncernis ŝin: lian korpon. Kion ŝi sentas pri la neceso enlitiĝi kun li, se tio estos postulata? Kun sia fortika figuro kaj kronsimila blanka hararo li aspektis ne malloge – almenaŭ ne ĉi-momente, dum li sidis trankvile en sia studoĉambro. Ŝi sciis, ke sub streĉo likos liaj buŝo kaj nazo, dum lia kapo neregeble skuiĝetos. Sed eĉ tio ne estus la vera problemo. Kiel ŝi povos ŝanĝi sian rilaton kun viro, kiun ŝi konas dum sia tuta vivo, viro kiu en ŝiaj pensoj rolas preskaŭ kiel patro, al rilato de fizika intimeco?

Sed la premio... Sian tutan vivon Agripina  rajtis nur rigardi, dum knaboj kaj viroj, multe malpli kapablaj ol ŝi, progresadis laŭ la kutima sinsekvo de postenoj por fari karieron, kaj akiris la praktikan sperton al ŝi malpermesatan. Nun la ŝanco estas proponata por ke ŝi kaptu ĝin, la ŝanco fari tiujn aferojn, kiujn ŝi de ĉiam deziras fari. Ĉu ŝi forĵetos ĝin nur pro tiu unu kondiĉo? Se tio estos la prezo, ĝi estos paginda. Sed ŝi ne konsentos je tio, krom se ŝi nepre devos – se eblos persvadi Klaŭdion edzinigi ŝin sen postuli tion, jen la aranĝo por kiu ŝi negocos.

“Mi eraris pri Mesalina ”, Klaŭdio finfine diris. “Ne pro tio, ke mi edziĝis kun ŝi, sed ĉar mi permesis al mi kredi, ke ŝi amas min same kiel mi amas ŝin. Mi estus devinta diveni, ke tia juna virino... Kaj kio pri vi, Pina ? Se ni geedziĝus, ĉu ankaŭ vi serĉus amantojn malantaŭ mia dorso?”

Agripina  estis ofendita, ke li eĉ demandas. “Ĉu vi iam ajn aŭdis eĉ unu vorton kontraŭ mi?”

“Estis tiu afero pri Lepido...”

“Oĉjo Klaŭdio, tiuj estis falsitaj akuzoj. Ĉiuj scias tion.”

“Jes, kompreneble mi scias. Pardonu min.”

Kompatinda oĉjo Klaŭdio – Agripina  ne miris, ke li hezitas fari la salton la kvaran fojon. Elia  ĉiam kondutis perfekte konvene, se ŝi ne havus la kutimon mokaĉi lin publike – kompreneble tio okazis, antaŭ ol li imperiestriĝis. Kaj krome estis lia unua edzino, Urgulanila , kiu klare montris, ke ŝi preferas liberigitan sklavon al sia edzo.

“Tamen, estas unu afero”, Agripina  diris. “Ĉu vi konsentus, ke la geedziĝo estu nur formala aranĝo?”

“Ĉu vi certas, ke tion vi deziras? Mi estos en ordo – mi havas Melisa n. Sed kio pri vi? Vi ja komprenas, ĉu ne, ke se mi edziĝos kun vi, mi atendos, ke vi kondutu kiel Livia ?”

Ĉu kiel Livia ? Momente Agripina  bildigis al si tiun Livia n, kiu diskutis kun Aŭgusto liajn politikojn, kiu aŭskultis lin provi siajn paroladojn... Sed ŝia onklo ne parolas pri tio.

“Kiel Livia ? Ĉu vi volas diri, super ĉia suspekto?”

“Precize. Ĉu vere vi estus preta neniam plu ĝui seksumadon dum via tuta cetera vivo? – aŭ almenaŭ dum mia tuta cetera vivo. Kaj tio ankaŭ signifas, ke ne estos pliaj infanoj.”

“Verdire, tiu aspekto de la geedza rilato neniam aparte interesas min. Mi povas vivi tute bone sen tio.”

“Do, virta konduto venas al vi nature. Nu, tio estas bona afero. Mi ne povus elteni ripeton de tio, kio okazis kun Mesalina . Nu, se ni intencas proponi vin kiel mian edzinon, necesas plani nian strategion. Jen kie ni bezonos la helpon de Palaso – Pina , ĉu vi bonvole paŝos al la pordo por voki la sklavon?”

Dum la sklavo foriris por serĉi Palason, Agripina  kaj ŝia onklo festis sian gefianĉiĝon per taso da vino. Kirliĝis interne de Agripina  miksitaj emocioj de ekscito kaj ŝoko. Realiĝas la afero kiun Palaso delonge celas, sed nun kiam ĝi estas vere okazonta, ŝi konstatis, ke ŝi neniam plene kredis, ke li sukcesos efektivigi ĝin. Ŝi staras ĉe la rando de nova fazo en sia vivo, antaŭ periodo kiam ĉiuj ŝiaj ĉiamaj esperoj finfine plenumiĝos.

“Vi devos ĉesi nomi min onklo”, Klaŭdio diris. “Tio ne plu taŭgos, se ni estos geedzoj.”

“Do, kiel mi nomu vin? Ĉu nur Klaŭdio?”

“Supozeble vi ne deziras diri Via edza moŝto .”

“Kaj verŝajne venis la momento, kiam vi komencu uzi mian ĝustan nomon. Vi estas la sola homo, kiu ankoraŭ nomas min Pina .”

“ Agripina  – tio sonas tiel formale. Mi neniam ĉesos pensi pri vi kiel mia eta Pina .”

“Sed... Klaŭdio.” Agripina  trovis tion surprize malfacila, alparoli lin per lia nomo. Tio ŝajnis tiel senrespekta. “Se mi estos via edzino, mi atendos esti via partnero, ne malgranda knabino.”

“Vi pravas. Partnero de mia laboro.”

“Espereble ne tio”, Agripina  diris. Tio estis la kromnomo, kiun Tiberio donis al Sejano. “Ĝi povus doni al la homoj la malĝustan impreson. Mi volas esti via partnero por helpi vin pri ĉiuj proponoj, kiujn vi strebas puŝi tra la senato – revizii la leĝojn pri heredado, malpliigi korupton en la provincoj...”

Klaŭdio ridetis al ŝi ame. “Eĉ se vi insistas, ke mi nomu vin Agripina , mi vidas, ke mi faris la ĝustan elekton.”

Ankaŭ Agripina  ridetis al li kaj donis al sia estonta edzo kiseton ĉe la vango; tio ŝajnis la ĝusta reago. Klaŭdio kaptis ŝian manon kaj premis ĝin. Ŝi premis responde, tiam liberigis sian manon kaj reiris al sia seĝo. Prefere ŝi ne lasu lin tro intimiĝi, alie li povus ekatendi de ŝi pli aktivan plenumon de ŝiaj edzinaj devoj.

Palaso venis en la ĉambron. “Ĉu vi deziras paroli kun mi, Cezaro?”

“Jes, Palaso, vi estos kontenta aŭdi, ke via kandidato akceptis la proponon.”

“Gratulon, mia sinjoro”, Palaso diris. Tiam li turnis sin al Agripina  kaj aldiris per tono de aŭdebla entuziasmo: “La filino de Ĝermaniko kiel imperiestrino!” Konsternis ŝin lia ĝojplena mieno. Neniam estis veninta al ŝia menso la ideo, ke povus esti emocia elemento en lia subteno, fakte ke ŝia edziniĝo kun la imperiestro povus gravi preskaŭ same al li kiel al ŝi.

“La demando estas”, Klaŭdio diris, “kiel ni aprobigos tion ĉe la senato?”

“Efektive, mia sinjoro”, Palaso diris. “La tuja problemo estos kiel venki la juran malpermeson. Necesos ŝanĝi la leĝon.”

“Ne temas nur pri la leĝo”, Klaŭdio diris. “Ekzistas delonge firme starigita principo. Multaj el la senatanoj povus senti kelkajn... kion mi diru... skrupulojn pro la sugesto, ke mi edziĝu kun mia nevino.”

Skrupulo   Agripina  notis al si mem, estas la preferata vorto de oĉjo Klaŭdio ĉi-matene.

“Mi ne kredas, ke tio estos serioza problemo, krom se oni deziras, ke ĝi estu tia”, Palaso diris. “En la pasinteco eĉ geedziĝo de gekuzoj ŝokis la homojn, sed nun tio okazas la tutan tempon.”

“Efektive, la tempoj ŝanĝiĝas, la tempoj ŝanĝiĝas”, Klaŭdio konsentis.

Agripina  memoris konsilon, kiun ŝi ricevis antaŭ multaj jaroj de sia praavino tuj antaŭ sia edziniĝo kun Domicio. Se vi deziras, ke via edzo faru ion, ne petu lin rekte.   Simple faligu la ideon en lian menson, kaj lasu lin kredi, ke li mem elpensis ĝin.  “Tio kion necesas fari, estas instigi la senatanojn mem proponi la aferon.”

“Ha, la subtila aliro”, Palaso diris. “Pri tio tre lertis Livia .”

“Efektive ŝi estis tre lerta”, Klaŭdio diris. “Tre ofte okazis, ke mi aŭdis Aŭguston prezenti iun opinion dum la vespermanĝo – mi ne kredas, ke li mem konsciis pri tio, sed estis Livia , kiu plantis la ideon en lian kapon. Tion via patrino neniam lernis fari, Pina , kvankam multemaniere ŝi estis admirinda virino.”

“Panjo ne pretis cedi al tiaj inaj ruzoj”, Agripina  diris. “Al ŝi tio estus ŝajninta subdigna.”

“Se mi rajtas komenti, mia sinjorino”, Palaso intervenis, “mi ne certas, ke tio estas nura demando de inaj ruzoj. Tutsimple ĝi estas bona politiko. Se oni deziras akceptigi iun leĝon ĉe la senato, precipe se ĝi verŝajne vekos polemikojn, oni ne simple leviĝas tute abrupte por proponi ĝin. Unue oni pretigas la terenon: oni malkovras, kiuj senprobleme subtenos la novan leĝoproponon, dum oni dediĉas tempon por diskuti kun tiuj, kiuj verŝajne kontraŭstaros ĝin, kaj faras sian eblon konvinki ilin, paŝon post paŝo, kaj persvadi ilin ŝanĝi sian opinion. Ĝermaniko havis apartan talenton pri tio – tial li estis tiel elstara diplomato.”

“Ĉu vere?” Ĉiam plaĉis al Agripina  aŭskulti laŭdojn de sia patro.

“Jes, kiel diplomato li elstaris eĉ pli ol kiel generalo, laŭ mia opinio. Kompreneble la plej grandan gloron ĉiam ricevas la armeo. La kontribuo de diplomatoj kutime ne estas rekonata, bedaŭrinde.”

“Efektive, neniu senato iam ajn honoris diplomaton per triumfo”, Klaŭdio konsentis.

“Kaj kiel senekscita triumfo estus tio!” Palaso diris. “Oni imagas la homamason laŭ la vojrando, atendantan ĉaregojn plenajn je rabaĵoj kaj dramajn reenscenigojn de la lasta venko, kaj anstataŭe ili vidas nur grupojn da viroj en togoj, kiuj promenetas laŭ la Sankta Vojo murmurante diskrete inter si.”

Agripina  ne povis reteni ridon. “Tio apenaŭ kaptus la atenton de la publiko.”

“Certe ne”, Palaso diris. “Sed la esenco de diplomatio estas, ke ĝi okazas malantaŭ la kulisoj.”

“Do, ni ĉiuj estas en konsento”, Klaŭdio diris. “Ni devas konvinki la senatanojn, ke por solvi la problemojn de la imperio necesas, ke mi edziĝu kun mia nevino. Nu, kiu verŝajne estus preta proponi tiun ideon dum senata debato?”

“Sed oĉjo... tio estas... Mi ne dubas, ke estus tute simple trovi iun senatanon, kiu proponus ion ajn laŭ via peto, se li kredus tion avantaĝa por si mem. Ne pri tio mi pensas. Ni bezonas homon, kiu sincere kredas je tiu plano. Ekzemple, amikon de mia patrino.”

“Mi komencos sondi la homojn morgaŭ”, Palaso diris. “Mi ne kredas, ke tio estos tro malfacila, mia sinjorino – mi certas, ke la plejmulto el la senatanoj tuj vidos la avantaĝon kunigi viajn du familiojn. Per tio finfine ĉesos la interfamiliaj kvereloj.”

“Ne necesas, ke vi memorigu min pri tio, Palaso”, Klaŭdio diris. “Mi scias, ke kiam mi estis nomumita, multaj homoj opiniis, ke la posteno estus devinta iri al membro de la Julia familio – inkluzive de mia estonta edzino.”

“Ĉu mi iam ajn diris tian aferon?” Agripina  faris sian eblon paroli per la sama ŝerca tono kiel li. “Espereble vi ne forgesas, ke mi tiutempe estis en Pontio.”

“Ne supozu, ke mi ne divenis viajn pensojn”, Klaŭdio diris. “Ĝuste kiel via kara panjo. Kaj tamen kontraste al ŝi, vi ĉiam havas sufiĉe da prudento por ne disbabili viajn opiniojn.”

“Mi neniam iam ajn esprimis la plej etan kontraŭstaron kontraŭ via elektiĝo kiel imperiestro”, Agripina  diris.

“Kompreneble vi neniam faris, mia kara, kaj ne supozu, ke mi ne estas danka pro tio. Bedaŭrinde ne eblas diri same pri iuj subtenantoj de via familio inter la senatanoj. Nu, finfine ili estos kontentaj – la Klaŭdianoj kaj la Julianoj definitive unuigitaj.”

“Laŭ mi, tio kio plaĉos al la homoj estos la senmakula reputacio de la sinjorino Agripina .”

“Tiel malsama de mia antaŭa edzino – vi ne bezonas aldoni tion, Palaso.”

“Mi intencis diri: la filino de Ĝermaniko, la filino de ŝia admirinda patrino. Tutsimple troviĝas neniu virino kun pli alta rajto iĝi kunulino de la imperiestro.”

PARTO SEPA

Aŭgusta

1

En Romo

Vintre, 48 pK

La imperiestro mem akompanis Agripina n al ŝia portolito, kaj ŝi ekiris al la domo, kiun ŝi kaj Lucio heredis de Krispo. Ŝi estis tiel ekscitita pro ĉio okazinta, ke ŝi apenaŭ havis sufiĉan paciencon por ripozi senmove sur siaj kusenoj, dum la portistoj veturigis ŝin laŭ la kruta strato, kiu kondukis al ŝia hejmo. Ŝi volis salti el la portolito kaj kuri supren laŭ la deklivo antaŭ ili. Ĉi tiu vespero devus esti okazo por festado, kaj tamen estis neniu, al kiu ŝi povos rakonti la aferon. Ŝi interkonsentis kun Klaŭdio, ke ilia gefianĉiĝo provizore restu sekreta. Laŭ la konsilo de Palaso, estas grave malkovri, kiuj estos iliaj apogantoj, antaŭ ol anonci la geedziĝplanon en la senato.

La tagoj ĉi-sezonaj estis mallongaj, kaj la stratoj jam mallumiĝis. Verŝajne pluvis dum ŝi estis en la palaco, ĉar la aero estis freŝa, kaj la malsekaj trotuaroj reflektis la flagradon de oleolampoj el fenestroj kaj pordoj. Homoj estis en festa humoro. Alproksimiĝis familia grupo: plenkreskulojn kaj infanojn akompanis servistoj portantaj torĉojn. Aroj da junaj viroj kronitaj de girlandoj vagis laŭ la vojo kun siaj brakoj ĉirkaŭ la ŝultroj unu de la alia, dum ili senmelodie kriegis Saturnfestajn kantojn.

Ŝajnis al Agripina , ke la Saturnfestaj amuziĝoj komenciĝas pli frue ĉiujare. Kelkafoje tio ĝenis ŝin, sed ĉi-vespere la ĝoja etoso en la stratoj eĥis ŝiajn proprajn ebriigajn emociojn. Anstataŭ agaciĝi, ŝi deziregis danci, rotacii, kanti kun la junuloj, kun voĉo leviĝanta pli kaj pli alten, dum ŝi proklamos sian sekreton al ĉiuj en la ĉirkaŭaĵo.

Sed kompreneble ŝi tute ne faris tiajn aferojn. Ŝi kuŝis en sia portolito kun ŝajna trankvilo, dum ŝi foliumis enmense la eksterordinarajn okazintaĵojn de la tago. Meze de ŝia ĝojo kaŝis sin unu vermeto malkvietiga. Kvankam Klaŭdio mem admonis, ke ili tenu sian gefianĉiĝon sekreta, li povus opinii, ke konvenas sciigi la novaĵon al sia estonta bofilo, kiu certe tuj informos sian patrinon. Agripina  neniam dividis kun Klaŭdio sian suspekton – ne, sian certecon – ke Emilia  estis la sendinto de tiuj krimuloj, kiuj preskaŭ sukcesis murdi Lucion. Verŝajne ŝi estus devinta diri ion pri tio antaŭ ol forlasi la palacon ĉi-vespere, sed ŝia instinkto avertis ŝin, ke nun ne estas la ĝusta momento. Al ŝia estonta edzo tre gravas lia rilato kun Silano kaj Emilia , kaj kvankam ŝi intencis iam elrevigi lin, tio estas afero, kiu postulos delikatan traktadon.

Ekzistis neniu dubo, ke Emilia  estos danĝera kontraŭulo. Jam de kelkaj jaroj oni vartas ŝian filon kiel eventualan sekvonton de la imperiestro, sed ĉar ankaŭ Agripina  havas filon, Emilia  nepre konkludos, ke la perspektivoj de Silano estas minacataj. Tuj kiam ŝi malkovros, ke ŝia kuzino edziniĝos kun Klaŭdio, ŝi certe faros ĉion eblan por subfosi ŝian pozicion.

Estas nur unu homo, al kiu Agripina  povos turni sin en tiu situacio. Alveninte hejmen ŝi tuj sendos mesaĝon al Palaso, por peti lin viziti ŝin kiel eble plej baldaŭ.

Antaŭ ol pasis duono de la posta mateno, Palaso alvenis ĉe la domo de Agripina . Ŝi estis kontenta, ke li taksis ŝian alvokon serioza. Kiam li sidis en ŝia studoĉambro kun taso da vino, ŝi forsendis siajn servistojn, kaj kundividis kun li siajn timojn rilate al Emilia . Palaso estis la sola homo, al kiu Agripina  estis konfidinta pri la provo de Emilia  murdi Lucion, kaj dum ŝi parolis, li kapjesis konsente.

“Vi prave estas tiel singarda”, li diris. “ Emilia  estas absolute senskrupula – ni jam ricevis pruvon pri tio. Kaj ŝi povus kaŭzi al vi seriozan malhelpon.”

“Mi restarigis la gardistojn ĉe la pordoj. Mi ĉesis fari tion post la ekzekuto de Mesalina  – mi supozis, ke tio ne plu necesos.”

“Tio estas saĝa, efektive. Sed nun kiam Emilia  perdis la protekton de Mesalina , ŝi ne riskos tiel krudan agon kiel sendi murdistojn. Ŝi tamen povus ankoraŭ ataki vin pere de la senato. Ne estos facile konvinki la senatanojn forigi la juran malpermeson por ke via onklo edziĝu kun vi. Kiam komencos disvastiĝi la onidiroj, ke ni volas aprobigi ŝanĝon en la leĝo, Emilia  faros ĉion fareblan por malhelpi tion. Multaj el la senatanoj certe havos dubojn pri la propono, kaj ŝi verŝajne provos persvadi ilin voĉdoni kontraŭ ĝi. Eĉ ne necesos rekte mencii vian nomon.”

“Ni ne povos malhelpi ŝin aŭdi pri la afero. Kiam vi komencos serĉi subtenon inter la senatanoj, kompreneble ili parolos pri tio. Sed la homo, kiu zorgigas min ĝuste nun, estas Silano. Mi timas, ke Klaŭdio sciigos al li, ke ni planas geedziĝi, kaj tiam kompreneble Silano tuj informos sian patrinon.”

“Jes, efektive Silano estas la ĉefa risko en ĉi tiu momento. Bonŝance li forveturis el Romo por la Saturna festo, do ni estos sekuraj ĝis tio finiĝos.” Palaso silentiĝis, fiksrigardante profunde en sian tason dum li kirletis la vinon. Fine li diris: “Ni devos trakti Silanon antaŭ ol ni povos fari ion ajn alian.”

Agripina  konsterniĝis. “Palaso, pri kio vi pensas? Mi scias, ke Emilia  provis mortigi mian filon, sed... netian aliron mi deziras.”

“Mia sinjorino, vi baldaŭ fariĝos la edzino de la imperiestro. Ĉu vi kredas, ke estas eble por virino en tiu pozicio teni ĉiam purajn manojn?”

“Palaso, mi ne intencas esti dua Mesalina . La homoj timis kontraŭstari ŝin – kiam ŝi deziris ion, neniu kuraĝis malhelpi ŝin. Ne tia imperiestrino mi volas esti. Mi volas helpi mian edzon pri lia laboro, kaj mi volas ke ni du lasu Romon en pli bona stato ol ni trovis ĝin – same kiel Aŭgusto kaj Livia . Se mi ne povos fari tion, ne havas sencon entute edziniĝi kun Klaŭdio.”

“Mi ĝojas aŭdi vin diri tion, mia sinjorino, kaj mi admiras viajn bonajn intencojn. La problemo estas, ke kiam Emilia  konstatos, ke Klaŭdio planas edziĝi kun vi, ŝia sola penso estos, kiel bloki tion. Ĉiuokaze, mi certas, ke ni povos trovi manieron solvi la problemon. Hazarde okazis, ke mi ricevis informon, kiun ni eble povos utiligi. Mi manĝis ĉe Vitelio antaŭ kelkaj vesperoj...”

“Vitelio?”

“Li estas bona amiko de la imperiestro. La pasintan jaron li estis nomumita cenzuristo al la senato – estas lia tasko certiĝi, ke ĉiuj senatanoj havas la... ni diru, la taŭgajn moralajn ecojn por la alta ofico kiun ili tenas.”

Agripina  demandis sin, kion li volas sugesti. “Supozeble devas esti pluraj senatanoj, kies moralojn oni prefere ne ekzamenu tro detale.”

“Precize tiel. Estas iom tro frue por diri pli, sed mi esperas baldaŭ havi por vi informojn. Kaj intertempe mi rekomendas, ke vi ne menciu la aferon al via onklo. Li havas altan opinion pri Silano, kaj gravas al li doni al tiu branĉo de la familio la ŝancon, kiun laŭ li ĝi meritas. Li opinias, ke oni maljuste neglektis ilin pro la adulto de via onklino – li volas montri, ke eĉ se al Julia  mankis moraloj, tio ne karakterizas la tutan branĉon.”

La tuta afero estis enigma por Agripina , sed ŝi konstatis, ke Palaso ne intencas evoluigi la temon ĝuste nun. Kaj eble ŝi mem ne deziras scii tro multe pri liaj manovroj.

Tute nature, Agripina  kaj Lucio estis invititaj al la palaco dum la Saturna festo por ĝui la okazon kun la imperiestro kaj lia familio. Kiam ili alvenis, ĉirkaŭ la oka horo de la tago, oni kondukis ilin en privatan manĝosalonon. Kvankam malgranda, ĝi estis belege dekoraciita kun flavaj muroj kaj poluritaj akcesoraĵoj lignaj, kaj kiam Agripina  envenis ŝi tuj ricevis impreson, ke ĉi tio estos agrable intima okazo. Estis nur du aliaj gastoj, kiuj jam kuŝis sur unu el la divanoj. Tiuj estis Antonia , la pli aĝa filino de Klaŭdio, kaj ŝia edzo Faŭsto.

“Tiu ne povas esti Lucio!” Antonia  kriis. “Vi kreskegis de kiam mi laste vidis vin! Sed ne pasis tiom da tempo!”

“Dum la ludoj”, Lucio diris. “Vi vidis min kaj Britanikon sur niaj poneoj.”

Lucio pli interesiĝis pri la pentritaj scenoj sur la muroj ol pri konversaciado kun siaj plenkreskaj parencoj, kaj akceptinte malvolonte la kutiman interŝanĝon de kisoj, li vagis ĉirkaŭ la ĉambro por ekzameni ilin pli detale.

Antonia  havis nur dek ok jarojn, sed ŝi jam vidviniĝis kaj reedziniĝis antaŭ proksimume du jaroj. Ŝia unua edzo estas enplektita en ia komploto kontraŭ Mesalina  – aŭ eble li malkovris pli ol sagaca homo prefere sciu pri ŝia privata vivo. Ĉiuokaze, post lia ekzekuto Mesalino profitis de la situacio por edzinigi la filinon de Klaŭdio al sia propra duonfrato. Agripina  ĝis nun renkontis Faŭston nur kiel unu eron de la homamaso ĉirkaŭ la imperiestro en diversaj oficialaj okazoj. Li ŝajnis trankvila kaj afabla junulo, ne multajn jarojn pli aĝa ol sia edzino – ne estis lia kulpo, ke li kundividas patrinon kun Mesalina . Kaj Antonia  efektive rilatis kun li tre ameme. Unuigis la paron zorgoj pro la sano de ilia malgranda fileto, kiun ili lasis hejme kun lia vartistino. Kiam Agripina  ĝentile demandis pri li, ili respondis eviteme. Ŝi jam aŭdis de Klaŭdio, ke la infano estas malsaniĝema, kaj ke li malverŝajne travivos ĝis sia dua datreveno.

Per ilia maniero saluti ŝin, Agripina  konstatis kun kontento, ke ili evidente havas neniun ideon, ke ŝi baldaŭ iĝos la nova vicpatrino de Antonia . Tio sugestas, ke Klaŭdio respektas ilian interkonsenton teni la gefianĉiĝon sekreta. Se li ne sciigis eĉ sian propran filinon, ne estas granda risko, ke Silano aŭ Emilia  malkovros la aferon.

La pordo malfermiĝis kaj Oktavia  enŝteliĝis. Ĉi tiu Saturna festo ne povas esti feliĉa okazo por ŝi: ŝia unua sen la patrino, kiu estis forprenita de ŝi antaŭ nur du monatoj. Ŝi iomete gajiĝis, kiam ŝi vidis Lucion, kaj iris stari apud li antaŭ unu el la murpentraĵoj, kiu montris scenon el la vojaĝoj de Uliso. La heroo estis ligita al la masto de sia ŝipo, por ke li ne cedu al la logado de la Sirenoj, kiuj kantis al li de la ĉirkaŭaj krutaĵoj. Iliaj voĉoj estis nerezisteblaj, sed iliaj skvamaj flugiloj kaj dornaj vostoj atestis pri ilia vera naturo.

“He, he, fraŭlineto, ĉu vi ne forgesis la ĝentilaĵojn?” Klaŭdio sekvis sian filinon en la ĉambron. “Ĉu vi salutis viajn kuzinon kaj fratinon?”

“Estas la Saturna festo, paĉjo”, Antonia  memorigis lin. “Oni atendas, ke la aferoj estu misfaritaj.”

“Inversigitaj kaj renversitaj”, Klaŭdio konsentis. “Nu bone, komencu per Lucio, poste via pli aĝa fratino kaj onklo Faŭsto, kaj laste vi iru doni kison al via kuzino Pina .”

“Ĉu vi ricevis belan donacon por la Saturna festo?” Agripina  demandis la knabineton, kiu venis saluti ŝin. Je ŝia bedaŭro, Oktavia  komencas perdi tiun rondan vizaĝon, kiu tiom memorigas ŝin pri Livila  dum ties fruaj jaroj, aŭ eble tutsimple ŝian similecon al Livila  iom post iom anstataŭas la realeco de la knabino mem.

“Jes, mi ricevis La fablojn de Ezopo , kaj Briĉjo ricevis parolantan papagon.”

“Britaniko?” Agripina  rigardis ĉirkaŭen.

“Li venas. Sosibio volis, ke li surmetu sian novan tunikon, kiun li ricevis por la Saturna festo, sed li ne volis. Li ĉiam volas porti la samajn malnovajn vestojn, kaj Sosibio koleris. Li diris, ke se li ne ŝanĝos sian tunikon li bedaŭros tion, eĉ se estas festotago.”

Agripina  estis invitita ekkuŝi apud sian onklon sur la meza divano, dum Oktavia  kaj Lucio devis sidi sur taburetoj ĉe la mala flanko de la tria divano, kie ili ne ĝenos la plenkreskulojn. Britaniko finfine alvenis en brodita tuniko. Li rigardis ĉirkaŭ la ĉambron en konfuzita maniero, tirante la dekoltaĵon de sia nova tuniko kvazaŭ ĝi gratas lin. Ŝajne li ne aŭdis la memorigon de sia patro saluti siajn parencojn, kaj Klaŭdio devis ripeti tion du fojojn antaŭ ol li venis por murmuri kelkajn malvolontajn vortojn al Agripina . Kiam ŝi provis kisi lin, li retiris sin.

Post du tagoj da Saturna festado, Agripina  ne deziris manĝi plian pezan manĝon, kaj ŝi estis kontenta pro la konstato, ke la manĝaĵoj estas bele prezentataj kaj ne tro riĉaj. Ili konsistis ĉefe el fiŝaĵoj kaj verdaj legomoj, krom kelkaj el la specialaj dolĉaĵoj tradiciaj por la sezono. Komence la konversacio ne fluis glate. Iu ajn temo tuŝanta la familion estis evitenda, kaj ŝajnis pli sekure interŝanĝi pensojn pri la publikaj ceremonioj kaj bankedoj okazintaj antaŭ du tagoj. Klaŭdio kaptis la okazon por regali la grupon per pedantaj historiaj konsideroj pri la origino de la festivalo.

Dum la sklavoj ankoraŭ purigis la tablon kaj forbalais de la mozaika planko la restaĵojn, ensaltis kvin-ses komikistoj kun kaprioloj kaj transkapiĝoj. Post prezento de ĵonglado kaj akrobataĵoj, unu el ili paŝis antaŭen por alparoli sian malgrandan spektantaron. Laŭ la stilo de heroldo proklamanta en la Forumo, li anoncis la temon de ilia skeĉo. Honore al la Saturna festo, kiam sklavoj havas antaŭrajton super siaj mastroj kaj ĉio estas renversita, estos permesate al virinoj eniri la senaton. Tiu priskribo tuj vekis la intereson de Agripina . Ŝi estis scivola, kiel ili traktos la ideon, kaj vere ridigis ŝin la maniero, laŭ kiu la komikisto imitis oficialan heroldon, kaj la sugestaj gestoj, per kiuj li spicis sian proklamadon.

Tri komikaj aktoroj enpaŝis laŭ afekta maniero, vestitaj kiel virinoj kun krete blanka ŝminko kaj remburitaj mamoj. Nun kiam virinoj rajtas kunsidi en la senato, ili deklaris per akutaj falsetaj voĉoj, ilia unua dekreto estas, ke la tagordo ne komenciĝu ĝis meze de la mateno, por ke ili havu tempon por ŝminki kaj frizi sin antaŭ ol aperi publike. Post tio la tuta kompanio lanĉis sin en ĥaosan debaton, kiu konsistis ĉefe el interŝanĝo de insultoj pri la vizaĝoj kaj figuroj unu de la alia, miksitaj kun minacoj elgrati al si reciproke la okulojn. Estis tamen unu afero pri kiu ĉiuj konsentis: estas maljuste, ke nur virinoj devas elteni la doloron kaj danĝeron de naskado. Ili decidis aprobi novan leĝon, laŭ kiu viroj naskos la infanojn, dum virinoj aliĝos al la armeo kaj foriros por defendi la limojn de la imperio.

Dum Agripina  emis foje ridi pro la ŝercoj, samtempe pikis ŝin sento de incitiĝo. La skeĉo ridindigas virinojn, kvazaŭ ili pensas nur pri vestoj kaj juveloj. Ĝi sugestas, ke ili ne kapablas diskuti sen gliti al stulta kriado de insultoj. Kompreneble virinoj scius kiel partopreni en inteligenta debato, se ili ricevus la ŝancon. Finfine, ekzistas la ekzemplo de Hortensia , la heroino de Agripina , kiu ne nur parolis antaŭ la reganta virtriopo en la Forumo, sed faris tion tiel elokvente, ke la viroj estis devigataj cedi al ŝiaj argumentoj.

Post lasta kanto la komika trupo retiriĝis, dum la sklavoj enportis ludtabulojn kaj ĵetkubujojn. La preferata distraĵo de Klaŭdio estis ludi triktrakon, precipe en festaj okazoj – iam li eĉ verkis historion de la ludo kun seriozaj diskutoj pri strategio. Agripina  mem neniam interesiĝis pri rulado de ĵetkuboj, kio laŭ ŝi estas malŝparo de tempo. Eĉ en Pontio, kiam ŝi havis pli da libera tempo ol ŝi sciis utiligi, ŝi neniam sentis la tenton forfrivoli ĝin puŝante ludpecojn sur tabulo. Dum la Saturna festo tio tamen estis tradicia, kaj ŝi faris sian eblon kundividi la entuziasmon de sia estonta edzo pri la ludo. “Ne tien metu vian pecon, Pina ! Ĉu vi ne vidas, ke vi malfermas al mi la ŝancon bloki vin dum mia venonta vico?”

Montriĝis, ke Oktavia  heredis la pasion de sia patro pri ĵetkuboj kaj tabulludoj. Ŝi defiis Lucion kunludi Kvin-en-vicon, kion li akceptis kun la supereca mieno de junulo dekunu-jara, kiu volas afabli al sia pli juna kuzino. Tiu esprimo baldaŭ forviŝiĝis el lia vizaĝo, kaj malgajninte du fojojn sinsekve, li rapide akceptis la inviton de Britaniko veni renkonti lian parolantan papagon.

“Jes, tio estas bona ideo!” Oktavia  puŝis flanken la ludtabulon kaj saltis surpieden. Ŝi venis al la divano de Agripina , kaj proponis sian manon. “Ni iras supren al la birdejo. Ĉu vi volas veni kun ni, kuzino Agripina ?”

Flatis Agripina n la preteco de la knabino partoprenigi ŝin. Kompreneble Oktavia  havas neniun ideon, ke ŝi parolas kun sia onta vicpatrino, sed ŝia deziro amikiĝi aŭguras bone por la estonteco. “Tre volonte”, ŝi diris.

“Voku la sklavojn por via pelerino, antaŭ ol vi iros supren”, Klaŭdio konsilis. “Estas malvarmete tie supre en ĉi tiu sezono.”

La birdejo estis tuj sub la tegmento. Britaniko kaj Lucio saltis supren laŭ tri ŝtuparoj, dum Oktavia  sekvis pli malrapide, rigardante malantaŭen de tempo al tempo por certiĝi, ke Agripina , volvita en sia pelerino, ne tro postrestas. Kiel Klaŭdio avertis, ĉiu etaĝo estis pli frosta ol la antaŭa. Ĉi tio nepre estu rapida vizito, Agripina  pensis en si mem. Altaj fenestraj truoj enlasis la krepuskan lumon de malfrua posttagmezo, sed la tagoj ĉi-sezonaj estis mallongaj, kaj baldaŭ estos tro mallume por retrovi sian vojon malsupren.

La lasta ŝtuparo kondukis al kaduka pordo kun farbo senŝeliĝanta por malkaŝi pli malnovajn tavolojn en diversaj koloroj. Britaniko malfermis ĝin per abrupta tirego, kaj Lucio sekvis lin internen.

“Venu, kuzino Agripina !” Oktavia  diris. “Venu vidi la birdojn!”

Agripina  atingis la pordon, kie ŝi tuj ekhaltis. Ĉiu senso estis atakata de misa bruego de fajfoj kaj huoj kaj grakoj, miksita kun la haladzo de birdofekaĵetoj kaj la odoraĉo de malfreŝaj lignosegaĵoj. La ĉambro konsistis el mallarĝa koridoro kondukanta al granda nefermebla fenestroaperturo, kaj la du longaj muroj estis tegitaj de dekoj da kaĝoj, kiuj ĉiuj entenis plurajn saltetantajn, flirtantajn flugilbatantajn enloĝantojn.

Provante ne spiri, Agripina  plonĝis en la ĉambron. Senaverte sonis surdiga kriĉego rekte en ŝian orelon. Konsternite, ŝi saltis malantaŭen. “Ne timu, panjo”, Lucio diris. “Tio estas nur la papago de Briĉjo.”

La birdo estis katenita al stango. Ĝi estis ne tre granda, grizkolora kun fajre ruĝa vosto. Denove ĝi aŭdigis sian orelfendan kriĉegon, kaj Agripina  ekridis pro ŝoko. “Ĉu tiun frenezan bruaĉon faris tiu tute eta birdo?”

“Ŝi povas ankaŭ paroli!” Britaniko neniam antaŭe proprainiciate alparolis Agripina n. “Rigardu.” Ŝi estis konsternita, kiam li puŝis pompeceton en la minacan hokforman bekon de la birdo. Agripina  estis certa, ke ĝi forŝiros liajn fingrojn. “Taniko! Taniko!” ĝi grakis. “Lerta knabo!”

“Venu vidi miaj pigojn”, Britaniko diris. “Ili estas la plej inteligentaj birdoj, kiujn mi konas. Se oni metas por ili manĝaĵon funde de vazo, ili engutigas akvon ĝis ĝi flosos al la surfaco.”

“Ĝuste kiel en La fabloj de Ezopo !” Oktavia  diris.

“Ĉu ankaŭ ili povas paroli?” Agripina  demandis.

“Ne la pigoj. Sed mia sturno povas. Mi instruis al ĝi diri versaĵon en la Greka. Rigardu, ĝi estas ĉi tie.”

Post la sturno, Britaniko volis montri al ŝi sian najtingalon kaj tiam la kolombojn. Pri ĉiu birdo li havis eksterordinare vastajn sciojn: ĝian devenon, ĝiajn kutimojn, kaj diversajn apartaĵojn de la konduto de ĉiu specio. Li estas kurioza infano, Agripina  meditis, mense tiel malrapida pri iuj aferoj, kaj tamen tiel bone informita pri tio, kio interesas lin. Sed eble tiurilate li ne estas tiel malsama de sia patro, kiu tro longe prelegis dum la tagmanĝo pri la historio de la Saturna festo. Estas klare, ke se ŝi kuraĝigos la knabon, li plu kondukos ŝin de kaĝo al kaĝo, ĝis estos tro mallume por daŭrigi.

“Dankon, ke vi montris al mi viajn birdojn, Britaniko. Sed nun estas tempo reiri malsupren, dum eblos ankoraŭ vidi la ŝtupojn.”

“Tio ne gravas. Mi povas retrovi la vojon en la mallumo. Vi ankoraŭ ne vidis mian strigon.”

“Nu bone, ni vidu la strigon, sed post tio mi vere devos reiri.”

Britaniko emis tro longigi sian prelegon pri la kutimoj de strigoj, sed Agripina  baldaŭ interrompis lin, kaj tirante sian pelerinon firme ĉirkaŭ siajn ŝultrojn, celis la pordon.

“Ĉu mi montru al vi la vojon malsupren, kuzino Agripina ?” Oktavia  demandis.

“Dankon, vi estas tre afabla. Ĉu vi venos, Lucio?”

“Ĉu mi ne rajtas resti ankoraŭ iomete, panjo? Mi venos malsupren kun Briĉjo.”

Tra la ŝtupara ŝakto jam etendiĝis ombroj, kaj antaŭ ol ŝiaj okuloj alkutimiĝis al la malforta lumo, Agripina  devis palpi sian vojon de unu ŝtupo al la posta. Oktavia  prenis ŝian manon.

“Ĉu ankaŭ vi interesiĝas pri birdoj?” Agripina  demandis ŝin.

“Ne aparte. Mia preferata afero estas legado. Mi ŝatas rakontojn kaj poezion.”

“Ankaŭ via kuzino Drusila  ŝategis tiujn. Kaj kiam ŝi havis vian aĝon, ŝi kolektis gemojn.”

“ Drusila ? Ĉu ŝi estis via fratino?”

“Jes, mi havis du fratinojn, Drusila n kaj Livila n. Nun ili ambaŭ estas mortaj.”

“Mi tiom dezirus havi fratinon. Estas Antonia , sed ŝi estas multe pli aĝa ol mi. Mi ŝatus havi fratinon, kun kiu mi povus ludi. Ĉu viaj fratinoj estis samaĝaj kiel vi, kuzino Agripina ?

“Nur unu-du jarojn pli junaj. Ni ja ludis kune kelkafoje, sed mi pensas, ke ni kverelis pli ol ni ludis.”

“Se mi havus fratinon, mi ne volus kvereli kun ŝi. Kiajn ludojn vi faris?”

“Sinjo kaj mi ludis ostetojn kaj kvin-ŝtonojn, sed Livila  neniam estis tre lerta pri tiaj ludoj. Kaj ŝnurosaltadon, kaj ĉasludon...”

“Mi ŝatas ŝnurosaltadon! Ĉu estis kantoj, kiujn vi kantis dum vi saltis? Ĉu vi konas tiun pri la eta poneo?”

Agripina  tre malofte revokis al sia memoro tiujn feliĉajn tempojn antaŭ ol ŝia patrino estis sendita en ekzilon, sed nun ŝi konstatis, ke eblas rerigardi al ili kvazaŭ ili okazis al alia homo. Ŝi serĉis en sia menso la versaĵojn, kiujn ŝi kaj ŝiaj fratinoj kutimis kanti, kaj komparis diversajn versiojn kun Oktavia , ĝis ili realvenis ĉe la lumo kaj varmo de la teretaĝo.

Ili trovis Klaŭdion, kiu ankoraŭ kuŝis en la manĝosalono. Li revolvis la librovolvaĵon, kiun li tenis en sia mano. “Ha, jen vi finfine. Mi komencis demandi min, ĉu vi ne frostomortis tie supre. Antonia  kaj Faŭsto petis min saluti vin – ili jam reiris hejmen.”

Oktavia  grimpis sur la divanon de sia patro kaj frotis sin kontraŭ lin por varmiĝi. “Kuzino Agripina  konas la saman versaĵon kiel mi, pri la fulisto en la kuvo. Ŝi kantis ĝin kun Sinjo kaj Livila .”

Klaŭdio rigardis Agripina n kun miro. “Ĉu vere? Mi vidas, ke vi du havas multajn komunajn interesojn. Nu, tio estas bona afero. Estonte vi vidos kuzinon Agripina  sufiĉe pli ofte.”

2

“Mia kara, mi ĵus ricevis la plej skandalan novaĵon. Tiu junulo, kiu estas fianĉo de Oktavia . Silano. Mi faradis ĉion eblan por doni novan ŝancon al tiu flanko de la familio. Kompreneble vi scias pri lia avino Julia , via onklino. Ŝi pasigis la plej grandan parton de sia vivo en ekzilo, naskinte infanon ekster la geedzeco. Mi argumentis, ke malbonaj moraloj ne ĉiam herediĝas interne de la familio. Via patrino estis la plej brila pruvo pri tio.”

“Sed oĉjo Klaŭdio, kio okazis?”

La nazo de Klaŭdio likis, kiel ĉiam okazis, kiam li agitiĝis, kaj li viŝis ĝin per sia brako. “Kaj imagu, ke oni persvadis min fianĉigi lin al mia filino! Ĉu ne ekzistas prostituitinoj por tiaj aferoj? Ĉu li ne havas sklavinojn? Kaj anstataŭe li uzas sian fratinon!”

Palaso! Ŝi memoris, ke estis iu plano, kiun ŝi ne kuraĝigis lin kundividi kun ŝi. Ĉu li ŝovis sian nazon en la aferojn de Silano?

“Ĉu lian fratinon?”

“Tio estas apenaŭ kredebla. Mi ĵus ricevis viziton de Vitelio – lia filo estas edzo de la fratino de Silano – aŭ estis ŝia edzo ĝis nun. Ŝajne Vitelio venis en la ĉambron senaverte, kaj kaptis Silanon dum li karesis ŝian mamon. Li diris al mi, ke Silano tuj fortiris sian manon, kaj ili ambaŭ dissaltis kun kulpaj mienoj.”

La vortoj de Klaŭdio vekis longe enterigitan memoron en la menso de Agripina . Ŝi kaj ŝiaj fratinoj – kaj Boteto. La tri diinoj... “Do vi diras, ke Silano palpis la mamon de sia propra fratino.”

“Ĝuste tiel. Vitelio pensis, ke li nepre informu min pri tio. Kompreneble ankaŭ li estas ŝokita – finfine la junulino ja estas lia bofilino. La demando estas, kion mi faru? Ĉu ni senbrue nuligu la gefianĉecon – kaj se ni faros tion, kiel ni klarigos ĝin? Sed se ni publike senhonorigos lin, tio donos malbonan impreson.”

Agripina  pripensis la aferon. Palaso ja provizis ŝin per la ŝanco, kiun ŝi bezonas, sed kiel ŝi plej bone profitu de ĝi? Ŝi ne volis, ke Klaŭdio konstatu, ke ŝi tre aktive serĉis tian okazaĵon. Kaj krome, perturbis ŝin la memoro, kiu estis vekita en la ombraj profundejoj de ŝia menso. Por ne respondi tuj, ŝi demandis: “Kiel vi ekaŭdis pri tio?”

“Palaso malkovris tion de unu el la familiaj sklavoj. La tuta domanaro sciis pri la afero, sed evidente ĉiuj preferis silenti pri ĝi.”

Laŭ la impreso de Agripina , Palaso kaj Vitelio verŝajne kunlaboris por kunmeti tiun rakonton. Ĉu ĝi estis tute inventita, aŭ ĉu Vitelio efektive kaptis Silanon en kompromita situacio? Tio ne ŝajnis malebla, kiam ŝi pensis pri siaj propraj infanaj jaroj. “Li ŝajnis tiel virta junulo.”

“Ĝuste tio estas la problemo. Ni povus silenti pri la afero, kompreneble, sed restas la demando – ĉu al tia homo mi deziras konfidi mian filinon?”

“Kaj la imperion”, Agripina  aldiris.

“Efektive. Ne, la konkludo estas klara: Silano estas forigenda. Mi transdonos la aferon al Vitelio. Li estas cenzuristo de la senata registro. Li povos anonci, ke Silano kulpas pri maldeca konduto, kaj ke lia nomo estu forigita el la listo.”

Estas tro frue por mencii al Klaŭdio, ke ŝi volas proponi novan kandidaton por la mano de lia filino. Ŝi lasos tion al Palaso... aŭ se ŝi estos bonŝanca, Klaŭdio mem atingos la saman konkludon sen ilia sugesto. “Jes, tio ŝajnas la plej bona aliro”, ŝi diris.

Tiom konsternegis Klaŭdion la perfido kaj ekzekuto de lia edzino Mesalina , ke li ĵuris, ke li neniam plu reedziĝos. Liaj konsilantoj tamen argumentis, ke li bezonas edzinon por apogi lin en lia peza laboro, kaj ankaŭ por prizorgi la edukon de

Ne, ne, mi havas pli bonan ideon! Mi tute ne mencios liajn konsilantojn – la homoj ĉiuokaze estas tiom suspektemaj pri ili. Mi donos la impreson, ke la ideo venis de la senatanoj.

Tiom konsternegis Klaŭdion la perfido kaj ekzekuto de lia edzino Mesalina , ke li ĵuris, ke li neniam plu reedziĝos. Unu el la senatanoj tamen havis alian opinion. Lucio Vitelio estis alte taksata en la senato pro sia elstara honesteco dum la daŭro de longa kaj eminenta kariero. Li estis konsulo tri fojojn, guberniestro de Sirio, kaj krome li estis amiko de Klaŭdio de multaj jaroj. Dum parolado al la senato li asertis, ke estas esence, ke la imperiestro reedziĝu kiel eble plej baldaŭ, ĉar li bezonas edzinon por apogi lin en lia peza laboro kaj por prizorgi la edukon de liaj du junaj infanoj.

“Ni faru el ĉi tio ekzemplon por la estonteco”, li deklaris. “Ordinaraj civitanoj rajtas mem elekti sian edzinon, sed la imperiestro ne estas ordinara civitano. La elekto de taŭga kunulino havas gravecon por la tuta imperio. La senato transprenu la taskon serĉi edzinon por la imperiestro.” Tiun proponon akceptis la senatanoj kun aplaŭdoj.

Tio estis la unua fojo, kiam mi havis la ŝancon kunpretigi paroladon antaŭ ol ĝi estis deklamita en la senato. Ĝuste kiel mi revis de ĉiam – sed estas amuze, ke kiam la afero efektive okazis, mi eĉ ne rimarkis, ke finfine mi realigas mian ambicion. Tio ŝajnis tiel natura sub la cirkonstancoj: mi kaj Klaŭdio kuŝis sur niaj apartaj divanoj en la lampolumo, Vitelio staris apud la karbujo kun tabuleto enmane, kaj lia ombro moviĝis kaj gestis sur la muro dum li provis pecetojn el sia parolado. Kaj ankaŭ Palaso ĉeestis – mi kredas, ke estis ankaŭ Palaso, ĉu ne? – jes, nun mi memoras, li sidis sur tabureto en la fono por fari notojn kaj de tempo al tempo mem kontribuis iun komenton.

Mi estis tiu, kiu sugestis aldoni tiun detalon pri la ekzemplo por la estonteco, ke la senatanoj transprenu la taskon serĉi edzinon por la imperiestro. “Bonega ideo!” Klaŭdio diris. “Notu tion, Palaso.” Kaj do ni kvar kune prilaboris la paroladon, mi kiel membro de la teamo same kiel la aliaj.

“Mi vidas, ke vi konsentas, senatanoj, ke estas nia tasko konsili la imperiestron pri la elekto de edzino. Kaj, kiel vi certe konsentos, ŝi estu virino kun eminenta deveno, pruvita naskokapablo, kaj senmakula morala reputacio.

Tio estis aludo al Mesalina , kompreneble – almenaŭ tiu frazo pri la morala reputacio. Mi evitis rigardi Klaŭdion, fikse tenis miajn okulojn ĉe Vitelio dum li laŭtlegis tiun frazon, kaj sendube Klaŭdio ŝajnigis indiferenton, kiel li ĉiam faris. Kompatinda oĉjo Klaŭdio – li certe devis scii, ke komikaj aktoroj reludas la rakonton pri ŝia adultado tra la tuta imperio.

Ekzistas nur unu homo, kiu kombinas ĉiujn tiujn kvalitojn. Povas esti neniu virino en Romo, aŭ fakte ie ajn tra la imperio, de pli glora familia deveno ol Agripina . Ne necesas, ke mi memorigu vin, ke ŝi estas rekta posteulo de Aŭgusto, de sia patro Ĝermaniko, kaj de sia virta patrino.

La virta patrino estis mia kontribuo. Palaso faris aproban kapjeseton, kiam mi sugestis tion. Mi ne estis la sola pranepino de Aŭgusto, sed se iu ajn senatano missupozus, ke Vitelio aludas al Emilia , tio sufiĉus por montri, ke li rigardas la malĝustan branĉon de la familia arbo.

Ŝi estas sinjorino kun neriproĉebla reputacio, ankoraŭ sufiĉe juna por provizi la imperiestron per pliaj heredontoj,

Kompreneble mi neniel intencis fari tion

kiu, hazarde, lastatempe vidviniĝis. Ne nur tio, sed kiel posteulo kaj de la Klaŭdia kaj de la Julia  sangolinioj, ŝi proprapersone unuigos tiujn du familiojn, kaj certigos finon de la rivaleco, kies ombro etendiĝis dum la lastaj tridek jaroj.”

Mi transsaltos la postan peceton... kiam li diskutis la neceson ŝanĝi la leĝon, por ke Klaŭdio povu edziĝi kun sia nevino. Tio estis la plej tikla parto de la parolado. Ĝis tiu punkto liaj aŭskultantoj sekvis simpatie, sed tiu estis la momento, kiam kelkaj el ili estus povintaj vekiĝi kaj ekkonstati precize kien la tuto kondukas. Tiu diskuto estis neevitebla en la senato, sed ne havas sencon memorigi la homojn pri tio nun. Mi saltos antaŭen ĝis tiu momento, kiam Lucio Mamio ekstaris por proponi, ke la senato sendu delegitaron al la imperiestro. Utila homo, Mamio – ni ĉiam povis fidi lin, kiam necesis defendi ian delikatan leĝoproponon.

La parolado de Vitelio estis akceptata aprobe. Oni konsentis, ke delegitaro estu sendita al la imperiestro, por instigi lin reedziĝi, kaj por rekomendi min kiel lian edzinon.

Ne, tio ne sufiĉas – tro seka. Necesas io pli entuziasma.

Spronite de la parolado de Vitelio, ĉiuj senatanoj samtempe rapidis el la ĉambro. Ili kriis, ke se Klaŭdio hezitos, ili insistos, ke li edziĝu kun Agripina , la sola taŭga kandidato kiel edzino de la imperiestro. Tiun krion transprenis la publiko, kiu atendis ekster la senatejo, kaj la tuta homamaso ekiris al la palaco. Iliaj krioj aŭdiĝis antaŭ ilia alveno, tiel ke ĝis ili atingis la Forumon, Klaŭdio jam sciis pri la afero, kaj atendis por akcepti ilin. Ricevinte la gratulojn kaj aplaŭdon de la publiko, li eniris la senatejon por anonci sian edziĝon.

– kaj por peti ŝanĝon en la leĝo, kiu rajtigos al li edziĝi kun la filino de sia frato. Delikata afero, kies sukceso tute ne estis certa, sed nia zorga preparado premiis nin per la dezirata rezulto.

Kaj tiel okazis, ke kun la beno de la senato, je 33 jaroj mi fariĝis edzino de la imperiestro.

3

En Romo

Printempe, 49 pK

La edziniĝo de Agripina  kun ŝia onklo estis solenita en la printempo, proksimume duonan jaron post la morto de ŝia antaŭulino. Post ioma diskutado kun la konsilantoj de Klaŭdio, ili decidis signi la okazon per unusola tago da festado. Troigita elmontro de ĝojo estus nekonvena, aliflanke ili ne deziris doni la impreson, ke ili provas malemfazi la aferon. Krome, kiel Palaso atentigis, la publiko atendos cirkokonkursojn kaj aliajn distraĵojn, kiuj tiuj helpos firmigi la popularecon de la nova edzino de la imperiestro.

Frue en la mateno Agripina  en sia flamkolora vualo forlasis la domon, kie ŝi loĝis kun Krispo post ilia reveno al Romo. Ŝi staris la lastan fojon antaŭ la ĉefpordo, kun Lucio ĉe sia flanko, momente blindigite de la brila aprila suno. Tio estas bonaŭgura komenco de la nova edzineco, ŝi pensis, kiel estas ankaŭ la gratulaj krioj de la publiko, kiu malgraŭ la frua horo staras en la placo por vidi la novedzinon ekiri al sia estonta hejmo. “La dioj benu la filinon de Ĝermaniko!” iu kriis el la homamaso, kaj aliaj ripetis la krion.

Portolito staris atendanta, akompanata de ok Numidaj portistoj en uniformoj purpuraj, samkoloraj kiel la kurtenoj. La portolito estis sendita de la palaco, imponega veturilo kun kadro el ĉizita kaj polurita ligno inkrustita de eburo, sufiĉe granda por teni du homojn sidantajn unu fronte al la alia. Ĝi antaŭe apartenis al Mesalina  por uzado dum publikaj okazoj, kaj ĝi nun estis rebeligita por Agripina . Ŝi enpaŝis, sekvate de sia honora akompanantino, Pomponia , kiu estis posteulino de ŝia avo Agripo. Lucio rajdis apude sur poneo kun purpuraj kaj oraj akcesoraĵoj, kaj du liktoroj staris pretaj por marŝi antaŭe. Krome estis dekoj da klientoj, inkluzive de Pola  kaj Polina , aldone al pastroj, muzikistoj, kaj multenombraj aliaj asistantoj. La muzikistoj ekludis, kaj kun la sono de flutoj kaj citroj, Agripina  estis portata en procesio tra la stratoj de Romo al sia nova hejmo.

Apartamento jam estis preta por Agripina  interne de la palaco, proksime al tiu de ŝia estonta edzo, sed ne tute apude. Lucio ricevis ĉambron en la sama koridoro kiel la gefiloj de Klaŭdio, Britaniko kaj Oktavia . La geedziĝa nokto estis temo de ioma intertraktado inter Agripina  kaj ŝia onklo. Necesos pasigi almenaŭ la unuan nokton kune, sed Agripina  tre klare indikis, ke laŭ ŝia intenco tio estos nura formalaĵo. Ŝi estus preferinta klarigi al la mondo, ke ne okazos seksa plenumiĝo, sed pri tiu fakto ŝi devos silenti, ĉar ĝi povus fariĝi ilo por tiuj, kiuj deziras pridubi la validecon de la geedziĝo. Ŝi tamen jam decidiĝis, ke post tiu unusola nokto, ŝi kaj Klaŭdio neniam plu kundividos litoĉambron.

Estis la kutimaj krudaj ŝercoj kaj kantoj dum la geedziĝa bankedo. Agripina  ĝentile ridetis responde al la maldecaj komentoj, same kiel ŝi faris dum siaj pli fruaj geedziĝfestoj. La situacio nepre estus embarasa por la novedzino, ĉu temus pri ŝia unua edziniĝo aŭ ŝia tria. Klaŭdio videble amuziĝis, kaj trinkis multege tro da vino. Ŝi timis, ke la kombino de la kantoj kaj la drinkado povus havi la sekvon, ke li forgesos ilian interkonsenton.

Dum krepuskiĝis, la orkestro ekludis la tradician geedziĝan himnon, kaj kun malagrabla antaŭsento Agripina  vidis alproksimiĝi sian honoran akompanantinon. Agripina  tenis sian dorson rekta, sian kapon alta, dum ŝi permesis al Pomponia  konduki ŝin en la direkton de la litoĉambro. Ŝi vidis, ke du el la gastoj flustras inter si kun signifoplenaj rikanetoj, kaj ŝi preskaŭ ruĝiĝis imagante la pensojn, kiuj trapasas iliajn mensojn. Estas vere, ke la svato ja ricevis la aprobon de la senato, sed tio signifas nenion apud la simpla fakto, ke laŭ la supozo de ĉiuj ĉeestantoj, Agripina  iras nun seksumi kun sia propra onklo.

Distris ŝin momente alblovo de freŝe tranĉita pino, kiam la sklavoj per drama gesto malfermis la pordon. Ŝajnis al Agripina , ke ŝi rigardas en fruktoĝardenon anstataŭ en dormoĉambron. Kovris la murojn pentraĵo de vivgrandaj florantaj arboj en nebulecaj bluoj kaj verdoj, kaj ĉe la du ekstremoj de la lito staris grandaj bronzaj vazoj plenaj je bonodoraj pinbranĉoj, ĉirkaŭplektitaj de printempaj floroj kaj ĉerizoj, simbolantaj la fekundecon kiu espereble benos ŝian pariĝon. Pomponia  prenis ŝian manon kaj kondukis ŝin internen.

Agripina  sidiĝis sur tabureton inkrustitan de eburo por ke Pomponia  malpinglu ŝiajn juvelojn kaj transdonu ilin unu post alia al la du sklavinoj, kiuj jam atendis ŝian alvenon en la ĉambro. Tiam ŝi ekstaris por ke la triopo senvestigu ŝin ĝis ŝia mambendo. Ŝi estus preferinta reteni sian subtunikon, sed se ŝi faros tion, ĉiuj en la palaco aŭdos la onidiron jam antaŭ la posta mateno. Pomponia  eltiris malaltan remburitan tabureton de sub la lito, kaj Agripina  paŝis sur la altan matracon ĝuste kiam Klaŭdio envenis kun du servistoj.

Ŝi turnis siajn okulojn al la alia direkto dum li senvestigis sin, tiam sentis lin suprengrimpi sur la liton apud ŝi, dum Pomponia  verŝis vinoferojn al la gedioj de la Klaŭdia kaj Julia familioj kaj preĝis, ke ili benu la seksan plenumiĝon baldaŭ realigotan. Farinte tion ŝi blovestingis la lampon, kaj la servistoj retiriĝis, lasante Agripina n enlite kun ŝia onklo.

La ĉambro estis nigre senluma, sed ŝi sentis la pezon de Klaŭdio kiu premas la matracon apud ŝi, ŝi aŭdis la snufadon de lia spiro, kaj flaris la haladzon de vino, kiu ŝvebis ĉirkaŭ li. “ Pina ?” Klaŭdio diris. “Ne necesas volvi vin en la kovriloj kaj kaŭri ĉe la rando de la lito. Remetu vian tunikon, se vi preferas. Mi scias, kion ni interkonsentis, kaj mi respektos tion.”

“Kompreneble vi ne forgesis, onklo. Mi neniam dubis pri vi.”

“Ne plu onklo. Edzo. Bonan nokton, mia kara.”

“Bonan nokton.”

Li turnis sin al sia alia flanko, kaj ŝi aŭdis lin ellasi etan furzon, kies plena efiko bonŝance estis sufokita sub la kovriloj.

Agripina  profitis de la okazo por kuŝi pli komforte sur sia dorso, fiksrigardante blinde en la mallumon. Kvankam ŝi amis sian onklon, ŝi devis konfesi, ke liaj personaj kutimoj estas malplaĉaj. Eble estis tiu furzo, kiu pensigis ŝin pri Mesalina . Verŝajne ŝi estis ĉirkaŭ dekok-jara, kiam ŝi estis edzinigita al Klaŭdio. Ne estis strange, ke logis ŝin pli junaj viroj – sed tio ne pravigis la fakton, ke ŝia konduto estis nepardonebla. Nepardonebla, kaj nekredeble stulta. Finfine, ŝia edzo ja estis la imperiestro. Kun ĉiuj privilegioj de sia pozicio, kun siaj du belaj infanoj – aŭ ĉiuokaze kun unu bela infano – ŝi forĵetis ĉion pro nura fizika pasio.

Agripina  havis neniun intencon preni amanton. Estis ŝia celo esti same ĉasta kiel Livia  – kaj cetere, nun kiam ŝi estas edzino de la imperiestro, ŝi estos multe tro okupata por malŝpari tempon pri aferoj karnaj.

La unua tasko de Agripina  post sia edziniĝo estis gajni la konfidon de la senato. La senatanoj ja elektis ŝin kiel edzinon de la imperiestro, sed ŝi sciis, ke multaj el ili tamen havis dubojn pri pariĝo, kiun ili rigardas kiel incestan, kaj iuj senkaŝe voĉdonis kontraŭ ĝi. Palaso havigis al ŝi liston de tiuj, kiuj kontraŭstaris la ŝanĝon de la leĝo, kaj ŝi intencis fari sian eblon persvadi ilin, ke la decido de la senato estis saĝa. Kompreneble ŝi ne sukcesos konvinki ĉiun unuopan senatanon, sed ŝi povos almenaŭ montri al ili, ke ne ekzistas kialo por malfidi ŝin.

Agripina  sciis tute bone, ke tio, kion la senatanoj pleje malamas, estas ambicia virino. Ili volas iun kiel Livia n, kiu estis admirata pro sia laŭdinda subteno de sia edzo, kaj kiu neniam montris iun ajn intereson enmiksiĝi en senataj aferoj. Verdire tiu rolo ne logis Agripina n, kies plej profunda deziro estis ekstari en la senatejo kaj mem fari paroladon. Tamen estas senutile bedaŭri tion, kion ŝi neniam rajtos fari. Kiel majstra ludanto de triktrako, anstataŭ plendi pri malbonŝanca ruliĝo de la ĵetkuboj, ŝi devas utiligi kiel eble plej lerte la numerojn, kiujn ŝi ricevis.

Ĉiuokaze Agripina  ne volis fari la eraron de sia frato, kiu tro rapide entreprenis grandiozajn projektojn antaŭ ol lerni la fundamentojn de sia nova rolo. Unue ŝi malkovru ĉion eblan pri la devoj de la imperiestro, lia rilato kun la provincaj guberniestroj, la funkciado de la senato, kaj ĉio alia, kio povus helpi ŝin esti efika partnero de sia edzo.

La senatanoj ne estis la plej gravaj konsilantoj de la imperiestro. La plej potencaj membroj de la personaro de Klaŭdio estis la iamaj sklavoj, kiuj sukcesis grimpi ĝis la pinto de la administra hierarĥio, aĉetante la propran liberecon survoje. Narciso estis la sekretario de Klaŭdio, Palaso respondecis pri la trezorejo, dum ĉiu peto al la imperiestro devis pasi tra la manoj de Kalisto. Tiuj tri viroj praktike mastrumis la imperion, kaj estis ilia triopo, kiu manovris por faligi Mesalina n. Agripina  neniam estus povinta atingi sian nunan pozicion sen la subteno de Palaso, aliflanke ŝi sciis, ke ŝi ne estis la preferata kandidato de la aliaj du. Ĉar ŝi devos kunlabori kun ili, estas esence gajni ilian bonvolemon. Agripina  estis ofte aŭdinta Krispon plendi pri la tro grimpintaj liberigitoj, kiuj tiom forgesis siajn sklavajn originojn, ke ili postulas respektan traktadon eĉ de konsuloj kaj provincaj guberniestroj. Tiutempe ŝi konsentis kun li – kaj tamen, nun kiam ŝi devis ĉiutage trakti kun Palaso, ŝi ne povis ignori la fakton, ke la iama sklavo estas majstro de politika strategio kaj intelekta egalulo de tiuj senatanoj, kiuj malestimas lin.

Vidante kiel serioze ŝi sin dediĉas al siaj novaj devoj, Palaso estis tre preta respondi ŝiajn demandojn kaj klarigi la internajn meĥanismojn de la imperio. Ankaŭ Klaŭdio estis kontenta rakonti al ŝi pri la projektoj, kiuj okupas lian atenton, kaj se ŝi esprimis opinion, diskuti kun ŝi la detalojn. Klaŭdio ofte vespermanĝis kun unu aŭ ambaŭ el la du konsuloj kaj aliaj altrangaj senatanoj. Agripina  baldaŭ sugestis, ke ŝi volus partopreni en tiuj okazoj, por ke ŝi lernu pli pri registaraj aferoj. Bedaŭrinde, kiam ili eksciis, ke ĉeestos ankaŭ la edzino de la imperiestro dum tiuj vesperaj festenoj, la konsuloj kaj aliaj senatanoj nature kunportis siajn edzinojn, kaj tiam falis al Agripina  la tasko babili kun la virinoj, dum iliaj edzoj parolis inter si. Ŝi estus preferinta teni siajn orelojn malfermitaj por la konversacio de la viroj, tamen ŝi faris sian eblon plenumi ĉies atendojn distrante iliajn edzinojn. Kelkaj el tiuj estis vere tre junaj, kelkajn jardekojn malpli aĝaj ol siaj edzoj, sed memorante, kiom ŝi mem estis danka tuj post sia unua edziniĝo pro la kuraĝigo de Valeria , ŝi provis laŭeble faciligi por ili la okazon.

Oni ofte aŭdas kritikojn pri Klaŭdio, kiu permesis al sia edzino influi liajn politikojn.

Ne, mi ne skribu tion. Tiom da senatanoj opinias, ke virino ne kapablas kompreni politikajn aferojn – mi skribas ĝuste tion, kion ili volas aŭdi. Mi bezonas malpli rektan aliron.

Klaŭdio ne estis la unua imperiestro, kiu kundividis siajn zorgojn kun sia edzino. Li imitis sian praonklon, la dion Aŭgusto, kiu kutimis diskuti ŝtatajn aferojn kun sia edzino Livia . Same kiel Klaŭdio sekvis laŭ la vojo kie unue paŝis Aŭgusto, tiel mi faris mian eblon paŝi laŭ la spuroj de Livia .

Kompreneble la situacio ne estis precize sama, ĉar Livia  neniam estus permesinta al si verki siajn memoraĵojn kaj atentigi la homojn pri sia rolo en la decidoj de sia edzo. Ŝi estis tute kontenta lasi al Aŭgusto la gloron pro politikoj, kiuj fakte estis ŝiaj.

Mi memoras, tuj antaŭ ol mi estis edzinigita al Domicio... Mi estis en la ĝardeno kun Livia . Verŝajne ni estis en Baulo, ĉar mi memoras la fontanon kun delfenoj, kiuj elŝprucigis akvon el siaj buŝoj. Mi sidis ĉe la rando de la divano de praavinjo... La suno brule ardis, kaj ŝia divano estis lokita en la ombro de la fontano, kie venteto alblovis niadirekten la akvogutetojn kaj priŝprucetis niajn vestojn. Praavinjo klarigis al mi, kiel ŝi persvadis Aŭguston doni pli da potenco al la komunumoj ekster Romo. Stranga afero por rakonti al dektri-jara knabino. Sed la politikoj de Aŭgusto ne estis la vera temo – ŝi volis instrui al mi la arton faligi sugestojn en la orelon de mia edzo, dum mi lasos lin kredi, ke li elpensis ilin mem.

Livia  estis multe pli populara ol mi – mi scias tion. Estas facile populari, se oni estas kontenta resti edzineto ĉiam en la ombro de sia edzo, de tempo al tempo uzante sian influon por fari al iu komplezon, ĝuste kiel la homoj atendas. Se tio estus sufiĉinta por mi, mi restus ankoraŭ nun ĉe la kortego, mi influus mian filon per sugestetoj kaj aludoj, mi persvadus Senekon per ĉarma rideto... sed ĉu tion mi deziras? Livia  neniam ĝuis la sperton skerme debati dum aŭdienco kun rapidmensa ambasadisto.

En la parolado per kiu li rekomendis Agripina n al la senato, Vitelio asertis, ke ŝi estos la ideala homo por prizorgi la senpatrinajn infanojn de Klaŭdio. Tio ne estis la aspekto de ŝia nova rolo, kiu pleje interesis Agripina n, sed ŝi intencis montri, ke ŝi plenumos serioze tiun parton de siaj devoj.

Oktavia  estis lerta knabino, kaj Agripina  vidis, ke ŝi profitos de kompleta eduko pri la Grekaj lingvo, historio kaj literaturo, same kiel ŝi mem ricevis kiel infano. La inoj de la Julia familio ĉiam estis bone edukitaj. Provizore Lucio partoprenis en la lecionoj de sia kuzino. Ilia instruisto, Ĥeremono, informis Agripina n, ke li estas vere entuziasma pri Homero kaj Virgilio, kaj facile parkerigas longajn poemojn. Li ankaŭ ĝuas retorikon, kaj ŝategas verki kaj deklami paroladojn. Kiel sia onklo Gajo, Lucio havis talenton pri aktorado – ŝi povis imagi lin kiel advokaton, kiam li estos pli aĝa, kiu prezentos sian paroladon kun dramecaj gestoj. Tamen li estis maldiligenta, kaj kvankam li faris siajn lecionojn bone kiam li donis al tio sian atenton, li multe pli interesiĝis pri la faroj de la ĉarkonkursistoj ĉe la Cirko. Li povis citi la nomojn de ĉiuj konkursistoj kaj iliaj ĉevaloj, listigi la konkursojn, kiujn ili gajnis – Agripina  sciis, ke tio estas tipa konduto de knabo liaaĝa, kaj tamen ŝi bedaŭris, ke li ne montras pli da emo al historio. Estis bonŝance, ke li aĝis du jarojn pli ol Oktavia , alie lia lerta kuzino estus povinta facile superi lin.

Pli serioza demando estis, kion fari pri la pli juna frato de Oktavia . Agripina  hezitis atentigi Klaŭdion pri la mankoj de lia filo, sed ne pasis multe da tempo antaŭ ol li mem aludis al tiu temo. “Mi esperis, ke Britaniko venkos siajn problemojn, sed verdire ĝis nun mi vidas nenian signon, ke tio okazos. Li ankoraŭ ne finlernis la alfabeton, li ne povas skribi du frazojn sen eraro – kaj mi parolas nur pri la Latina. Pri la Greka ni eĉ ne pensu.”

“Eble li pliboniĝos kreskante.” Agripina  sciis, ke tio estas malverŝajna, sed estante nun edzino de Klaŭdio, ŝi sentis la devon konsoli lin. “La homoj diris similajn aferojn pri vi, kiam vi estis infano – ĉu vi ne rakontis al mi, ke Aŭgusto estis konvinkita, ke vi havas mensajn mankojn?

“Tio estas vera”, Klaŭdio diris, “sed mi neniam havis problemon pri miaj lecionoj. La sola afero, kiun Britaniko ŝajnas kompreni, estas bestoj. Musoj, skaraboj, testudoj, birdoj, simioj... li malŝparas horojn rigardante la okazaĵojn en tiu simiokaĝo – foje mi preskaŭ imagas, ke li parolas kun ili.”

Inundis Agripina n ondo de tenereco al ŝia onklo. Ŝi memoris lin ĉe la nomceremonio de Britaniko – tiam la nomo estis Ĝermaniko – kiu fiere prezentas sian filon al siaj familiaj dioj. Ŝi prenis liajn manojn. “Mi tiom bedaŭras, oĉjo Klaŭdio. Vi estas malbonŝanca pri viaj filoj.”

Li premis ŝian manon responde, ridetante pro ŝia reglito al tiu pli intima nomo.

“Kion diras lia instruisto?” Agripina  demandis.

“Li senesperiĝas. Li provis puni la infanon, sed bati lin ne plibonigis la situacion – eĉ male. Tial mi diris al li, ke li lasu la knabon trankvila. Se li vere ne kapablas lerni, ne havas sencon turmenti lin.”

“Mi demandas min, ĉu Sosibio estas la plej taŭga instruisto por Britaniko”, Agripina  diris. “Ni devus serĉi iun kun pli da pacienco...” Ŝi silentiĝis, konsiderante enmense la disponeblajn elektojn. “Kion vi pensus pri la malnova instruisto de Lucio – Aleksandro? Mi aŭdis lastatempe, ke li ĵus eldonis traktaĵon pri la prizorgado de abelujoj. Li estus ideala por Britaniko.”

“Ideala, se ni intencus, ke la knabo fariĝu abelisto. Tio, kion li bezonas je sia aĝo, estas gramatiko kaj historio.”

Agripina  pensis en si mem, ke malverŝajne Britaniko iam ajn sukcesos en tiuj fakoj, sed ŝi ne volis doni la impreson, ke ŝi enmiksiĝas en la planoj de Klaŭdio rilate al lia filo. Krome, estis alia afero kiun ŝi deziris diskuti kun li de kiam ili geedziĝis, kaj ŝi taksis, ke ĉi tiu povus esti la ĝusta momento por mencii tion. “Se temas pri la edukado de la knaboj, mi pensas de iom da tempo, ke Lucio devus nun transiri al la posta paŝo. Mi volus komenci pretigi lin por la politika vivo en Romo.”

“Ĉu ne estas iom tro frue por tio? Kiom li aĝas nun – dek du jarojn, ĉu ne? Kial ne atendi, ĝis li oficiale plenaĝiĝos?”

“Mi konsentas, ke estas iom frue, sed mi daŭre pensas pri Boteto. Se praonklo Tiberio nur estus permesinta al li ricevi taŭgan edukon, li ne estus farinta tiom da stultaj eraroj.”

“Fakte, li povus esti imperiestro ankoraŭ nun”, Klaŭdio diris.

Agripina  ridis. “Kaj vi ankoraŭ vivus trankvile en via kampara bieno kaj verkus historiojn.”

“Kaj mi scivolas, kie estus vi? Mi dubas, ĉu vi estus volinta edziniĝi kun via maljuna onklo, se mi ne estus la imperiestro.”

“Tiuokaze mi estus perdinta la plej bonan edzon, kiun mi estus povinta trovi.”

“Eminente diplomatia respondo. Ĝuste kiel mi atendas de la edzino de la imperiestro. Kaj nun diru al mi – kiu estus la ĝusta homo por instrui Lucion pri politikaj aferoj en Romo? Mi ne dubas, ke vi jam havas iun en la menso.”

“Nu, vi pravas, sed mi ne certas, kion vi opinios pri mia ideo. Mi pensas pri Seneko.”

“Seneko!” Klaŭdio estis trafita de surprizo – ŝi vidis, ke li mem neniam estus pensinta pri tiu nomo. Post tiu unua elkrio, li silentiĝis. Agripina  atendis dum li murmuris al si mem, ensuĉante siajn lipojn dum li konsideris ŝian sugeston. “Verŝajne tio estus farebla”, li diris finfine. “Estis la ĝusta afero siatempe sendi lin en ekzilon, sed kio ajn okazis inter li kaj Livila , tio estas de la pasinteco.”

“Nenio okazis inter li kaj Livila  – la tuta afero estis misprezentata.”

“Eble”, Klaŭdio diris. “Sed kio donas al vi la ideon, ke li estus la ĝusta instruisto por Lucio?”

“Lucio havas talenton por retoriko. Kaj Seneko estas brila verkisto – ĉu vi legis liajn lastajn eseojn?”

“Pli da stilo ol da enhavo, laŭ mi. Sed ĉiuokaze, mia kara, Lucio estas via filo, ne mia. Se laŭ via opinio Seneko estus la ĝusta homo por tiu posteno, mi ne kontraŭstaros. Kaj verŝajne ja venis la momento por permesi al li reveni al Romo. Li jam skribis plurajn fojojn petante, ke mi pardonu lin. La tempo ne ŝajnis ĝusta antaŭe, sed... aferoj ŝanĝiĝas.”

Agripina  supozis, ke ŝia onklo pensas pri sia antaŭa edzino. Mesalina  estis la homo, kiu akuzis Senekon, kaj se ŝi estus povinta mem decidi, li estus ekzekutita. Estis Klaŭdio, kiu ignoris la dezirojn de sia edzino, kaj petis la senaton malpliigi la severecon de la puno, tiel ke Seneko estis kondamnita nur al ekzilo.

“Kaj pri Britaniko...” Klaŭdio diris. “Ni povus provi tiun instruiston, kiun vi rekomendas. Verdire mi scias delonge, ke li ne havas la ĝustan temperamenton por publikaj aferoj. Mi alkroĉis min al la espero, ke kreskante li pliboniĝos, sed... lastatempe mi komencas vidi, kiu povus esti mia vera sekvonto.”

La tuja penso de Agripina  estis, ke Klaŭdio parolas pri Lucio. Sed ŝi ne intencis fuŝi la situacion per tro frua malkaŝo de siaj planoj. Ŝi tenis sian mienon neŭtrala, dum ŝi atendis la klarigojn de sia onklo.

“Ĉi tio estas afero, kiun mi neniam menciis al iu ajn”, Klaŭdio daŭrigis, “sed laŭ mia sento, mi tamen havas sekvonton – nur ke tiu ne estos Britaniko.” Li rigardis ŝin kun ioma embaraso. “Kio pri Oktavia ?”

“ Oktavia !” Agripina  preskaŭ aldiris: “Sed ŝi estas knabino!” Ŝi formordis la vortojn apenaŭ ĝustatempe, konsternite kiel facile ŝi cedis al la sama pensomaniero, kiu tro ofte blokis ŝiajn proprajn ambiciojn. Aliflanke, necesas esti realisma. “Sed mi ne komprenas. Kiel Oktavia  povos esti via sekvonto?”

“Evidente mi ne nomumos ŝin rekte. Mi jam havas sufiĉe da malamikoj en la senato – tio nur konfirmus ilian opinion, ke mi ne taŭgas kiel reganto. Necesas aliri ĉi tion pli prudente. Mia ideo estas, ke ne anoncante tion rekte, ŝi povus kundividi la potencon kun sia edzo.”

Agripina  sciis, ke ŝi ne tro avide reagu al sugestetoj. Ŝi parolis kviete: “Vi volas diri, ke ŝi devos esti la edzino de via sekvonto.”

“Precize. Oktavia  kaj Lucio. Nu, nu, Pina , estas senutile rigardi min kun tiuj grandaj okuloj, kvazaŭ tia ideo neniam eniris vian kapon. Ne ŝajnigu, ke vi ne pensadas pri tio la tutan tempon, de kiam Silano estis tiel oportune elpuŝita de Vitelio – kaj sendube ankaŭ tio por vi ne estis absoluta surprizo.”

Agripina  ne povis subpremi ridon. “Nu, mi ne diros, ke la penso ne trairis mian menson.”

“La afero estas iom ekster la normoj, kompreneble. Nun kiam ni estas geedzoj, ili estas gefratoj – almenaŭ teorie. Sed tio devus esti relative facile solvebla. Se la senatanoj konsentis, ke mi edziĝu kun mia nevino, devus esti eble konvinki ilin, ke Oktavia  edziniĝu kun sia vicfrato. Eble ni povos persvadi Vitelion fari denove unu el siaj elokventaj paroladoj.”

“Ne necesas rapidi”, Agripina  diris. “Ni ne volas doni la impreson, ke ni forigis Silanon por liberigi la vojon por Lucio.”

“Ĉu tion ni ne faris?” Klaŭdio diris. “Ĉiuokaze, kiel kutime vi pravas, mia kara. Ne necesas tuj fari la anoncon. Kaj intertempe ni ekpensos pri la eduko de Oktavia . Vi kaj viaj fratinoj montris al mi, kiel knabinoj povas profiti de trejnado pri retoriko.”

Kaj filozofio , Agripina  pensis ironie en si mem. Ĝuste tio detruis Livila n. Kiam Seneko alvenos, ŝi ordonos al li ne plenigi la kapon de Lucio per nepraktikaj konsideroj pri la ideala reganto. Anstataŭe li donu firman fundamenton de juro, retoriko, historio, geografio, kaj ĉiuj aliaj fakoj bezonotaj de la junulo, kiu iun tagon edziĝos kun la filino de Klaŭdio kaj estos proklamata kiel sekvonto de la imperiestro.

Kiel edzino de Klaŭdio mi transprenis la respondecon pri la edukado de liaj gefiloj. Oktavia  senprobleme povis profiti de nivelo de instruado normale rezervata por knaboj. Ŝi faris lecionojn kun Ĥeremono el Aleksandrio, kiun oni ankoraŭ nun memoras kiel aŭtoron de tridek-voluma historio pri lia naskiĝlando. Li ofte diris al mi, ke lia nova lernanto estas mense same vigla kiel iu ajn knabo. Sub lia gvidado ŝi lernis skribi flue en la Greka, kaj pruvis, ke ŝi heredis la talenton de sia patro pri historio.

Britaniko aliflanke apenaŭ interesiĝis pri intelektaj okupoj. Li senesperigis sian instruiston, Sosibion, kiu estis klera homo kun malmulta kompreno pri la bezonoj de malgranda knabo. Mi persvadis Klaŭdion, ke Britaniko estos pli kontenta, kaj verŝajne lernos pli, kun malpli postulema instruisto.

Aleksandro estis la perfekta elekto – li estis dikulo ne tre sanaspekta, kun hararo jen kaj jen maldensiĝinta kiel eluzita ursofelo. Li estis same kontenta kiel Britaniko pasigi horojn detale diskutante la farojn de tiuj naŭzaj bestetoj, kiujn la plejmulto da homoj simple surtretas. Komence Klaŭdio ne estis konvinkita ĉu li estas taŭga anstataŭanto. Sed kiam li konstatis, ke la nova instruisto legas kun la knabo Aristotelon, li konsentis, ke mia ideo estis ĝusta.

Britaniko bedaŭrinde suferis pro epilepsio kaj aliaj problemoj, kaj la kuracistoj informis la imperiestron, ke lia filo neniam povos postsekvi lin. Klaŭdio anstataŭe dediĉis ĉiujn siajn esperojn al sia filino Oktavia . Ŝi estis la pli aĝa el liaj du infanoj kun Mesalina , heredinta la tutan sagacon de sia praavino Livia . Klaŭdio fianĉinigis ŝin al Junio Silano dum ŝi estis nura infano, sed la nomo de Junio estis forigita el la senata registro pro suspektata incesto kun lia fratino Junia Kalvina .

Mi vidis iliajn vizaĝojn ŝanĝiĝi. En unu momento ŝi knabinece ridaĉis, dum li murmuris al ŝi per mallaŭta, deloga voĉo, neniam antaŭe aŭdita de mi – kaj tiam subite ŝi klinis honte sian kapon, ŝiaj vangoj ruĝiĝis, dum li firme levis sian mentonon kun vizaĝo kiu esprimis: Ne ĝenas min via opinio – tio tute ne gravas al mi.

“ Gajo kaj Drusila !” diris la voĉo de avinjo. Mi estis staranta kun mia dorso al la pordo, tiel ke mi ne aŭdis ĝin malfermiĝi. Mi tuj turniĝis kun naŭza sento esti kaptita en kiel eble plej honta situacio. Mi dankis la gediojn, ke mi insistis reteni miajn vestaĵojn – pli precize mi estis drapirita en ŝalo kiel statuo de Venuso. Tiel mi vidis min mem, sed mi estis embarase konscia kiam mi alfrontis avinjon Antonia , ke mi ne estas diino, sed malgracia knabino kun dika vizaĝo kaj certe ne sufiĉe da vestoj.

“ Ni aktoras scenon, avinjo”, Boteto diris. “Mi estas Pariso, Sinjo estas Venuso...” Avinjo ne donis al li tempon por finklarigi. Ŝi paŝegis al li kaj frapegis lin tiel forte ĉe la tempio, ke li stumblis malantaŭen. “Surmetu viajn vestojn!” ŝi kriis al ni ceteraj. “Tuj! Gajo, iru al via ĉambro. Vi estos punataj pro tio ĉi, ĉiuj kvar.”

Mi ankoraŭ ruĝiĝas pro la memoro – eĉ nun, post tiom da jaroj.

Sinjo estis Venuso, Livila  Minervo, kaj mi Junono. Ĉiu el ni jam elektis por si mem la taŭgan rolon.

... la nomo de Junio estis forigita el la senata registro pro suspektata incesto kun lia fratino Junia Kalvina .

Ne, necesas pli forta frazo.

... la nomo de Junio estis forigita el la senata registro pro lia incesto kun la fratino Junia Kalvina . Ne sciante, kiel elteni la honton de tiu akuzo, Junio mortigis sin.

Kaj mi traktas lin kompleze dirante tion. La lasta afero, kiun oni aŭdis pri li, estis ke li vagis tra la bordeloj kun siaj amikoj, kaj oni trovis lian kadavron kvar tagojn poste flosante ĉirkaŭ la elirejo de la Granda Kloako. Eble li kaptiĝis en kverelo, eble oni priŝtelis lin, eble li tutsimple ebriiĝis kaj falis en la riveron. Cirkulis rakonto, ke li mortigis sin en la sama tago de nia geedziĝo – tion sciigis al mi Pola . Kiajn stultaĵojn la homoj pretas kredi.

Emilia  – se ŝi ne estus provinta mortigi mian filon, mi povus kompati ŝin. La filo mortinta, tiel granda kontrasto kun la altaj esperoj, kiujn ŝi havis por li; la filino en ekzilo... Ŝi akompanis sian filinon, por ke tiu ne sentu sin tute sola en... Kapreo, ĉu ne? kaj tiam ni aŭdis, ke ŝi mortis. Ne longe poste – nur kelkajn monatojn. Ŝi verŝajne jam estis meze de siaj kvindekaj jaroj.

Ĉu ĉi tie mi menciu Senekon? Seneko – ho, mi volas kraĉi, kiam mi pensas pri li! Mi volus skribaĉi lian nomon sur tabuleton, trastreki la vakson, ponardi ĝin per la grifelo, ĵetegi ĝin, surtreti ĝin... Tiel solena kaj memkontenta kaj hipokrita, elbuŝante siajn banalaĵojn, glatigante sian togon dum li kliniĝas antaŭen por flustri en la orelon de Lucio. Kaj tiam Lucio venis renkonti min, ridetante iom nerveme, sed tiel dezirema plaĉi al sia instruisto. Li kisis min kiel obeema filo, tiam prenis mian brakon por direkti min al la pordo. Mi estis momente konfuzata, sed mi komprenis la neceson teni mian kapon alta, ludi la scenon kvazaŭ mi envenis nur kun la celo deziri al li bonan matenon. Mi estis ĉirkaŭata de vizaĝoj, kiuj spektis mian humiliĝon. Kelkaj konsternataj, eble eĉ maltrankvilaj miaflanke. Kaj tiu fiulo kun sia kontenta rideto, rigardanta dum sukcesa virino estas faligita de la pinto... ne, mi ne permesos al mi pensi pri tio.

Ne longe post la imperiestriĝo de Klaŭdio, oni procesis kontraŭ Aneo Seneko pro falsaj akuzoj

Prefere mi ne menciu la nomon de Livila  ĉi tie – mi ne volas memorigi la homojn. Adulto! Nur pri tio ili pensas – ili ne kapablas imagi, ke viro kaj virino povus havi iun ajn alian kialon por resti en la sama ĉambro. Mi hastegis al la haveno por adiaŭi ŝin. Ankoraŭ ne leviĝis la suno, la lastaj steloj perdis sian brilon en la griza krepusko, sed mi apenaŭ atingis ŝin antaŭ ol la ŝipo ekvelis. Tiel senforma kaj pala, ne per la alloga paleco de helhaŭta juna virino, sed la malsana blankeco de malliberulo en subtera ĉelo – kaj tio estas mia lasta memoro pri ŝi. Ŝi kunhavis plenan kofron da skribovolvaĵoj. “Vi tenos min ĝisdata, se aperos interesaĵo, ĉu ne?” Mi faris mian eblon, sendis al ŝi verkojn pri poezio, retoriko, tedaj filozofiaj meditaĵoj. Ŝi ne ŝajnis malfeliĉa reiri al Pandaterio.

Ne longe post la imperiestriĝo de Klaŭdio, oni procesis kontraŭ Aneo Seneko pro falsaj akuzoj prezentitaj kontraŭ li de Mesalina . La senato kondamnis lin je morto, sed Klaŭdio persone pledis favore al indulgo, tiel ke la kondamno estis mildigita al ekzilo. Li estis sendita al Korsiko, kie li restis dum la postaj ok jaroj.

Ok jaroj – ne estas mirige, ke li senespere deziregis reveni al Romo. Li sendadis al Klaŭdio embarase humilaĉajn leterojn, petegante revokon – mi bedaŭras, ke mi ne serĉis ilin en la arĥivoj, dum mi havis la ŝancon. Estas bedaŭrinde, ke Livila  neniam vidis ilin. Kien malaperis tiu spirito de filozofia rezignacio, kiun li ĉiam predikis?

Post kiam mi edziniĝis kun la imperiestro, mi aranĝis revokon de Seneko. Mi nomumis lin instruisto de mia filo, dezirante ke Nerono ricevu kiel eble plej bonan prepariĝon por la elstara kariero, kiu atendas lin.

Seneko estis fama ne nur pro sia eleganta stilo, sed ankaŭ pro siaj konsolaĵoj

Kvazaŭ eblus konsoli iun ajn pro la morto de amata homo per la argumento, ke tiu estis liberigita de suferado kaj zorgado. Mi scias, ke Livila  lasis sin konvinkiĝi de tiaj stultaĵoj, kaj dum iom da tempo mi supozis, ke tiu ideo devus iel konsoli ankaŭ min, sed tutsimple mi ne povas kredi tion: ke panjo kaj Druso kaj Nerono ĝuas nun pli da paco ol tiuj, kiuj havas la ŝancon pluvivi sian plenan vivon... Ŝlosita en nigra ĉelo, palpante laŭ la planko en la mallumo, serĉante panerojn kiel rato, la sekan remburaĵon de sia matraco... Ne, ne, prefere mi ne pensu pri tio.

Seneko estis fama ne nur pro sia eleganta stilo, sed ankaŭ pro siaj konsolaĵoj kaj eseoj. Oni prave admiras lian eseon “Pri pardonemo”. Ĝi estas vaste legata, kaj trovebla ĉe ĉiu librovendejo. La sola lia verko, kiun neniu iam ajn legis – efektive ĝi estas tiel malfacile trovebla, ke neniu iam ajn vidis ĝin – estas tiu kun la titolo “Pri dankemo”.

Ha!

4

En Romo

Printempe, 50 pK

La vizaĝo de Agripina , kun la konturoj moligitaj kaj milde distorditaj, rerigardis al ŝi el spegulo el batita arĝento. Ŝi ekzamenis sin pli atente ol kutime. Ŝi jam delonge akceptis la fakton, ke pro siaj larĝa vizaĝo kaj nazo kun iom bulbeca pinto ŝi neniam estos belulino, sed ŝia hararo estis orde frizita, kaj perlaj orelringoj aldonis impreson diskrete virinecan. Ŝi kapgestis al la sklavino, kiu demetis la spegulon. Dum ŝi ekstaris de sia seĝo, alia sklavino alpaŝis por rektigi la faldojn de ŝia robo.

“Vi aspektas absolute taŭge, mia sinjorino”, Pola  diris. “Perfekte por la granda tago.”

“Estas pli facile por viroj”, Agripina  diris. “La sola afero, kiun ili devas fari, estas surmeti togon.”

“Ĉu tio ne estus teda, se oni devus porti la saman veston la tutan tempon! Ĉiuokaze, mia sinjorino, neniu povos aserti, ke via aspekto ne konvenas al via rolo – serioza, fidinda, ĝuste la speco de homo, kiu devus sidi flanke de la imperiestro.”

La du virinoj efektive estis dediĉintaj sufiĉe da cerbumado al la taŭgaj vestoj por la okazo: la unua matena salutado de Agripina . Agripina  serĉis ion diskrete dignan, la inan version de la togo portata de ŝia edzo. Ili decidis pri robo el altkvalita lano – silko estus pli luksa, sed la impreso estus tro frivola – en delikata malva nuanco super pli malhela subtuniko. La sola garnaĵo estis profunda bordero purpura, sugestanta la larĝan purpuran strion portatan de la senatanoj.

Kiel la sola ina asistanto de sia mastrino, Pola  estis vestita same sobre en palflava koloro. Agripina  sciis, ke ŝi estus preferinta surhavi ion pli okultrafan, sed ŝi tamen decidiĝis, ke ŝia akompanantaro donu same seriozan impreson kiel tiu de la imperiestro.

Okazis momenta agitiĝo inter la sklavinoj, kiuj staris flanken por enlasi Klaŭdion. “Kiel vi fartas, mia kara: ĉu preta por via granda okazo?”

“Preta.” Agripina  kisis la vangon de sia edzo. Kun surprizo ŝi rimarkis, ke ŝi sentas sin nekutime nerva – finfine ĉi tio ja ne estos la unua akcepto, kiun ŝi iam ajn ĉeestis. Ŝi kaj Klaŭdio, kun Pola  kelkajn paŝojn malantaŭe, pasis tra labirinta reto de koridoroj ĝis granda antaŭĉambro, kie la membroj de iliaj du sekvantaroj sencele kirliĝis kaj brue konversaciis. Ilia duopa eniro haltigis la babiladon same abrupte kvazaŭ oni fendis ĝin per tranĉilo.

Agripina  kaj Klaŭdio estis konsentintaj, ke same kiel li ŝi havu sian sekvantaron de sekretarioj, personaj servistoj kaj sklavoj, sed ke ŝia estu malpli longa ol lia. Malgranda trupo de gardistoj devos paŝi antaŭ ili laŭ la koridoro ĝis la akceptejo.

Ili ekmarŝis laŭ digna takto malantaŭ la gardistoj, Agripina  paŝante laŭ la flanko de sia edzo. Li pli evidente lamis, kiam li devis iri ioman distancon, kaj ŝi devis malrapidigi siajn paŝojn por resti ĉe lia flanko. Li senĝene babilis, dum ili iris laŭ la mallumaj koridoroj, kaj sur la ŝtuparo ne retenis furzeton. Agripina  ŝajnigis ne rimarki, sed interne ŝi estis ĝenata. Por li, kompreneble, tio estas ordinara matena salutado same kiel en ĉiu ajn alia tago.

Kiam ili atingis la ĉefan akceptosalonon, la pordoj estis vaste malfermitaj. Civitanoj en blankaj togoj moviĝis jen kaj jen kiel aro da kolomboj, kies koloro venis nur de la purpuraj strioj. Kiam la gardistoj marŝis internen, la homoj respektoplene staris flanken, lasante mallarĝan vojon inter la amaso. Kaj nun venis ŝia momento. Agripina  kaj Klaŭdio, la imperiestro kaj lia edzino, marŝis kune ĝis la centro de la salono, kie ili disiĝis por celi siajn apartajn podiojn, ambaŭ kun la propra sekvantaro. Sur ambaŭ podioj staris tabureto el tetraklina ligno inkrustita de eburo kaj remburita de purpuraj kusenoj. Agripina  estis decidinta kontraŭ pli komforta seĝo kun alta dorso. Tion oni tro emas konsideri sidloko por virino; ŝi ne intencis doni iun ajn pretekston akuzi ŝin pri ina malforteco.

Agripina  paŝis sur la podion kaj turnis sin por fronti la salonon. Ŝi estas ricevonta honoron neniam antaŭe asignitan al virino: ŝi partoprenos en la matena salutado kaj kundividos la omaĝon normale proponatan nur al la imperiestro. Ŝi esploris per siaj okuloj la vizaĝojn direktitajn ŝiadirekten. Dum almenaŭ ĉi tiu tago, ŝi eklipsas eĉ sian edzon. Solene, konscia pri la digno konvena al ĉi tiu momento, ŝi sidiĝis.

Klaŭdio jam sidis sur la kontraŭa podio. La plej altrangaj oficialuloj, la du konsuloj, apartigis sin el la homamaso kaj alproksimiĝis al li por proponi siajn formalajn matenajn salutojn. Ambaŭ ĉeestas hodiaŭ, kaj kvankam normale ili pasigus iom da tempo per konsultiĝo kun la imperiestro, hodiaŭ ili rapide konkludis sian interparoladon kaj tuj celis la podion de Agripina . Por eviti iun ajn impreson, ke ŝi atendas ilin, ŝi jam vokis Palason el sia sekvantaro por demandi de li la nomojn de iuj klientoj, sed tuj kiam ŝi vidis alpaŝi la konsulojn, ŝi silentigis lin per gesteto. Ne konvenus ignori la plej superajn oficialulojn de Romo, dum ŝi parolas kun iama sklavo.

Antistio Veto parolis unue, kiel konvenas, konsiderante lian pli eminentan familian fonon. Li estis peza viro kun elstaranta ventro, precize kiel oni atendus de konsulo. “Aŭgusta”, li diris, donante plenan valoron al ĉiu silabo de la vorto. “Nur povi diri tiun nomon plenigas min je fiero – preskaŭ tiom da fiero, se mi rajtas diri tion, kiom certe sentas vi mem. Permesu al mi esprimi miajn gratulojn, miajn plej sincerajn kaj korajn gratulojn. Se iu rajtas je la titolo Aŭgusta, tiu homo certe estas vi. Mi bone memoras vian bedaŭratan patrinon kaj ankaŭ vian patron – li estis gasto ĉe miaj gepatroj, kiam mi estis junulo. Ĉu mi aŭdacu mencii la fakton, ke mi memoras ankaŭ vin, kiam vi estis infano? Mi vidis vin dum la triumfo de via patro – mi spektis, dum oni veturigis lin tra Romo en la ceremonia ĉaro, kun lia plej juna filino en liaj brakoj.”

Agripina  permesis al si varman senton de plezuro. Kompreneble la ulo flatas ŝin, sed flatado signifas agnoskon de ŝia rango. “Verŝajne tiu estis mia fratino Drusila ”, ŝi diris. “Mi estis la knabineto kiu rigardis super la rando de la ĉaro.” Ŝi preferis ne mencii la fakton, ke la triumfon ŝi tute ne memoras. Foje ŝi preskaŭ imagas, ke ŝi povas rekapti ion, apenaŭan spuron kiel la nefiksebla sento lasita de sonĝo, la saltetadon de la ĉaro sur la pavimŝtonoj, la kriojn de la homamaso...

“Ha jes, la triumfo de Ĝermaniko”, diris la alia konsulo, kiu jam faris unu-du provojn trudi sin en la konversacion. Suilio Nerulino estis pli juna kaj pli maldika viro, kiu apenaŭ povis esperi konkursi kontraŭ sia pli impona kolego. “Mi ne certas, ĉu mi povas pretendi memori vin persone, Julia  Aŭgusta, sed mi ja memoras la ĝeneralan impreson, ke Ĝermaniko estas ĉirkaŭata de granda nombro de infanoj de diversaj aĝoj kaj grandecoj. Oni eĉ povus sugesti, ke Ĝermaniko rolis kiel la enkarniĝo de la familia leĝaro de Aŭgusto.”

Agripina  trovis tiun bildon de sia patro ne tute heroa. Ŝi ridetis, kvazaŭ ŝi estus kontenta.

“Kaj permesu al mi aldoni miajn gratulojn al tiuj de mia estimata kolego”, Suilio aldiris. “Vi certe konscias, Julia  Aŭgusta, ke kiam la senato premiis vin per la titolo, mi voĉdonis kontraŭ tiu propono. Mi opiniis, ke ĝi devus esti rezervata por pli aĝaj virinoj, kiuj jam... hm... pruvis sian meriton dum multaj jaroj. Sed ĉar la plejmulto el miaj kunsenatanoj ne konsentis kun mi, mi esperas, ke vi pardonos miajn dubojn, kiuj, mi certigas al vi, neniel estis direktataj kontraŭ vi persone.”

Agripina  sciis tute bone, ke Suilio voĉdonis kontraŭ ŝi, kaj ke ĝenerale li ne favoras la rajton de malsuperaj estaĵoj kiel virinoj kaj liberigitaj sklavoj teni tro da potenco. Tamen, eĉ se la senato foje subenglitas de siaj altaj principoj, ŝi mem intencis tiujn principojn absolute respekti. “Suilio Nerulino, tio estus tre bedaŭrinda afero, se senatanoj ne sentus sin liberaj voĉdoni laŭ siaj sinceraj opinioj. Mi povas nur esperi, ke kiam la necesa nombro da jaroj jam pasis, vi agnoskos, ke viaj kolegoj ne antaŭtempe agis, kiam ili asignis al mi tiun honoron.”

La du viroj ridetis kaj pluiris. “Nun venas la juĝistoj”, Palaso murmuris en ŝian orelon. “Publio Trebonio. Vera diligentulo – mi povas imagi lin kiel konsulon post kelkaj jaroj. Li voĉdonis favore al tio, ke vi ricevu la titolon Aŭgusta.”

Kaj tiel daŭris la salutado, dum unu togulo post alia alvenis por proponi gratulojn. En la plejmulto da okazoj tiuj estis nur formalaj vortoj, sed foje Agripina  flaris sinceran entuziasmon kiam ili aludis al ŝia patro aŭ ŝia patrino, al ŝia Julia  deveno, al ŝia parenceco kun Aŭgusto, aŭ al la stabileco, kiun ŝia edziniĝo kun Klaŭdio finfine alportis al la imperio. Ŝi ŝanĝis sian pozicion iomete sur la sendorsa tabureto. Ŝi sciis, kompreneble, ke la matena salutado ne normale daŭras tiel longe; alie la imperiestro neniam sukcesus entute plenumi ian ajn laboron. Li jam forlasis la podion, kaj nun promenis tra la ĉambro en profunda diskutado kun Antistio kaj kelkaj aliaj senatanoj.

“Mi ne konas ĉi tiujn homojn, mia sinjorino”, Palaso murmuris, kiam alproksimiĝis grupo de tri junaj viroj. “Ili devas esti provincanoj, laŭ la aspekto.” Ili surhavis togojn, du simplajn kaj unu kun la mallarĝa purpura strio montranta ke la portanto devas esti ano de la terposeda klaso. Li havis razitan vizaĝon, dum la aliaj du havis same densajn barbojn kiel paro da filozofoj. Sed iliaj togoj ne povis maski iliajn originojn; ĉiuj tri havis la blondajn harojn, kiuj sugestis, ke ili plej verŝajne estas Ĝermanoj.

Ili staris antaŭ ŝia podio, kiu estis sufiĉe alta por kutime permesi al ŝi alrigardi siajn klientojn desupre, eĉ dum ŝi restas sidanta. Kaj tamen, rilate al ĉi tiu triopo tio ne funkciis. Ili ĉiuj estis altaj, tiel altaj ke iliaj vizaĝoj estis samnivelaj kun ŝia. Post dudek aŭ tridek salutoj ŝia dorso doloris, sed ŝi ne intencis permesi al tio distri ŝin. Ŝi turnis sian atenton al siaj petvizitantoj, kaj tiu kun la strio ĉe sia togo paŝis antaŭen. “Mia sinjorino, mi estas Marko Vipsanio Arpo el la Ubia tribo, nevo de la tribestro Anshelmo, kaj ĉi tiuj estas miaj kuncivitanoj Ĝermundo kaj Seĝimero.”

“Ĉu Vipsanio?” Agripina  demandis, surprizite. Tio estis la nomo de la familio de ŝia avo.

class="book"> “Jes, al mia avo aljuĝis Roman civitanecon Vipsanio Agripo.” Li parolis flue kaj ĝuste, sed kun la tranĉitaj tonoj kiuj estis tipaj de multaj Ĝermanoj. “Ĉi tiu delegitaro estis sendita de la civitanoj de la Ubia ĉefurbo por esprimi nian ĝojon pro la informo, ke vi ricevos la titolon Aŭgusta. Nia popolo ŝuldas grandegan dankon al via avo, la generalo Agripo, dum via patro Ĝermaniko estas admirata eĉ de siaj malamikoj. Kaj vi mem, mia sinjorino, estas la plej fama virino iam ajn naskita en nia urbo.”

“Mi ĝojas ricevi viajn gratulojn”, Agripina  diris. Ŝi jam aŭdis plurajn menciojn pri sia patro dum la mateno, kaj ne malmultajn pri sia avo, sed jen la unua fojo, ke iu aludas rekte al ŝi persone. Ŝi scivolis, kial la tribo ŝuldas dankon al ŝia avo Agripo, sed preferis ne konfesi sian nescion – kaj cetere estus pli saĝe ne tro multe paroli pri sia patro. Ĉu ĉi tiuj viroj apartenas al tiuj malamikoj, kiujn li venkis dum siaj Ĝermanaj aventuroj? Prefere ŝi ne demandu.

“Ni, la reprezentantoj de la Ubioj, estis petitaj de niaj samprovincanoj inviti vin reveni al nia lando kaj honori nian urbon per via ĉeesto. Ara Ubiorum  havas ĉion bezonatan por komforta vivado: domojn kaj banejojn kaj teatron. Ni sopiras vidi vian vizaĝon, vidi vin denove direkti viajn okulojn al niaj montoj, niaj arbaregoj.”

Agripina  povis imagi kiajn domojn kaj banejojn ili havas en sia ĉefurbo, kiu laŭ ŝia supozo estus simila al tiu, kiun ŝi vizitis en sia kaduka portolito, kiam ŝi loĝis en Pontio. Krome ŝi absolute ne intencis forlasi Romon, kiam ŝi havis tiom por fari. “Miaj gepatroj ofte rakontis al mi pri la beleco de la montoj kaj arbaroj en via teritorio, kaj mi antaŭĝuas vidi ilin propraokule – kiel vi certe scias, mi estis tre juna kiam miaj gepatroj reportis min al Romo. Mi dankas vin pro via tre malavara propono. Mi certe faros mian eblon viziti vian landon, tuj kiam miaj ĉi-tieaj devoj permesos al mi vojaĝi eksterlanden.”

“Kaj estas alia afero, mia sinjorino. Ni, la civitanoj de Ara Ubiorum , volas peti la honoron de via patroneco por nia urbo.”

Agripina  ridetis, varme, sed ne tiom varmege por malkaŝi kiom ilia propono aktive entuziasmigas ŝin. La patroneco de ilia urbo! Certe neniu virino iam ajn antaŭe ricevis tian peton. Ŝi demandis sin, ĉu eĉ Livia  ricevis tiel grandan honoron. “Tio estas tre interesa propono. Mi certe konsideros ĝin atente.”

Agripina  jam delonge estis sperta pri sendado de tiuj subtilaj signaloj, kiuj devus sugesti al tro postulemaj petvizitantoj, ke nun venis la momento por stari flanken kaj cedi sian lokon al la posta homo en la vico. Sed la viro hezitis; evidente tiuj Ĝermanoj ne havas sentemon pri tiuj tononuancoj, kiujn Romano certe komprenus kiel forsendon. “Estas ankoraŭ unu afero, mia sinjorino.” Liaj du kunuloj paŝis malantaŭen, kvazaŭ ili dezirus distancigi sin de lia maloportuna insistado.

Palaso alpaŝis. “Multaj aliaj homoj atendas sian vicon paroli kun la Aŭgusta. Mi bedaŭras, ke nun mi devas peti vin formoviĝi.”

“Sed temas pri afero tre grava – persona afero.” La okuloj de la junulo estis fiksitaj al Agripina  kun la plej sincera esprimo, kiun Agripina  vidis dum la daŭro de tiu longa mateno. Ŝi indikis per kapgesto al Palaso, ke li lasu la homon paroli.

“Mia sinjorino, kiel mi jam klarigis al vi, mia onklo estis tribestro de la Ubioj, kaj mi mem estas alte taksata inter nia popolo.” Li parolis rapide, kvazaŭ li timus esti interrompita antaŭ ol li findiros. “Mi ricevis Roman edukadon: historion, juron, retorikon... Sed miaj kapabloj estas malŝparataj en Ara Ubiorum . Mi volas veni al Romo.”

Trafis Agripina n la penso, ke Ara Ubiorum  devas esti malpli entuziasmiga urbo ol la junulo volis konfesi dum sia fiera prezentado de sia hejmloko. “Sed kio malhelpas vin loĝi en Romo?” ŝi demandis. “Troviĝas ĉi tie multaj el viaj samlandanoj.”

“Mia patro estas riĉa. Mi estas Roma civitano, mi plenumas ĉiujn necesajn kondiĉojn por teni ian oficon en la urbo, krom unu: mi ne apartenas al iu el la malnovaj Romaj familioj. Mi petas nur tion: ke oni permesu al mi la samajn ŝancojn, kiujn iu ajn homo de miaj aĝo kaj deveno rajtus atendi. Ĉu estas juste, ke mi estu forŝlosita pro nura hazardo de la naskiĝo?”

“Mi komprenas vin tre bone, Marko Vipsanio”, Agripina  diris. “Sed mi ne scias, kion mi povas fari por helpi vin. Bedaŭrinde pro hazardo de la naskiĝo, ankaŭ mi ĝuas neniun influon ĉe la senato.”

“Mia sinjorino, malgraŭ viaj propraj vortoj mi ne povas kredi, ke vi ĝuas neniun influon ĉe la senato. La laboro de la senato, eble la plej grava parto, ne okazas nur interne de la senatejo.”

La viro silentiĝis, kaj ŝi konstatis, ke ŝi rigardas rekte en liajn okulojn. Ili estis eksterordinare bluaj, samkoloraj kiel sennuba somera ĉielo. Iuj homoj, kiel Agripina  sciis, trovas bluajn okulojn kaj blondajn harojn belaj, sed al ŝi la koloroj ĉiam ŝajnis malnaturaj, kvazaŭ blankigitaj. Nun la unuan fojon ŝi rimarkis, ke ĉe iuj homoj tiuj trajtoj povus esti konsiderataj allogaj. Ŝi atendis, ĝis li aldiros la finan peton, kiun ŝi tiel ofte aŭdis kiel edzino kaj de Krispo kaj de Klaŭdio: ĉu ŝi uzos sian influon ĉe sia edzo...? “Mia sinjorino, via patro estis fama pro siaj diplomatiaj lertoj. Mi aŭdis, ke vi heredis lian talenton.”

Agripina  sentis siajn vangojn subite varmiĝi. Momente ŝi koleris: kiel li aŭdacas rigardi en ŝiajn okulojn kaj igi ŝin ruĝiĝi en publika situacio? Ĉu li kredas venki ŝin per flatado? Kaj tamen... Kie li aŭdis, ke ŝi havas diplomatiajn talentojn? Apenaŭ eblus, ke li mem elpensis tion.

“Laŭŝajne ankaŭ vi havas ioman diplomatian kapablon, Marko Vipsanio. Mi promesas al vi, ke mi dediĉos al via peto mian seriozan atenton.”

La postan jaron okazis du eventoj, kiuj estis por mi tre gravaj. La unua estis ke

Ne, tio estas tro persona.

La postan jaron okazis du eventoj, kiuj estis tre gravaj por Romo kaj por la imperio. La unua estis, ke la senato atribuis al mi la titolon Aŭgusta. Mi estas nur la tria virino, kiu ricevis tiun honoron: miaj antaŭuloj estis Livia , la edzino de Aŭgusto, kaj mia avino Antonia . Tamen por Livia  kaj Antonia  tio estis nur simbola titolo, aljuĝita kiam ili jam estis maljunaj. Por mi, aliflanke, ĝi estis aŭtentika distingo, kiu permesis al mi partopreni en la majesteco de la imperiestra rolo. Samtempe mi ricevis la rajton prezidi ĉe matena salutado kaj, same kiel la imperiestro, ricevi la omaĝon de korteganoj kaj klientoj. Tio estis honoro neniam antaŭe donita al virino.

La alia grava evento estis la oficiala adoptiĝo de mia filo Lucio fare de Klaŭdio, kaj lia fianĉigo al ties filino Oktavia . Liaj adoptiĝo kaj fianĉigo formale indikis, ke li estu rigardata kiel sekvonto de la imperiestro paralele kun ties propra filo Britaniko. Nomumante samtempe du sekvontojn, Klaŭdio agis laŭ la tradicio starigita de Aŭgusto kaj Tiberio, kaj postaj okazaĵoj pruvis la saĝecon de tiu decido.

Britaniko kiel imperiestro. Tute nerealisma perspektivo – eĉ lia propra patro sciis tion. Ĉu mi diru ion pri tio, aŭ ĉu miaj legantoj supozos, ke mi tordas la faktojn? Ili ne kredos min... sed kial mi kaŝu la veron?

Necesas tamen diri, ke laŭ inteligento kaj personeco Britaniko ne taŭgis por la alta destino asignita al li.

Okaze de lia adoptiĝo, mia filo ricevis la nomon Nerono. Tiun nomon havis multaj anoj de la Klaŭdia familio, inkluzive de mia pli aĝa frato, kiu estis murdita de Sejano.

5

“Nu, mia kara, kiel vi trovis la okazon? Ne tro teda, mi esperas?” Klaŭdio ridetis al sia edzino, kiam ŝi prenis sian lokon apud li sur la ĉefa divano.

“Tute ne”, Agripina  respondis.

La longa mateno finiĝis, kaj dekoj da gastoj estis invititaj al bankedo por festi ŝian novan titolon. La pordoj de la bankedejo estis puŝitaj flanken, por ke de sia alta elrigardejo la gastoj povu ĝui perspektivon super la Cirko, kaj sunlumo inundegis la tablojn dismetitajn tra la salono. Knabetoj cirkulis inter la tabloj por proponi la unuan pladon; ovojn kuiritajn en pasteĉo, olivojn kaj laktukon, kaj varmegajn kolbasojn kuŝantajn sur arĝenta krado, kun prunoj kaj granataj semoj aranĝitaj sube por aspekti kiel flamoj.

“Ĉu vere? Kun ni vi rajtas sinceri”, diris la konsulo Antistio, kiu kuŝis orte al Agripina  sur la dua divano, kiun li dividis kun sia edzino kaj sia kolego Suilio. “Ni ĉiuj konas la sperton aŭskulti formalajn gratulojn horon post horo. Eblas ĝui la unuan duonhoron, pli-malpli, sed post tio eĉ la plej flataj mesaĝoj nepre iĝas iom ripetaj.”

“La plej interesa parto venis je la fino”, Agripina  diris. “Estis delegitaro de Ĝermanoj...”

“Ho, vi parolas pri Armo”, Suilio diris. “Argo...”

“Vipsanio Arpo”, Agripina  diris.

“Li provas prezenti sin kiel Romanon – li forrazis sian barbon, sed nenio povas maski tiun hararon. Li aspektas kvazaŭ li portus fojnamason sur sia kapo. Kiam mi vidas lin en tiu togo, mi volas ridi – se tio ne estus vidaĵo pli ploriga ol ridiga.”

“Tiu familio estas Roma nun de tri generacioj”, Antistio diris. “Kaj malgraŭ sia blonda hararo, li ŝajnas al mi tre inteligenta junulo. Se oni fermus la okulojn, oni preskaŭ kredus paroli kun Romano.”

“La esenca vorto estas preskaŭ , Antistio Veto. Li parolas la Latinan tute ĝuste, tio estas vera, kaj sendube li lernis Eneadon  parkere, sed kia prononco!

Armojn mi kantas kaj viron, unua el bordoj Trojanaj

Kiu elvenis, fatale puŝita, kaj ĝis Lavinujo,

Lando Itala...”

Suilio deklamis per prononco dense Ĝermana. Ĉiuj ĉe la tablo ekridegis. Ankaŭ Agripina  ne povis malhelpi sin ridi, kvankam kun ioma kulposento. Vipsanio Arpo parolis perfekte la Latinan, kaj lia Ĝermana frazmelodio estis apenaŭ rimarkebla. Evidente estos malsaĝe mencii lian peton antaŭ Suilio.

Granda arĝenta plado flosis ŝiadirekten, inter du dikrondaj knabetoj vestitaj en samstilaj kremkoloraj tunikoj. La pleto estis preskaŭ same granda kiel ili, sed ili portis ĝin same gracie kiel du dancistoj, kaj surtabligis ĝin antaŭ ŝin. Sur la plado kuŝis giganta petromizo ĉirkaŭata de konkoj, marerinacoj, kaj tigoj de marherboj en verdeca saŭco, tiel ke ĝi ŝajnis naĝi en la maro. La gustumisto alpaŝis; lia ordono estis provi kvar aŭ kvin buŝoplenojn de diversaj punktoj en la plado. “Britaniko aspektas bonfarte, ĉu ne?” Klaŭdio diris en ŝian orelon, dum tria infano metis antaŭ ilin arĝentajn telerojn.

Agripina  rigardis tra la ĉambro al la tabloj, kie sidis la gejunuloj. Lucio kaj du el liaj kuzoj kune klinis siajn kapojn super iu objekto, kiun montris al ili Britaniko. Sendube, Agripina  pensis, laŭ la kutimaj interesoj de Britaniko tio estas io tute netaŭga, kiel morta skarabo aŭ simile. “Ja ŝajnas, ke li fartas bone”, ŝi konsentis, kaj efektive Britaniko aspektis pli brunhaŭte kaj pli sane ol ŝi iam ajn vidis.

“Vi pravis pri tiu nova instruisto”, Klaŭdio diris. “Li estas tre bona por la knabo.”

“Li akompanas lin al naĝado kaj rajdado. Kiel Katono.” Agripina  sciis, ke la aludo plaĉos al la antikvecaj interesoj de ŝia edzo. Ŝi preferis ne aldoni, ke Aleksandro kundividas la knabecan entuziasmon de sia lernanto ŝovi la nazon en birdonestojn kaj ranidolagetojn, kaj aliajn similajn lokojn. “Bona edukado ne konsistas nur el parkerigo de Iliado ”, ŝi diris.

Klaŭdio viŝis sian buŝon per buŝtuko, lasante grasan makulon sur sia mentono. “Kaj tamen, ankaŭ Iliado  gravas. La ideoj de Katono pri edukado estis tute en ordo en lia epoko – sed li pretigis sian filon fariĝi soldato. Tio, kion ni bezonas nuntempe, estas administrantoj kaj juĝistoj.”

Estis kvazaŭ Agripina  tiras inter siaj fingroj glatan fadenon kaj ĵus renkontis nodon: nodeton tiel malgrandan, ke ĝi estas preskaŭ nevidebla. Klaŭdio ja diris al ŝi, ke lia vera sekvonto estos Oktavia , kaj per lia fianĉigo al ŝi la pozicio de Lucio ŝajnas certigita. Sed de tempo al tempo Agripina  suspektis, ke ŝia edzo ankoraŭ flegas esperojn, ke Britaniko pliboniĝos kreskante, kaj ke iun tagon li ekmarŝos en la direkton de glora estonteco.

La bankedo daŭris ĝis la krepusko. Agripina  rigardis dum ŝia edzo englutis unu pokalon da vino post alia; li havis malbonan kutimon tro multe drinki dum festoj. Ŝi sciis, ke tio estas sekvo de tiu periodo, kiam li estis barita de ĉia espero akiri la publikajn postenojn, kiuj normale estus disponeblaj por juna viro de liaj talentoj kaj fono.

La sklavoj forbalais la rubaĵojn de la pli fruaj pladoj, kaj la servoknaboj enportis la desertojn. Intertempe envenis citristo por distri la gastojn. Ĉiu en la salono silentiĝis, dum la homo per eleganta gesto puŝis flanken la voston de sia longa robo por sidiĝi sur tabureton el polurita ligno. Li pasis siajn fingrojn laŭ la kordoj, tiam ekkantis per la forta, iom metaleca voĉo de eŭnuko.

Agripina  denove ĵetis rigardon al la tabloj de la infanoj. Lucio, ne, Nerono sidis kun sia buŝo malfermita kaj la okuloj fiksitaj al la citristo. En tiu momento li aspektis same vakmensa kiel lia kuzo Britaniko. Nerono – ŝi devas alkutimiĝi nomi lin tiel. Ŝi mem estis la homo, kiu proponis tiun nomon. Ĝi estas ofta ĉe la Klaŭdia familio, kaj kompreneble ĝi estas ankaŭ memorigo de ŝia mortinta frato.

Estis Krispo, kiu atentigis ŝin pri la entuziasmo de Lucio pri muziko, kaj eĉ kuraĝigis tion. Li supozeble heredis tiun tendencon de sia patro Domicio – li certe ne ricevis ĝin de ŝi. La menso de Agripina  emis vagi, kiam ŝi aŭskultis muzikon. La problemo estis, ke por ŝi estas tre malfacile ekkapti muzikon: ĝi konsistas nur el sonoj, tuj malaperontaj. Ne estas io por teni, ne kiel skribaĵo fiksita en tabuleto. Ŝi rigardis ĉirkaŭ sin. Ĉiuj aliaj ĉe la tablo surhavis tiujn vakajn vizaĝesprimojn, kiuj montris, ke ili kaptas tiujn sonojn kaj tenas ilin, unu post la alia.

La menso de Agripina  redrivis al la multe pli interesa demando pri Marko Vipsanio Arpo. Pretigi la kampon – jen la ĉiama rekomendo de Palaso. Unue ŝi devos informiĝi, kiu el la senatanoj eble pretos subteni Ĝermanan aspiranton al unu el la malĉefaj juĝistaj postenoj: eventuale Antistio, sed klare ne Suilio. Ŝiaj okuloj turnis sin al Vitelio, plenkarna viro en siaj mezaj kvindekaj jaroj, kiu kuŝis fronte al ŝi sur la tria divano. Ĉiam eblas fidi je Vitelio – estis li, kiu konvinkis la senaton permesi ŝian edziniĝon kun sia onklo. Kaj kiun alian ŝi povus peti?

Ŝi rigardis la proksimajn tablojn. Kio pri Seneko? Li mem naskiĝis en Hispanujo, kaj eble li pretus doni helpan manon al kapabla juna eksterulo. Sed... verdire Agripina  tute ne certis, kie troviĝas la simpatioj de Seneko. Li ĉiam alparolas ŝin laŭ perfekte respekta maniero – kiel oni nature atendus. Finfine ŝi estis tiu, kiu aranĝis lian revokon el ekzilo por ke li fariĝu instruisto de ŝia filo. Sed kiam li alpaŝis ĉi-matene por proponi siajn gratulojn, lia vortumo ŝajnis al ŝi iom dubsenca. Julia  Aŭgusta, mi certas, ke iun tagon vi meritos tiun nomon same kiel via granda antaŭulino. Ŝia granda antaŭulino kompreneble estis Livia , kiu ricevis tiun titolon nur post la morto de Aŭgusto – sed kion precize li celis per tio? Ĉu li volis diri, ke la atribuo de la titolo estas tro frua?

Tiun meditadon forpelis ekaplaŭdego. Agripina  kunfrapis siajn manojn same kiel ĉiuj aliaj. “Rave”, diris Antistio. “Kia voĉo!”

“Mi pensas kelkafoje pri Mesalina ”, Klaŭdio diris. Evidente li drinkis tro multe. Agripina  demandis sin, ĉu iliaj gastoj rimarkis tion. Bonŝance Antistio tiumomente tre aktive konversaciis kun sia edzino, kiu kuŝis apud li, dum Suilio parolis kun Vitelio sur la kontraŭa divano. “Kiom tio estus plaĉinta al ŝi, vidi Britanikon tiel bonfarta”, Klaŭdio daŭrigis.

Britaniko estis ridanta; verŝajne tio estis la unua fojo, kiam Agripina  vidis lin ridi, de post la morto de lia patrino. Ŝi sentis subitan bedaŭron, ne nur por Klaŭdio, sed eĉ momentete por Mesalina , kiu neniam vidos siajn infanojn plenkreski. Ŝi tamen mem kulpis pri tio, ĉasante belajn junajn virojn anstataŭ dediĉi sian atenton al sia propra familio.

Suilio klinis sin antaŭen por alparoli la imperiestron. “Mi pensas, ke eble mi trovis kandidaton por unu el la malpli gravaj juĝistaj postenoj. La filon de Trebelio. Lia patro volas lanĉi lin en karieron.”

“Hmm, interesa ideo”, Klaŭdio diris. “Sed ĉu li povas permesi al si tion? Trbelio devis hipoteki unu el siaj bienoj, kiam venis lia vico por financi la ludojn.”

“Eble ni devus malpliigi la postulojn por la juĝistoj”, Antistio diris. “Fariĝas ĉiam pli malfacile, fakte preskaŭ neeble, trovi homojn por tiuj malaltrangaj postenoj.”

“Gratulon, Julia  Aŭgusta”, diris la edzino de Antistio, kliniĝante antaŭen por paroli kun Agripina .

Agripina  eksaltis. Interesis ŝin la konversacio de la viroj; supozeble devas esti multaj postenoj disponeblaj por bone edukitaj provincanoj. “Dankon”, ŝi diris al la edzino de la konsulo, “ha... Tulia .”

“Mi aŭdis, ke vi ricevis salutojn la tutan matenon. Sendube tio estis tre laciga por vi.”

Agripina  estis ĝenata. Ŝi ja volis aŭdi, kion diras la viroj, sed ne konvenus respondi malĝentile al la edzino de la konsulo. Ŝi devigis sin rideti al Tulia , virino ŝajne iom distrata kies haroj komencis malpingliĝi ĉe unu flanko, kaj provis pensi pri taŭga reago. “Tute ne, mi estis tre kontenta havi tiun okazon. Mi deziras uzi mian pozicion por servi la Roman popolon.” Ŝi konsciis, ke ŝiaj vortoj verŝajne impresas terure bombaste.

“Ĉiuj konkuras por ricevi la pintajn postenojn”, ŝi aŭdis Klaŭdion diri. “Necesas ŝanĝi la konsulojn tri fojojn jare.”

“Kiel belan filon vi havas”, Tulia  diris. “Li heredis la trajtojn de sia avo, ĉu ne?”

Kun bedaŭro Agripina  forŝlosis la konversacion de la viroj. Ŝi rigardis Tulia n, rimarkante ke ŝia nigra hararo ŝajnas gliti malantaŭen, malkaŝante grizajn radikojn. Livia  neniam tinkturis siajn harojn; laŭ la opinio de Agripina  tio aspektis pli digne kaj igis ŝin pli impona. Ŝi sekvis la okulojn de Tulia  ĝis la tabloj de la infanoj. Lucio ridis kun la aliaj junuloj, ignorante Britanikon, kiu desegnis sur la tablon per la pinto de sia kulero. “Jes, mi faras mian eblon eduki lin laŭ la sama spirito kiel Ĝermaniko.”

“Ĉu li rilatas bone kun sia fianĉino?” Tulia  demandis.

La okuloj de Agripina  turnis sin al la tablo, kie sidis la knabinoj. Oktavia  kaj ŝiaj amikinoj diskutadis laŭ serioza maniero pri io, kion unu el ili skribis sur tabuleton – tio ŝajnis stranga afero por kunporti al bankedo. Tiam la tuta grupo eksplodis en knabinecajn ridojn. Agripina  ofte deziris, ke Lucio dediĉu pli da intereso al sia estonta edzino, sed kompreneble estas nerealisme atendi, ke tiuaĝa junulo atentu pri dek-jara knabino.

“Tre bone. Mi certas, ke ilia geedziĝo estos tre sukcesa.” Agripina  turnis sin al la temo, kiu laŭ ŝia scio nepre vekas entuziasman respondon, kiam necesas ĝentilumi kun gastinoj. “Ĉu ankaŭ vi havas gefilojn?”

Kiel edzino de la imperiestro mi ofte kunlaboris tre aktive kun mia edzo.

Ĉu kunlaboris aktive? aŭ ĉu mi diru “asistis”? Mi scias tute bone, kion pensas iuj homoj. Ili estus preferintaj, ke mi limigu mian influon al la litoĉambro, rekomendu amikon, petu de tempo al tempo komplezon, kiel oni atendas de edzino. Sed kial mi devas ŝajnigi? Kial mi ne rajtas paroli senkaŝe pri la laboro, kiun mi faris?

Kiel edzino de la imperiestro mi ofte kunlaboris tre aktive kun mia edzo pri ŝtataj aferoj. Niaj celoj estis: fortigi la financojn, certigi regulan alvenadon de la grenprovizoj, malpliigi koruptecon, kaj zorgi ke la provincoj estu regataj bone kaj juste. Multenombraj kolonioj estis starigitaj por armeaj veteranoj, inkluzive de unu ĉe Ara Ubiorum , la ĉefurbo de la Ubia tribo. En tiu urbo mi naskiĝis dum unu el la kampanjoj de mia patro. Pro mia aparta rilato kun tiu loko, la loĝantoj petis min fariĝi ĝia patrono, tiel ke la nova kolonio ricevis la nomon ne nur de la imperiestro sed ankaŭ de mi. Ĝi ricevis formale la rangon de Roma kolonio, kaj ĝi ankoraŭ nun prosperas post sia fondiĝo antaŭ sep jaroj. La loĝantoj ofte esprimas siajn dankojn pro mia interesiĝo pri iliaj aferoj.

Prizorgado de la urbo Romo estis unu el niaj plej gravaj taskoj. Sub mia frato Gajo komenciĝis laboroj pri du el la grandiozaj akveduktoj, kiuj servas nian urbegon; mia edzo kompletigis la laboron komencitan de mia frato, kaj kiam mi estis lia edzino la du akveduktoj estis inaŭguritaj en la sama tago.

Mian intereson pri publikaj laboroj mi heredis de mia avo, la granda generala Marko Vipsanio Agripo. Eĉ ricevinte honorojn pro siaj venkoj surmaraj, kaj servinte kiel konsulo, li akceptis maleminentan postenon kiel urba konsilanto por dediĉi sin al la plibeligo de Romo. Li riparis la stratojn, renovigis akveduktojn kaj vastigis la reton de akvotuboj tra la urbo, krom konstrui banejojn kaj aliajn publikajn konstruaĵojn uzotajn de la Romaj loĝantoj. Li ankaŭ aranĝis purigadon kaj pligrandigon de la Granda Kloako, tiel montrante, ke eĉ altrangaj civitanoj ne konsideru tian laboron malinda je sia atento.

Tiu nekovrita kloako fluanta post la bazarplaco en Efezo – ĝi venenis la aeron. Oni imagus, ke kolomboj falos el la ĉielo, dum ili flugos super ĝi. Estis Pola , kiu atentigis min pri tio. Mi memoras la litoportistojn: “Ĉu vi certas, ke vi volas iri laŭ ĉi tiu vojo, mia sinjorino? Kia aĉa fiodoro!” Sed kiam mi estis infano, panjo rakontis al ni pri nia avo: kiel li insistis, ke liaj asistantoj konduku lin suben en la Grandan Kloakon, por ke li esploru ĝin per la propraj okuloj. Ŝi rakontis al ni, kiel en ĝi svarmis ratoj kaj blatoj, kaj naŭzaj ŝlimaĵoj glitis laŭ la muroj. Ŝi fieris pri sia patro – ĝuste pro li ŝi ne rifuzis vivi mallukse en la tendumejoj kaj akompani sian edzon al kampanjoj. Mi memoris tiujn rakontojn, kiam mi estis en Efezo. Se mia avo Agripo pretis eniri kloakon, lia nepino ne estu tro delikata por viziti la malĝustan flankon de la bazaro.

Inspirite de la atingoj de mia avo, mi tre volonte kunlaboris kun mia edzo Klaŭdio pri la multenombraj konstruprojektoj, kiujn li iniciatis. Vojoj tra Italujo kaj la imperio, kaj eĉ super montaj pasejoj, nun portas la nomon de Klaŭdio.

Kelkaj estis komencitaj dum li ankoraŭ estis edzo de Mesalina , sed mi ne mencios tion.

Li ankaŭ estis la homo, kiun oni devas danki pro la nova haveno en Ostio. Sed nia plej impona atingo, ĉie admirata, estis krei artefaritan elfluejon por la Fucina Lago, kiu ne havis naturan elfluejon kaj tial emis superflui dum periodoj de peza pluvado. Tri-mejla kanalo estis fosita tra monto por ebligi al la lago elverŝiĝi en la riveron Liris.

La inaŭguro estis embarasa malsukceso. Tiu idioto Narciso aranĝis ĝin en la malĝusta sezono. Se ni estus farintaj ĝin vintre, ĝi estus funkciinta bonege. Ĉiuj ĝuis la marbatalan spektaklon, sed kompreneble la sola parto, kiun la homoj memoras, estis la ceremonia levado de la kluzoj. Tio devis esti la kulmina momento de la tago. Okazis ioma elverŝado de akvo kaj tiam... nenio. Estis malfacile antaŭvidi, kiel la afero funkcios, kiam oni neniam faris tion antaŭe. Kaj poste okazis nia dua provo – mi ankoraŭ timotremas, kiam mi pensas pri tiu dua provo. La akvo inundis niadirekten kun tondra bruego – dum momento mi pensis, ke ĝi forbalaos la podion, kie ni sidas. Ĝi estis kiel giganta akvofalo kirliĝanta ĉirkaŭ la bazo de la podio, forŝirante duonon de la subtenaj stangoj. Nur per miraklo ni ne estis ĉiuj forportitaj – kaj tamen, kelkaj sklavoj estis perditaj. En tiu momento mi komprenis, ke eĉ la imperiestro devas cedi antaŭ la nebridebla potenco de naturaj fortoj.

La sukceso de tiu projekto estas rekonata ĉie. Ĝi multe maloftigis inundadon de la ĉirkaŭa areo, kaj permesis al ni utiligi la tre fekundan teron proksime al la lago. Tion oni ofte citas kiel unu el la plej eksterordinaraj atingoj de la regoperiodo de mia edzo. Ni montris, ke eĉ lagoj kaj montoj devas kliniĝi antaŭ la potenco de saĝa reganto.

Dum tiuj jaroj Klaŭdio kaj mi komencis pretigi mian filon Nerono por la granda tasko, kiu atendis lin. Ni fruigis lian plenaĝiĝan ceremonion je pluraj monatoj, kaj je dek tri jaroj li la unuan fojon surmetis la togon de plenkreskulo. Oni asignis al li la titolon Gvidanto de la Junularo, inicis lin en la plej gravajn pastrajn kolegiojn, kaj promesis al li la konsulan titolon, kiam li atingos sian dudekan jaron. Dum la ludoj honore al lia plenkreskiĝo, li estris paradan ekzercon de la Pretora Gvardio.

Li aspektis tiel certa pri si mem, dum li galopis surĉevale en la Cirkon, gvidante la Gvardion en perfekta ordo sub la okuloj de la du konsuloj. Unu el la konsuloj estis Klaŭdio – li enposteniĝis kiel konsulo tiujare ĝuste kun la celo bonvenigi Lucion en la plenkreskecon. Lia vera sekvonto sidis ĉe mia flanko. Mi turniĝis unu-du fojojn por rigardi ŝin, Oktavia n, kiu intense spektis dum ŝia estonta edzo gvidis la trupojn sur la paradejon. Britaniko sidis fronte al ni kun sia instruisto. Li aspektis kiel malgranda infano en sia kolora togo. Mi pensis, ke la homoj nepre rimarkos la diferencon: ili nepre vidos, ke Lucio estos multe pli taŭga imperiestro.

Du jarojn poste, je la aĝo 15, li estis edzigita al la filino de la imperiestro, Oktavia . Multaj homoj komentis, ke la du geedziĝoj, de mi kun Klaŭdio, kaj Nerono kun Oktavia , estis la plej bona maniero unuigi niajn du familiojn, la Julian kaj la Klaŭdian.

PARTO OKA

Nerono

1

En Romo

Aŭtune, 54 pK

“Ĉu vi estas en ordo, mia sinjorino? Vi ploras.”

“Mi estas en ordo”, Agripina  diris. Ĉi tiu estis la unua momento en la tuta tago, kiam ŝi havis tempon por sidiĝi trankvile kaj dediĉi siajn pensojn al Klaŭdio. Ĝis tiam ŝi estis tro okupata, organizante hastajn kunsidojn unue kun Palaso, tiam kun Seneko kaj Buro, kaj certigante ke la novaĵo ne eliru antaŭ ol ĉio estos preta por la formala anonco je tagmezo. Ĉio funkciis tiom glate, kiom oni povus esperi – Aleksandro kaj Britaniko eĉ ne rimarkis tiun ŝlositan pordon – kaj nun finfine ŝi rajtis permesi al siaj subpremitaj emocioj elverŝiĝi.

Sed ŝi ne sciis, kiel fari tion. Ŝi pasigis sian tutan vivon subpremante siajn emociojn. Se ŝi ellasos ilin nun, la afero estos senfina, ŝi ploros kaj ploros kaj krios kaj kriegos, ne nur por Klaŭdio, sed por sia patrino, siaj fratinoj, Nerono kaj Druso, eĉ Boteto... “Mi estas en ordo”, ŝi ripetis.

“Hodiaŭ estis tre longa tago, mia sinjorino”, Pola  diris. “Vi certe estas elĉerpita.” Ŝi rigardis, dum la sklavinoj kombis la harojn de Agripina  kaj tiris ŝian robon super ŝian kapon.

“Efektive mi estas lacega”, Agripina  konsentis. “Mi apenaŭ havas sufiĉan forton por enlitiĝi.”

“Ĉu vi sukcesos dormi ĉi-nokte post ĉio okazinta? Ĉu mi petu al la kuracisto miksi por vi trankviligilon?”

“Ne, mi estos en ordo. Tio, kion mi bezonas, estas muziko. Diru al la junulinoj, ke ili alvoku la liriston, bonvole.”

Dum Agripina  senstreĉiĝis en sia alta lito je muziko de la liro, Pola  sidis apud ŝi sur tabureto. Nun kiam la servistinoj eliris, la du virinoj diskutis la okazintaĵojn de la tago.

“Li mankos al vi, ĉu ne, mia sinjorino?”

Agripina  kapjesis. Ŝi sentis nekutiman deziron paroli pri sia edzo. “Ni estis geedzoj nur kvin jarojn, sed mi konis lin de kiam mi estis infano. Efektive, mi ĉiam tre ŝatis Klaŭdion. Li venadis viziti min kaj miajn fratinojn, kiam nia patrino estis en ekzilo. Tio estis malgaja periodo, sed liaj vizitoj tiom helpis nin. Kaj krome li skribis al mi, kiam mi estis en Pontio. Mi memoras, kiel senpacience mi atendis liajn leterojn.”

“Ĉu oni malkovris, ĉu kulpis la kuiristo?” Pola  demandis.

“Ne, oni pridemandis lin sub torturo, sed estas sufiĉe klare, ke la afero ne estis kulpo lia. La fungojn oni liveris hieraŭ el nia propra bieno en Tuskulo. Li ne pretigis ilin mem – faris tion du helpkuiristoj, kaj se unu el la fungoj estis malbona, ili ne rimarkis ĝin. Estis tutsimple bedaŭrinda hazardo, ke mia edzo manĝis ĝin. Estus povinta manĝi ĝin mi, aŭ la gustumisto, aŭ iu ajn.”

Aŭ iu ajn. Estus povinta manĝi ĝin Lucio. Agripina  neintence ellasis ĝemon pro la penso, kaj rulis sian kapon de flanko al flanko por forskui la malbelan imagon de sia filo lamentanta kaj vomanta, kaj kunpremanta sin pro dolorego, kiel ŝi vidis sian edzon dum la daŭro de la lasta longa nokto. “Eĉ ne estas tute certe, ke kaŭzis tion la fungoj”, ŝi diris. “Li eble manĝis ion alian.”

“Li ne estis juna homo”, Pola  diris. “Sesdek tri jarojn. Almenaŭ vi povas konsoli vin per la penso, ke li ĝuis longan vivon, mia sinjorino.”

“Jes, neniu imagis, ke li vivos tiel longe. Kaj lia patrino miregus, se ŝi estus sciinta, ke li fariĝos imperiestro. Lia familio eĉ ne permesis al li kandidatiĝi por la normalaj postenoj, kiam li estis juna – vi scias, kiel urba administranto kaj tiel plu. Li ĉiam pensis, ke tio metas lin en malavantaĝan situacion en la senato.”

Tial ŝi kaj Klaŭdio tiel bone laboris kune, Agripina  pensis. Kvankam li ja lernis kiel prezenti paroladon en la senatejo, li neniam sentis sin komforte tie. Li regule plendis al ŝi, ke la plejmulto de la paroladoj sonas kiel lernejaj retorikekzercoj, kaj li diris, ke iu ajn kompetenta sekretario kapablus tratranĉi la vortonebulon por tuj elekti la plej prudentan agadon. Li multe preferis diskuti siajn politikajn decidojn kun sia propra personaro, kun tiuj saĝaj, malestimataj liberigitaj sklavoj. Li ofte diris, ke tiuj havas pli da cerbo en sia etfingro ol la tuta senatanaro havas en sia estiminda kapo. Se ne kun la liberigitoj, li preferis diskuti siajn politikojn kun Agripina , sia edzino, eksterulo same kiel li mem.

La liristo ekludis La lamenton de Andromaĥo , sorĉa muzikaĵo en kiu Andromaĥo memoras sian feliĉan vivon kun sia edzo antaŭ ol li estis mortigita en batalo. Kion ŝi, Agripina , faros nun sen sia edzo? Ŝi alkutimiĝis labori kune kun li, diskuti politikojn, fari komunajn decidojn. Kiel ŝi povos fari tion sola, rigardante ĉe la alia flanko de la ĉambro lian malplenan seĝon?

“Nerono almenaŭ ne havos tiun problemon, mia sinjorino. Vi ĉiam certigis, ke li ricevu la ĝustan edukadon por la posteno.”

“Jes, kaj tamen mi ne atendis, ke li devos transpreni ĝin tiel frue. Li ja ricevis iom da sperto prezenti jurajn kazojn kaj alparoli la senaton, sed mi intencis, ke li ankaŭ oficu kiel konsulo antaŭ ol heredi la lokon de sia patro.”

Momente Agripina  sentis timon pensante pri la giganta tasko, kiun ŝi devos alfronti. Lucio tute ne estas preta por preni la lokon de Klaŭdio. Li estos imperiestro laŭnome, kompreneble, sed la tuta respondeco pezos sur ŝin.

“Li almenaŭ havas sian instruiston por konsili lin”, Pola  diris. “Seneko estas bona homo.”

“Tio estas vera”, Agripina  konsentis. Ŝi demandis sin, ĉu ŝi povos konfidi al Seneko sammaniere kiel ŝi konfidis al Klaŭdio. Ĝis nun ŝi trovas lin bona kunlaboranto – sed ĝis nun li estas subulo de ŝia edzo. Necesos trovi la ĝustan aliron. Povus esti malsaĝe permesi al li forlasi tiun subulan rolon.

“Kaj... mi esperas, ke tiu demando ne ĝenos vin, mia sinjorino, sed kio okazos nun pri Britaniko?”

Estis Palaso, kiu sugestis la simplan ruzon por certiĝi, ke Britaniko restu ekster la situacio, ĝis Nerono ricevos la aklamon de la soldataro. Iel li sukcesis aranĝi, ke malofta blanka najtingalo estu liverita al la palaco dum la mateno kiel donaco al la pli juna filo de la imperiestro. Malgraŭ ekstrema tempopremo, Agripina  mem portis la birdon al la ĉambro, kie Britaniko studis siajn lecionojn kun sia instruisto Aleksandro. Ŝi maskis sian senpaciencon dum ili admiris tiun novan akiraĵon, tiam sugestis, ke ili tuj portu ĝin supren al la birdejo. Troviĝante tie, ili ne reaperos ĝis la mateno estos preskaŭ for, sed por certigi pri tio ŝi ŝlosis la pordon malantaŭ ili ĉe la plej malsupra etaĝo de la mallarĝa ŝtuparo. Palaso rakontis al ŝi poste, ke tiu lasta paŝo eĉ ne necesis. Estis li la homo, kiu iris supren al la birdejo iomete post la tagmezo por doni al la knabo la malĝojigan novaĵon pri la morto de lia patro. Li trovis Aleksandron kaj Britanikon ankoraŭ tute okupataj kun siaj plumkovritaj geamiketoj, kun neniu suspekto, ke ili estis provizore senigitaj de sia libereco.

Kio okazos al Britaniko nun? Pola  ne estos la sola homo, kiu demandos tion. “Li plu studos kun sia instruisto, kaj la venontan jaron ni festos lian plenaĝiĝon. Kaj post tio ni serĉos por li taŭgan postenon. Mi scias, ke mia edzo ne estus dezirinta, ke oni puŝu lin flanken.” Sed kiun postenon? Ĉu prizorgi la bestojn por la Cirko? Eble li sukcesos plenumi simplan pastran oficon. Malgraŭ lia evidenta netaŭgeco, nepre aperos senatanoj, kiuj subtenos proponon imperiestrigi lin: knabo kun mensaj mankoj estos la ideala kandidato por iu ajn aspiranto kun ambicio fariĝi la potenco malantaŭ la trono.

Krom Seneko – Agripina  meditis – estas Buro, bonega homo. Li estas la komandanto de la Pretora Gvardio, enpostenigita antaŭ nur tri jaroj kaj eterne danka al Agripina  pro sia promociiĝo. Hodiaŭ li montris sian valoron en krizo, persone elektante la homojn por la taga deĵorado, preparante ilin por la anonco, kaj gvidante ilin en la aklamado, kiam oni prezentis al ili Neronon kiel la novan imperiestron.

Kaj kio pri Oktavia ? Klaŭdio ja vidis ŝin kiel sian veran sekvonton. Li deziris, ke ŝi kunregu kun Nerono, aŭ almenaŭ ke ŝi laboru kun li malantaŭ la kulisoj, same kiel li mem estas apogata de Agripina . Bedaŭrinde Agripina  ĉiam ricevis la impreson, ke Oktavia  ne havas apartan intereson pri politikaj aferoj. Apenaŭ eblis imagi ŝin diskutadi politikon kun Nerono sammaniere kiel Agripina  mem faris kun Klaŭdio. La instruisto de Oktavia , Ĥeremono, ĉiam diris al Agripina , ke la knabino heredis de sia patro lian amon pri historio – sed dum ŝi estas ege interesata pri ŝtataj aferoj de antaŭ cent jaroj, ŝi neniam montris similan entuziasmon pri ŝtataj aferoj dum ili malvolviĝas antaŭ ŝiaj okuloj en la pedantaj remaĉadoj de la senato. Kompreneble ŝi estas ankoraŭ multe tro juna, nur dekkvar-jara. Kaj kio okazos poste, kiam ŝi estos pli matura? Kiu havas antaŭrajton: ĉu la edzino de la imperiestro, ĉu lia patrino? La situacio tutsimple neniam prezentiĝis antaŭe. Tiberio ĉiam montris tute klare, ke li neniel intencas permesi al sia patrino enmiksiĝi, sed lia menso estis venenita de tiu serpento, Sejano, kaj ties sekreta flustrado en lian orelon. Se Sejano vidis en Livia  obstaklon al siaj propraj ambicioj, li efektive ne malpravis.

Mia edzo Klaŭdio suferis malrapidan kaj doloregan morton, manĝinte pladon da fungoj.

La fiodoro de vomo, kiam mi eniris lian ĉambron: vomo kaj lakso. Estis giganta ombro sur la muro, kiel granda nigra besto tordiĝanta kaj ĝemanta – kaj tiam mi konstatis, ke la ĝemoj venas de Klaŭdio, kiu ĵetas sin de flanko al flanko sur la lito. Lia vizaĝo glimis pro ŝvito en la lampolumo.

Kelkaj homoj sugestas, ke li estis intence venenita, sed miaj propraj esploroj post la okazintaĵo konvinkis min, ke tio estis malbonŝanca akcidento.

Mi scias, kion oni diras – ke mi plencele manĝigis al li tiujn fungojn. Ridinda ideo. Kion mi estus gajninta per tio? Mi jam estis tiel proksima al la pinta potenco kiel eblas por iu ajn virino. Kaj Lucio estis ankoraŭ tro juna, ankoraŭ ne preta por transpreni la povon. Estis bonŝance, ke li jam edziĝis kun Oktavia  la antaŭan jaron, alie verŝajne aŭdiĝus duboj pri lia rajto fari tion.

Mia edzineco kun Klaŭdio daŭris kvin kaj duonan jarojn. Dum tiu tempo ni kunvivis harmonie, kaj unuece kunlaboris por certigi la sekurecon de la imperio, kaj la prosperon de Romo kaj la provincoj.

Klaŭdio estis imperiestro dum dek tri jaroj, ok monatoj, kaj dudek tagoj. Kiel infano li havis malbonan sanon, kaj tiutempe neniu imagis, ke li ne nur postvivos siajn fraton kaj fratinon, sed ke li imperiestriĝos kaj regos sukcese kaj inteligente dum tiom da jaroj.

Lian funebran ceremonion oni solenis kun konvena digno. Lia korpo restis vizitebla dum kvin tagoj, kaj ĉiuj ĉefaj civitanoj venis por respekte saluti lin. Post tio lia ĉerko estis portata al la Kampo de Marso sur ebura kaj ora ĉarego, sur kiu ripozis lia figuro triumfe vestita. La Klaŭdia familio estas preskaŭ same antikva kiel Romo mem, kaj en lia funebra procesio partoprenis ne malpli ol kvindek viroj reprezentantaj liajn plej eminentajn antaŭulojn, komenciĝante per la fondinto de la familio, Apio Klaŭdio, kaj finiĝante per lia patro Druso, lia frato Ĝermaniko kaj lia onklo, la imperiestro Tiberio. Ankaŭ lia patrina avo Marko Antonio, la kontraŭulo de Aŭgusto,

kaj amanto de Kleopatro

aperis en la procesio.

Mi ankoraŭ bedaŭras, ke mi ne inkluzivigis ankaŭ kelkajn el la Klaŭdiinoj, kaj krome liajn patrinon kaj avinon. Antonia  kaj Livia  estis same influaj kiel liaj viraj prauloj. Sed mi sciis, ke Klaŭdio ne estus dezirinta virinojn en sia funebra procesio... Tio tamen estas interesa ideo. Se mi metus instrukciojn por mia funebra procesio en mian testamenton, ĉu Lucio plenumus ilin? Li estas multe tro timema pri novaj ideoj. Tio estas pro Seneko, kompreneble, kiu plenigas lian kapon per siaj propraj antaŭjuĝoj: virinoj ne rajtas fari tion, virinoj ne devas fari tion alian. Mi povus sugesti ĝin al Oktavia  – tiam ŝi jam estos plenkreska, la ideo plaĉos al ŝi.

Klaŭdio mem ĉiam opiniis, ke la plej elstara ago de lia regoperiodo estis la konkero de Britujo. Tial lia funebra procesio enhavis multajn memorigojn pri lia Brita kampanjo. Ĝi estis preskaŭ kiel triumfo, ĉar lia generalo Vespaziano rajdis en ĉaro kune kun Britaniko, la pli juna filo de Klaŭdio. Sekvis ilin homoj en la vestoj de la diversaj triboj de Britujo. Ili tenis glavojn kaj aliajn armilojn kaptitajn dum la invado, kaj poste ĉiuj ĉi estis ĵetitaj sur la funebran ŝtiparon. La ŝtiparo mem estis alta du etaĝojn, tiel ke facile vidis ĝin la tuta homamaso ariĝinta tie. Dum la flamoj ekbrulis aglo elflugis el la mezo de la ŝtiparo kaj flugis alten en la ĉielon, kvazaŭ ĝi portus lian spiriton por aliĝi al la senmortaj dioj.

Mi sciis, ke Seneko malaprobas tiun aglon, kvankam li ne aŭdacis diri tion. Mi nur imitis tion, kion Livia  faris ĉe la funebra ceremonio de Aŭgusto – kaj se Livia  faris tion, kiel Seneko povus kontraŭstari? Li ne volis, ke Klaŭdio estu dio – li kun siaj hipokritaj konsoloj. Li neniam pardonis lin pro tiu ekzilo.

Post lia morto, oni deklaris Klaŭdion dio, kaj nomumis min lia pastrino. Daŭras ankoraŭ la laboroj pri lia templo, kiu staras sur aparte konstruita platformo super Palatino. Kiam ĝi estos kompletigita, ĝi estos la plej impona el ĉiuj sanktaj konstruaĵoj en Romo.

Mi memorigas kaj instigas kaj ĝenas – li estas tute kontenta stampi monerojn sur kiuj li aperas kiel Filo de la Dia Klaŭdio, sed kiam mi demandas lin, kiam la templo estos preta, li ĉiam havas ian pretekston. Tro multekosta! Li forverŝas la ŝparaĵojn, kiujn mi kaj Klaŭdio kolektis, kaj poste li diras al mi, ke mankas al li mono por fini la templon. Mi ne eltenas vidi, kiel li malŝparadas monon – ĉagrenas min eĉ pensi tion, sed estas momentoj, kiam li memorigas min pri Boteto. Ĉu la provincoj pagas impostojn, por ke Lucio forfrivolu ilin por luksaj manĝiloj, aŭ eĉ pli malbone, por multekostaj donacoj al siaj senvaloraj geamikoj?

Agripina  estis elĉerpita, kaj tamen ŝi ne povis endormiĝi. Ŝia cerbo estis tro okupata per planoj pri ĉio ankoraŭ farota. Ŝi kaj Palaso intencis pasigi la hodiaŭan posttagmezon sendante depeŝojn al la provincaj guberniestroj kaj la legioj por informi ilin pri la morto de la imperiestro kaj la nomumo de lia sekvanto. Sed iel estis tiom da farendaj aferoj, ke antaŭ la vespero ili apenaŭ sukcesis dissendi la plej esencajn anoncojn. Necesas ankoraŭ informi la klientajn reĝojn la postan tagon, kaj sendube multajn aliajn. Ne estas dezirinde, ke gravaj oficialuloj eksciu pere de onidiroj anstataŭ per oficialaj komunikaĵoj.

Palaso povis konsili Agripina n pri la tuje plenumendaj paŝoj – finfine, li spertis la saman situacion antaŭ dek tri jaroj. Sed li estis preskaŭ same elĉerpita kiel ŝi, ĉar ankaŭ li pasigis la lastajn horojn de la antaŭa nokto apud la lito de Klaŭdio.

Agripina  mem verŝajne dormis nur kelkajn horojn. Ne estis maniero por taksi kiom da horoj – ŝi sciis nur, ke regis profunda nokto kiam ŝia sklavino skue vekis ŝin. Ŝi tuj sidiĝis. Momente ŝi estis terurita – la situacio memorigis ŝin pri la okazo antaŭ dudek jaroj, kiam Gajo alvokis ŝin por informi ŝin pri la murdo de Lepido kaj ŝia propra ekzilo. Estis viro en la ĉambro kaj ŝi ellasis panikan elspiron – tiam ŝi rekonis, ke li estas unu el la sklavoj de Klaŭdio. “Mia sinjorino, la imperiestro vokas vin. Li estas tre malsana.”

Agripina  hastis tra la nigraj, silentaj koridoroj, sekvante la lampon kiun portis antaŭ ŝi la sklavo de Klaŭdio. Ŝia menso en tiu momento estis malplena. Ŝi sciis, ke eble ŝi staras antaŭ punkto kie ŝia vivo ekiros laŭ nova vojo, sed ĝis ŝi atingos tiun punkton ŝi nepre deziras teni malproksime siajn emociojn.

Kiam ŝi alvenis, Klaŭdio ankoraŭ kapablis paroli kun ŝi. “ Pina ”, li sukcesis eligi inter dolorĝemoj. “Ni estis... feliĉaj kune. Vi estis bona edzino. Prizorgu miajn infanojn.” Lia mano subite kaptis la ŝian pli forte kaj li kliniĝis antaŭen, premante ŝian manon ĝisdolore. “Suferas... mia ventro. Se mi povus elirigi ĝin.”

“Oĉjo Klaŭdio!” Agripina  preskaŭ ploris, parte pro lia fortega kroĉado al ŝia mano, ĉefe pro la hororo de la okazantaĵo. “Ĉio estos en ordo. La kuracisto venos.”

Li turnis sin subite al sia alia flanko, kaj ŝi apenaŭ sukcesis liberigi sian manon antaŭ ol li vomis abunde sur la liton. Li ruliĝis en la naŭzaĵoj sur la littukoj, nehomaj ĝemegoj leviĝis el lia brusto, dum Agripina  senhelpe tordis siajn manojn.

Bonŝance la kuracisto rapidis en la ĉambron kun du asistantoj. Ŝi estis kontenta lasi ilin labori, kaj iris sidi en la malluma antaŭĉambro, kie ŝi fiksis siajn okulojn senpense al la flagraj desegnoj ĵetataj sur la muron de la oleolampo, dum sklavoj kuris tien-reen tra la ĉambro kun siteloj da akvo. En iu momento ŝi ekdormetis, ĝis vekis ŝin la kuracisto.

“Mia sinjorino, li petas vin.”

“Ĉu li estos en ordo?”

“Veneno”, la kuracisto diris.

Ŝi eniris kaj trovis Klaŭdion, kiu momente kuŝis pli trankvile. Iu jam purigis la liton, sed la haladzo de vomo kaj lakso ŝvebis en la aero. Li malfermis siajn okulojn. “ Pina . Jen vi. Aŭskultu.”

Ŝi devis kliniĝi por aŭdi lin. “Mi aŭskultas vin, oĉjo Klaŭdio.”

“Britaniko... trovu ian postenon por li. Ceremonian. Ne kiel okazis al mi. Asisti Lucion.”

“Ni trovos ion por li, mi promesas tion. Li maturiĝos.”

Palaso pasigis la lastajn horojn de la nokto sendorma apud Agripina , kaj estis li kiu donis la ordonon, eĉ antaŭ ol Klaŭdio elĝemis sian lastan spiron, enŝlosi ĉiujn servistojn interne de la apartamento de la imperiestro. Tuj kiam Klaŭdio kuŝis rigida sur sia lito, Palaso kaj Agripina  paŝis ekster la ĉambron por rapida interkonsultiĝo. “Mia sinjorino, pardonu min ke mi parolas pri praktikaj aferoj en ĉi tia momento, sed kion ni faru pri la anonco? Kiam la homoj aŭdos, ke la imperiestro estas morta, ili nepre ankaŭ aŭdu, kiu transprenos. Alie estos ĥaoso en la stratoj. Estas bonŝance, ke Cezaro ĉiam indikis tute klare, kiu estu lia sekvonto. Necesas aranĝi, ke la Pretoranoj aklamu Neronon kiel eble plej baldaŭ – ĉi-matene, se eblos organizi la aferon tiel rapide.”

“Kion pri la senato?”

“Laŭ mi la senatanoj estos kontentegaj havi tiel plaĉan junulon ĉe la timono: rektan posteulon de Aŭgusto, nepon de la granda Ĝermaniko. Li impresis bonege, kiam li alparolis la senaton la pasintan jaron. Sendube estos kelkaj homoj, kiuj konsideros lin tro juna, kaj kompreneble nepre estos unu-du kiuj pensos, ke ili mem pli lerte regus la imperion, sed tiuj malverŝajne estos la preferata elekto de la plejmulto el la senatanoj.”

“Ili ne deklaros tion publike”, Agripina  diris. “Ne se ili havas normalan prudenton. Sed mi ja povas pensi pri kelkaj senatanoj, kiuj ne neglektos memorigi ĉiujn, ke Klaŭdio havis propran filon.”

“Mi ne kredas, ke tio estos problemo, mia sinjorino. Britaniko estas multe tro juna, por ke iu ajn konsideru lin serioze kiel kandidaton – kaj kompreneble, li estus tute maltaŭga.”

“Vi scias tion, kaj mi scias tion, sed multaj homoj povus vidi la aferon malsame.”

“La plej esenca afero estas, ke Nerono estu aklamata de la Pretoranoj”, Palaso diris. “Kiam li estos akceptita de la Gvardio, ne estos facile flankenŝovi lin. Kompreneble la soldatoj atendos premion pro sia lojala servo.”

Agripina  ne povis rezisti senhumuran rideton. “Ĉu pro sia lojala servado al Klaŭdio? Aŭ por certigi ilian lojalecon estontan?” Ŝi memoris, ke kiam li imperiestriĝis, Gajo premiis la Gvardion per malavara sumo individue asignita al ĉiu soldato, kaj Klaŭdio faris same. Agripina  malaprobis subaĉetadon, sed pro tiuj antaŭaj ekzemploj estus malfacile nun ne sekvi laŭ la sama vojo.

“Bonŝance neniu ano de la senato havas sufiĉajn personajn rimedojn por konkuri por la lojaleco de la Gvardio. Se vi tion permesos, mia sinjorino, mi kalkulos, kiom la trezorejo havas je dispono. Kaj mi sugestas, ke ni baru la elirejojn. Estus nedezirinde, ke la novaĵoj diskoniĝu antaŭ ol ni estos pretaj.”

“Jes, faru tion. Kaj intertempe mi alvokos Buron – kaj Senekon. Necesas informi la gefilojn de Klaŭdio pri la morto de ilia patro.”

“Eble estus pli bone ne tuj mencii la aferon al Britaniko. Mi trovos iun manieron teni lin okupata, ĝis Nerono estos aklamita de la Gvardio.”

Palaso forrapidis, dum Agripina  revenis al la litoĉambro de Klaŭdio por rigardi lastan fojon sian edzon, kiu kuŝis etendite kaj tordite de sia lasta agonio inter fiodoraj, disĉifitaj littukoj. Malgraŭ la multenombraj urĝaj taskoj, kiuj atendis ŝin, ŝi sentis, ke ŝi ŝuldas al li respektoplenan momenton de trankvila meditado. Ŝi eksidis apud la lito kaj klinis sian kapon, streĉante sin por rigardi preter lian lastan teruran nokton kaj rekapti la memoron de tiu onklo Klaŭdio, kiun ŝi konas kaj amas de sia plej frua infaneco. Dum la jaroj ŝi perdis ĉiun membron de sia familio, sed ŝia onklo estis fidinda kaj gajiga elemento eĉ dum ŝiaj plej malfeliĉaj momentoj. Malgraŭ liaj sanproblemoj, ŝajnis al ŝi kvazaŭ li ĉiam ĉeestos.

Ŝi ekstaris, kaj turnis sin por fronti la unuan tagon de sia vivo sen Klaŭdio. Kvankam ŝi estis ŝokita pro la kruela fino de sia onklo, ĉi tio ne estas momento por cedi al siaj emocioj. Ŝia tuja tasko estas aranĝi, ke lia korpo estu pretigita por la publika ekspoziciado. Ŝi nepre ne perdu tempon – necesas tuj voki sklavojn por lavi la kadavron kaj volvi ĝin en varmegaj kataplasmoj antaŭ ol ĝi ekrigidiĝos. Espereble ankoraŭ estos eble manipuli liajn membrojn por ke ili prezentu pli akcepteblan aspekton antaŭ ol alvoki la enbalzamigistojn.

Agripina  donis la necesajn ordonojn, tiam marŝis al sia studoĉambro, kie ŝi devos paroli kun Seneko. Li alvenis post nelonge, kaj per malmultaj vortoj ŝi informis lin pri la situacio. Ŝi duone atendis, ke li esprimos moralajn rezervojn pri la fakto, ke Lucio elpuŝos la veran filon de Klaŭdio. Sed ŝi tuj konstatis, ke la filozofo havas neniujn dubojn pri la rajto de Lucio regi. Finfine li ja trejnis la junulon mem de la lastaj kvin jaroj, pretigante lin por fariĝi la ideala reganto, ne precize laŭ la modelo de Platono, sed laŭ la pli modernaj kaj praktikaj principoj elpensitaj de Seneko mem.

Post la unua ŝoko kaj kelkaj konvenciaj kondolencesprimoj, Seneko senhezite turnis sin al la tuja tasko. “Mi preferus, ke la elekto de la venonta imperiestro dependu de la senato. Sed en la nuna situacio, ni devas esti realismaj. Kaj realisme, la plej grava afero estas la akcepto de Nerono fare de la Pretora Gvardio. Ĉu mi rajtas demandi, Julia  Aŭgusta, ĉu Buro jam promesis sian subtenon?”

“Li ankoraŭ ne scias. Mi sendis al li urĝan mesaĝon. Verŝajne li alvenos baldaŭ.”

“Kaj poste, supozante ke ni ricevos la apogon de Buro, ni ĉefe bezonos persvadan paroladon por la Pretoranoj. Tio certe estos aranĝebla. Io konciza kaj rekta, laŭ mi. La soldatoj ne aŭskultos vortoplenajn elokventaĵojn.” Seneko kapjesis al si mem, murmurante subvoĉe. Liaj okuloj estis fiksitaj al iu imagata sceno – evidente li jam kunmetas la vortojn, kiuj certigos, ke Lucio estu akceptita de la Gvardianoj. “Kaj tiam, se ĉio marŝos laŭplane, Nerono devos alparoli ankaŭ la senaton. Tio postulos malsaman aliron, ion pli zorge konsideritan.”

“Ĉu Nerono kapablos prezenti la paroladojn, laŭ via opinio?”

“Mi ekokupiĝos pri tio tuj. Ĉu vi povas diri, pri kiom da tempo ni disponas?”

“Palaso jam konsultis la astrologon. La plej favora horo por anonci la enposteniĝon de la nova imperiestro estos tagmezo.”

“Mi konfesas, Julia  Aŭgusta, ke mi emas kundividi la opinion de Cicerono pri astrologoj. Tamen mi certe konsentas, ke la afero ne estas prokrastebla je pli ol kelkaj horoj. Kun via permeso mi tuj retiriĝos por verki la du paroladojn. Aŭ ĉu vi preferus, ke mi ĉeestu, dum vi klarigos la situacion al Buro?”

“Dankon, tio ne necesos.” Ĝenis Agripina n la supereca tono de la ulo. Ĉu li sugestas, ke ŝi ne kapablas mem trakti kun Buro?

Seneko laŭŝajne ne rimarkis ŝian incitiĝon. “Eble vi pravas, Julia  Aŭgusta. Mi bezonos tempon por instrui al Nerono, kiel plej bone prezenti la paroladojn. Ĉu vi jam informis lin pri la morto de la imperiestro... de nia antaŭa imperiestro?”

“Ankoraŭ ne. Sendu lin al mi, kaj mi parolos kun li, dum vi okupiĝos pri la du paroladoj.”

Agripina  atendis senpacience en sia studoĉambro ĝis Buro alvenis. Li estis solidkorpa viro en siaj kvindekaj jaroj, kun trompe militista sinteno. Fakte li pasigis la plej grandan parton de sia armea kariero en la administraj roloj, kie troviĝis liaj veraj talentoj. Agripina  sciis, ke kelkaj homoj miris pro lia enpostenigo je tiel malfrua aĝo, sed verdire ne gravis, ke lia milita sperto kiel estro de la Pretoranoj estas relative limigita. La grava afero estis, ke la soldatoj admiras lin pro liaj justeco kaj bona juĝkapablo. Envenante, Buro turnis al ŝi demandan mienon; evidente li jam rimarkis ian strangan etoson. Ne malŝparante tempon, ŝi tuj informis lin pri la morto de la imperiestro.

“Ha! Mi komprenas”, li diris. “Tio estas... neatendita.” Li duone turnis sin for de ŝi, ŝajne por digesti la novaĵon. Post momento li rektigis sin. “Permesu al mi proponi miajn plej sincerajn kondolencojn. Li estis bona homo – kaj bona imperiestro. Lia morto estos granda perdo por ni ĉiuj. Kaj do, mia sinjorino, kiaj estas viaj ordonoj rilate al la Gvardio en ĉi tiu nuna cirkonstanco?”

“Povus okazi iom da konfuzo inter la popolo, kiam oni anoncos la novaĵon pri la subita morto de mia edzo. Oni konsilis nin, ke la plej bona momento por la anonco estos tagmezo, kaj estas esence, ke neniu vorto... neniuj onidiroj aŭdiĝu antaŭtempe.”

“Mi komprenas. Do vi deziras, ke la Gvardio deĵoru, kiam oni faros la anoncon.”

“Precize. La posteulo de la imperiestro estas jam preta. Li estos la pli aĝa filo de Klaŭdio, Nerono. Nepre estu neniu impreso pri ia necerteco rilate al transdono de la potenco.”

“Absolute ne, mia sinjorino.”

“Ĉu mi povas fidi la lojalecon de la Gvardianoj?”

“Certe jes, mia sinjorino. Mi persone elektos la soldatojn deĵorontajn, kiam via filo estos prezentata al la Gvardio.”

Ĝuste nun alvenis Nerono mem. “Panjo, kio okazas? Kie troviĝas ĉiuj sklavoj?”

Buro rigardis dube al Agripina , kaj ŝi kapjesis al li kuraĝige. “Mia sinjoro, permesu al mi esti la unua, kiu gratulos vin.”

“Ĉu gratuli min? Pro kio?”

Buro mienis konfuzite – li estis elstara administranto, sed li ne havis la lertan facilecon de Seneko pri sinesprimado. “Aŭ eble estas tro frue por gratuloj. Verŝajne mi devus proponi miajn kondolencojn.”

“Ĉu kondolencojn?” La junulo rigardis necerte de unu vizaĝo al la alia. “Kio okazis? Ĉu iu mortis?”

“Lucio”, Agripina  diris. “Sidiĝu. Mi devas sciigi ion al vi.”

Kiam mia frato Gajo estis murdita, la senato estis ĵetita en konfuzon. Ĉar Gajo estis ankoraŭ sufiĉe juna por naskigi filon, tute ne estis pretaj planoj rilate al la transdono de la potenco, kaj dum la senato senkonklude debatadis, Klaŭdio estis aklamita de la Pretora Gvardio. Malgraŭ la senorda kaj iom hazarda metodo de lia elektiĝo, montriĝis poste ke tiu elekto estas aparta sukcesa.

Kontraste al Gajo, Klaŭdio prudente zorgis, ke kiam li mortos, lia posteulo jam estu preta. Kiam li edzigis Neronon al sia filino kaj rapidigis lian karieron, li klare montris, kiu devos sekvi lin. Kvankam lia morto ne estis antaŭvidita, la transdono de la potenco okazis glate. La Pretoranoj unuvoĉe salutis Neronon kiel sian novan imperiestron, kaj la senato konfirmis ilian elekton tiun saman posttagmezon. Ili donis al Nerono ĉiujn povojn, kiujn ili antaŭe donis al Klaŭdio, kaj eĉ voĉdonis atribui al li la titolon Patro de la Lando, sed tiun honoron Nerono modeste rifuzis, dirante, ke li atendos ĝis li estos pli aĝa.

Tiutempe la filo de Klaŭdio, Britaniko, ankoraŭ ne atingis plenaĝiĝon. Tamen neniam aŭdiĝis la demando, ĉu li sekvu sian patron. Laŭtemperamente li ne taŭgis por tiu rolo, kaj pli grave, li suferis je epilepsio.

Estas ĉiam bona ideo memorigi la homojn pri tio, kiam mi havas la ŝancon.

Unu el la plej malĝojigaj momentoj en la vivo de Klaŭdio estis la okazo, kiam la kuracistoj informis lin, ke ekzistas neniu espero ke lia filo iam ajn estos aklamita kiel imperiestro.

2

“Sinjoroj de la Senato: Neniu homo povas regi imperion tute sola, kaj mi konstatas kun ĝojo, ke mi ĉiam povos fidi je la helpo de ĉi tiu eminenta instanco. Mi deziras nun sciigi al vi...”

“Levu viajn okulojn”, Seneko diris. “Ne tenu ilin gluitaj al la tabuleto. Kiam vi diras ĉi tiu eminenta instanco , rigardu ĉirkaŭ la ĉambron. Finfine, vi ja parolas pri la ĉeestantoj. Faru tion sen urĝo, observu la vizaĝojn. Vi estas la imperiestro – neniu interrompos vin.”

“Nek eliros el la salono”, Nerono diris. “Saluton, panjo, ĉu vi serĉas ion? Seneko kaj mi okupiĝas pri mia parolado por la senato.”

“Mi venas por diskuti la aranĝojn por morgaŭ”, Agripina  diris, “sed ni rezignu pri tio ĉi-momente. Mi aŭdu vian paroladon.”

Ŝi rigardis ĉirkaŭen, serĉante sidlokon. Seneko tuj ekstaris por proponi al ŝi sian tabureton, sed Nerono diris: “Prenu mian seĝon, panjo. Mi imagos, ke vi estas la senatanoj, kiuj kritike aŭskultas min.” Agripina  akceptis lian seĝon, dum Nerono antaŭenpaŝis al la centro de la ĉambro kun sia skribtabuleto en sia maldekstra mano, kaj la dekstra mano levita laŭ la klasika pozo de oratoro komenconta sian paroladon.

“Sinjoroj de la Senato, kun humileco mi staras antaŭ vi hodiaŭ, konscia pri la grandega honoro, kiun ĉi tiu instanco donis al mi, kiam ĝi asignis al mi imperiestran potencon. Mi dankas vin ĉiujn pro la apogo, kiun vi montris al mi dum ĉi tiu malfacila periodo, kiam mia kara patro estis forprenita de ni tiel neatendite, tiel ke mankas al mi la gvidado, kiun mi estus devinta ricevi...”

La parolado daŭris laŭ tiu stilo dum iom da tempo, iom tro serveme respektoplena al la senato laŭ la opinio de Agripina , sed sendube Seneko ne malpravas kiam li flatas la senatanojn kaj sugestas, ke la nova imperiestro regos kun ilia konsento. Sekvis la deviga aludo al Aŭgusto, tiu modela reganto – ankaŭ Klaŭdio meritas pli detalan mencion, ŝi pensis, rigardante ĉirkaŭ sin al la ĉambro. Ĝi estis lia studejo, sed ĝi estis ordigita de kiam ŝi laste troviĝis tie: la konfuza abundo de tabuletoj kaj skribovolvaĵoj estis vicigita sur la bretoj aŭ kaŝita en ŝrankoj. Estis kvazaŭ oni jam forigas la lastajn spurojn de la ĉeesto de Klaŭdio. Ŝi komisios buston de li, ŝi decidis – oni povus movi tiun buston de Aŭgusto en alian ĉambron kaj anstataŭigi ĝin per Klaŭdio. Kaj ĉu ankaŭ plengrandan statuon de Klaŭdio en la biblioteko?

... Intertempe Nerono promesis regi juste kaj milde, praktiki retenemon kaj kompaton. Li parolis sufiĉe longe pri la devo de reganto esti preta pardoni – admirinda konsidero, sendube, se li parolus al klaso de filozofio. Ŝajne Seneko forgesis, ke ĉi tiu parolado estas intencita por la senato.

“Mi ne juĝos en procesoj, kiujn mi ne antaŭe diskutis kun miaj konsilantoj. Mi ne aŭskultos pledadon en mia privata apartamento anstataŭ en la kortumo...” Pikis Agripina n sento de incitiĝo. Tio estas kritiko kontraŭ Klaŭdion. Seneko ne estas tiel pardonema, ke li mem pretas rezigni pri malnova plendo. “Mi ankaŭ ne permesos al mi esti motivata de personaj konsideroj nek de troa influo de mia domanaro. Estonte, registaraj aferoj estos deciditaj de la senato, ne de individuoj en la palaco.”

Pri kio temas? Kiuj estas tiuj individuoj, tiuj membroj de la imperiestra domanaro? Ho, Seneko estas ruza homo: la vortumo estis kunmetita tiamaniere, ke neniu, kaj certe ne la patrino de la imperiestro, povos kontraŭstari. Ĉu ĉio ĉi estas nuraj vortoj, aŭ ĉu li promesas, pere de la buŝo de sia lernanto, malpliigi la povon de la imperiestro kaj redoni ĝin al la senato?

Aliflanke, Agripina  rezonis, eble li prave emfazas la intencon de Nerono kunlabori kun la senato, almenaŭ ĝis li sidos pli sekure sur la trono. Povus ankoraŭ okazi, ke la senatanoj retiros sian subtenon kaj transdonos ĝin al Britaniko, aŭ al iu alia kandidato pli taŭga laŭ ilia ideo.

La parolado finiĝis per peto al la senato, ke la antaŭa imperiestro de nun estu kalkulata inter la dioj. Lerta lasta detalo – tio certigos, ke la atento de la senatanoj tuj estos distrata for de pli polemikaj temoj al la demando pri la diigo de Klaŭdio.

Nerono ĉesis paroli kaj rigardis al sia patrino. Ŝi iomete kapjesis, ne dezirante tro facile esprimi sian aprobon, kvankam fakte lia prezento estis tute ne malbona. “Nur unu-du detalojn – Lucio, bonvolu montri al mi la tabuletojn. Nu, estas skribite ĉi tie, ke la konsuloj jure havos juĝorajton super Italujo kaj la provincoj, kaj... kie tio troviĝas? Jen: la juĝorajto de la imperiestro estos limigita al la armeo. Mi devas diri, ke tio surprizas min – Seneko, ĉu vi serioze sugestas, ke la konsuloj havos pli grandan potencon ol la imperiestro?”

“ Julia  Aŭgusta, kompreneble mi ne sugestas tion. Mi nur proponas, ke la imperiestro redonu al la senato la povojn, kiuj estis iom post iom reduktataj dum proksimume la lastaj kvardek jaroj. Aŭgusto ĉiam traktis la senaton kun absoluta respekto – li regis flanke de la senato, ne super ĝi.”

Agripina  sciis, ke ŝi havas neniun ŝancon gajni debaton kontraŭ ĉi tiu homo. Se nur ĉeestus Livila ! “Kaj la juĝorajto de la imperiestro estos limigita al la armeo, ĉu?” Seneko vere troigis, sed Agripina  maskis sian indignon per senĝena rido. “Se tio ne estus tiel freneza ideo, oni povus supozi, ke vi provas restarigi la Respublikon.”

“Kompreneble ne, Aŭgusta, mi simple aludis al la tradicio, laŭ kiu...”

“Mi suspektas, ke estos pli facile por Nerono regi kun kompato kaj pardonemo, se li ne tuj transdonos ĉiujn povojn de la imperiestro al la senato.”

“Sendube vi pravas, Aŭgusta. Ni forigos tiun frazon antaŭ ol la parolado estos kopiita. Cezaro, se vi bonvolos pasigi al mi la tabuleton...” Cezaro! Agripina  neniam antaŭe aŭdis Senekon alparoli lin per lia titolo. Nerono enmanigis al li la tabuleton, kaj Seneko prenis grifelon por forgrati la ofendajn vortojn.

“Nun”, ŝi diris, “pri la aranĝoj por morgaŭ. La senato kunsidos en la Templo de Apolono.”

“Sed, panjo, ĉi tio estos mia unua grava parolado! Mi supozis, ke tio okazos en la senatejo.”

“Ne komencu plendi, mi petas, Lucio. Estos amaso da okazoj por kunsidi en la senatejo, kiam la riparoj estos finfaritaj.” Seneko rigardis ŝin kun mira esprimo, sed ŝi ignoris lin. “La senatanoj jam estas informitaj.”

“Mi... mi devas konfesi, ke mi ne konscias pri planataj riparoj ĉe la senatejo, Julia  Aŭgusta”, Seneko diris.

“Sendube tio ne estas afero, kiun mia edzo diskutis kun vi. Li aprobis la projekton nelonge antaŭ sia morto, kaj mi vidas neniun kialon por ne plenumi ĝin, kiel oni jam aranĝis.”

“Mi komprenas”, Seneko diris. Li grimacetis kvazaŭ li ĵus englutis buŝplenon da vinagro.

Agripina  ekstaris. “Mi lasos vin plu provi vian paroladon”, ŝi diris al sia filo. “Intertempe mi devas okupiĝi pri kelkaj leteroj.” Ŝi turnis sin por foriri, ne rigardante Senekon.

Sklavo, kiu atendadis silente apud la muro dum ilia konversacio, malfermis la pordon kiam ŝi alproksimiĝis. Estis ne tute agrabla surprizo trovi Britanikon ĉe la alia flanko. Kontraste al sia normala kutimo, li portis togon anstataŭ tuniko, sed ŝajne li havas problemon pri ĝia ĝusta drapirado. Kiam la pordo malfermiĝis, li estis suprenpuŝanta la faldojn, kiuj glitis malsupren laŭ lia ŝultro, kaj li faris kulpan salteton, kvazaŭ oni kaptis lin en malĝusta momento.

“Kio estas, Britaniko?” Agripina  demandis senpacience.

Britaniko venis en la ĉambron, tirante sian togon tiel alten, ke ĝi atingis nur la mezon de liaj tibioj. Ŝajne li faris seriozan provon prezenti sin laŭ akceptebla maniero, sed la rezulto estis eĉ pli taŭzita ol normale. “Mi venas nur por demandi ion al Lucio”, li diris.

Agripina  estis ankoraŭ agacita pro sia diskuto kun Seneko. “Britaniko, vi scias tute bone, ke estonte vi devas nomi vian kuzon Nerono.”

Britaniko tordis sin pro embaraso. “Sed lia nomo estas Lucio. Nomi lin Nerono sonas stulte.”

“Ankaŭ vi ŝanĝis vian nomon”, Nerono atentigis. Kvankam la diferenco inter ili estis apenaŭ pli ol tri jaroj, li sonis tre plenkreske kaj racie. “Vi antaŭe nomiĝis Ĝermaniko, tiam ni ĉiuj devis alkutimiĝi nomi vin Britaniko.”

“Jes, sed tio estis aliaj homoj. Estis ili, kiuj devis diri novan nomon, ne mi.”

“Britaniko”, Agripina  diris. “Tio estas senrespekta al via nova imperiestro. Estonte mi atendas, ke vi alparolu lin per lia ĝusta nomo.”

“Tion mi volis demandi”, Britaniko diris. “Kiel li fariĝis imperiestro?”

Ĉu la knabo estas vere tiel naiva, kiel li ŝajnas? Agripina  havis neniun ideon, ĉu li konscias ĝis kiu grado la surtroniĝo de lia kuzo flankenŝovis lin. Sed nun venis la momento por paroli firme. “Li estis proklamita de la Pretoranoj antaŭ du tagoj. Kaj nun li estas tre okupata. Li preparas gravan paroladon por la senato ĉi-posttagmeze.”

Britaniko rigardis Neronon kun mirigita esprimo. “Ĉu vere vi faros paroladon ĉe la senato?”

“Ĝuste tiel: estas strange, ĉu ne?” Nerono diris. “Ankaŭ mi ankoraŭ ne alkutimiĝis al la ideo.”

“Sed kiel vi scios kion diri?” Britaniko demandis.

“Seneko verkis ĝin. Sed kiam mi estos pli sperta, mi verkos miajn paroladojn mem.”

Kiu instigis la knabon al ĉi tiu demando? Ĉu eble lia instruisto Aleksandro? Ĉiuokaze, Agripina  pensis, necesas nur rigardi ilin kune: Neronon alta, sinrega, kun sia togo orde kaj ĝuste drapirita, kaj malgracian Britanikon en ĉifita togo de infano kun kolora strio laŭ la rando. Povas esti neniu dubo, kiu el la du estas sufiĉe matura por plenumi la eksterordinaran taskon, kiun la sorto prezentis al li.

3

En Romo

Vintre, frue en 55 pK

“... Mi memoras la unuan fojon, kiam mi vidis unu el iliaj fortikaĵoj. La tereno estis plena je montetoj kun brile verda herbo – kompreneble neniam ĉesas pluvi tie, eĉ somere, ĉiam humideco, pluvetado. Miaj homoj marŝis laŭ iaspeca kota vojeto – la Britoj ne havas pavimitajn vojojn. Eblus vidi homojn alproksimiĝi de granda distanco, sed estis neniu vivosigno... Ho, ĉu tio estas por mi?” Vespaziano ĉesis paroli dum sklaveto metis antaŭ lin arĝentan teleron. Li atendis ĝis la fiŝo estos senostigita, gustumis ĝin, kaj murmuris ian banalan ĝentilaĵon antaŭ ol daŭrigi sian rakonton. “Kaj do, kiel mi diris, ne estis vivosigno. Estis kvazaŭ ĉiuj loĝantoj tutsimple forpakis siajn aĵojn kaj malaperis. Kaj tiam ni preteriris la pinton de unu el tiuj malaltaj montetoj, kaj trans la ebenaĵo antaŭ ni, ni vidis multe pli krutan monteton – signife pli altan ol la aliaj, kvankam ĝi apenaŭ meritus la nomon monto. Kaj ĉe la pinto estis muroj kaj remparoj. La tuja impreso estis sufiĉe impona, sed kiam oni rigardis pli detale... mia subulo komencis ridi. Li diris Mi vidas, ke tio kaŭzos al ni seriozajn problemojn .”

Agripina  ridetis, kvankam verdire ŝi estis iom ĉagrenita. Klaŭdio ekstreme fieris pri sia sukceso pacigi la sovaĝajn Britojn. Ŝi ne voli aŭdi, kiom la afero estis facila.

Vespaziano ne rimarkis ŝian mankon de entuziasmo. “Ni detruis tiom da tiuj fortikaĵoj, ke ni rezignis eĉ teni la kalkulon. Necesis tutsimple starigi la ŝtonĵetilojn kaj ekpafi. Estis klare, ke tiuj Britoj neniam vidis ion similan.”

La rakonto de Vespaziano estis interrompita de rideksplodo de la alia flanko de la ĉambro. Ĉiuj gejunuloj, escepte de la imperiestro kaj lia edzino, kuŝis ĉe aparta tablo, kie ili povos amuziĝi ne ĝenante la pliaĝulojn – almenaŭ tio estis la celo. Unu voĉo leviĝis super la aliaj, gaja voĉo kun tiu aparta raŭka kvalito tipe aŭdata ĉe knabo, kiu ankoraŭ ne estas certa, ĉu li estas infano aŭ plenkreskulo. “... do ni elektis la plej viglan gliron el la tuta aro, kaj ni intencis kaŝi ĝin en la korbo...”

Vespaziano skuis sian kapon kun malgranda rido, duone ĝenata, duone amuzata. “Tiu mia filo – ne eblas subpremi lin eĉ momenteton.” Li levis sin sur sia kubuto kaj kriis tra la ĉambro. “Hej! Tito! Mi havas neniun ideon, kion vi faris per tiu gliro, kaj mi certas ke tion ankaŭ la Aŭgusta ne volas scii. Kian bruegon vi ĉiuj faras.” Estis ŝokita eksilento ĉe la alia tablo, tiam Tito rekomencis paroli per pli subpremata tono.

“Tio ne ĝenas vin, ĉu ne, Aŭgusta?” diris Domitila , la edzino de Vespaziano. Ŝi ridetis al Agripina  kvazaŭ kunkonspiranto. “Ankaŭ vi havas knabojn.”

“Kaj do, kiun punkton mi atingis?” Vespaziano diris.

“Vi ĵus rakontis al ni, kiel vi starigis la ŝtonĵetilojn ĉirkaŭ tiu Brita vilaĝo”, Nerono diris. Agripina  estis kontenta noti tiun signon de lia atenta aŭskultado. Tro ofte necesis memorigi lin, ke kiel imperiestro estas lia tasko interesiĝi pri siaj vesperaj gastoj kaj strebi aŭskulti ilian konversacion. Sed evidente Vespaziano pli verŝajne plaĉus al deksep-jara knabo ol la hieraŭaj gastoj, grupo de mezaĝaj senatanoj, kiuj dediĉis la plej grandan parton de la vespero al disputo, ĉu pliigi la trupojn ĉe la Armena landlimo.

“Ho jes, ĝuste tiel”, diris Vespaziano. “Nu, kiel mi diris, tiuj Britoj neniam antaŭe vidis ŝtonĵetilon. Sufiĉis frapi ilin nur unu fojon per hajlo da rokoj kaj fajrosagoj, kaj sekvi tion per mallonga paŭzo. Kaj post tio, por la okazo ke ili ne tute konvinkiĝis, dua hajlo kaj denova paŭzo, ĉi-foje iom pli longa. Kaj post tio oni povis certi, ke tre baldaŭ grupo de iliaj ĉefaj gravuloj, ĉiuj portantaj siajn plej belajn vestojn kun siaj haroj elstarantaj kiel la pikiloj de histriko, venos el la pordegoj por intertrakti.”

Nerono laŭŝajne tre ĝuas la konversacion, sed Agripina  notis malaprobe, ke malaperiginte sian fiŝon kun maleleganta rapideco, Oktavia  fiksas siajn okulojn al la gejunuloj sidantaj ĉirkaŭ Tito ĉe la alia tablo. Apenaŭ ŝi estus povinta vidigi pli klare, kiom ŝi sopiras aliĝi al sia frato kajliaj geamikoj. Estas vere, kompreneble, ke la rakonto de Vespaziano ne havas grandan intereson por dekkvin-jara knabino, sed tamen Oktavia  estas la edzino de la imperiestro. Estas ŝia tasko, same kiel de Nerono, bonvenigi iliajn gastojn.

“Tio estis pli facila ol faligi vicon da potoj starantaj sur muro”, Vespaziano daŭrigis. “Tiuj fortikaĵoj utilis nur por arigi la Britajn militistojn en unu lokon por ke ni mortigu ilin unu post alia. Ho ne, kio okazas nun?” Li rigardis tra la ĉambro al la alia tablo.

“Britaniko!” Oktavia  jam saltis surpieden. “Okazas unu el liaj atakoj!”

Britaniko kuŝis surplanke, kun la brakoj rigidaj, la fingroj spasmantaj. Li arkigis sian dorson kaj mallaŭta ĝemado venis el lia buŝo.

Konsternite, la plenaĝuloj forlasis sian tablon kaj premiĝis ĉirkaŭ li. La okuloj de Britaniko ruliĝis supren kaj lia buŝo ŝaŭmis dum li tordiĝis sur la planko. “Voku Ksenofonon”, Agripina  ordonis al unu el la sklavoj.

“Kion ni faru?” Domitila  demandis panike.

“Ne zorgu”, Nerono trankviligis ŝin. “Li ofte antaŭe havis tiajn atakojn. Ili aspektas tre timigaj, sed li estos tute en ordo kiam ĝi finiĝos.”

Agripina  sciis, ke li pravas, tamen ŝi ĉiam afliktiĝis rigardante la konvulsiajn movojn de Britaniko, kaj sentante sin tiel senhelpa interveni. Samtempe ŝi pensis en si mem, ke eble ne estas tiel malbona afero, ke la atako okazas ĝuste nun en ĉi tiu tre publika situacio. Britaniko alproksimiĝas al sia dekkvara datreveno, kaj kiam li jam portos togon de plenaĝulo, certe iuj homoj komencos sugesti, ke nun li devos kundividi la potencon kun sia adoptita frato.

Oktavia  tiris ŝian brakon. “Kuzino Agripina , rigardu lin – rigardu lian vizaĝon! Ĉu ni ne povas fari ion?” Ŝi kaŭris surplanke, sidante sur siaj kalkanoj apud lia kapo.

Agripina  volis diri, ke Nerono pravas – ke nenio estas farebla krom atendi ĝis la atako finiĝos. Sed estas vere, ke la konvulsioj ŝajnas daŭri pli longe ol kutime, kaj eĉ pli timige, la vizaĝo de Britaniko bluiĝas. Oktavia  lulis lian kapon en sia sino kaj murmuris kuraĝigajn vortojn en liajn surdajn orelojn. Bonŝance ĉi-momente alvenis la kuracisto.

Ksenofono rapidis al Britaniko kaj genuiĝis apud li por palpi lian pulson. “Necesas ellasi sangon. Vi”, li alparolis unu el la sklavoj, “portu al mi bovlon.” Li prenis malgrandan tranĉilon el saketo ĉe sia zono, kaj faris entranĉeton en ambaŭ krurojn de Britaniko apud la maleolo. La sklavo prenis unu el la arĝentaj pletoj de la tablo, kaj tenis ĝin preta por kapti la sangon.

“Malantaŭen!” Vespaziano ordonis al la aliaj gastoj. “Donu al li iom da aero.” Finfine la situacio estas subrega. Malvolonte, la gastoj moviĝis flanken, lasante nur Agripina n, kiu staris proksime al la kuracisto. Ŝi rigardis malkviete, dum li okupis sin pri Britaniko. La sango gutetis anstataŭ flui libere, kaj ŝi trovis tion stranga, ke Ksenofono ne bone faris la entranĉojn. Li jam puŝis flanken la bovlon, kaj nun kliniĝis super Britaniko, spirante en lian buŝon. Jen kaj jen li haltis por masaĝi lian bruston.

“Kio okazas? Ĉu io estas ne en ordo?” Oktavia  kriis.

Ksenofono plu laboris, kvankam jam delonge estis klare al Agripina , ke nenio plu estas farebla. Finfine Ksenofono levis sian kapon. “Mi bedaŭras, mia sinjorino.”

Ŝokite la gastoj staris senmove, ne sciante kion fari. Oktavia  kun blanka vizaĝo ankoraŭ sidis surplanke, karesante la harojn de sia frato. Liaj okuloj estis vaste malfermitaj, fikse rigardantaj, kaj lia vizaĝo havis la koloron de malhela kontuzo.

Ksenofono kliniĝis por fermi liajn palpebrojn. “Kion mi faru, mia sinjorino?” li diris al Agripina . “Ĉu mi ordonu al la sklavoj forporti lian korpon?”

Nerono paŝis antaŭen. “Jes, diru al ili, ke ili portu Britanikon al lia ĉambro, kaj... alvoku la virinojn por ŝanĝi liajn vestojn. Oktavia ...” Li prenis la manon de Oktavia  kaj tiris ŝin surpieden. “Panjo, laŭ mi vi prizorgu Oktavia n. Mi okupiĝos pri la gastoj.”

Agripina  estis konsternita pro la maniero laŭ kiu ŝia filo subite transprenis regon de la situacio. Kompreneble tio estas ĝusta – finfine li ja estas la imperiestro, kaj Ksenofono fakte estus devinta starigi sian demandon al li. Kaj tamen ŝi havis la senton, ke li subfosas ŝin antaŭ iliaj gastoj. “Mi sciis, ke eblas fidi je vi, Lucio”, ŝi diris kun digno. “Kaj kio pri Antonio? Ĉu vi alvokos lin, ĉu mi?”

Nerono palpebrumis. Agripina  sciis, ke li havas neniun ideon, kiu estas Antonio. “Dankon, panjo. Mi lasos tion al vi.”

“Kompreneble. Oktavia , mia kara, venu kun mi.” Agripina  metis sian brakon ĉirkaŭ la ŝultrojn de sia bofilino, kaj kondukis ŝin el la ĉambro.

En la koridoro alproksimiĝis al ili la intendanto. “Kion mi faru, mia sinjorino? Ĉu mi nuligu la ceteran parton de la vespermanĝo?”

Agripina  estis kontenta ricevi tiun konfirmon, ke ŝi, ne Nerono, estas la homo al kiu la personaro turnas sin en malfacila situacio. “Laŭ mi vi prefere rezignu pri la plejmulto el la pladoj. Nur finu la manĝon rapide – kaj alvoku Antonion. Diru al li, ke li estas bezonata en la ĉambro de Britaniko tuj.” Antonio respondecis pri ĉiuj funebraj aranĝoj en la imperiestra domo. “Venu, Oktavia .”

“Kuzino Agripina , mi tutsimple ne povas kredi tion. Jen ni, marŝantaj laŭ la koridoro kvazaŭ ĉio estus normala...”

Agripina  serĉis iujn konsolajn vortojn, sed ŝi mem estis tro ŝokita por scii, kiel helpi la knabinon. La sola penso, kiu venis al ŝi, estis: “Unue via patro, kaj nun ĉi tio.”

“Mi supozas, ke li nenion sentis. Li diris al mi... Li diris al mi...” Oktavia  ekploris. “Mi ne povas kredi, ke mi parolis al li tuj antaŭ la vespermanĝo. Li iam diris al mi, ke li neniam memoras ion ajn pri la konvulsioj post la komenco.”

Ili atingis la pordon de la ĉambro de Britaniko. Interne ili trovis lin kuŝanta sur sia lito, kie per la lumo de oleolampoj du virinoj forprenis lian festan tunikon. Lia korpo ankoraŭ ne rigidiĝis, kaj ili manipulis liajn brakojn, fleksante ilin por tiri ilin tra la manikoj, kvazaŭ ili senvestigus grandan, maloportunan pupon. “Ni pretigas lin por la funebra ceremonio, mia sinjorino”, unu el la virinoj diris.

“Funebra ceremonio!” Oktavia  lanĉis sin en la brakojn de Agripina , kaj cedis al siaj larmoj. “Britaniko! Kompatinda Britaniko! Oni ne faru al li tion.”

Mallerte, Agripina  frotis la dorson de la knabino. Ankaŭ ŝi havis larmojn en la okuloj. La morto de Britaniko ŝajnis ankoraŭ nereala; tio kio pleje dolorigis ŝin, estis la afliktiĝo de lia fratino. Ĝi pensigis ŝin pri ŝiaj propraj fratoj – ŝi neniam povis plori pro iu ajn el ili. Ŝi sentis la bezonon diri ion por montri, ke ŝi komprenas. “Sed tion oni ĉiam faras. Kaj poste oni metos sur lin lian plej belan togon...”

“Britaniko, Britaniko!” Oktavia  plorĝemis. Iom post iom ŝi trankviliĝis. “Kion pri lia vizaĝo? Ni ne permesu al la homoj vidi lin tiamaniere.”

Agripina  rigardis lian ŝvelintan, malheliĝintan mienon. Se iu ajn vidus la knabon, ne ĉeestinte dum la mortiga atako, tiu nature supozus, ke li suferis ian perforton. “Antonio scios, kion fari”, ŝi diris.

Malpli ol tri monatojn post la morto de sia patro, mortis ankaŭ la filo. Dum trankvila familia vespermanĝo ne longe post la Saturna festo, Britaniko subite suferis epilepsian atakon. Komence la ĉeestantoj ne tro timis, ĉar tia afero ofte okazis antaŭe. Tamen baldaŭ evidentiĝis, ke la atako daŭras pli longe ol kutime. Britaniko bluiĝis kaj ne povis spiri. Ksenofono, kiu antaŭe estis la kuracisto de Klaŭdio, estis vokita kaj tuj alvenis. Li provis ellasi sangon de la knabo, sed sensukcese. Britaniko jam estis morta.

“ Ĉu vi scias, kion oni diras, mia sinjorino? Kelkaj homoj kredas, ke Lucio venenigis Britanikon.” Mi movis mian kapon abrupte, kaj la kombilo implikiĝis en miaj haroj. Kara Pola  – estas ŝi, kiu transdonas ĉiujn onidirojn, kiujn neniu alia aŭdacus rakonti al la patrino de la imperiestro. Tiuj ne ĉiam estas aferoj, kiujn mi volas aŭdi, sed necesas scii, kion la homoj diras.

“ La homoj ĉiam serĉas ian suspektindan motivon”, mi diris. “Ili pensas, ke Lucio similas al sia patrino – kompreneble, Pola , vi scias, ke estis mi, kiu venenis tiujn fungojn.”

“ Kompreneble, mia sinjorino. Vi havis tute bonan kialon por liberiĝi de via edzo, ĉu ne?” Ŝi plu kombis, malplektante la implikiĝojn, kaj la kombilo susuris tra miaj haroj, kaj kvietigis min per sia regula ritmo. “Vi scias, kio estas la problemo, mia sinjorino – la homoj aŭdis, ke la vizaĝo de Britaniko nigriĝis. Tial ili kredas, ke li estis venenita.”

Kia malica klaĉo. Mi ŝajnigis rideti, sed verdire ĝi lasis min kun malagrabla sageto en mia brusto. Kio ajn okazas, la homoj ĉiam serĉas la plej kruelan interpreton. Se mi pasigas tempon diskutante politikon kun Palaso malantaŭ fermita pordo, estas evidente, ke ni ĝuas amrilaton. Se mia edzo malsaniĝas, tio pruvas, ke mi venenis la fungojn. Kaj se Britaniko suferas epilepsian atakon, ankaŭ li estis venenita.

Ĉar li ankoraŭ ne plenaĝiĝis, oni aranĝis por li simplan familian funebroceremonion la postan matenon. En malvarma, pluva tago en januaro, liaj restaĵoj estis metitaj en la maŭzoleon de Aŭgusto, apud tiujn de liaj patro, avo, kaj aliaj anoj de la Julia  kaj Klaŭdia familioj.

La tuta familio ĉeestis la kremacion, krom amikoj de la mortinta knabo kaj diversaj domanoj. Kun la gvardio de la imperiestro kaj aliaj partoprenantoj, estis impresa homamaso, kio kompensis la mankon de formala procesio. Agripina  veturigis Oktavia n en sia propra portolito. Ŝi estis zorgoplena pri la knabino, kiu havis grizan vizaĝon kun malhelaj kontuzoj sub la okuloj. Oktavia  restis sendorma dum granda parto de la nokto por funebri apud la kadavro de sia frato, do ne estis strange, ke tuj kiam la portolito ekmoviĝis, ŝi endormiĝis. Eĉ la ritaj lamentoj de la funebristinoj ne vekis ŝin. Agripina  kuntiris la kurtenojn por kaŝi ŝin de scivolaj preterpasantoj.

Kiam ili alvenis ĉe la Kampo de Marso, Oktavia  dormis tiel profunde, ke Agripina  malfacile sukcesis veki ŝin. Nerono metis sian kapon internen, inter la kurtenoj. “Ĉu vi estas preta, panjo? Ni devos rapidi – komencos pluvegi en iu ajn minuto. Kiel fartas Oktavia  – ĉu ŝi estas en ordo?”

Plaĉis al Agripina  lia zorgemo. Nerono estis tre protektema pri sia edzino, kiam ili geedziĝis la antaŭan jaron – ili ja ambaŭ estis tiel junaj, apenaŭ forlasintaj sian infanecon. Sed Oktavia  havis akran intelekton, kaj dum la duopo alkutimiĝis al sia nova rilato, Agripina  foje ricevis impreson, ke Nerono reagas al ŝi iom singarde. Li preferas ŝin, kia ŝi estas nun: dormema kaj iom konfuzata.

Agripina  paŝis el la portolito, tremante en la malvarma aero. Sub la nuba ĉielo de mezvintro, la loko havis dezertan aspekton; la herbo estis kota, la arboj estis senfoliaj, kaj neniu ĉeestis en la tuta areo krom ilia propra grupo. La perspektivon superregis la Julia familia maŭzoleo, ronda konstruaĵo alta plurajn etaĝojn kun ĉe la pinto statuo de Aŭgusto elrigardanta super Romon. La maŭzoleo situis en parko, malproksime de la temploj kaj aliaj konstruaĵoj en la suda parto de la Kampo de Marso, kie la urbo pli kaj pli entrudis sin.

Ŝi ne atendis retrovi sin ĉi tie tiel baldaŭ. Pasis apenaŭ tri monatoj post la funebra ceremonio de Klaŭdio, kaj nun la pensoj de Agripina  nature returnis sin al tiu lastatempa evento. Ŝi estis elĉerpita, laŭ ŝia memoro, preskaŭ tro elĉerpita por kompreni la okazaĵojn. Krom la ŝoko de la subita morto de ŝia edzo, estis la tuja neceso certigi la surtroniĝon de Nerono, kaj samtempe senĉesa fluo da vizitoj de familianoj, senatanoj, ambasadistoj kaj aliaj gravuloj, kiuj deziris aŭ esprimi kondolencojn aŭ plani estontan strategion. Bonŝance ŝi povis lasi la detalojn de la ceremonio mem al la teamo de liberigitoj, kiuj ĝis tiam laboris por Klaŭdio. Palaso perfekte komprenis ŝian sugeston, ke la modelo por la ceremonio estu tiu de Aŭgusto – dum samtempe, kompreneble, oni nepre ne strebu superi ĝin.

Pluraj homoj gratulis Agripina n pro la ceremonio: ili priskribis ĝin impona, sed ne ekstermezure pompa. Fakte ŝiaj propraj memoroj pri la evento estis iom nebulaj. La sceno estis tre malsama de la nuna; kompare ĝi estis preskaŭ festa pro la grandegaj homamasoj, kiuj venis por adiaŭi la imperiestron. Estis obtuza impreso de homoj svarmantaj en ĉiuj flankoj, de la senatanoj solene marŝantaj en siaj malhelaj togoj, la grandega du-etaĝa ŝtiparo...

“Ĉu tio estas la ŝtiparo?” diris Oktavia  ĉe ŝia flanko. “Ho, kompatinda Britaniko!” Ŝi kaptis la manon de Agripina .

“Ĉu ni iru rigardi lin?” Agripina  demandis.

Ŝi kondukis Oktavia n al la mortbrankardo, portita tien sur ceremonia ĉarego. Britaniko kuŝis solene ekspoziciata en sia togo de infano, kun la korpo girlandita kaj prisemita de floroj. “Se ni nur povus vidi lian vizaĝon pli bone!” Oktavia  diris. “Li aspektas kvazaŭ li surhavas maskon.” Ĝi estis priŝmirita de Antonio per tavolo da blanka gipso, por kaŝi la malhelajn kontuzojn restintajn post la epilepsia atako.

Dum ili staris apud la kadavro de Britaniko, alproksimiĝis Tito, la filo de Vespaziano. “Mi deziras prezenti miajn kondolencojn, Klaŭdia Oktavia ”, li diris. Tiam, plenuminte sian formalan devon, li refariĝis knabo. “Mi ne povas kredi tion – en unu momento li rakontadis al ni tiujn aferojn pri musoj kaj simile, kaj la postan momenton... nu, jen li.”

“Hieraŭ matene”, Oktavia  diris. “Nur hieraŭ matene li diris al mi, ke lia mulo havas ian ŝvelaĵon sur la nazo, kaj li volas peti Aleksandron kontroli ĝin. Kaj mi demandis lin, ĉu li ne volas veran ĉevalon por sia naskiĝtago, sed li diris, ke li ne bezonas ĉevalon ĉar la mulo estas lia bona amiko. Kaj tio okazis hieraŭ matene – kiu estus povinta diveni, ke hodiaŭ li nur kuŝos ĉi tiel?”

“Kio pri liaj birdoj?” Tito diris. “Kiu prizorgos ilin nun?”

Nerono venis stari kun ili. “Mi ĝojas, ke ankaŭ vi ĉeestas, Tito. Panjo, laŭ mi ni prefere komencu nun, ĉu ne?”

Agripina  rigardis la ĉielon. Amasiĝis pezaj nuboj. “Mi esperas, ke la pluvo atendos ĝis la fino”, ŝi diris.

Nerono supreniris laŭ la ŝtupoj kondukantaj al la podio antaŭ la maŭzoleo. Agripina  kaj Oktavia  sekvis kun aliaj gravaj familianoj, kaj turnis sin por rigardi malsupren al la funebrantoj kuniĝintaj sube apud la ŝtiparo. Liktoro frapegis tri fojojn per sia oficbastono por postuli silenton, kaj Nerono marŝis al la rando de la podio kun siaj notoj enmane.

“Miaj karaj geamikoj, unu el la plej malgajigaj taskoj estas paroli ĉe la funebra ceremonio de homo, kies vivo venis al abrupta fino dum li estis ankoraŭ infano, precipe kiam tiu fino ne estis antaŭanoncita de longa malsano, sed venis en momento, kiam li antaŭvidis multajn pliajn jarojn da vivo kaj sano...” La oratorado de Nerono fariĝas ĉiutage pli memfida, Agripina  pensis, kvankam pro manko de tempo li povis nur unu fojon rapide tralegi la tekston kun Seneko antaŭ ol ekiri ĉi-matene. Lia voĉo eble estas iom malforta por bone aŭdiĝi en plenaera spaco, sed li legas inteligente kaj paŭzas en la ĝustaj lokoj.

Sekvis kelkaj konsideroj pri la mallongeco de la homa vivo kaj la necerteco de la homa feliĉo. Tiuj, kiuj postvivas Britanikon, enviu lian nunan staton, ĉar evitante estontajn malĝojojn li eble estas pli bonŝanca ol tiuj, kiujn li postlasis. Agripina  opiniis, ke tio estas sensencaĵo. Ŝi memoris sian fraton Druso, kiu tiel senespere deziregis daŭrigi sian ekzistadon eĉ en la plej kruelaj cirkonstancoj, ke li manĝis la pajlon el sia matraco. Tamen, eĉ se la afero estas sensenca, Agripina  estas preta koncedi, ke ĝi estas taŭga konsidero dum funebra oratoraĵo.

Verkita tre haste dum la nokto, la parolado estis rimarkinde trafa. Seneko ne permesis al Agripina  legi ĝin anticipe. Kiam ŝi petis vidi ĝin, li diris, ke li ankoraŭ prilaboras ĝin. Ŝi ne estis konvinkita, ke tio estas vera; pli ĝuste, tio ne plaĉas al li, ke ŝi kontrolu liajn paroladojn. Finfine li ja estas la plej fama retoro en la imperio, kaj evidente li sentas sin super ĉia kritiko. Efektive Agripina  neniam aŭdacus poluri lian vortelekton, sed ŝi ja ŝatis kontroli la politikajn deklarojn, kiujn li metas en la buŝon de la imperiestro.

Guto da pluvo trafis la manon de Agripina . Ŝi rimarkis, ke aliaj homoj rigardas supren al la ĉielo kaj flustras inter si. Kiel longa estas tiu ĉi parolado? Ĉu ŝi signalu al Nerono, ke li tranĉu ĝin? Sed tamen ne; la ĉeestantoj povus rimarki tion, kaj ŝi ne donu la impreson, ke la imperiestro ricevas instrukciojn de sia patrino.

“Mi funebras Britanikon kiel amikon kaj kiel fraton”, Nerono daŭrigis. “Li baldaŭ estus atinginta taŭgan aĝon por ricevi sian unuan publikan oficon, kaj mi senpacience atendis la momenton, kiam li estus povinta dividi kun mi la ŝarĝon de regado.”

Agripina  konsterniĝis. Ŝi neniam havis ian ajn intencon, ke Britaniko dividu la potencon kun ŝia propra filo, kaj ŝi certe ne atendis, ke Seneko anoncu tiun eblecon al la publiko. Kaj tamen... nun kiam Britaniko ne plu prezentas riskon al la nova imperiestro, eblas senprobleme fari la malavaran proponon dividi kun li la potencon.

Falis pliaj gutoj da pluvo. Ĉu ili malhelpos la lignon ekbruli? Agripina  rigardis Britanikon, kies kadavro estis ankoraŭ ekspoziciata antaŭ la funebrantoj. Kun hororo ŝi konstatis, ke la gipso sur lia vizaĝo komencas moliĝi. Se Nerono ne finos rapide, ĝi povus esti forlavata.

“Post la perdo de mia frato restas al mi neniuj aliaj familianoj, sur kiuj mi povas apogi min.” Agripina  estis momente distrata for de sia zorgo pri la pluvo. Ŝi sciis, ke Seneko volas diri, ke mankas viraj parencoj por apogi lin, kaj tamen lia vortelekto ĝenis ŝin. Nerono konkludis per fina elokventaĵo. “Estas nun nur unu loko al kiu mi turnu min por ricevi subtenon: al vi, miaj amikoj, al la senato kaj la popolo de Romo. Mi faros tion kun la feliĉa scio, ke mia frato Britaniko estas nun liberigita de siaj surteraj zorgoj, kaj eniris staton de eterna ripozo.”

Nerono volvis la rulaĵon kaj transdonis ĝin al servisto. Ĝuste tiam flagris fulmo akompanata preskaŭ samtempe de terura tondreksplodo, kaj verŝiĝis malsupren la pluvo. Multaj homoj rigardis ĉirkaŭen serĉante la plej proksiman ŝirmejon, sed Agripina  tute ne intencis, ke la ceremonio disfalu en konfuzo. Ŝi rektigis sin, klare montrante, ke ŝi restos surloke. Oktavia  restis ĉe ŝia flanko kun sia kapo klinita, dum akvo fluis tra ŝia nekombita hararo. La aliaj funebrantoj kunpremiĝis, tirante siajn mantelojn super siajn kapojn.

La prizorgantoj rapidis antaŭen por levi la mortbrankardon. La togo de Britaniko spongece ensorbis pluvakvon, dum la gipsa masko sur lia vizaĝo fandiĝis antaŭ iliaj okuloj kaj solviĝis en blankajn defluetojn laŭ liaj haroj kaj kolo. Jam la malhelaj kontuzoj estis klare videblaj tra la maldensiĝanta tavolo.

La prizorgantoj ŝovis la brankardon senceremonie sur la funebran ŝtiparon, kaj unu el ili rapide altuŝigis torĉon al ĝia bazo. La ligno estis bone preparita, kaj la suba parto preskaŭ tuj ekbrulis. Grandegaj flamoj leviĝis kraketante, sufiĉe forte por engluti ankaŭ la pinton de la ŝtiparo. Agripina  unue timis, ke la ligno ne bruliĝos, sed vidinte, ke la kremacio antaŭeniros laŭplane, ŝi povis dediĉi sin al pensoj pri la knabo, kies kadavron nun konsumas la fajro. Ŝi sentis la maljustecon de la situacio: tiu infano kun sia senartifika pasio pri skaraboj kaj aliaj bestetoj, tiel absolute netaŭga por la mondo de politiko kaj komplotado. Li estis afabla, sincera knabo, tute perdita en la mondo, en kiu li naskiĝis. Kaj tamen je dek tri jaroj li devis fronti tion, kion timas eĉ plenkreskaj viroj. Kian rilaton havas Britaniko kun la morto? Ĝi ŝajnas afero tro granda por ke infano kiel li devu trakti kun ĝi.

La subita pluvego jam finiĝis, kaj la funebrantoj staris, trempitaj ĝisoste, dum la flamoj flagris kaj saltis, kaŝante la kadavron. El angulo de sia okulo, Agripina  kontrolis Oktavia n. Ŝi fiksrigardas antaŭen, kun vizaĝo pala sed trankvila – eble ŝi konscias, ke la publiko observas ŝin, aŭ eble ŝiaj larmoj provizore estas ĉiuj verŝitaj. Agripina  jam rekaptis sian kutiman klarmensecon. Ŝi ne estus elektinta, ke okazu ĉi tiu afero – kaj tamen, ĉar ĝi efektive okazis, ŝi ne povis absolute bedaŭri. Nun kiam la sola travivinta filo de Klaŭdio mortis, ne plu povos esti demando pri la rajto de ŝia propra filo sekvi sian adoptitan patron sur la tronon.

4

En Romo

Printempe, 55 pK

“Kiuj estas la ĉefaj homoj ĉi-matene?”

Palaso konsultis sian skribtabuleton. “Mi kontrolos. Estas Kornelio Dolabelo, Vitelio, Fenio Rufo... Kaj Pomponio Sekundo.”

Agripina  elspiris senentuziasme. “Nu bone, supozeble mi devas komenci per li. Ĉu estas multaj aliaj homoj krom ili?”

“Ĉirkaŭ kvardek, mia sinjorino.”

“Ĉu ĉeestas la arĥitekto?”

“Jes, mia sinjorino. Mi lasos lin eniri tuj kiam vi estos fintraktinta la senatanojn.”

De kiam Nerono fariĝis imperiestro, la multenombraj petvizitantoj de Agripina  pliiĝis ĉiutage. Ŝi jam instrukciis Palason direkti la pli facilajn kazojn al Nerono. Estus nekonvene, ke ŝi ricevu pli da petvizitantoj ol la imperiestro, kaj krome li tiel lernos okupiĝi pri ili. Agripina  ĝuis regi la fluon, malavare sendante kelkajn kazojn al Nerono, kaj tenante la pli postulajn por si mem. Kvankam ŝia filo estis la imperiestro, ŝi estis la unua elekto por la plejmulto da petvizitantoj; la homoj bone komprenis, kie troviĝas la vera potenco.

Hodiaŭ ŝi sukcesis trakti la senatanojn sufiĉe rapide. Pomponio postulis de ŝi iom da takto – li ŝajnis nekonscia, ke atendas ŝin dekoj da aliaj homoj, kaj li tro longe insistadis pri diversaj bagatelaj plendoj, kiuj gravis al neniu krom li mem. Sed li estis maljuneta homo, kaj ŝi tute ne deziris ofendi lin, do ŝi faris sian eblon aŭskulti pacience. Ŝi estis kontenta, kiam post iom da tempo Palaso tiris lin flanken kun la preteksto noti ĉiujn plendojn.

Tiu, kun kiu ŝi pleje deziris paroli, estis la arĥitekto. Li portis al ŝi la skizojn por la templo konstruota por Klaŭdio, nun kiam oni proklamis lin dio. Temis pri eksterordinare ambicia projekto. Necesis starigi por ĝi en la flanko de la Celia Monteto gigantan platformon, altan je kelkaj etaĝoj, kie vicoj da arkaĵoj subtenos imponegan templon kun marmoraj kolonoj laŭ la fasado. En la ĉirkaŭa areo oni plantos arbojn, por ke la homoj povu promeni sub ilia ombro dum ili rigardos supren al tiu memorigo de la dio Klaŭdio kaj lia edzino, kiuj aranĝis ĉion ĉi por ilia plezuro.

Agripina  komencis akcepti salutojn tuj kiam la rozaj fingroj de la krepusko donis ruĝetan nuancon al la ĉielo, kaj antaŭ ol ŝi atingis la lastan petvizitanton – barbaran Gaŭlon, kiu deziris, ke lia filo ricevu edukon en Romo – la mateno jam estis duone for.

“Ĉu mi diru al la sklavoj, ke ili alportu por vi manĝaĵon, mia sinjorino?” Pola  demandis. “Ĉu vi ne estas lacega?”

“Ili portu al mi pleton en mia studejo. Mi alvenos tien post kelkaj minutoj. Kaj ankaŭ vi ripozu iomete – mi vokos vin, se mi bezonos vin.”

Kun sia kapo ankoraŭ plena je planoj por la templo, Agripina  eliris el la akceptejo kaj paŝis malsupren laŭ la larĝa ŝtuparo. Tiu promeno ĉiam trankviligis ŝin. Ĝi kondukis sub kolonaron, kiu staris laŭlonge de enmura ĝardeno.

Sonoris gaja rido, dum Agripina  paŝis sub la kolonaro. Ŝi estis kontenta denove aŭdi Oktavia n ridi. Pasis du monatoj ekde la morto de ŝia frato, ses post tiu de ŝia patro, kaj Oktavia  drivis tra tiu tempo kiel griza nubo. Agripina  pensis en si mem plurfoje, ke se ŝi nur povus baldaŭ gravediĝi, tio reportos la ĝojon en ŝian vivon.

Ŝi rigardis en la ĝardenon por vidi, kio revokis tiun feliĉan ridon al la lipoj de Oktavia . Eble tutsimple la printempo – la hodiaŭa tago, frue en aprilo, estis la unua, kiam estis sufiĉe varme por sidi ekstere. Oktavia  estis tie kun du amikinoj kaj iliaj sklavinoj – kaj Agripina  rimarkis kun surprizo, ke meze de tiu tre knabineca grupo troviĝas Tito, la filo de Vespaziano. Nu, sendube tio klarigas la ridadon – li estas amuza junulo. Samtempe tio ŝajnas stranga, ke li sidas kun Oktavia . Ĉu eble li estas fianĉo de unu el ŝiaj amikinoj? Agripina  pensis ke ne. Gefianĉiĝo en tiu socia klaso estas grava evento, kaj oni certe estus informinta ŝin.

Nun iom maltrankvila, Agripina  opiniis, ke ŝi nepre alproksimiĝu al la grupo por malkovri, kion ili faras. Ili ne rimarkis ŝin; ĉiuj junulinoj klinis siajn kapojn super iu objekto, kiun la juna Tito tenas en la mano. Kaj ĉe la centro de la grupo, preskaŭ apogante sin sur lia ŝultro, estis Oktavia . Ŝi levis siajn okulojn, kiam Agripina  alproksimiĝis, kaj saltetis. Tito fermis kun klako la du kovrilojn de skribtabuleto. Ĉu ŝi imagas tion, aŭ ĉu Agripina  observis ioman ruĝiĝon – ĉu pro kulposento? Se jes, Oktavia  jam rekaptis sian aplombon. “Ho, jen vi, kuzino Agripina ”, ŝi diris. “Tito montras al ni poemon.”

“Ĉu vere?” Agripina  diris. “Mi ne sciis, ke vi interesiĝas pri poezio, Tito Flavio.”

Tito mienis embarasate, kaj murmuris ion. Agripina  ricevis impreson, ke okazas io prefere subpreminda, kaj ke ŝi nepre ne permesu al li eskapi el la situacio. “Mi tute ne atendis trovi vin ĉi tie, Tito Flavio – kaj inter tiel alloga kunestantaro. La tri diinoj”, ŝi aldiris, memorante la iaman pedantan ŝercon de praonklo Tiberio. Nun ŝi parolas same pedante kiel li, kaj ĉiuj junulinoj ridetas en tiu sama maniero duone embarasata, duone ĝenata. “Ĉu mi rajtas vidi vian poemon?”

Tito hezitis, tiam kiel lernejano kaptita de sia instruisto, transdonis al ŝi la skribtabuleton. La junulinoj mienis same malkomforte. Agripina  ĵetis rapidan rigardon al la poemo – ŝajne ĝi estas celata al juna virino, kies ĉarmojn li admiras. La poemo estis sufiĉe lerte verkita, kaj sprita pli ol sugesta. Se ĝi estas intencita por unu el la amikinoj de Oktavia , ĝi estas tute netaŭga – iliaj patroj certe volus scii, ke ili ricevas ampoemojn de iu junulo. Aŭ ĉu ĝi estas direktata al iu popolanino, kiu atendos donacojn kaj juvelojn anstataŭ edziniĝon por kompensi ŝian komplezemon? Tito evidente rajtas sendi poemojn al tiaj virinoj, sed kial li montru ilin al Oktavia  kaj ŝiaj amikinoj? Tio en si mem estus tro granda aŭdacaĵo. “Kaj kiu estas la bonŝanca ricevonto?” Agripina  demandis.

Tito jam rekaptis sian memfidon. “Ho, tio estas nur literatura ekzerco, Julia  Aŭgusta. Mi ne vere intencis ĝin por specifa virino.”

Agripina  sciis, ke li mensogas. Ŝi redonis al li la tabuleton.

Pasis kelkaj tagoj antaŭ ol Agripina  havis okazon por paroli kun Oktavia . Ili iris por inspekti la platformon, kiu subtenos la templon de Klaŭdio. Verdire seniluziigis Agripina n la manko de intereso, kiun Oktavia  montras pri la projekto, kaj ŝi esperis flamigi ĝin per vizito al la konstruejo.

Ilia portolito veturis je digna rapideco tra la stratoj, post la du liktoroj de Agripina . Oktavia  babilis senĉese, esprimante apartan intereson pri eleganta butiko de ceramikaĵoj, kiun ili hazarde pasis irante laŭ la Sankta Vojo. Agripina  suspektis, ke la junulino divenis pri kio ŝi volas paroli, kaj provas deturni ŝin per hajlo da sensignifaj vortoj.

“Ĉu vi vere kredas, ke paĉjo fariĝis dio?” Oktavia  subite demandis.

Agripina  ne emis al filozofia cerbumado, sed tio estis demando, kiun eĉ ŝi estis devigata alfronti, dum ŝi diskutis lian diigon kun la diversaj senatanoj, kiuj konsentis subteni la proponon. “Verŝajne ne via patro mem – evidente neniu imagas, ke li festenas kun la aliaj gedioj sur la pinto de la Monto Olimpo. Sed eble la digno kaj potenco de la Roma imperiestro – mi certas, ke oni povus vidi tion kiel dian atributon. Kiam ni inaŭguros lian templon, ni metos tion antaŭ la popolon, por ke oni adoru ĝin.”

“Ĉu vi pensas, ke eble li vidas nin? Foje mi havas la senton, kvazaŭ li ankoraŭ estas tre proksima al mi.”

Jen la ŝanco por Agripina . “Certe ekzistas la ebleco, ke li rigardas vin. Kaj mi scias, ke vi ne volus fari ion ajn, kion li ne aprobus.”

Oktavia  ne tuj respondis. Sendube ŝi jam vidis, kien ĉi tiu konversacio kondukas. Post hezito ŝi diris: “Kelkaj el liaj ideoj estis iom eksmodaj.”

“Pri kelkaj aferoj, jes. Pri konduto ĉe la tablo kaj tiel plu. Sed ne pri la gravaj aferoj – tiuj ne ŝanĝiĝas.”

“Ne, kompreneble ne.”

“ Oktavia , ĉu vi opinias, ke via patro estus kontenta vidi vin legi ampoemojn kun Tito Flavio?”

“Tio ne estis ampoemo, kuzino Agripina . Ĝi estis nur ŝerco.”

Agripina  memoris, kiel Oktavia  saltetis, kiam ŝi venis en la ĝardenon, kiel li klakfermis la skribtabuleton. “Eble venis la tempo, kiam Tito komencu sian armean karieron.”

Tiumomente ili preterpasis la statuon de Klelia , kaj Oktavia  fiksrigardis la soklon kvazaŭ ŝi legus la epigrafon. Tiam ŝi diris: “Ĉu li ne estas ankoraŭ juna por eniri la armeon?”

“Ĉu vi scias, ke Livia  iam diris al mi, ke la edzino de la imperiestro devas neniam fari aŭ diri ion ajn, kion ŝi ne volus aperigi en la hejma taglibro.”

“Kio pri la imperiestro? Ĉu li rajtas fari aferojn, kiujn li ne volus aperigi en la taglibro?”

Tio estis neatendita. “Kial vi diras tion? Ĉu mia filo ne estas al vi bona edzo?”

“Li ne traktas min malbone”, la junulino ekdiris, tiam silentiĝis. Agripina  atendis; ŝi vidis, ke restas ankoraŭ io direnda. Ŝajnis, ke Oktavia  luktas pri io, kion ŝi deziras diri, tiam ŝi subite eksplodis. “Ho, kuzino Agripina , li havas koramikinon! Li festas ĉiuvespere kun siaj amikoj, sed li ne volas, ke mi ĉeestu. Ĉeestas ŝi anstataŭ mi, kaj tiam li pasigas kun ŝi la nokton.” La voĉo de Oktavia  tremis, kaj larmoj aperis en ŝiaj okuloj. “Li neniam venas al mia ĉambro, kaj poste... kaj poste li pasigas la nokton kun ŝi anstataŭ mi.”

Oktavia  jam laŭte ploris. Ŝiris Agripina n kontraŭaj emocioj. Estis kunsento pro la humiliĝo de la junulino, la deziro defendi sian filon, sed ankaŭ kolero kontraŭ Nerono, kies traktado de sia edzino estas tiel nekonvena. Ŝi jam sciis pri la festoj. Pola  rakontis al ŝi pri ili, kaj laŭ la priskribo ili certe ne estas okazoj, kiujn oni aperigu en la hejma taglibro. Ŝi estus preferinta, ke Nerono pasigu siajn vesperojn diskutante politikajn aferojn kun elektitaj gastoj el la senato, sed Agripina  malvolonte akceptis, ke junaj viroj ja bezonas amuziĝi.

“Mia kara, ĉu vi diras al mi, ke Nerono ne plu dormas kun vi?”

“Li neniam faris. Nur kelkajn fojojn tuj post nia geedziĝo.”

Agripina  memoris sian propran edziniĝan nokton – kiel ŝi kuŝis enlite dum Domicio kaj Eklogo murmuris kaj baraktis apud ŝi. “Ne atendu, por ke li venu al vi. Simple iru al lia ĉambro kaj enlitiĝu apud lin.”

“Mi timas trovi ŝin tie.”

Agripina  vidis sin mem stari apud la lito de Domicio dum du paroj da okuloj rigardis supren al ŝi. “Vi estas la edzino de la imperiestro, ne ŝi. Simple diru al ŝi: Eliru el la ĉambro. Mi dormos kun mia edzo. ”

“Jes, eble mi povus provi tion.” En la voĉo de Oktavia  vibris dubo.

Estis klare al Agripina , ke ŝi havas neniun intencon fari tian aferon. Kaj kompreneble ankaŭ ŝi mem bezonis tri aŭ kvar jarojn, antaŭ ol ŝi trovis sufiĉan kuraĝon por ĵeti Eklogon el la lito de sia edzo. “Mi parolos kun Nerono. Sed mi tamen devas diri ion – eĉ se li ne pasigas kun vi ĉiun nokton, estas nur unu loko kie respektinda virino rajtas serĉi seksumadon, kaj tio estas ĉe ŝia edzo. Mi neniam plu volas vidi vin legi poeziaĵojn kun Tito Flavio. Ĉu vi komprenas?”

Sekvis longa silento. Finfine Oktavia  diris: “Mi ne miskondutis kun Tito – nur legis poemon. Nerono rajtas iri al festoj, kaj eliri kun siaj amikoj, kaj pasigi ĉiun nokton kun tiu virino, kaj mi eĉ ne rajtas paroli kun amiko.”

“Virino devas agi tre prudente. Mia patrino ofte ricevis vizitojn de viramikoj post la morto de mia patro. Mi scias, ke ilia konduto estis absolute taŭga – mia patrino neniam estus permesinta al si misagi.” Dum ŝi parolis, Agripina  ekpensis pri la patrino de Oktavia . Ankaŭ Mesalina  havis viramikojn, sed neniu povus pretendi, ke ŝia konduto estis akceptebla. Kun ioma konfuzo ŝi aldiris rapide: “Ili faris nenion krom vespermanĝi kune kaj konversacii – estis nenio sekreta en la situacio, kun sklavoj kiuj moviĝis tra la ĉambro, kaj eble hazardaj vizitoj de aliaj geamikoj. Sejano uzis tion kiel pretekston por denunci ŝin en la senato. Li diris, ke ŝi havas amanton, kaj ke ili konspiras kune por forigi la imperiestron.”

“Kio okazis al via patrino?”

“Ŝi ĉesis manĝi. Mi pensas, ke tio okazis, kiam ŝi aŭdis, ke Nerono estis mortigita – tiu estis mia frato Nerono, ŝia filo. Kaj tio estas facile imagebla. Blokita sur tiu insulo, jaron post jaro, kun sia pli aĝa filo morta, Druso en malliberejo, kaj la propra nomo misprezentata en la senato... La tuta afero estis por ŝi neeltenebla. Ŝi tutsimple rezignis.” Agripina  tre malofte parolis pri sia patrino. Ŝi ne povis konvinki sin rakonti al Oktavia  la aliajn detalojn: kiel la gardistoj provis nutri ŝin perforte kaj bategis ŝin tiel kruele, ke ŝi perdis la vidkapablon de unu okulo.

Ili pluveturis en silento. Agripina  ankoraŭ digestis la informon de Oktavia  pri Nerono kaj lia koramikino. Pola  ja estis dirinta al ŝi ion pri junulino, sed ŝi ne konstatis, ke la afero estas tiel serioza. Ŝi akceptis ĝin same kiel la festojn, kiel unu el la aferoj, kiujn junaj viroj faras. La tuta situacio kirlis malagrablajn memorojn. Domicio kaj Eklogo... kiom tio humiligis ŝin. Kaj poste, kiam ŝi renkontis Lepidon, ŝi estis preta fali en liajn manojn kiel matura piro.

“ Oktavia , mi komprenas, ke tio kaŭzas multe da ĉagreno, kiam la propra edzo dormas kun aliaj virinoj, sed ĝuste tiel kondutas la viroj. Eĉ Aŭgusto foje havis amrilatojn, sed Livia  sciis, ke estos en ŝia plej bona intereso ŝajnigi ne rimarki. Eĉ se via edzo seksumas kun aliaj virinoj, tio ne donas al vi la rajton fari same.”

Oktavia  diris nenion. Agripina  ne certis, ĉu ŝi komprenas la seriozecon de la situacio. “Estas tre danĝera afero por virino preni amanton. Vi scias, kio okazis al mia onklino Julia .” Pli bona ekzemplo estus Mesalina , sed prefere ŝi ne aludu al tio.

“Ne vere. Mi scias, ke ŝi estis sendita en ekzilon.”

“Ŝi havis ĉion: infanojn, riĉaĵojn, prestiĝan familion, sukcesan edzon – li fariĝis konsulo ne longe poste ilia geedziĝo. Sed ŝiaj interesoj estis frivoloj, laŭ tio kion mi aŭdis – ŝi ĝuis amuziĝi kaj organizi festojn. La sekvo estis, ke ŝi renkontis belan junan senatanon kaj enamiĝis al li. Tio malkovriĝis kiam ŝi gravediĝis. Ŝi estis forsendita al tute eta insulo, eĉ pli malgranda ol tiu, kie oni tenis mian patrinon. Kaj tie ŝi pasigis sian tutan postan vivon – ankoraŭ dudek jarojn.”

“Kio okazis al la bebo?”

“Aŭgusto ordonis, ke oni elmetu ĝin, ĉar ĝi estis la frukto de adulto.”

“Sed la bebo ne kulpis pri tio!”

“Tiajn aferojn oni kutimis fari tiutempe. Kaj kompreneble ŝi neniam plu vidis ankaŭ siajn aliajn gefilojn.” La restantaj gefiloj de Julia : unu el ili estis Emilia   Lepida , kiu vidis detruitaj la esperojn de sia filo, kaj kies filino estis ekzilita pro incesto.

“Dudek jaroj! Kiel ŝi povis elteni tion – mi certas, ke mi mortigus min, se mi estus devigata resti sur eta insulo dum dudek jaroj.”

“Mi ofte pensadis pri ŝi kiam mi estis en Pontio – tiutempe tio ŝajnis absolute ebla, ke ankaŭ mi restos malliberulo tie dum mia tuta cetera vivo. Ha, jen ni alvenas.”

La portistoj demetis la portoliton ĉe la bazo de la giganta platformo, kiu estos la fundamento de la nova templo. Servistoj helpis Agripina n elpaŝi, kaj poste Oktavia n. Agripina  estis sufiĉe kontenta pri ilia konversacio; estis klare, ke Oktavia  ensorbis la lecionon. Sed ŝi vidis nun, ke antaŭ ŝi staras diskuto eĉ pli malfacila. Kiam ili reiros, necesos paroli kun Nerono.

Eĉ de la koridoro Agripina  aŭdis, ke okazas ia distraĵo. Sed ĉu la horo ne estas tro frua por alvoki flutistinojn? Ŝi puŝe malfermis la pordon, kaj renkontis la okulojn de ses-sep homoj. Pluraj gejunuloj kuŝis sur divanoj ĉirkaŭ malalta tablo kie estis aranĝitaj vinpokaloj kaj diversaj manĝaĵetoj. Sur la ĉefa divano estis Nerono – kaj apud li kuŝis eleganta juna virino. Du sklavinoj distris la ĉeestantojn per muziko el paro da duoblaj flutoj; dum ili ludis ili balanciĝadis per graciaj movoj kiel ekzotikaj birdoj. Je signo de Nerono ili silentiĝis.

“Mi vidas, ke vi havas gastojn, Nerono.” Agripina  preferis nomi lin per lia oficiala nomo, kiam ĉeestis aliaj homoj. Ŝi ricevis rapidan impreson pri delikataj trajtoj, delikataj manoj, subtilaj arkaj brovoj super brilantaj okuloj muntitaj en malhela haŭto, kiu sugestis, ke ŝi ne apartenas al unu el la ĉefaj familioj de Romo.

Nerono elspiris. “Ĉu nepre ĉi-momente?”

Agripina  ne respondis. Li estas imperiestro; ŝi ne perdigu al li la dignon antaŭ liaj gastoj, eĉ se senvaloraj. Ŝi atendis.

“Nu bone, en ordo”, li grumblis. “Restu ĉi tie”, li aldiris al siaj geamikoj. “Mi revenos post momento. Sciigu al la sklavoj, se vi bezonos ion.”

Li sekvis Agripina n en la apudan studejon kaj fermis la pordon. “Ĉu vere necesis entrudi tiumaniere? La imperiestro estas mi, laŭdire – kiel tio aspektas, kiam mia panjo sekvas min ĉie por konstante memorigi min pri miaj devoj?”

“Mi ne atendis trovi, ke vi festenas en tia horo de la tago. Mi supozis, ke vi havas pli gravajn aferojn por fari.”

“Ĉu mi ne rajtas foje paŭzi? Mi estas devigata ĉiuvespere manĝi kun maljunaj teduloj kiel Antistio Veto. Almenaŭ permesu al mi renkonti miajn geamikojn dumtage.”

Iel Nerono ĉiam sukcesis trarompi la sinregon de sia patrino laŭ maniero, kiun povis fari neniu alia homo. “Lucio, permesu al mi memorigi vin, ke Antistio estas via kunkonsulo. Vi ricevis la plej altan honoron, kiun la senato povas atribui – la plejmulto da homoj devas strebi dum jaroj por atingi tiun pozicion, pene grimpante supren, paŝon post paŝo. La homoj ja atendas, ke vi almenaŭ montru ian intereson pri via laboro.”

“La plej alta honoro! La homoj atendas!” li mokis ŝin.

“Lucio, estas momentoj kiam mi demandas min, ĉu vi vere deziras esti imperiestro.”

Finfine ŝiaj vortoj ŝajnis atingi lin. “Panjo, kompreneble mi deziras esti imperiestro. Estas nur tiel ke... nu, la afero foje estas tiel peza.”

Malgraŭ ĉio, Agripina  estis kortuŝita. Finfine ŝia filo havas apenaŭ dek sep jarojn; ne estas mirige, ke li sentas sin superŝutita de la postula tasko per kiu li estas ŝarĝita. “Kompatinda Lucio! Vi estis ĵetita en la aferon multe pli frue ol mi iam ajn atendis.” Ŝi tuŝis lian brakon konsole. “Mi scias, ke la afero estas malfacila, sed vi plenumas ĝin vere bone. Tiu parolado, kiun vi faris ĉi-matene en la senato – via prezentado daŭre pliboniĝas.”

“Jes, sed tio ne estis mia propra parolado. Mi nur laŭtlegis ĝin – iu ajn stultulo povus fari tion.”

“Mia kara, neniu diras, ke vi devas verki viajn proprajn paroladojn. Via tasko kiel imperiestro ne estas mem fari ĉion, sed elekti la ĝustajn homojn, por ke ili agu por vi.”

“Nu, mi faras tion, supozeble – aŭ pli ĝuste, vi faras. Ĉu pri tio vi venis paroli kun mi?

“Ne precize.” Agripina  jam zorge pretigis sin por ĉi tiu konversacio. Ĝi komenciĝis iom fuŝe, sed almenaŭ li donis al ŝi oportunan enirpunkton. “Mi longe parolis kun Oktavia  antaŭ kelkaj tagoj. Mi demandis ŝin, kiam vi kaj ŝi naskos posteulon. Ŝi diris al mi, ke se la aferoj daŭros same kiel nun, tute ne aperos posteulo.”

“Panjo, estas amaso da tempo! Kaj cetere, ŝi estas nur dekkvin-jara. Ĉiuj kuracistoj diras, ke prefere ni atendu unu-du jarojn.”

“Lucio, kiom da fojoj mi devas memorigi vin, ke vi devas firmigi vian pozicion? Vi ne estas la sola posteulo de Aŭgusto.”

“Venos infano, mi promesas tion. Vi mem ne naskis tuj post via edziniĝo, ĉu ne?”

Tio estis temo, kiun Agripina  preferis ne diskuti. “Kiu estis tiu junulino?”

“Kiu junulino?”

Ĉu vere li deziras, ke ŝi specifu? “Tiu, kiu kundividis vian divanon.”

“Ho, tiu. Ŝia nomo estas Klaŭdia Akteo.”

“Ĉu ŝi estas liberigita sklavino? Ŝi kondutas laŭ aparte intima maniero, kundividante divanon kun la imperiestro.”

“Panjo, tiuj homoj estas miaj geamikoj. Ne necesas, ke ili sidu laŭ vicordo de socia rango.”

“ Oktavia  diris al mi, ke vi ne dormas en ŝia lito de kiam vi unue geedziĝis. Kiel vi atendas produkti heredonton, se vi pasigas ĉiujn noktojn kun sklavino?”

“Ŝi ne estas sklavino! Ŝi estas libera.”

“Lucio – mi memorigu vin, ke vi havas edzinon. Tio, kion vi faras, estas insulta. Ĝi estas pli ol insulta, ĝi estas humiliga por ŝi. Ĉu vi ne povas imagi ŝiajn sentojn, kiam la tuta mondo vidas ŝian edzon senkaŝe amuziĝi kun alia virino?

“Ĉiuj sciis, ke Klaŭdio havis amatinon – eĉ du amatinojn. Se li rajtis fari tion, kial ne mi?”

“Klaŭdio estis mia onklo. Mi preferis, ke tio estu klara al ĉiuj, ke li plezurigas sin aliloke.”

“Kaj kio pri mia patro? Ne supozu, ke mi ne scias pri tiu bieno, kiun li havis en Pirgio, kaj pri ĉiuj duongefratoj, kiujn mi neniam renkontis.”

“Ho, do vi deziras renkonti ilin, ĉu? Eble vi eĉ volus nomumi kelkajn al la senato. Mi certas, ke la senatanoj estus tre impresitaj, se ili malkovrus kiajn parencojn havas ilia imperiestro.”

“Panjo, mi nur volas diri, ke estas tute normala afero havi koramikinon.”

“Kaj mi volas diri, ke estas normala afero dormi kun via edzino de tempo al tempo. Vi  havas amatinon, sed kion ŝi devas fari, laŭ vi?”

“Mi bedaŭras, ke vi edzigis min al ŝi.”

“Kion! Ĉu vi ne komprenas, ke ŝi konsistigas tri kvaronojn de via pretendo esti imperiestro? Per via edziĝo kun Oktavia , vi fariĝis la sekvonto de Klaŭdio.”

“Ne estas tio la problemo, panjo. Estas simple tiel, ke... nu, mi konas ŝin de tiom da jaroj. Ŝi estas mia adopta fratino. Mi ne ŝatas dormi kun ŝi – mi sentas tion nekonvena.”

“Lucio, la demando ne estas, ĉu vi ŝatas tion aŭ ne. La demando estas, ĉu vi faros vian devon kiel edzo.”

“En ordo, en ordo, mi faros. Kaj nun, se ĉion vi findiris al mi, mi reiros al miaj geamikoj.”

5

En Romo

Somere, 55 pK

“Panjo, ĉu mi povas paroli kun vi momenton?”

“Nu, Lucio, kiel agrabla surprizo! Venu sidi apud mi.” Agripina  kuŝis sur divano sub la ombro de la kolonaro, kiu ĉirkaŭis tiun malgrandan formalan ĝardenon, kie antaŭ kelkaj monatoj ŝi trovis Oktavia n kaj ties amikinojn kun Tito. Ŝi rigardis ĉirkaŭen, kaj tuj alrapidis servisto por demandi, kion ŝi bezonas. “Alportu divanon por la imperiestro”, ŝi diris. “Ĉu vi tagmanĝis?” ŝi demandis sian filon. “Mi ordonos al la sklavoj alporti plian porcion.”

Dum ili atendis, Nerono eksidis sur la randon de ŝia divano kaj prenis tranĉaĵon da ovoflano de la malalta tablo staranta apude.

“Kion vi opiniis pri la kunsido?” Agripina  demandis.

“Ĝi ŝajnis al mi progresi tre glate”, Lucio diris. Agripina  aŭdis hezitan noton en lia voĉo. Ŝi sciis, ke li atente elektas siajn vortojn, kontrolante ŝian reagon per unu okulo, ne tute certe, ĉu la kunsido efektive progresis glate aŭ ne. “Mi admiris vian manieron trakti ilin”, li aldiris.

Agripina  estis kontenta aŭdi lian komenton. Dum ilia privata renkontiĝo kun la Armenaj ambasadistoj, Lucio ĉeestis pli kiel observanto ol kiel partoprenanto, kaj ŝi timis, ke povus ŝajni al li kvazaŭ ŝi elŝlosis lin el la diskuto. Ŝi ja ŝajnigis konsulti lin, sed ŝi ne povis riski, ke li fuŝu la tiklan interparoladon. Eble kiam li estos pli sperta... Ŝi sciis, ke ŝi mem havas la famon de ruza strategiisto, kaj ŝi ĝuis paŝi tra la stadioj de delikata marĉandado same kiel lerta ludanto ĝuas konkurson de triktrako.

“Kio estas tio ĉi?” Lucio demandis, prenante paron da skribtabuletoj, kiuj kuŝis apud ŝia telero. “ Du divizioj restu en Siria Provinco, ” li legis. “ Infanterio kaj kavalerio bazitaj en Kapadocio marŝu direkte al Armenujo... Ĉu vi neniam ĉesas labori?”

Agripina  estis tentata respondi, ke prefere Nerono mem prenu sian laboron pli serioze. Sed malofte okazis, ke li venis babili kun ŝi, kaj ŝi bedaŭrus detrui la bonhumoran etoson. “Mi nur notas iujn ideojn por la venonta fazo de la intertraktado. Palaso skribis al mi resumeton de la situacio ĉe la landlimo.”

“Ho jes, pri Palaso”, li diris. “Estas io, kion mi volas diri al vi.”

En tiu momento alvenis paro da sklavoj kun la dua divano. Dum ili sternis la kovrilon kaj aranĝis la kusenojn, Nerono eliris sub la sunlumon por plaŭdeti per siaj manoj en la fontano kaj lavi sian vizaĝon. Li gajnis pezon dum la lastaj monatoj, Agripina  rimarkis, sed tio estas tute en ordo. Ĝi aldonas al lia digno, al lia ĉeesto.

La divano estis preta, kaj Nerono revenis al sia loko. La sklavoj alportis senluksajn pladojn de fiŝetoj kaj poreoj, plenigis la vinpokalojn, kaj finfine retiriĝis.

“Kion vi volis diri al mi?” Agripina  demandis. “Ion pri Palaso, mi kredas.”

“Jes, estas tiel, panjo”, Nerono respondis. “Mi pensas, ke venis la momento, kiam Palaso emeritiĝu.”

“Emeritiĝu?” Agripina  ripetis mire. “Sed kial li emeritiĝu? Estas vere, ke li ne estas juna, sed li restas en bona sano...”

“Ne pro tio”, Nerono diris. “Estas simple tiel, ke... nu, mi promesis al la senato, ke mi malpliigos la influon de mia propra domanaro.”

Do, jen la afero! Tiu serpento! Post ĉio, kion ŝi faris por li, post kiam ŝi persvadis Klaŭdion revoki lin el la ekzilo... kaj tiel li dankas ŝin: per forigo de ŝia plej fidata konsilanto. “Tio estas ideo de Seneko, ĉu ne”, ŝi diris.

Nerono restis silenta; ŝajne li estis pensanta kiel reagi.

“Ne necesas respondi”, ŝi diris. “Vi ne kapablas fari tian decidon sola. Sen Seneko por verki por vi la vortojn, vi eĉ ne povas klarigi al mi vian kialon.”

“Mi povas, kompreneble mi povas, panjo. Mi nur volis pensi, kiel plej bone prezenti al vi la aferon. Estas tiel, kiel mi ĵus diris al vi. Mi promesis, ke mi malpliigos la influon de mia propra domanaro. Kiel mi povos reteni la fidon de la senato, se mi ne plenumos miajn promesojn?”

“La fidon de la senato! Ne estis la senato, kiu transdonis al vi la imperiestrecon, sed la Pretoranoj. Kompreneble la senatanoj volas pensi, ke ili regas – kaj jes, vi prave lasas ilin kredi tion. Tio, kion vi ne komprenas, estas la plej baza leciono rilate al politikaj aferoj: la diferenco inter ŝajno kaj realo. Estas unu afero doni al la senato ŝajnan  potencon. Nur malsaĝulo efektive donas ĝin al ili.”

Nerono malfermis sian buŝon por respondi, sed Agripina  ankoraŭ ne finis. “Ĉiuokaze, tio ne estas la ĉefa afero. La ĉefa afero estas, ke troviĝas neniu homo en la senato pli kapabla ol Palaso. Kiom la senatanoj scias pri financoj – aŭ Seneko, cetere? Sen Palaso, mi kaj vi estus senhelpaj.”

“Mi diris al la senato, ke mi malpliigos la influon de la palaca domanaro, kaj tion mi faros.” Nerono rektigis sin sur la divano kaj rigardis ŝin rekte en la okulojn. “Kaj tio inkluzivas la patrinon de la imperiestro.”

Estis kvazaŭ li pugnobatus ŝin en la ventron. Agripina  volis kontraŭkrii ian koleran rebaton, sed ŝi tuj konstatis, ke tio estus eraro. Tra la buŝo de ŝia filo parolas Seneko, kaj iam ŝi devos okupiĝi pri tiu homo, sed la tuja neceso estas resti trankvila, kalkuli. Ŝia menso rapide konsideris la eblojn.

Nerono intertempe profitis de ŝia silento por organizi siajn argumentojn. “Panjo, mi ne volas kvereli kun vi. Mi celas diri... nu, kompreneble estas vi, kiu scias, kiel la senato funkcias, kaj mi ne estus povinta elturniĝi sen vi dum la unuaj monatoj...”

“Dum la unuaj monatoj! Do vi kredas, ke nun vi povos elturniĝi – vi, deksep-jara knabo!”

“Mi ne estas knabo, mi estas viro, kaj devus fari la decidojn nur viroj. Tiu afero pri Armenujo – la homoj diras, ke nian politikon diktas virino, kaj kion virinoj povas kompreni pri eksterlanda politiko? Kaj plia afero – ili ne ŝatas la manieron, laŭ kiu vi kaŝe observas debatojn en la senatejo. Tio estas afero por viroj, ne por la patrino de la imperiestro.”

Agripina  ne intencis permesi, ke li puŝu ŝin en defendan pozicion. “Lucio, vi scias same bone kiel mi, ke mi estas egale lerta pri politika strategio kiel iu ajn el la viroj en tiu ĉambro – kaj multe pli ol la plejmulto kiam temas pri diplomatio. Mia patro estis majstro de diplomatio, kaj mi heredis lian talenton. Bedaŭrinde, se juĝi laŭ viaj maltrafaj argumentoj ĵusaj, tiu talento ne transdoniĝis al lia nepo. Ĉu vi kapablas diri al mi ion ajn, kio ne estas fuŝa versio de la opinioj de via instruisto? Kaj nun mi devas peti vin foriri. Mi volas ordigi miajn notojn pri la kunsido, dum ĝi restas freŝa en mia menso – kaj permesu al mi memorigi vin, ke la laboro de reganto bezonas tempon kaj koncentriĝon. Ĝi ne estas io, kion oni faras dum la paŭzetoj inter distraĵoj kun siaj geamikoj.” Ŝi estus volinta aldoni: “... kaj kuŝado enlita kun via putino”, sed la prudento avertis ŝin, ke tio estus unu vorto troa.

“Mi bedaŭras, ke necesas fari la aferon tiumaniere”, Nerono diris. “Ĉiuokaze, mi decidiĝis. Palaso foriros. Ĝis la revido, panjo.”

Kiam li estis for, Agripina  saltis de sia divano kaj paŝis tien-reen sub la plena ardego de la suno. Ŝi konstatis, ke ŝi tremas. Ŝi devus finverki la paroladon, kiun Lucio prezentos morgaŭ, sed ŝi ne povos koncentriĝi. Ĉu Palaso scias, ke oni intrigas por forigi lin? Necesas averti lin. Eble li havos ian planon por trakti la situacion.

Palaso alvenis nelonge poste, responde al ŝia alvoko. Agripina  estis nun iom pli serena post trankviliga naĝado en la banejo. Kiam li eniris ŝian studoĉambron, ŝi invitis lin sidiĝi. Li tuj komencis diskuti la aranĝojn por la morgaŭa ceremonio, sed ŝi interrompis lin.

“Bedaŭrinde, Palaso, ne tial mi vokis vin. Mia filo, la imperiestro, venis paroli kun mi ĉi-matene. Mi ne scias, ĉu vi konscias pri tio, sed li volas eksigi vin.”

Estis silento. Palaso levis siajn okulojn, mallevis ilin, ŝajne ne sciante kiel reagi. Finfine li diris: “Tio ne tute surprizas min. Verdire mi atendas ĉi tion de almenaŭ la lastaj du monatoj.”

“Ĉu vi jam atendis tion? Sed kial? Post la forta apogo, kiun vi donis al ni!”

“Mia sinjorino, mi estas danka pro via konfido pri mi. Eble se ni traktus nur kun via filo, ankaŭ li estus danka. Sed la vero estas, ke Seneko vidas min kiel rivalon por la orelo de la imperiestro. Li preferas teni tiun orelon por si mem.”

“Do, estas tempo ke ni faru ion pri Seneko.”

“Pardonu min, mia sinjorino, sed estus pli saĝe ne implikiĝi en potencoluktoj. Se la senatanoj estos devigataj elekti inter mi kaj Seneko, mi ne havas dubojn, kiu gajnos. De ĉiam ili vidas min kiel trudinton, ekssklavon kun multe tro da potenco. Seneko, male kiel mi, apartenas al ili.”

“Palaso, mi ne kredas tion! Ĉu vi permesos al ili forigi vin? Simple tiel!”

“Kion mi povas fari? Se mi luktos, mi eble sukcesos alkroĉiĝi dum ankoraŭ kelkaj monatoj, eble eĉ dum jaro, sed en la longa daŭro la afero povos nur finiĝi malbone. Ĉi-momente mi estas simple danka, ke oni volas nur eksigi min. Oni facile estus povinta serĉi pli definitivan manieron por forigi min el mia posteno.”

“Do, estas tiel”, Agripina  diris. De kiam Palaso unue sugestis al ŝi, ke eble ŝi iam iĝos la edzino de sia onklo, li estas ŝia plej proksima, ŝia plej fidinda aliancano. Ŝi neniam plene konstatis antaŭe, ĝis kiu grado ŝi ĉiam dependas de liaj vastegaj scioj kaj komprenoj pri la tasko de reganto, precipe post la imperiestriĝo de Nerono. Palaso apogis ŝin dum la periodo tuj post la morto de Klaŭdio, ne kiel rivalo, kia estis Seneko, sed kiel subtenanto. Ŝi povis apenaŭ imagi, kiel ŝi sukcesos sola transpreni la tutan respondecon. “Ĉar vi tiom firme decidiĝis akcepti vian eksigon fare de la imperiestro, eble vi konsentus veni labori por mi anstataŭe.”

“Mi estas al vi tre danka. Sed se la imperiestro kaj Seneko volas liberiĝi de mi, estus plej bone por ni ambaŭ akcepti ilian decidon. Kaj ĉar vi tiel afable avertis min pri la baldaŭa okazontaĵo, eble mi povos fari same por vi.”

“Ĉu averti min? Pri kio?”

“Mia sinjorino, ne plaĉos al vi tio, kion mi volas diri. Ĉu mi rajtas paroli libere?”

Agripina  rekonis la enkondukon al iuspeca malagrabla konsilo. “Se vi intencas diri al mi, ke Seneko vidas min kiel rivalon, ne necesas granda percepto por rimarki tion.”

Li hezitis. “Ne, ne temas pri tio. Aŭ jes, tio estas parto de la afero, kompreneble, sed kiel vi mem konstatas, nur la plej evidenta parto.”

“Nu, pri kio temas?”

“Kiam Mesalina  estis edzino de la imperiestro, la popolo rigardis vin kun simpatio. Oni vidis vin kiel viktimon de la situacio. La homoj ĉiam ŝatas viktimojn. Sed vi ne plu estas viktimo. Nun vi estas la plej potenca virino en la imperio – kaj vi anstataŭas Mesalina n kiel la virinon, kiun ĉiuj ĝuas malami kaj kulpigi pro ĉiu misokazaĵo.”

“Ne estas misokazaĵoj. Nerono kiel imperiestro estas elstare sukcesa.”

“Ĝuste – la homoj povas ami lin kaj malami vin. Ili bezonas iun por malami. Kaj ekzistas nenio pli malaminda laŭ ili ol potenca virino. Vi havas la apogon de la Pretoranoj, kompreneble...”

“Tio estas natura. Mi enpostenigis la plejmulton el ili.”

“Efektive estas tiel, ke tio estis tre saĝa ago viaflanke. Kaj unu el la homoj, kiujn vi enpostenigis, estis Buro. Li estas danka al vi, kaj li ankoraŭ estas unu el viaj plej fortaj apogantoj – almenaŭ nuntempe. Dum tio ankoraŭ eblos, li daŭre plu subtenos vin. Sed lia dankemo ne estos pli forta ol lia deziro protekti sin mem. Povos iam okazi, ke lia apogo al vi komencos ŝajni al li riska. Se vi falos, vi kunportos ankaŭ lin.”

“Kial mi falu? Mi estas la patrino de la imperiestro.”

“Mia sinjorino, vi paŝas danĝere proksimen al la rando. Kiam vi sidas surpodie apud la imperiestro, kiam vi akceptas ambasadistojn, aŭskultas debatojn en la senatejo...”

“Mi neniam eniris la senatejan ĉambron!”

“Kompreneble vi neniam eniris ĝin. La senato ne kunvenas en la senatejo de kiam via filo iĝis imperiestro. Kaj la homoj komencas paroli pri tio. Ĉiuj scias, ke ĝi kunsidas en la Templo por ke vi povu kaŝe observi. Ĉiuj scias pri tiu kurteno ĉe la malantaŭa muro de la ĉambro. La senatanoj eĉ turnas sin por direkti tien siajn paroladojn.”

“Tio montras, ke ili konscias pri mia ĉeesto, kaj akceptas ĝin.”

“Nuntempe jes – ili ne havas elekton. Mia sinjorino, memoru, kio okazis al Sejano.”

“Vi tro aŭdacas, Palaso.”

“Bonvolu pardoni min, mia sinjorino. Mi ne volus, ke nia rilato finiĝu malbone.”

“Nek mi. Mi komprenas, ke vi esprimas vian zorgon pri mia sekureco. Bonŝance, la imperiestro estas mia filo, kaj eĉ se li trovas sian patrinon ĝena – same kiel ĉiuj junuloj de tempo al tempo – lia amo ĉiam estos pli forta ol lia incitiĝo.”

“Kompreneble vi pravas. Bonvolu pardoni min.”

“Mi ŝuldas al vi tiom multe, Palaso. Mi ne forgesos tion.”

Palaso ekstaris kaj turnis sin al la pordo, sed tiam li ŝanĝis sian ideon kaj revenis. “Mia sinjorino, estas io, kion mi nepre diru antaŭ ol foriri. Mi scias, ke la imperiestro kompreneble amas vin same kiel ĉiu filo amas sian patrinon. Sed li ne povos venki kontraŭ Seneko. Atentu pri Seneko. Li sukcesis forigi min, kaj nun li provos veneni la menson de via filo ankaŭ kontraŭ vi.”

Agripina  vekiĝis la postan matenon kun la sento, ke okazis iu malagrablaĵo. Kaj efektive, tiel estis: la ribelo de Nerono, kaj la eksigo de ŝia plej fidata konsilanto. Sed ŝi ne permesu al si tro profunde esplori tiujn perturbajn emociojn, kiuj malhelpos ŝin koncentriĝi pri la hodiaŭa renkontiĝo kun la Armena delegitaro. Mankos al ŝi Palaso malantaŭ ŝia ŝultro, sed bonŝance la okazo estos ĉefe ceremonia. Malgraŭ sia agitiĝo post la kolizio kun Lucio, antaŭ la hieraŭa vespero ŝi jam sufiĉe retrovis sian ekvilibron por transdoni al li la paroladon, kiun li devos prezenti antaŭ la ambasadistoj.

Dum la sklavinoj vestis ŝin kaj aranĝis ŝian hararon, ŝi babilis kun Pola  kvazaŭ ŝi havus nenian zorgon krom la venonta kunsido. Estis grave vesti sin reĝinece en tiaj okazoj, sed Agripina  neniam permesis al la sklavinoj dediĉi tro da tempo al ŝiaj frizado kaj ŝminkado. Hodiaŭ ŝi surhavis dignan robon el Egipta lino, kremblankan kun ora glimeto en la bordero, kiun eĥis ŝiaj pezaj oraj kolĉeno kaj orelringoj. Ŝi kaj Pola  aliĝis al la ceteraj anoj de ŝia akompanantaro en la antaŭĉambro: la kutima amaso da sekretarioj kaj asistantoj. Sendube la sekretarioj jam konkursas inter si por iĝi la sekvonto de Palaso. La plej malnova estis Agerino, sed ŝi suspektis, ke la plej kapabla estas Palemono. Li ankoraŭ ne havis longan sperton, sed li akiros tion. En tiu momento, ili ambaŭ ŝajnis profunde neadekvataj.

Kun Pola  ĉe sia dorso kaj la sekvantaro poste, ŝi marŝis en la akceptejon. Nerono jam sidis sur la podio, Seneko staris ĉe lia ŝultro, preta por laŭbezone flustri al li instrukciojn, kaj malantaŭ ili staris Buro kun malgranda taĉmento da gardistoj. Antaŭ ili, ĉe malpli alta nivelo, estis la Armenoj en siaj barbare ornamitaj vestoj. Kial oni ne vokis ŝin pli frue? Ŝajnis, kvazaŭ la akcepto jam komenciĝis.

Dum tiuj konfuzitaj pensoj kirliĝis en ŝia menso, Agripina  paŝis antaŭen por sidi apud sian filon sur la podio. Sed io ne estas en ordo. Kial Nerono observas ŝin kun tiu stranga mieno? Ŝi bezonis momenton por konstati, kio mankas. Ŝia sidloko! Ŝi estis ordoninta, ke ŝia ebura tabureto estu lokita apud tiun de la imperiestro, iom flanke kaj iom malpli ornamita, kiel konvenis. Sed kie ĝi estas? Ĉu oni ne plenumis ŝian ordonon?

Agripina  hezitis, kaj sammomente ŝi vidis Senekon flustri en la orelon de ŝia filo. Nerono ekstaris, paŝis malsupren de la podio, kaj venis renkonte al ŝi. Per laŭta voĉo aŭdebla de ĉiuj en la salono li diris: “Bonan matenon, patrino. Mi ĝojas vidi vin ĉi tie hodiaŭ. Permesu al mi konigi al vi la ambasadiston de Armenujo kaj lian kuzon.” Li turnis sin al la ambasadistoj kaj diris, kvazaŭ li prezentas ŝin la unuan fojon: “Mia patrino, la edzino de nia antaŭa imperiestro, mia diigita patro Klaŭdio. Vi renkontos ŝin ĉi-vespere ĉe la festeno, kune kun mia edzino Oktavia .”

Dum interŝanĝo de ridetoj kaj formalaj salutoj, Nerono tenajle tenis la kubuton de Agripina . Buro paŝis malsupren de la podio kaj venis stari apud ili. “ Julia  Aŭgusta, estas honoro vidi vin ĉi tie. Permesu al mi eskorti vin al via apartamento.”

Ne atendante ŝian respondon, li same kiel Nerono kaptis ŝian kubuton kaj stiris ŝin en la direkton de la pordo. Agripina  nebule konsciis pri ioma konfuzo inter la anoj de ŝia akompanantaro, sed ne tio koncernis ŝin. “Kio okazas ĉi tie?” ŝi siblis al Buro, tuj kiam ili alvenis ekster la pordo. Ŝi skue liberigis sian brakon. “Kiu donis al vi permeson tuŝi la patrinon de la imperiestro?”

“Mia sinjorino, mi petas vin”, Buro diris. “Ne ĉi tie en la koridoro.” Li malfermis la pordon de la plej proksima ĉambro. “Nur venu internen, kaj mi klarigos ĉion.”

“Kion vi celas? La ambasadistoj...”

“Via filo traktos kun la ambasadistoj. Li ordonis al mi eskorti vin al via ĉambro.”

Agripina  ŝanceliĝis, ne sciante kion fari. Ŝi ne povas reiri en la akceptejon, sed ŝi ne pretis senproteste reiri al sia apartamento. Buro alproksimiĝis, parolante subvoĉe. “Mia sinjorino, mi konsilas al vi eviti publikan humiliĝon. Se vi nur venus ĉi tien internen, ni povus diskuti la situacion pli trankvile.”

Ili troviĝis en malgranda antaŭĉambro, tute malhela, krom la pala lumo, kiu likis internen ĉirkaŭ la randoj de la fenestroklapoj. Buro iris malfermi tiujn per puŝo, tiel malkaŝante la solajn meblojn en la ĉambro: divanon sen kovrilo kaj tableton. “Kio okazas?” Agripina  denove postulis.

Buro frotis sian mentonon, ŝajne kun iom da embaraso. “Mia sinjorino, mi sincere bedaŭras. Mi ne estus elektinta fari la aferon tiamaniere...”

“Fari kion tiamaniere?”

“Mi estas certa, ke vi komprenas la situacion. Vi scias, ke la senatanoj ekprotestas...”

“Mi kunlaboras kun la senatanoj de kiam mia filo estis proklamita imperiestro. Ne, eĉ pli frue: de kiam mi edziniĝis kun Klaŭdio! Aruntio, Balbilo, Fenio – demandu al ili, ĉu ili vidis ion kritikindan en mia konduto.”

“Kompreneble estas nenio kritikinda”, Buro diris. “Sed kiel vi scias, multaj homoj konsideras tion nekonvena, vidi la patrinon de la imperiestro sidanta sur la podio apud sia filo. Evidente, mi mem ne nepre konsentas kun ili, sed kelkaj homoj opinias, ke tio malpliigas la majestecon de la imperiestro. Ĝi sugestas, ke li ne kapablas mem trakti la situacion, kaj ke... kaj ke la imperio estas regata de virino.”

Agripina  jam aŭdis sufiĉe. “En ordo. Informu la imperiestron, ke mi ne ĉeestos la bankedon ĉi-vespere. Mi ekvojaĝos ĉi-posttagmeze al Antio.”

Nur kelkajn monatojn post la imperiestriĝo de mia filo, lia kapablo trakti eksterlandajn malordojn ricevis sian unuan teston. Armenujo estas sovaĝa, monta

Armenujo – sento de humiliĝo ŝteliĝas tra mi kiam mi skribas tiun nomon. Mi piedpinte paŝetas danĝere proksime al la rando – ĉu mi entute evitu la temon? Ne, ne, mi nepre skribu pri tio. Se mi ne mem rakontos ĝin, neniu alia faros tion por mi. Kaj tiam la publiko neniam aŭdos pri mia rolo en la afero.

Seneko opiniis, ke virino ne rajtas regi imperion, sed li estis tute kontenta transpreni miajn ideojn kvazaŭ li estus mem elpensinta ilin. Lucio ne volis, ke lia patrino diru al li kion fari, sed ne ĝenis lin prezenti miajn politikojn al la senato per parolado verkita por li de Seneko. Mi estus devinta verki tiun paroladon, mi estus devinta esti tiu, kiu starus antaŭ la senato por prezenti tiun politikon. Mi estis la homo, kiu kreis tiun politikon, Palaso kaj mi.

Mi estus povinta agi kiel Livia , evitante publikan rekonon kaj permesante al mia filo prezenti miajn ideojn kiel la proprajn. Mi neniam pretis kliniĝi ĝis tiu nivelo. Mi parolis rekte kun la senatanoj, mi mem traktis kun ambasadistoj, mi subaŭskultis debatojn en la senatejo. Tial oni volis forpuŝi min. Kaj nun la homoj memoras min nur kiel tiun trudeman virinon, kiu enmiksiĝis en la aferojn de viroj.

Armenujo estas sovaĝa, monta lando, preter la orientaj limoj de nia imperio. La Armena regno kuŝas inter ni kaj la minaco de la kruelaj Partoj. Tial Romo havas intereson certigi, ke ĝiaj reĝoj ĉiam sentos bonvolemon al ni; efektive ni rezervas la rajton asigni la Armenan tronon, kiam tio eblas, al nia propra aliancano. En la periodo, kiam Nerono imperiestriĝis, la reĝo Radamisto estis fakte uzurpinto, amiko nek de Romo nek de Partujo, kaj tion ni trovis akceptebla kompromiso. Tamen, mallonge post la surtroniĝo de Nerono ni konsterniĝis pro la informo, ke Parta armeo forpelis Radamiston el ties nemeritita regno, kaj nun prirabas la landon.

Mi havis nebulan senton, ke io ne estas en ordo, sed mi klarigis al mi mem, ke tiu misa sento ŝuldiĝas al la eksigo de Palaso. Kaj krome oni ne informis min, ke la delegitaro alvenis. Komence mi ne komprenis, kio okazas, kiam mi vidis Lucion paroli kun la Armenaj ambasadistoj... kaj tiam mi rimarkis, ke mankas mia seĝo. Mi scias, ke la homoj vidas tiun okazaĵon kiel malvenkon por mi. Ili ne konstatas, ke la vera intertraktado okazis jam pli frue malantaŭ la kulisoj.

Pluraj el la senatanoj, aŭdinte tiun novaĵon, esprimis dubojn pri la kapablo de junulo apenaŭ deksep-jara trakti la situacion. Aliaj atentigis, ke lia manko de sperto ne estos problemo; multe pli grava estos la kvalito de liaj konsilantoj. Jam delonge pasis la tempo, laŭ ili, kiam oni atendis, ke la konsulo persone rajdu al la milito gvidante sian armeon. Nuntempe ĉefe gravas inteligento kaj planado, ne la kapablo ĵeti lancon.

Mi akceptis la Armenan delegitaron en miaj privataj ĉambroj.

Ĉu mi menciu, ke ĉeestis Nerono? Ne: venis la momento por ke mi rakontu pri miaj propraj atingoj – kaj cetere liaj kontribuoj al la diskuto estis embarase naivaj. La Armenoj estis spertaj pri intertraktado. Ili aŭskultis lin ĝentile kaj murmuris kelkajn sensignifajn vortojn. Tiam ili returnis sin al mi.

Mi akceptis la Armenan delegitaron en miaj privataj ĉambroj. Ĝuste en tiaj okazoj oni faras la verajn decidojn: ne dum grandiozaj formalaj akceptoj prezidataj de la imperiestro sur ebura sidloko, sed dum senbrua intertraktado for de la publika okulo. La Armenoj priskribis la monstraĵojn, kiujn ilia malfeliĉa popolo suferadis pro la Partoj: pri rabado kaj ŝtelado, murdoj kaj seksperfortoj. Mi promesis

Eble ĉi tie mi tamen menciu Neronon. Ne estus saĝe doni la impreson, ke mi neglektis konsulti la imperiestron.

Mi kaj Nerono promesis, ke tiuj teruraĵoj ne restos sen puno. Kompense la delegitoj konfirmis al ni sian subtenon al la Romaj interesoj.

Mi konsilis al Nerono nomumi Gneon Domicion Korbulon kiel generalon kun la tasko elpeli la Partojn el Armenujo. Korbulo estis guberniestro de Azia Provinco, sed jam pli frue li pruvis sian talenton kiel komandanto de la armeo en Ĝermanujo. La publiko esprimis sian kontenton pro tiu nomumo, kiu montris, ke la nova imperiestro kaj liaj konsilantoj ne kliniĝos antaŭ riĉaj kaj influhavaj kandidatoj, sed promocios homojn nur surbaze de merito. De tiam la sukcesoj de Korbulo plene pravigas mian saĝan decidon proponi lin.

Palaso estis tiu, kiu unue proponis Korbulon, sed mi ne mencios tion. Kaj finfine, ni ja ĉiuj diskutis la ideon kaj aprobis ĝin.

Dum Korbulo vojaĝis por atingi sian novan postenon, mi sendis instrukciojn al niaj klientaj reĝoj en la orientaj provincoj, kun la ordono prepari komunan armeon pretan servi sub la komando de Korbulo. Samtempe niaj orientaj divizioj estis fortigitaj per rekrutigo de aldonaj trupoj el najbaraj provincoj.

Kvankam ni pretigis nin por milito, mia intenco estis eviti la danĝeron de rekta konflikto kun Partujo. Mi konsilis Korbulon sendi mesaĝon al la reĝo Vologeso de Partujo, por persvadi lin elekti pacon prefere ol militon. Vologeso estis timigata, kiam li konstatis kiel multenombraj estas la fortoj kunvokataj kontraŭ lin. Li estis kiel ĉasisto, kiu sendas siajn hundojn kontraŭ sendefendan leonidon, kajtro malfrue konstatas, ke la leonino observas ĉiun lian movon, dum ŝi pretigas sin por saltegi. Li retiris sian armeon el Armenujo, kaj konsentis sendi garantiulojn kiel promeson pri amikaj rilatoj en la estonto.

Por festi la pacan rezulton de tiu okazintaĵo, oni faris oferojn ĉe altaroj tra la imperio, kaj la senato atribuis al mia filo Nerono ovacion. Li solene eniris la urbegon en siaj triumfaj roboj, kaj lia statuo estis starigita en la Templo de Marso.

6

En Romo

Aŭtune, 55 pK

“Pardonu min, mia sinjorino”, Pola  diris. “Mi ne volas interrompi vian tagmanĝon, sed portolito ĵus haltis ekster la domo. Ĝi aspektas kiel tiu de Oktavia .”

“Ĉu Oktavia ? Gvidu ŝin ĉi tien eksteren, tuj kiam ŝi alvenos. Leneo”, Agripina  vokis al unu el la sklavoj, kiu staris servoprete apud la muro. “Forprenu la pleton. Kaj alportu alian divanon.”

Agripina  kuŝis sub la kolonaro en la ĝardeno, manĝante fiŝbulojn de malalta tablo, dum ŝi tralegis la notojn de Agerino pri kazo, pri kiu ŝi okupiĝas. De kiam ŝi transloĝiĝis al sia domo sur la Monteto Palatino, ŝi ricevis malpli da petvizitantoj ol antaŭe, sed sufiĉajn por montri, ke oni ankoraŭ vidas ŝin kiel homon, kiu scias kiel atingi rezultojn. Vidvinoj bezonantaj helpon, patroj serĉantaj rekomendojn por siaj filoj, provincanoj esperantaj entrepreni karieron en Romo: ĉiuj konstatis, ke ili ricevos simpatian orelon de la imperiestra patrino. Kaj ĉiam aperis unu-du soldatoj. La filinon de Ĝermaniko ili ankoraŭ alte estimis, kaj ĉar ŝi persone enpostenigis multajn el ili dum ŝi estis edzino de Klaŭdio, ŝi konstruis fidelan sekvantaron inter la Pretoranoj. Tiuj estis malgrandaj fiŝetoj kompare kun la homoj, kiuj serĉis ŝin antaŭe, sed ŝi intencis aŭskulti iliajn petojn kaj egale strebi por ili, kiel ŝi pli frue faris por konsuloj kaj senatanoj.

Kiam Oktavia  venis en la ĝardenon, Agripina  ekstaris por saluti ŝin per kiso ĉe ambaŭ vangoj. La junulino maldikiĝis dum la lastaj tri monatoj. Ŝia vizaĝo sengrasiĝis kaj ŝia eleganta silka robo pendis apatie de ŝiaj ŝultroj. Agripina  kondukis ŝin al la najbara divano, kaj vokis al la sklavoj, ke ili alportu por ambaŭ vinon.

“Ĉu vi neniam revenos viziti nin?” Oktavia  plendis, post kiam la sklavoj miksis la vinon kaj retiriĝis al la malantaŭa flanko de la kolonaro. “Vi mankas al ni ĉe la palaco.”

“Mi opiniis, ke venis la momento kiam Nerono spertiĝu pri sia tasko regi la imperion. Mi ne ĉiam ĉeestos por konsili lin – iam li estos devigata elturniĝi sola.” Oktavia  certe scias, kio okazis, sed Agripina  tute ne intencas diskuti tion kun ŝi.

“Sed lia konduto ne estas akceptebla!”

“Kial, kion li faras?”

“Li festas ĉiuvespere. Ne nur vespere – la festoj komenciĝas posttagmeze kaj daŭras ĝis la mallumo. Ĉiaj homoj, al kiuj oni ne devus permesi eniri la palacon. Mi iris laŭ la koridoro antaŭ kelkaj tagoj, kaj jen estis granda malbela gladiatoro. Li estis vestita por festo en silka tuniko, sed oni tuj vidis, kio li estas, kun cikatro laŭ la brako kaj rompita nazo. Kaj miaj sklavinoj diris al mi, ke estis ĉarkonkursisto – li estis Aziatiko, li estas tre fama – kaj li venis en la dormejon de la virinoj...”

“En la dormejon de la virinoj! Sed ĉu neniu malhelpis lin?”

“... kaj li perfortis unu el la sklavinoj. Nerono invitas ilin al festoj, kaj ĉeestas ankaŭ aliaj homoj, dancistoj kaj aktoroj, kaj virinoj... ĝuste tiaj virinoj, kiajn tiaj homoj imageble kunvenigus. Kelkaj eĉ venas el bonaj familioj – mi aŭdis, ke ĉeestas eĉ la edzino de la konsulo, sed ŝi ne kondutas pli dece ol la aliaj. Kaj kompreneble, Akteo ankoraŭ troviĝas tie, kuŝante sur la divano de Nerono...” La voĉo de Oktavia  tremis.

“Sed kion diras lia instruisto? Ĉu li nenion faras por regi la situacion?”

“Tio ne ĝenas lin. Aŭ eble li ne povas multon fari pri la afero. Finfine, Nerono ja estas la imperiestro.”

Aŭ eble, Agripina  pensis, Seneko estas tute kontenta lasi Neronon ĝui siajn festojn kaj sian amatinon kaj siajn maltaŭgajn geamikojn, dum li mem transprenas regadon de la imperio. Kiom Klaŭdio estus malĝoja, se li estus povinta antaŭvidi, kio okazos estonte! Li intencis, ke Oktavia  estu lia sekvonto, ke ŝi regu apud sia edzo, sed se eĉ Agripina  mem ne sukcesis rezisti kontraŭ Seneko, kiajn ŝancojn povus havi junulino dekkvin-jara? Kaj verdire ŝi ŝajnas malpli ambicia ol estis Agripina  je tiu aĝo. Ĉu ŝi estas tutsimple tro juna, aŭ ĉu Klaŭdio, blindigita de sia patra amo, mistaksis la kapablon de sia filino transpreni lian rolon?

Io nepre estas farenda pri la junulino. Se la aferoj daŭros ĉi-maniere, estas serioza risko, ke ŝi cedos al la unua bela junulo, kiu prezentiĝos. Tito estis forsendita por okupiĝi pri siaj armeaj devoj en Ĝermanujo, sed sendube baldaŭ aperos iu alia por transpreni lian lokon. Kvankam ŝi tute ne deziris fari tion, Agripina  sciis, ke baldaŭ ŝi devos fari denovan provon paroli kun Nerono – aŭ eble eĉ kun Seneko.

Intertempe, honore al la memoro de Klaŭdio, ŝi devas komenci enplekti Oktavia n pli aktive en la politikan mondon, kiun ŝi devos kompreni, se ŝi iam transprenu la rolon planitan por ŝi de ŝia patro. Agripina  ankoraŭ havis kontaktojn kun la senatanoj, kiuj subtenis ŝin dum la ebriiga periodo, kiam ŝi praktike regis la imperion. Nun venis la momento por malkovri, kiujn el ili ŝi povas ankoraŭ fidi, kaj kiuj nun fariĝis sekvantoj de Seneko.

Dum ŝi estis edzino de Klaŭdio, kaj poste kiel patrino de la imperiestro, Agripina  estis fama pro siaj privataj festenoj. Tiuj estis trankvilaj aranĝoj por malgranda nombro da elektitaj gastoj, kun malmultaj distraĵoj krom eble iom da citromuziko inter la pladoj. Agripina  ne estis homo, kiu surŝutis siajn gastojn per parfumo aŭ rozpetaloj, nek interesis ŝin spektaklaj pladoj kiel bakitaj pavoj. Tamen la manĝaĵoj kaj la vinoj estis de la plej alta kvalito, kiel ankaŭ la konversaciado. Tiuj estis okazoj, kiam oni diskutis politikojn, prezentis novajn ideojn, kaj formis aliancojn. Dum Agripina  ankoraŭ loĝis en la palaco, ĉiu ajn homo aktiva en la Roma politika rondo strebis ricevi inviton al unu el ŝiaj vesperaj festenoj.

De kiam ŝi retiriĝis al sia domo sur Palatino, Agripina  ne provis aranĝi novajn festenojn. Ŝi ankoraŭ ne rekaptis sian spiron post la transloĝiĝo, kaj krome ŝi ne entuziasmis malkovri, kiuj el ŝiaj iamaj gastoj eble rifuzos ŝiajn estontajn invitojn. Kiel patrino de la imperiestro ŝi antaŭe ricevis la protekton de du liktoroj kaj Ĝermana korpogardisto, sed nun tiuj estis forprenitaj – jen klara signalo al eksteruloj, ke ŝi perdis la influon, kiun ŝi havis ĝis lastatempe.

Por helpi Oktavia n, necesas nun reeniri la politikan arenon. La homoj ne rifuzos ŝian inviton, se ili scios, ke ĉeestos la edzino de la imperiestro – tamen, ĉar ŝi ĉeestos sen sia edzo, la plejmulto el la gastoj nepre estu virinoj. Tio ne estos la ideala situacio por enkonduki la junulinon en la politikan mondon, sed Agripina  intencis certigi, ke almenaŭ kelkaj venos kun la edzo. Ĝuste la edzoj estos laŭ ŝi la plej signifaj gastoj, eĉ se la ĉeestantaro devos esti plejparte ina.

“Kiel belega ĉambro!” Oktavia  diris. “Vi redekoraciigis ĝin.”

“Jes, ĝi estis pentrita de Aristodemo”, Agripina  diris. “Nerono rekomendis lian laboron, kiam li donacis al mi la domon.”

Ŝiaj gastoj admiris la murojn de la manĝosalono, kiuj estis pentritaj per vivgrandaj scenoj de fruktarboj en ĝardeno. La herbo estis prisemita de floroj, birdoj flirtis inter la branĉoj, tiel ke dum ili kuŝis sur la divanoj ŝiaj vizitantoj ricevis la impreson, ke ili efektive ĝuas feston en fruktoĝardeno. Estis ankoraŭ sufiĉe varme por teni la pordojn malfermitaj, kaj la reala ĝardeno ekstere ŝajnis kiel plilongiĝo de la pentrita ĝardeno interne. De tempo al tempo dolĉa venteto enblovis la parfumon de moskaj rozoj.

“Do, ĉi tie vi pasigis viajn infanajn jarojn, Aŭgusta”, diris Antistio Veto. Li estis la pasintjara konsulo, frato de tiu alia Antistio, kiu estis aliancano de Agripina  dum Klaŭdio ankoraŭ vivis.

Agripina  ĉiam ŝatis memorigi siajn gastojn pri siaj intimaj ligoj kun Livia . “Jes, mi pasigis kelkajn jarojn ĉi tie, kiam mia patrino estis sendita en ekzilon. Niaj du avinoj loĝis ĉi tie – aŭ, pli precize, miaj avino kaj praavino, Antonia  kaj Livia .”

“Mi ne envias vin kaj viajn fratinojn pro la neceso kundividi domon kun Livia ”, Antistio diris. “Mi memoras ŝin kiel maljunulinon terure timigan.”

“Efektive ŝi estis tre rigora – finfine, ŝi ja estis nekredeble maljuna, multe pli ol okdek-jara. Sed ŝi ne vere estis tiel timiga, kiam ni komencis koni ŝin pli bone. Estis ŝi, kiu zorgis serĉi por mi taŭgan edzon – tiu estis la patro de Nerono”, Agripina  aldiris, turnante sin al Oktavia , kiu kuŝis apud ŝi sur la ĉefa divano. “Domicio. Miaj fratinoj ne estis tiel bonŝancaj – post la morto de Livia , Tiberio tutsimple edzinigis ilin al iu ajn. Tute subnivelaj svatoj. Tio estis kulpo de Sejano, kompreneble. Li ne volis, ke ili nasku posteulojn, kiuj povus malhelpi liajn planojn.”

Dum ŝi parolis, la okuloj de Agripina  turnis sin al la bofilo de Antistio, Rubelio Plaŭto. Rubelio estis la rezulto de unu el tiuj subnivelaj svatoj. Lia patrino estis kuzino de Agripina , la filino de kompatinda onklino Livila , sed ŝi estis edzinigita al iu provinca neniulo, viro sen familia historio menciinda kaj nur la unua membro de sia familio, kiu ricevis la rajton eniri la senaton.

“Do ankaŭ Antonia  loĝis ĉi tie”, Rubelio diris. “Ŝi estis mia praavino.”

La familia deveno de Rubelio ne estis komparebla kun tiu de Nerono, almenaŭ ĉe la patra flanko, sed flanke de lia patrino ĝi estis preskaŭ identa. Por ŝanĝi la temon, Agripina  fosis pli profunden en siajn memorojn. “Kaŭzis al ni ekstreman streĉon loĝi ĉi tie, almenaŭ kiam ni unue alvenis. Ni sciis, ke nia patrino estas suspektata, kaj mi estis sufiĉe certa, ke la sklavoj spionas nin. Livia  estis tre sagaca virino – mia frato Gajo kutimis diri, ke ŝi estas pli ruza ol Uliso – kaj ni devis tre prudente kontroli ĉion, kion ni diris. Sed finfine ŝi traktis nin afable. Mi estas danka al ŝi.”

Agripina  rimarkis malaprobe, ke Oktavia  iris aliĝi al Rubelio kaj lia edzino sur la malĉefa divano. Ŝi estus devinta inviti Antistia n veni sidi apud ŝi, ne mem transiri la ĉambron, premiĝante ĉirkaŭ la rando de la manĝotablo kiel lernejanino. La tri gejunuloj babilis gaje kune – sed eble tio tamen ne estas malbona afero, laŭ la opinio de Agripina . Oktavia  bezonos aliancanojn en la senato, se ŝi komencos pli aktive interesiĝi pri ŝtataj aferoj, kaj Rubelio estas serioza junulo. Donas bonan impreson lia laboro en la administra posteno asignita al li de lia bopatro.

Agripina  nun direktis sian atenton al Antistio, kiu kuŝis sur la najbara divano apud sia edzino Junia . Junia  apenaŭ partoprenis en la konversacio, sed ŝia kapo estis levita, ŝia frunto iom sulkigita, kvazaŭ ŝi intense aŭskultas. Aparte trafis Agripina n ŝia fiksa rigardado al la gejunuloj sur la kontraŭa divano; ŝi mallarĝigis siajn okulojn kaj iom kuntiris la brovojn. Sed tiumomente knabeto kliniĝis super ŝian ŝultron por proponi pleton da antaŭmanĝaĵoj, tiel distrante ŝian atenton. Ŝi elektis peklitan ovon kaj ekmanĝis.

“Mi pasis apud la konstruejo de la nova templo antaŭ kelkaj tagoj”, Antistio diris. “Oni levis gigantajn blokojn da marmoro super la randon de la platformo. Ĝi estos imponega, kiam ĝi estos finkonstruita.”

“Mi ĝojas aŭdi vian opinion, Lucio Antistio”, Agripina  respondis. “Mi certas, ke la publiko estas kontenta pro ĝi.”

“Ĉu vi havas ian ideon, kiam ĝi estos preta?”

La antaŭa plano de Agripina  estis, ke la inaŭguro okazu en la datreveno de Klaŭdio la sekvontan aŭguston. La arĥitekto certigis al ŝi, ke tio estos farebla, kondiĉe ke ne aperos neantaŭviditaj malhelpoj. La templo staros super la urbo sur altega platformo: giganta projekto en si mem, ĉar la platformo konsistos el du niveloj de arkaĵoj enkonstruitaj en la monteton. La laboro progresis senprobleme dum Agripina  loĝis en la palaco. La sola malhelpo, kiun neniu antaŭvidis, estis ke ŝi mem ne plu estos en situacio por garantii ĝian financadon. “Estas malfacile esti certa en ĉi tiu fazo. Tio povus postuli kelkajn jarojn.”

“Ĉu la respondeculo pri la iniciato estas la imperiestro?” Junia  demandis, prenante porcion da olivoj.

“Nerono tre fiere vartas la memoron pri sia adopta patro”, Agripina  diris. “Evidente tio ne signifas, ke li forgesis sian naturan patron, sed li estis nura infano, kiam Domicio mortis.”

“Kio pri lia instruisto?” Junia  persistis. “Mi supozas, ke Seneko ne sentas la saman emon respekti la memoron de la dia Klaŭdio.”

“Tiu kiu provis forigi Senekon estis Mesalina , ne Klaŭdio”, Agripina  diris. “Danke al Klaŭdio, li estis nur ekzilita, ne ekzekutita. Mi ne dubas, ke Seneko estas taŭge danka al nia forpasinta imperiestro.”

La sklavoj alportis la ĉefan pladon, pasteĉon el fiŝaĵoj, kaj Oktavia  reprenis sian lokon flanke de Agripina . “Sendube vi aŭdis pri la lastatempa diskuto en la senato, Aŭgusta”, Antistio diris. “Skribonio volas nuligi la leĝon, kiu permesas honorariojn al advokatoj.”

“Jes, mi aŭdis pri tio”, Agripina  diris. “Absolute nerealisma ideo. Kredi, ke advokatoj reprezentos klientojn senhonorarie, nur pro nobleco – tio ne funkciis en la tempo de Aŭgusto, kaj estas neniu kialo por supozi, ke ĝi funkcios nun.”

“Mi divenas, ke tiu ideo originas ĉe Seneko”, Junia  diris.

“Jes, li estas multe tro idealisma. Jen tio, kio okazas, kiam oni donas tro da potenco al filozofo.” Agripina  silentiĝis, momente distrata de memoroj pri Livila . Estis studento de filozofio – ĉu Boteto ne diris al ŝi tion? En tiu okazo, kiam ili rikoltis ĉerizojn – aŭ ĉu prunojn? – kaj Livila  malaperis, lasante ŝin sola kun Lepido. Kaj tiam Lepido kisis ŝin...

Antistio estis parolonta, sed Agripina  interrompis lin. “Teorie Seneko eble pravas, sed teorio estas unu afero, la reala vivo estas alia. Se oni starigas neraciajn normojn, kompreneble la homoj ne respektos ilin. En la praktiko, Seneko malfermas la vojon al korupteco kaj leĝorompado. Mi kaj Klaŭdio provis taksi tion, kion la homoj realisme faros, kaj kion ili ne faros, kaj laŭ tio vortumi la leĝon. Tial ni permesis al advokatoj ricevi honorarion. Kaj nun li simple forĵetas tion, malfaras ĉion, kion ni faris... Ne estas, ke la homa karaktero subite ŝanĝiĝis.”

“Ĉu vi ne opinias, ke ni devus celi alten, kiam ni planas niajn leĝojn, Aŭgusta?” Rubelio demandis. “Se ni estus tro realismaj, ni povus ankaŭ fari leĝojn, kiuj permesus al la homoj trompi kaj ŝteli.”

“Mi vidas, ke ankaŭ vi estas aspiranta filozofo”, Agripina  diris. “Ne la plej bona maniero por administri la imperion. Oni bezonas praktikajn politikistojn en la senato, ne filozofojn.”

“Aŭskultu la Aŭgustan”, Antistio diris al sia bofilo. “Ŝi sukcesas teni sian kapon super la ondoj de kiam ŝi estas dekdu-jara. Ŝi estas homo, kiu povas instrui al vi kelkajn aferojn pri la reala vivo.”

La unua petvizitanto de Agripina  la postan matenon estis Marko Pontio, la ĉefa terposedanto en Pontio. Ŝi vizitis lin de tempo al tempo dum sia ekzilo, kaj nun li venis por peti ŝian helpon provizi la pli bone edukitajn loĝantojn de la insulo per biblioteko. Li ŝajne kredis, ke ŝi havas feliĉajn memorojn pri sia restado tie. La ironio de la situacio amuzis Agripina n – kaj tamen la ideo ne estas malbona. Ŝi memoris la filinon de Pontio, kiu videble sopiris je pli vastaj horizontoj. Verŝajne ŝi intertempe jam edziniĝis. Agripina  volis demandi pri la bonfarto de liaj edzino kaj aliaj familianoj, kiam sklavo subite interrompis ilian konversacion.

“Mia sinjorino, pardonu min pro la interrompo, sed Buro kaj Seneko ĵus alvenis de la palaco. Ili deziras urĝe paroli kun vi.”

Urĝe! Kio okazis? Lucio – ĉu li estas malsana? Sub aliaj cirkonstancoj Agripina  estus tre kontenta atendigi Senekon dum ŝi fintraktas sian petvizitanton, sed ŝi sciis, ke ŝi ne povos koncentriĝi, ĝis ŝi certiĝos, ke ĉio estas en ordo. Bonŝance Pontio konstatis, ke ŝi estas zorgoplena. “Mia sinjorino, mi komprenas, ke vi ricevis gravan informon de la palaco. Mi revenos morgaŭ por doni al vi tempon por pripensi la aferon.” Agripina  rapidis el la ĉambro.

La du viroj atendis ŝin en la biblioteko; Buro sidis ĉe la tablo, dum Seneko ekzamenis la titolojn en la ŝrankoj. Buro ekstaris, kiam ŝi eniris, sed Seneko paŭzis por remeti unu el la skribovolvaĵoj, antaŭ ol turni sin al ŝi.

“Aŭgusta”, Buro diris, “mi bedaŭras informi, ke ni venas paroli kun vi pri iom malagrabla afero.”

Agripina  enspiris. “Ĉu Lucio? Ĉu li estas en ordo?”

“Ne, ne, nenio de tiu speco”, Buro tuj reserenigis ŝin. “Via filo fartas perfekte bone. La problemo estas, ke li ricevis akuzon kontraŭ vi.”

“Kia akuzo? Pri kio vi parolas?”

“Aŭgusta, bonvolu sidiĝi por ke ni diskutu la aferon trankvile. Mi certas, ke vi povos klarigi ĉion. Seneko ĉeestas kiel atestanto, kaj mi esperas, ke vi ne kontraŭstaros, se mia sekretario faros notojn pri nia konversacio.”

La tujan senpeziĝon de Agripina  anstataŭis ondo de kolero. Kiel tiuj homoj, kiujn ŝi mem enpostenigis, aŭdacas inviti ŝin sidiĝi en sia propra hejmo! Ŝia unua instinkto estis reagi per iu furioza rebato, sed lerninte dum sia tuta vivo gardi siajn emociojn, ŝi restis silenta. Devas esti ia komploto kontraŭ ŝi; tio estas klara, ĉar ŝi faris nenion, kion oni povus rigardi kun suspekto. Estas esence resti trankvila kaj malkovri, kiu estas la aŭtoro de tiu akuzo. “Se estas tiel, ankaŭ vi evidente ne kontraŭstaros, se mia propra sekretario agos kiel atestanto por mi, kaj faros notojn.”

“Ni certigas al vi, Aŭgusta, ke ni ne planas tordi viajn vortojn. Sentu vin libera alvoki vian sekretarion.”

Agripina  sendis sklavon por venigi Agerinon kaj Palemon, kaj ordonis al li forsendi ŝiajn restantajn petvizitantojn. Intertempe ŝi mendis seĝojn kaj vinon por siaj du vizitantoj, krom taburetojn kaj porteblajn pupitretojn por la sekretarioj. Estus preferinde teni la etoson afabla, kaj ne doni impreson, ke ŝi sentas sin kolera aŭ minacata.

Kiam ĉio estis organizita, ŝi turnis sin al Buro kun mieno ĝentile demanda. “Vi diras, ke estis akuzo kontraŭ mi. Bonvolu klarigi al mi, el kio konsistas tiu akuzo, kaj kiu faris ĝin.”

“Mi kredas, ke vi okazigis festenon hieraŭ vespere, Aŭgusta. Ĉu vi povas diri al mi, kiuj ĉeestis?”

“Mi aranĝis la festenon honore al Oktavia , kaj invitis junan virinon, esperante ke ŝi ĝuos ties kunestadon. Tiu estis Antistia , la filino de la pasintjara konsulo. Ŝi venis kun sia patro Lucio Antistio, kaj ties edzino Junia Silana .”

“Mi kredas, ke ĉeestis ankaŭ Rubelio Plaŭto, ĉu ĝuste?”

“Mi konstatas, ke vi jam informiĝis pri la nomoj en mia gastolisto. Jes, Rubelio Plaŭto estas la edzo de Antistia  kaj bofilo de Antistio.”

“Pri kio temis via konversacio?”

“Mi havas neniun dubon, ke oni jam informis vin pri kio ĝi temis, Afranio Buro. Mi proponas, ke vi diru al mi pri kio precize oni akuzis min.”

“Ŝajnas, ke dum la konversacio vi faris plurajn malestimajn komentojn pri Seneko. Ĉu vi bonvolus ripeti tion, kion vi diris?”

Do jen pri kio temas! “Mi neniam aŭdis, ke fari malestimajn komentojn pri Seneko estas krimo. Mi atentigu vin, ke mi neniam kritikis lin; tute male, mi mem estis la homo, kiu persvadis la imperiestron revoki lin el ekzilo – fakte mi povas eĉ aldoni, ke mi admiris liajn verkojn kaj opiniis, ke li estos taŭga instruisto por mia filo. Se gepatroj ne rajtus plendi pri la instruistoj de siaj filoj, ĉiuj civitanoj de Romo jam estus arestitaj. Ĉiuokaze mi tute ne memoras, ke mi diris ion ajn tiel interpreteblan.”

Dum ŝi parolis, Seneko ekstaris kaj repaŝis senzorge al la libroŝranko. Li restis kun sia dorso kontraŭ ŝi, sed nun li turniĝis por demandi al Buro: “Kaj pri la alia afero?”

Buro ĝustigis la faldojn de sia togo, kiuj glitis malsupren laŭ lia ŝultro. Li tusetis en sia gorĝo. Tiam li diris: “Aŭgusta, oni sugestis al ni, ke vi havas intereson varti amikecon inter la edzino de la imperiestro kaj Rubelio Plaŭto.”

“Rubelio Plaŭ...?” Fulme Agripina  ekkonstatis, kiu prezentis la akuzon kontraŭ ŝi. Kompreneble! Kial ŝi ne pensis pri tio pli frue? Ŝi ĉiam simpatiis kun Junia , sciante ke Mesalina  forrabis de ŝi la unuan edzon Silio, kaj gvidis lin laŭ la vojo, kiu kondukis al lia ekzekuto. Sed Junia Silana  ne estis nur la edzino de Silio, kaj poste Antistio. Laŭ ŝia nomo ŝi devas esti ankaŭ parenco de Silano, tiu junulo kiu estis fianĉigita al Oktavia , antaŭ ol li estis ŝovita flanken por doni lokon al Lucio.

“Tio estas ridinda! Kian avantaĝon mi entute povus gajni, distrante la intereson de Oktavia  for de mia filo favore al alia viro?”

“Aŭgusta”, Seneko diris. “Ni ĉiuj scias, ke estas unu afero, kiun vi amas pli ol ĉion alian, kaj tio estas potenco. Nun kiam vi ne plu povas regi la imperion pere de via filo, vi esperas atingi tion pere de la filino de Klaŭdio. Rubelio Plaŭto estas posteulo de Aŭgusto. Li iĝus por ŝi tre taŭga edzo, kaj tiam vi povus liberigi vin de Nerono kaj regi la imperion pere de tiu paro.”

“Kia sensencaĵo estas ĉi tio?” Agripina  kriis. “Lucio estas mia filo! Ekzistas neniuj cirkonstancoj laŭ kiuj mi volus mortigi mian propran filon kaj anstataŭigi lin per iu alia! Junia  mem ne havas gefilojn – se ŝi havus infanojn, ŝi komprenus tion. Kaj ĉiuokaze, kion mi gajnus per tio? Rubelio ne estas mia filo – li havus neniun intereson aŭskulti miajn konsilojn. Se li imperiestriĝus, kian influon mi havus? Se la homoj jam inventas akuzojn kontraŭ mi nun, kiam mi estas la patrino de Nerono, ĉu vi povas imagi kiajn kalumniojn oni ĵetus kontraŭ min, kiam mi tute ne plu havus influon ĉe la imperiestro? Kaj kial Rubelio interesiĝus helpi min aŭ pardoni min, se tio okazus? Estas nur unu maniero, laŭ kiu mi povas resti sekura, kaj tio estas certigi, ke Nerono plusidu sur la trono, kiu estas lia ĝusta loko.”

“Bonvolu trankviliĝi, Aŭgusta”, Buro diris. “Neniu sugestas, ke vi volas murdi vian filon.”

“Do, kion vi sugestas? Kiel Rubelio povus iĝi imperiestro, krom per detronigo de Nerono? Kaj farinte tion, kiel li povos resti sekura, krom per ties definitiva forigo? Mi ne staros ĉi tie por aŭskulti akuzojn: kruelajn, senbazajn akuzojn. Palemono! Ordonu venigi mian portoliton. Mi iros tuj al la palaco por paroli kun mia filo.”

Ŝi hastis el la ĉambro, ignorante la du virojn, kiujn ŝi forlasis eĉ ne salutante ilin. Ŝi atingis la enirhalon pli rapide ol la portolito, kaj paŝis tien-reen atendante ĝian alvenon. Finfine ĝi aperis, kun kvar altaj portistoj kiuj marŝis per dignaj paŝoj, kvazaŭ ili estus tute nekonsciaj pri ŝia senpacienco. Ŝi ignoris la serviston, kiu havis la taskon respektoplene enirigi ŝin en la veturilon, kaj mem malfermis la kurtenojn per forta tiro. “Ne gravas pri la kusenoj! Ordonu al la homoj rapidi!”

La palaco ne estis malproksima, kaj ŝi devis subpremi sian deziron salti el la portolito kaj kuri tien antaŭ la portistoj. Gardistoj rigardis ŝin kun miro dum ŝi hastis tra la privata pordo uzata de familianoj. Ili ne plu vidis ŝin, de kiam ŝi transloĝiĝis al sia domo sur la Monteto Palatino. Paŭzante nur por demandi, kie troviĝas la imperiestro, ŝi marŝegis tra la koridoroj direkte al la ĉambro, kie laŭ la ricevita informo li ekzerciĝas pri liro. Kiel kutime li malŝparas tempon per sia muziko! Tiel frue en la tago! Gardisto deĵoris ekster la pordo. Li hezitis kiam ŝi alproksimiĝis, sed ŝi puŝiĝis preter lin kaj tuj eniris.

Nerono estis sola, sidanta sur malgranda tabureto kun sia kapo klinita super sia liro. Li ludis ian malrapidan, malĝojan komponaĵon, kaj ŝajnis perdita en la muziko. Evidente li ne aŭdis Agripina n eniri, ĉar kiam ŝi subite aperis antaŭ li, li saltis tiel draste, ke li preskaŭ faligis sian instrumenton. “Patrino! Kion vi faras ĉi tie? Mi supozis... tio estas...”

“Kion vi supozis?” Agripina  volis scii. Tiam, trafite de lia vizaĝo: “Lucio, ĉu estas io ne en ordo? Vi aspektas, kvazaŭ vi ne dormis la tutan nokton.”

“Ho panjo, mi timis...” Je ŝia miro, li ekstaris kaj provis ĵeti sin en ŝiajn brakojn, ankoraŭ tenante la liron. Tiam li retiriĝis en ioma konfuzo por demeti la muzikilon sur la apudan divanon.

“Kio estas, Lucio? Kio okazis?”

“Ĉu Buro ne venis al via domo?”

“Jes, li venis kun Seneko. Li rakontis al mi iun ridindan fantaziaĵon pri akuzo kontraŭ mi. Lucio, ĉu vi volas diri al mi, ke vi vere kredis tiun rakonton?”

Lucio viŝis sian nazon per la maniko de sia tuniko. Li residiĝis sur sian tabureton, kliniĝante antaŭen kun sia vizaĝo inter siaj manplatoj. Agripina  atendis. Finfine, kun la voĉo sonante obtuze de malantaŭ liaj manoj, li diris: “Estas komplotoj la tutan tempon. Mi ne scias, kiun mi povas fidi.”

Agripina  puŝis la liron flanken kaj sidiĝis sur la divanon. “Lucio, mi estas via patrino. Vi estus devinta scii, ke se estas unu homo, kiun vi povas fidi, tiu estas mi. Kiel vi povas kredi Buron kaj Senekon pli ol min?”

“Vi ne bezonas timi pro ili, panjo. Buro estis la homo, kiu diris al mi, ke mi atendu, ke mi informiĝu bone, ke mi ne tro haste faru ion ajn, kion mi bedaŭros poste. Li diris, ke ĉiu devus ricevi la ŝancon defendi sin, des pli se tiu estus la patrino.”

“Defendi sin? Lucio! Ne diru, ke vi intencis reagi surbaze de tiu ridinda akuzo!”

Lucio kapneis, kaŝante siajn okulojn per la mano. “Mi pardonpetas, panjo. Mi ne atentis la unuan fojon. Sed poste, kiam la sama akuzo venis de alia fonto...”

“Kiu unua fojo? Lucio, komencu ĉe la komenco, kaj diru al mi, precize kio okazis.”

“Panjo, mi vere ne atentis en la komenco. Ĉar finfine, la homo estis onklino Domicia .”

“ Domicia ? Pri kio vi parolas?”

“Ĉiufoje, kiam ŝi venas viziti min. Ŝi komencas faligi sugestojn pri tio, ke vi provas gajni la konfidon de la gvardio. Kompreneble mi scias, ke ŝi ne ŝatas vin. Tio estas natura afero, post kiam vi edziniĝis kun onklo Krispo. Aliflanke estas vere, ke ili ĉiam venas al vi, kiam ili ĉasas promociiĝon aŭ similan avantaĝon.”

“Mi estas filino de Ĝermaniko. Kompreneble mi havas apartan rilaton kun la gvardio.”

“Panjo, mi scias tion. Kaj efektive mi ne aŭskultis ŝin. Sed hieraŭ nokte oni rakontis al mi, ke vi aranĝis festenon, kaj ke ĉeestis Oktavia .”

“Lucio, ĉu vi ne komprenas, kiom vi humiligas ŝin? Se vi nur konsentus pasigi kun ŝi la nokton de tempo al tempo! Ĉu ŝi tute ne rajtas havi geamikojn?”

“Sed vi invitis Rubelion Plaŭton!”

“Mi invitis Antistia n. Nature ŝia edzo akompanis ŝin. Kaj kiel eblas, ke Buro kaj Seneko sciis, precize kiu venis al mia domo hieraŭ vespere, kaj pri la temo de nia konversacio? Ĝuste tiaj aferoj okazis en la tempo de Sejano. La homoj spionis unu la alian, akuzis unu la alian... Ĉu ni reiras al tia situacio?”

“Se oni informas min, ke oni diskutas ŝtatrenverson, mi ne povas simple ignori tion.”

“Ni neniel diskutis ŝtatrenverson. Eble vi devus dediĉi vian menson al la demando, kiu povus havi intereson denunci min – kalumnii min, pli precize. Junia Silana  havas ĉian intereson forigi min. Pensu pri ŝia nomo: Silana . Kies parenco ŝi estas?”

“Pri kiu vi parolas?” Nerono demandis. En lia voĉo aŭdiĝis konfuzo. “Ĉu Silano?”

“Mi ne kulpigas vin, Lucio. Kompreneble vi ne sciis – vi estis nura knabo tiutempe. Vi ne konsciis pri la aferoj, kiujn mi faris, por certigi ke vi fariĝu imperiestro post Klaŭdio. Estis mi, kiu aranĝis vian fianĉigon kun Oktavia  – kaj tial mi tiom koleras, kiam mi vidas vin tutsimple forĵeti tion.”

“Do, estas tiel”, Nerono diris.

“Ŝajne vi ne estas tre konvinkita.”

“Pardonu min, panjo. Mi ne estus devinta kredi Junia n – mi vidas tion nun. Sed mi timis. Mi scias, kiom gravas al vi partopreni en politikaj aferoj, kaj post kiam mi malhelpis vian agadon ĉe la palaco, mi pensis ke vi eble serĉos iun alian, kiu estus... nu, kiun vi pli facile povos manipuli.”

“Ĉu vi serioze kredas, ke politikaj aferoj signifas al mi pli ol mia propra filo? Lucio, el ĉio en la mondo vi estas por mi la plej grava – de ĉiam vi estas tia, kaj ĉiam vi tia estos.”

Mia filo Nerono estis kontenta ricevi miajn konsilojn dum la fruaj monatoj. Li publike agnoskis sian ŝuldon al mi en pluraj okazoj, ekzemple kiam li donis mian nomon al la gardistoj kiel pasvorton. Sed dum li iĝis pli sperta kaj pli memfida, mi vidis, ke venis la tempo por puŝi lin el la nesto, kaj permesi al li testi siajn proprajn flugilojn.

Ne precize tiel la afero okazis, sed mi povas almenaŭ certigi, ke la homoj memoros ĝin tiel.

Nelonge post la imperiestriĝo de Nerono, li donacis al mi la domon, kiu antaŭe apartenis al Antonia  kaj Livia : la saman domon, kie mi pasigis kelkajn jarojn kiel infano, kiam mia patrino estis sendita en ekzilon.

Mi estis kortuŝita, kiam li komencis demandi min pri miaj infanaj jaroj, pri mia rilato kun miaj avinoj. Kia estis Livia , ĉu ŝi estis tre severa, kiel Boteto rilatis kun ŝi – mi kredis, ke li sincere interesiĝas. Kaj la tutan tempon li fakte estis serĉanta ian manieron por diri al mi, ke li volas doni al mi ŝian domon, por ke mi transloĝiĝu el la palaco.

Konstatinte, ke Nerono kapablas regi sen mia helpo, mi sciis, ke venis la tempo profiti de lia malavara donaco. Mia nova domo estis sur Palatino, sufiĉe proksime por ke mi ofte vizitu la palacon.

Kiam mi laste vidis Lucion – ĉu antaŭ kvin monatoj? Mi hontas esti tiel humile danka al li en la maloftaj okazoj, kiam li efektive aperas ĉe mi. Tamen mi ne volas ke li konstatu tion, kun la sekvo ke mi troigas en la alia direkto. Mi scias, ke mi ŝajnas malvarma kaj malafabla, sed ial mi ne kapablas fleksiĝi. Mi devus konduti pli patrinece, sed tio ne venas al mi nature. Estus kvazaŭ mi aktorus. Kaj apenaŭ alveninte li jam foriras, dum mi kaŝas mian seniluziiĝon.

Mi estas kontenta, ke eĉ kiam mi komencis preni malpli aktivan rolon

decidis, ne komencis

eĉ kiam mi decidis preni malpli aktivan rolon rilate al regado de la imperio, mi ankoraŭ povis uzi mian influon por helpi kaj konsoli grandan nombron da homoj, kaj virojn kaj virinojn. Mi ofte ricevis vizitojn precipe de anoj de la palaca gardistaro, kiuj memoris almenaŭ pro la aŭditaj rakontoj ĉion, kion Ĝermaniko faris por ili, kaj estis kontentegaj, ke lia filino daŭrigas tiun tradicion.

Politikaj aferoj ne estas farataj per la volforto de unusola homo. Ĉiam nepras pretigi la terenon, trovi subtenanton por aparta projekto, kaj kunlabori por certigi ĝian sukceson. Jen la afero, kiun mi mem lernis de miaj tri edzoj, kiuj estis ĉiuj tri spertaj politikistoj. Kaj tion mi celis transdoni al mia filo.

... sed, verdire, ne kun notinda sukceso. Li kredas, ke sufiĉas fari dekreton por ke la afero iel okazu de si mem. Ne helpas la fakto, ke Seneko plenumas la veran laboron, tiel ke Lucio restas kun la impreso, ke li devas nur deziri aferon por ke ĝi realiĝu.

De kiam li imperiestriĝis antaŭ tri jaroj, la imperio estas bone kaj juste regata, la provincoj estas dankaj pro ĉio, kion li faras por ili, kaj estas daŭrigo de la bona regado de Klaŭdio. Mi fieras diri, ke lia sukceso ŝuldiĝas almenaŭ parte al mia influo.

Kompare kun la plejmulto el la viroj en tiu senato, mi estas duoble pli kapabla. Mi povus paroli pli lerte ol iu ajn el ili, se tio estus permesata al mi. Kaj tamen mi rajtas nur stari malantaŭ kurteno, aŭskultante dum Antejo aŭ simila homo fuŝprezentas la argumentojn, kiujn ni konsentis kune.

Mi neniam estis kontenta resti en la ombroj laŭ la maniero de Livia . Mi ĝuis potencon, veran potencon, kaj ankaŭ rekonon. Dum sia tuta longa kariero, Livia  neniam aperis sur monero – almenaŭ ne kiel si mem. Plej bone ŝi povus prezentiĝi en la rolo de Cereso, aŭ Pieco, aŭ iu same nekontentiga abstraktaĵo. Kontraste kun ŝi, mi ja aperas sur moneroj kiel mi mem. Agripina  kaj Klaŭdio – niaj du kapoj unu flanke de la alia, kvankam verdire mia estas ĉiam iomete malantaŭ lia.

Kaj kio pri tiuj moneroj, kiujn ni stampigis kiam Lucio imperiestriĝis? Agripina  kaj Nerono, unu fronte al la alia, aŭtentikaj egaluloj. Tiuj moneroj ankoraŭ cirkulas, malgraŭ deziro de Seneko forigi ilin. Ankaŭ estonte la homoj ankoraŭ tenos ilin enmane kaj memoros mian nomon.

7

En Antio

Aŭtune, 58 pK

“Estas plezuro revidi vin, Palaso. Kiel vi fartas? Vi aspektas tre bone.”

Palaso maldikiĝis de kiam Agripina  laste vidis lin antaŭ du jaroj, kaj lia haŭto nun montris la sanan bronziĝon tipan ĉe homo, kiu aktive interesiĝas pri la prizorgado de sia kampara bieno. Vestite en togo kun la mallarĝa strio de la terposedanta klaso, li aspektas idente al ĉiu ajn prospera maljuneta civitano.

“Mi ĝojas vidi ankaŭ vin, Aŭgusta, kaj mi sentas min honorata ricevi vian inviton.”

“Kuŝiĝu, kaj diru al mi, kiel vi pasigas vian tempon de kiam mi laste vidis vin.” Sklavo forprenis la ŝuojn de Palaso kaj lavetis liajn piedojn, dum alia enportis la vazojn por miksi vinon. Kiam Palaso kuŝis komforte kun sia vinpokalo, Agripina  demandis: “Vi forlasis Romon, ĉu ne?”

“Tio ŝajnis la plej saĝa ago: distancigi min entute de la kortego por eviti ĉian riskon esti implikita en intrigoj. Vi scias, ke Klaŭdio tre malavare heredigis al mi bienon per sia testamento...”

“En Umbrio, ĉu ne?”

“Toskanio. Mi aĉetis tiun en Umbrio la pasintan jaron. Mi decidis dediĉi min al la administrado de miaj bienoj. Tre kontentiga laboro post la streĉa tasko prizorgi la financojn de la imperio – necesas konsulti neniun krom mi mem, kaj mi ĝojas diri, ke mi sukcesis aĉeti ankaŭ aliajn propraĵojn – mi havas unu en Kampanio, krom tiu en Umbrio, kaj alian iomete sude de Mediolano.”

“Efektive, tio ne surprizas min. Mi nur bedaŭras, ke via financa genio estas uzata nur por via propra avantaĝo anstataŭ por la imperiestro.”

“Jes, mi devus danki lin, ke li forsendis min.”

“Per tio Nerono malgajnis. Eĉ se Seneko kapablas mirigi la senatanojn per sia brila elokventeco, tio ne signifas, ke li taŭgas kiel konsilanto pri financaj aferoj.”

“Ĉu tial vi alvokis min, Aŭgusta?”

“Ne, temas pri alia afero. Palaso, mi bezonas vian helpon. Eble vi aŭdis... Mi apenaŭ scias, kiel klarigi... Temas pri Nerono. Vi scias, kiel li pasigas siajn vesperojn – vagante tra la stratoj de la urbo kun bando de amikoj.”

“Kiom da jaroj havas nun la imperiestro, Aŭgusta? Ĉu dek naŭ?”

“Li havas nun pli ol dudek – preskaŭ dudek unu. Mi aŭdis lastatempe, ke ili atakis senatanon, kiu reiris hejmen post vespera festeno, kaj bategis liajn servistojn. Li estas tro aĝa por fari tiajn stultaĵojn. Kaj Seneko faras nenion por malhelpi lin, laŭ mia impreso.”

“Jes, mi ja aŭdis ion pri tio.”

“Do, la informo atingis vin eĉ en via bieno en Umbrio, aŭ simila loko. Kaj tiu estas la filo, kiun mi tiom strebis imperiestrigi!”

“Li maturiĝos, Aŭgusta. Ĉiuj junaj viroj ŝatas amuziĝi, precipe kiam mankas al ili patro, kiu povus iom direkti.”

“Li ne havas patron, sed ĉu tio ne estas la tasko de instruisto? Mi estus povinta fari ion pri tio – tial mi tiom koleras, ke Seneko nepre volis decidi ĉion mem. Kaj la sekvo estas, ke la imperiestro vagas nokte tra la stratoj kvazaŭ iu ajn senvalora bandito. Seneko ne kapablas regi lin. Li nur indulgas lin – eĉ ne faras ian provon por direkti lin en la ĝustan vojon. Kaj nun, la lasta afero... li enamiĝis kun junulino.”

“Permesu al mi diri, Aŭgusta, ke tio estas la plej natura afero en la mondo.”

“Mi akceptis Akteon, ĉar Seneko diris al mi, ke junuloj devas havi siajn distraĵojn. Sed ĉi tiu afero estas pli serioza. Ne temas pri iu flutistino. Ŝi estas juna virino el bona familio – ŝia avo antaŭ multaj jaroj estis konsulo. Oni eĉ atribuis al li triumfon. Ŝi estas edzino de amiko de Nerono: Salvio Oto. Kaj ĝuste kontraŭ tiaj misfaroj Seneko devus averti lin. Kiam la imperiestro komencas interesiĝi pri la edzinoj de siaj amikoj, tio estas ĝuste la maniero por gajni malamikojn. Kaj tio ne estas la ĉefa afero. Venis ĉi tien Oktavia  antaŭ kelkaj tagoj – ŝi venis la tutan vojon ĝis Antio por paroli kun mi. Plorante, kiel ĉiam okazas, kiam ŝi venas paroli pri Nerono. Ne estas simple, ke li enamiĝis al tiu virino – la situacio estas eĉ pli malbona. Oktavia  kredas, ke li planas edziĝi kun ŝi.”

“Li ne povas fari tion, krom se li pensas eksedzinigi Oktavia n”, Palaso diris. “Ĉu li ne komprenas, kion tio signifus?”

“Mi havas nenian ideon, kion li fakte komprenas. Laŭŝajne li opinias, ke lia pozicio kiel imperiestro estas tiel firma, ke li povus eĉ forlasi la filinon de Klaŭdio, kaj tio ne ŝanĝus ion ajn.”

“Mi konsentas, Aŭgusta, ke tio estas tre maltrankviliga evoluo. Eble necesas ke vi denove provu paroli kun Seneko.”

“Tio, kio okupas la menson de Seneko, estas lia propra pozicio. Li ne intencas endanĝerigi ĝin per interveno inter Nerono kaj lia koramikino. Mi ja demandas min... mi memoras, ke vi estis la homo, kiu helpis min kaj Klaŭdion rilate al tiu afero pri Silano. Vi memoras... vi esploris, trovis lian malfortan punkton...”

“Mi komprenas”, Palaso diris. “Sed tiutempe, mia sinjorino, mi laboris por la imperiestro, kaj agis laŭ liaj deziroj. Mi havis kunlaborantojn, kiuj helpis min informiĝi. Nun mi ne plu loĝas en Romo. Mi ne plu havas la necesajn kontaktojn. Kaj se mia agado estus malkovrita, montriĝus ke mi ne laboras por la imperiestro, sed kontraŭ li. Mi bedaŭras, Aŭgusta, sed laŭ mia vidpunkto la afero estas tutsimple tro riska.”

“Do, estas tiel.” Agripina  fermis siajn okulojn, masaĝis sian frunton per la fingropintoj. Ŝi havis tiel altajn esperojn antaŭ la alveno de Palaso. Ŝi estis supozinta, ke eblos persvadi lin... ŝi neniam serioze konsideris la eblecon, ke li ne povos helpi ŝin.

“Tio, kion vi bezonas, estas informoj”, Palaso diris. “Vi havas viajn informistojn en la palaco kompreneble...”

“Informistoj? Estas Oktavia .”

“Mi ne parolas pri Oktavia . Estas preferinde, ke ŝi tute ne havu ideon, kion vi faras por helpi ŝin. Sed certe inter la sklavoj... aŭ la gardistoj. Kaj tiu juna virino... vi diras, ke ŝi estas edzino de Salvio Oto. Vi bezonas iun ankaŭ inter ŝiaj domanoj. Iun por sekrete observi la situacion kaj teni okulon preta por iu ajn malforteco, kiun vi povus utiligi.”

Agripina  memoris tiujn murdistojn, kiuj trovis Lucion en la ĝardeno. Estis unu el la sklavoj, kiu enlasis ilin: la nova desertisto tiel alte rekomendita de Emilia . Ne, kompreneble ne de Emilia  mem. Ŝi zorgis, ke ŝia implikiĝo ne estu rekte malkovrebla.

“Mi ne intencas uzi perforton”, ŝi diris.

“Ĉu ni uzis perforton kontraŭ Silano? La sola afero, kiun vi bezonas, estas la ĝusta informo. Vi ankoraŭ ne scias, kio ĝi estas; vi ankoraŭ ne scias, kion vi serĉas; tio eble bezonos tempon; sed kiam ĝi ekaperos, vi povos utiligi ĝin.”

8

En Bajo

Printempe, 59 pK

La barko puŝiĝis kun eta skuo kontraŭ privatan kajon, kie pluraj sklavoj atendis por ligi ĝin. La boatestro rapidis antaŭen por bonvenigi Agripina n sur la kajon, kaj ŝi elbarkiĝis. Ignorante la boatestron, ŝi turnis sin al Pola , kiu sekvis tuj post ŝi. “Ĉu vi certas, ke vi estas en ordo? Vi aspektas tre ŝokite.”

“En plena taglumo!” Pola  ekkriis. “Estas neeble, ke li ne vidis nin!”

“Ne devus esti tro malfacile informiĝi, kiu li estis.”

“Laŭ kia maniero li fuĝis tuj for!” Estis histeria nuanco en la voĉo de Pola . “Li estus povinta almenaŭ halti por certiĝi, ke neniu estis vundita.”

La boatestro entuziasme alproksimiĝis. “La flanko de la barko estas serioze difektita, mia sinjorino. Mi ne scias, ĉu ni sukcesos ripari ĝin antaŭ via foriro.”

“Jes, kompreneble”, Agripina  respondis. “Sendube la imperiestro povos provizi min per alia boato.”

“Mi informiĝos, mia sinjorino.”

Pluraj servistoj intertempe venis malsupren ĝis la kajo por renkonti la patrinon de la imperiestro, kaj nun ili kondukis Agripina n kaj Pola n supren laŭ marmora ŝtuparo, tra malgranda ĝardeno kiu en ĉi tiu nuba marta posttagmezo havis iom malgajan etoson, kaj en vestiblon dekoraciitan per bluaj kaj oraj mozaikoj.

“Aŭgusta, la imperiestro sendas siajn salutojn, kaj ordonis, ke oni konduku vin rekte en la manĝosalonon.” Parolis malgranda knabeto, tre bela infano vestita per tuniko tiel mallonga, ke ĝi apenaŭ kovris lian ŝvelrondan postaĵeton.

“Kia ĉarmulo, mia sinjorino”, Pola  murmuris en la orelon de Agripina , dum ili sekvis la knabeton laŭ la koridoro.

“Rave... se ni estus ĉe la teatro.” Agripina  sentis neniun bezonon mallaŭtigi sian voĉon.

Pola  komprenis ŝian penson. “Sed vi ne volas ricevi liajn sidvangojn en via vizaĝo dum la vespermanĝo.”

Enirante la manĝosalonon ili trovis tri gastojn, du virojn kaj junan virinon, kiuj jam kuŝis ĉirkaŭ la tablo. Agripina  estis kontenta pro la konstato, ke ambaŭ viroj estas konataj amikoj. Tio sugestas, ke Lucio dediĉis pensadon al la invitado de la gastoj, elektante tiujn, kies kunestado plezurigos ŝin. Publio Antejo estis la homo, kiu voĉlegis ŝiajn paroladojn en la senato, prezentante ilin kiel la proprajn, dum lia pli juna kolego Kreperejo Galo ĉiam subtenis ŝiajn proponojn dum debatoj. Kontraste al Publio, li venis hodiaŭ sen sia edzino.

Dekoraciis la murojn scenoj el la vivo de Herkulo, pentritaj vivgrande ĉirkaŭ la ĉambro kiel la fonbildo en teatro, konkursante kontraŭ la gastoj por ŝia atento. En la angulo muzikisto en ondanta robo vibrigis la kordojn de citro.

“Ĉu mi konduku vin al via loko, Aŭgusta?” diris la knabo kun ĉarma rideto. Agripina  rigardis la divanon, iom konfuzite. Anstataŭ la kutimaj tri divanoj, estis unu longa en la formo de arko, kaj ŝi ne estis certa, kie ŝi sidu. La knabeto invitis ŝin kliniĝi ĉe la alia flanko de la tablo, tuj maldekstre de la centro, en la pozicio kiu, se estus tri divanoj, estus la honora loko. Tiu infano nur ok- aŭ naŭ-jara estis nekutime memfida, kaj lia konduto estis perfekta. Agripina  pensis pri la du mallogaj knaboj, kiuj servis ŝin en Pontio – tiel malsimilaj al ĉi tiu eta kupido!

Ŝi salutis la aliajn gastojn dum ŝi kuŝiĝis, dum Pola , kontrolinte ke ŝi havas ĉion bezonatan, retiriĝis al apuda ĉambro, kie estis preta dua tablo por la malpli gravaj gastoj. Intertempe aro da knabetoj flirtis ĉirkaŭ Agripina , forprenante ŝiajn pantoflojn, lavante ŝiajn piedojn, kaj proponante al ŝi akvon parfumitan per rozoj por ŝiaj manoj. La akvon entenis la plej mirinda bovlo, farita el diafana ŝtono kun diverskoloraj strioj violaj, grizaj kaj verdaj.

“Vi mankas al ni, Aŭgusta”, Antejo diris. “Mi bone komprenas, ke vi preferas la trankvilon de la marbordo al la vivo de la kortego, sed nun kiam alproksimiĝas la printempo, ĉu ni ne povas tenti vin reveni al la urbego?”

Agripina  estis danka al li pro lia sugesto, ke ŝia ĉeesto estas dezirata en Romo. “Ne ĉi-momente, bedaŭrinde. Mi okupiĝas pri miaj memoraĵoj, kaj mi bezonas trankvilon por koncentriĝi pri mia verkado.”

Lia edzino, junulino dekses- aŭ deksep-jara laŭnome Umidia , estis sufiĉe juna por esti lia filino. Se ŝi ne troviĝus apud Antejo, Agripina  estus kredinta, ke ŝi estas la edzino de Kreperejo, dudek- kaj-iom-jarulo kun juneca vizaĝo, kiu kuŝis ĉe la kontraŭa flanko de la divano. La senĝoja mieno de la knabino sugestis, ke ŝi ne atendas ĝui la vesperon. Tamen, kiam Agripina  menciis siajn memoraĵojn, la vizaĝo de Umidia  subite vigliĝis. Ŝi levis sian kapon kvazaŭ ŝi volas ion diri, tiam ŝanĝis sian ideon. Agripina  kuraĝigis ŝin per rideto, sed la junulino reagis per tiel forta ruĝiĝo, ke Agripina  konstatis, ke prefere ŝi turnu sian atenton al la aliaj gastoj.

“Kiel fartas via edzino?” ŝi demandis Kreperejon. “Mi aŭdis, ke ŝi naskis lastatempe.”

“La pasintan monaton”, li diris. “Knabon.”

“Knabon! Gratulon! Mi esperas, ke li fartas bone?”

“Ili estas ambaŭ en ordo, sed Servilia  ankoraŭ ne estas preta por festenoj. Vi verŝajne aŭdis, ke ni perdis nian knabineton la pasintan jaron. Ŝi timas lasi la bebon pli ol kelkajn horojn.”

“Vi estas miaj najbaroj, ĉu ne, en Baulo? Mi invitos vin ambaŭ iun vesperon – per portolito vi rapide alvenos.”

Serio da majestaj akordoj interrompis la konversacion. Ĝis tiu momento Agripina  apenaŭ rimarkis la citriston, kiu staris apud la muro ludante nur sufiĉe laŭte por plenigi malkomfortajn silentojn. Li paŝis antaŭen kun vigla sonado ĉe la kordoj dum la imperiestro eniris la ĉambron akompanate de sia amiko Oto. La koro de Agripina  saltis ĝoje – jen la unuan fojon ŝi vidas Lucion post la deviga Saturnfesta vizito en decembro. Samtempe konsternis ŝin lia aspekto. Kaj li kaj Oto estis frizitaj laŭ stilo, kiun Agripina  obtuze rekonis kiel la lastan modon, kun longaj bukloj kiel busto de Apolono. Ŝi sciis, ke tiel la junuloj aranĝas siajn harojn nuntempe, sed tamen tio estas nekonvena por la imperiestro, eĉ kiam li ferias ĉe la maro. Ankaŭ iliaj tunikoj estis tinkturitaj per la plej fantaziaj koloroj: tiu de Nerono estis ametista, tiu de Oto mirte verda. La duopo aspektis kiel florbukedo, kaj al tiu impreso kontribuis ankaŭ la parfuma nubeto, kiu enbloviĝis kun ili.

“Patrino!” Lucio diris, venante al la divano por eksidi apud ŝin. Li ame kisis ŝin, kaj demandis: “Mi aŭdis, ke vi suferis akcidenton. Kio okazis?”

Agripina  estis kortuŝita de lia zorgema sinteno, eĉ dum ŝi samtempe pensis, ke lia parfumo apenaŭ lasas ŝin spiri. Sed ŝi ne intencis fari iun ajn komenton, kiu povus detrui la amikan etoson. “Tio okazis ĝuste kiam ni venis ĉirkaŭ la elstaraĵo – vi konas tiun lokon, kie la rokmuroj venas malsupren ĝis la maro. Kaj ĝuste tiam malgranda boato ĵetis sin ĉirkaŭ la angulon kaj trafegis nian pruon. Neniu estis vundita – tio nur donis al ni ŝokon kaj frakasis la flankon de nia barko.”

La gasto konsterniĝis, kaj Oto demandis: “Ĉu vi vidis, kiu faris tion? Ĉu la homo haltis por kontroli, kian difekton li kaŭzis?”

“Ne, kiu ajn faris tion, li fuĝis antaŭ ol eblis haltigi lin. Sendube la homo estis terurita, kiam li vidis, kion li faris.”

“Mi aranĝos enketon en la regiono”, Nerono diris. “Ne devus esti tro malfacile sekvi liajn spurojn. Kaj ne zorgu pri la reveno al Baulo ĉi-vespere – mi pretigos por vi alian boaton.”

“Dankon, Lucio. Mi sciis, ke mi povos fidi je vi. Kaj kiel vi fartas? kaj Oktavia ?” Ŝi estis konscia, ke nur demandi pri Oktavia  povus malbonigi la etoson por la tuta vespero, sed tio ŝajnis natura demando. Finfine la junulino ja estas ŝia bofilino.

“Ŝi estas tute en ordo”, Lucio diris senhezite. “Ŝi decidis resti en Romo.”

Agripina  sentis, ke estus malsaĝe tro insisti pri la temo. Ŝi estis tute nekontenta vidi Oton, sciante ke li estas la ĉefa kunkulpulo de ŝia filo dum tiuj dubindaj noktaj aventuroj, pri kiuj disvastiĝadas onidiroj ne nur en Romo sed tra la tuta Italujo. Fakte estas mirige, ke la du junuloj ankoraŭ bone rilatas inter si, ĉar laŭ Oktavia  la imperiestro enamiĝis je la edzino de Oto, Popea , kaj eĉ planas edziĝi kun ŝi. Ĉu Oto ne scias, kiel Nerono ludas malantaŭ lia dorso – aŭ ĉu tutsimple Oktavia  eraris?

La sklavoj alportis diversajn antaŭmanĝojn por veki la apetiton de la gastoj: ovojn kaj olivojn, bakitajn fromaĝbulojn, kokhepataĵojn kaj bongustajn flanetojn. Dum ili gustumis la diversajn manĝaĵetojn, Kreperejo demandis Agripina n pri ŝiaj memoraĵoj. “Certe vi havas multon por rakonti, Aŭgusta. Vi ja estis proksima parenco de la lastaj tri imperiestroj, kaj kompreneble ankaŭ de la nuna, kaj supozeble vi havas amason da personaj anekdotoj tute ne konataj de la plejmulto da biografiistoj.”

“Kaj viaj fruaj jaroj”, diris Publio Antejo. “Kiam mi pensas pri tio, kio okazis al viaj fratoj, via patrino... Tiuj estas historioj, kiujn oni nepre rakontu.”

Denove lia juna edzino levis sian kapon, sed ĉi-foje ŝi trovis sufiĉan kuraĝon por timeme diri kelkajn vortojn. “Tiuj devas esti tre doloraj memoroj, Aŭgusta.”

“Kiel diris via edzo, tiuj estas historioj nepre rakontendaj”, Agripina  respondis. Ial, neatendite, estis io pri la knabino kio aparte tuŝas ŝin, tiel ke ŝi deziras plubabili kun ŝi. “Vidante vin ĉi tie, mi memoras miajn fruajn jarojn, kiam mi estis edzino de Domicio Ahenobarbo – la patro de la imperiestro”, ŝi aldiris kun kapgesto direkte al Nerono. “Mi ofte partoprenis en vesperaj festenoj kun la gastoj de mia edzo. Tio, kio multe faciligis por mi la situacion, estis la fakto havi amikinon – Valeria n Flaka n. Ŝi estis la edzino de la konsulo, kiam mi unue renkontis ŝin, sed poste li iĝis viktimo de la venĝomortigoj post la falo de Sejano.”

“Jes, mi scias pri tio”, la knabino diris. “ Valeria Flaka  estis mia patrino.”

Subite Agripina  komprenis, kial tiu knabino pensigis ŝin pri ŝiaj fruaj jaroj. Tio ne okazis nur ĉar ŝi estas la plej juna gasto ĉe teda festeno. “Jes, nun kiam vi mencias tion, mi vidas la similecon. Mi aŭdis, ke ŝi reedziniĝis.”

“Mia patro estas Umidio Kvadrato. Li estas nun en Sirio, sed li aranĝis mian edzinigon al Antejo antaŭ ol li forveturis.”

“Kaj mi devus skribi al via patro por danki lin”, Antejo interrompis. “Unu el la plej bonaj negocoj, kiujn mi iam ajn faris!”

“Mi aŭdis de mia patrino, ke ŝi iam konis vin”, Umidia  aldiris. “Ŝi esperis kontakti vin post nia reveno al Romo – ni estis tiutempe en Ilirio. Sed tiam ŝi mortis.”

“Mi tre bedaŭras”, Agripina  diris sincere. “Mi estus vere ŝatinta rerenkonti ŝin.”

“Ĉu ŝi estas en viaj memoraĵoj?” la knabino demandis.

“Jes, kompreneble.” Tio ne estis vera, sed Agripina  pensis en si mem, ke devus esti eble ie aldoni mencion pri Valeria . Ŝi havas la manuskripton, kiun ŝi kunportis de Antio – ĝi estas preskaŭ finverkita, kaj ŝi intencas nur tralegi ĝin unu lastan fojon antaŭ ol transdoni ĝin por kopiado.

La sklavoj alportis la ĉefan pladon, bakitajn kaprofiŝojn. Senstreĉiĝante, la gastoj koncentriĝis pri la manĝo, kaj la konversaciado iĝis pli privata. “Ĉi tiu saŭco estas vere bongusta”, Agripina  diris al Lucio, kiu kuŝis apud ŝi.

“Jen unu el la avantaĝoj havi domon tiel proksime al la Lago Lukrino”, li diris. “Tie kreskas la plej bonaj ostroj en la imperio.”

“Mi scias, ke la homoj diras tion, sed mi ĉiam supozis tion troigo. Mi estas devigata revizii mian opinion.”

“Vi neniam diris al mi, ke vi verkas viajn memoraĵojn”, Lucio diris.

Agripina  estus povinta respondi, ke ŝi kaj Lucio malofte renkontiĝas nuntempe, kaj ke kiam tio okazas, la situacio ne favoras interŝanĝon de personaj informoj. Anstataŭe ŝi diris: “Mi ne volis paroli pri la afero antaŭ ol finverki ĝin.”

“Kaj ĉu ĝi estas finverkita? Mi ŝatus legi ĝin.”

“Preskaŭ. Ĝi ankoraŭ ne estas sufiĉe preta, por ke mi montru ĝin al iu ajn.”

“Mi ne estas iu ajn – mi estas via filo.”

Ĝojo plenigis la sinon de Agripina , fizika varmo kiu disradiis tra ŝia tuta korpo. “Mi povus lasi vin rigardi ĝin. Sed ne forgesu, ke ĝi ankoraŭ bezonas iom da polurado. Kaj estas unu-du faktaj detaloj, kiujn mi ankoraŭ devas kontroli.”

“Vi kaj praonklo Klaŭdio! Ŝajnas, ke ĉiuj en nia familio havas literaturajn aspirojn.”

“La historioj de Klaŭdio estis bonegaj. Mi studadis ilin, kiam mi estis en Pontio. Kaj kompreneble ankaŭ via praavo Agripo verkis plurajn librojn pri urboplanado.”

Lucio trempis ostrokonkon en la saŭcon, kaj glitigis la enhavon en sian buŝon. “Stratoj kaj kloakoj. Ĉu vi ne opinias, ke la familianoj de la imperiestro prefere okupiĝu pri pli noblaj temoj – kiel historio kaj poezio?”

“Ne malestimu praktikajn aferojn. Kiam mi estis en Efezo, mi ekkomprenis, kiom estas grave certigi, ke la kloakoj estu regule prizorgataj. Kaj tio igos vin multe pli populara kiel imperiestron, ol konstrui novan teatron.”

“Ĉiuokaze, mi ŝatus legi viajn memoraĵojn, panjo, eĉ antaŭ ol vi donos al ili la finan poluradon. Ĉu vi kunportis ilin?”

“Ili estas en Baulo. Mi kopiigos ilin, kaj sendos ilin al vi post kelkaj tagoj.”

“Ne forgesu, panjo.”

“Kompreneble ne.”

Kiam de la kaprofiŝo restis nur ostoplena skeleto inter maro da ostrokonkoj, la sklavoj forportis la telerojn kaj balais la plankon. Kaj nun, akompanate de ondantaj akordoj per la citro, estis alportita la deserto: majstroverko de sekigitaj fruktoj kaj nuksoj kovritaj de kremeca, neĝblanka fromaĝo kaj glazuritaj fruktoj. La gastoj elkriis admire.

“Mia avino estus ege ĝuinta ĉi tion”, Agripina  diris al Lucio, dum ili mordetis la gluecan frandaĵon. Ĝi estis tro dolĉa laŭ ŝia gusto, kaj estis malfacile manĝi ĝin elegante. “Kaj ankaŭ Livila .”

“Ĉu mia onklino?” li diris. “Mi ne multe memoras ŝin. Vi portis min por renkonti ŝin post via reveno de Pontio.” Li rigardis blinde antaŭ si kun la brovoj kuntiritaj. “Ŝi estis dika, kaj kvazaŭ mol-aspekta, kaj ŝiaj haroj estis tute senordaj. Ŝi donis al mi teleron da sekigitaj daktiloj.”

“Tio supozeble okazis tuj post nia reveno”, Agripina  diris. “Ŝi neniam plene resaniĝis post tiu restado en Pandaterio.”

“Tio ne estis vera, ĉu ne, panjo: tio, kion oni diris pri ŝi kaj Seneko?”

“Ne, kompreneble ne. Tio estis nur preteksto por forigi ŝin. Ŝi ja havis ian ideon, ke la imperiestro estu filozofo, aŭ almenaŭ trejnita kiel filozofo. Tial mi dungis Senekon kiel vian instruiston, post mia edziniĝo kun Klaŭdio.”

“Ni ne studis filozofion – pli ĝuste, li instruis al mi nur la plej bazajn faktojn.”

“Mi scias. Mi ordonis al li koncentriĝi pri tiuj fakoj, kiuj estos pli utilaj por via estonta kariero, kiel retoriko.”

“Ĉu vi scias, panjo, mi komencas iom enui pri Seneko. Mi ekdemandas min, ĉu ne venis la momento, por ke li emeritiĝu.”

Agripina  estis tentata entuziasme konsenti, sed ŝi estis certa, ke Lucio ne deziras liberiĝi de Seneko nur por anstataŭigi lin per sia patrino. Singarde ŝi demandis: “Kial vi diras tion?”

“Li ĉiam enmiksiĝas en miajn aferojn. Li malhelpas min fari tion, kion mi volas.”

Kiuj estas la aferoj, kiujn Seneko malhelpas al Lucio fari? Ĉu li konsilis lin, ke li ne forigu sian propran edzinon por edziĝi kun tiu de Oto? “Tio estas la tasko de instruisto”, Agripina  diris.

“Mi estas dudek-jara. Mi ne plu bezonas instruiston. Unu el la ideoj, kiujn mi pripensas, estas revoki Junia n Kalvina n de la ekzilo, sed unue mi volas demandi vin pri ŝi. Mi scivolas, ĉu ŝia ekzilo estis vere justa.”

“Ĉu la fratino de Silano? Ŝi estis forsendita pro incesto kun sia frato.”

“Ĉu vere tio estis la kialo? Aŭ ĉu tio nur estis oportuna maniero por forigi ŝin el la vojo – same kiel ĉe onklino Livila  kaj Seneko? Precize kio okazis?”

“Oni trovis Silanon dum li palpis ŝiajn mamojn.”

“Tio apenaŭ pravigis dek-jaran ekzilon, ĉu ne? Kiel vi informiĝis pri tio?”

Palaso estis la homo, kiu akiris la necesajn kulpigajn pruvojn, sed Agripina  preferis ne mencii tion. “Estas vere, ke la kondamno estis celita pli kontraŭ ŝia frato ol kontraŭ ŝi. Ni devis iel forigi lin – se ni ne estus farintaj tion, nun li estus la imperiestro anstataŭ vi. Li estis dek jarojn pli aĝa ol vi, kaj li estis fianĉo de Oktavia .”

“Vi tamen ne mortigis lin.”

“Tio ne necesis. Necesis nur rompi la gefianĉiĝon.”

“Ĉu vi metis spionojn inter ilian domanaron?”

“Mi ne estis tiam edzino de la imperiestro. Mi tute ne rajtis fari tian aferon.”

“Tiam ne, sed ĉu ne poste, kiam vi estis edzino de Klaŭdio? Ĉu vi neniam faris ion tian – meti spionon inter la domanaron de alia homo por elflari informojn?”

Ĉu Lucio malkovris pri tiu skribisto, kiun ŝi sukcesis loki en la domon de Popea ? La tuta afero estis aranĝita de Agerino, la sekretario de Agripina .

“Ĝuste tiajn aferojn kutimis fari Mesalina . Se oni regas bone kaj juste, tio ne necesas.” Agripina  sciis, ke ŝi diras sensencaĵon.

“Ne ŝajnigu vin tiel naiva, panjo! Ĉu serioze vi atendas, ke mi kredos tion?”

“Lucio, vi scias same bone kiel mi, ke se oni estas imperiestro, ne eblas ĉiam teni la manojn puraj.”

“Kaj ĉu ankaŭ se oni estas patrino de la imperiestro?”

“Ĉion, kion mi faris, mi faris por certigi, ke vi iĝos imperiestro, kaj ke nenio iam ajn okazos, kio povus endanĝerigi vian pozicion.”

“Kial vi diras tion? Ĉu vi havas kialon por supozi, ke mia pozicio povus esti en danĝero?”

Jen finfine la sugesto bezonata de Agripina  por enkonduki mencion pri Oktavia , sed la vespero ĝis nun estis tiel bonhumora, ke ŝi bedaŭrus detrui la etoson. “Ne ĉi-momente, mi esperas.”

Lucio kapjesis kaj gestis al la vinservisto, ke tiu plenigu lian pokalon. Kiam li parolis denove, li starigis neatenditan demandon. “Panjo, mi scivolas foje... se vi estus naskiĝinta knabo, ĉu laŭ via supozo oni estus proklaminta vin imperiestro post la mortigo de Boteto?”

“Mi ne scias – ankaŭ mi ofte pensas pri tio. Se mi efektive estus povinta imperiestriĝi, mi esperas, ke mi estus pli bone preparita ol estis li. Li neniam ricevis la edukon, kiun li bezonis. Tiberio ordonis al li resti ĉe li en Kapreo – lia celo estis protekti lin kontraŭ Sejano. Mi komprenas tion nun.”

“Do, eble ankaŭ vi estus restinta en Kapreo, anstataŭ edziniĝi kun paĉjo.”

“Kaj tiuokaze vi neniam estus naskiĝinta. Eble la aferoj tamen rezultis plej bone.”

Lucio kisis ŝin. “Mi neniam kredis, ke iam mi aŭdos vin diri tion.”

Agripina  estis kortuŝita. “Kompreneble, Lucio. Kiel vi povus eĉ imagi, ke mi dezirus ion alian?”

Lucio desegnis sur la sofokovrilo per la pinto de sia kulero. “Mi demandas min foje, ĉu mi ne seniluziigas vin.”

Li pravas, kompreneble. Kaj eble ankaŭ Agripina  mem diris ion tian, eĉ rekte al lia vizaĝo, en kolera momento. Sed ĉi tiu vespero estas malsama. Pasis jaroj de kiam ŝi laste ĝuis tiel intiman konversacion kun li, kaj ŝi ne intencis detrui la okazon. “Lucio, vi estas mia filo. Kion ajn vi faros, neniam mi povos seniluziiĝi pro vi.”

9

La vespero finiĝis, kaj venis la horo por ke la gastoj hejmeniru. Lucio akompanis Agripina n malsupren al la kajeto por adiaŭi ŝin. Ŝipo atendis ŝin malsupre de la ŝtuparo, longa platfunda plezurbarko kun vico da remiloj laŭ la flanko kaj velo kun koloraj strioj. Karbujo en la pruo elspiris belparfuman incenson.

Tiunokte estis plenluno, kies malvarma blanka lumo permesis al ŝi vidi la scenon preskaŭ same klare, kiel eblus dumtage. La akvo estis tiel glata kiel folio de batita metalo. Sur ĝia surfaco glimis brilanta vojeto el flagrantaj arĝentaj fragmentoj de la lunreflekto, kiu altiris ŝian okulon direkte al la malalta konturo de la montetoj ĉe la fora rando de la golfo. Pli malhela makulo malproksime sur la akvo indikis la ĉeeston de malgranda grupo de boatetoj, verŝajne de fiŝkaptistoj, kiuj profitis de la brilluna nokto por ĉasi kalmarojn.

“Ho, kiel bela afero, Lucio! Mi tiom ĝuis la vesperon, kaj la barko estas la perfekta fino. Nun vi devas veni viziti min en Baulo. Mi ne forgesas, ke mi kopiigu mian manuskripton por vi. Venu al mi post kelkaj tagoj por ricevi ĝin persone.”

“Ĝis la revido, panjo. Estis belega vespero.” Li kisis ŝin ame, ke je ŝia miro ĉirkaŭbrakis ŝin. La tuja instinkto de Agripina  estis rigidiĝi. Sed ŝi konstatis, ke tio estus sensenca reago, kaj ŝi konscie devigis sin senstreĉiĝi kaj permesi al li premi ŝin forte kontraŭ sia brusto. Ŝajnis, ke finfine ŝi trovis la sekreton, kiel pasigi tempon kun sia filo sen la kutimaj provokoj kaj kvereloj. La kapitano ĉeestis por konduki ŝin supren en la ŝipon, sed antaŭ ol ŝi turniĝis por enbarkiĝi Lucio brakumis ŝin unu lastan fojon. Li tro multe drinkis, ŝi pensis, sed tio en si mem atestas la sincerecon de lia gesto.

Radiante de kontento, Agripina  akceptis la respektan saluton de la kapitano kaj lasis lin preni ŝian brakon por la malmultaj paŝoj laŭ la paŝtabulo sur la barkon. Sekvis ilin Pola  kaj Kreperejo. Agripina  estis invitinta la junulon veni kun ŝi por la velado trans la golfon al Baulo. Li havis vilaon en la sama regiono, kaj ŝi sciis, ke li certe senpaciencas reveni al siaj edzino kaj bebo.

La kapitano atentigis ŝin pri malgranda laŭbo sur la ferdeko. Ĝiaj flankoj estis kaŝitaj malantaŭ kurteno de hedero traplektita de oraj dratoj, kiuj glimis en la lunlumo. Sub ĝi estis divano kun altaj flankoj. “Estas malvarmete por resti ekstere”, Agripina  diris. “Ĉu vi ne havas kajuton?”

La kapitano hezitis momentete. “Ne zorgu, Aŭgusta, la imperiestro ordonis, ke ĉio estu pretigita por via komforto. Estas peltoj kaj vino por teni vin varma ekstere kaj interne, kaj li certe ne dezirus, ke vi maltrafu la perspektivon de lunlumo super la golfo. Estus bedaŭrinde sidi en senaera kajuto dum tiel bela nokto.”

Pola  intertempe inspektis la laŭbon. “Ho, ĉi tio estas ĉarma, mia sinjorino! Rigardu, oni pretigis por vi tableton, kaj estas verdaĵoj ĉie – se konsidere, ke oni eĉ ne atendis vin, la rezulto estas vere admirinda.”

“Kiel belega ŝipo!” Kreperejo diris. “Rigardu la ĉizadon ĉe la balustrado – pardonu min, Aŭgusta, mi nur iros ekzameni tion pli detale.”

Li forvagis por esplori la barkon, dum Pola  aranĝis la kusenojn kaj invitis Agripina n ekkuŝi antaŭ ol envolvi ŝin en pelta kovrilo. Sklavoj plenigis ŝian pokalon per miela vino kaj aldonis al ĝi varman akvon. Apud la divano troviĝis malalta tablo kun diversaj manĝaĵetoj. Kun proksima karbujo por varmigi la aeron kaj triopo da muzikistoj mallaŭte ludantaj en la fono, estis evidente, ke Lucio pripensis ĉion necesan por plezurigi sian patrinon.

Estis neniu sidloko por Pola , kiu ŝvebis apude. Agripina  invite frapetis la divanon, kaj ŝoviĝis iomete por ke ŝi sidiĝu. “Ĉu oni bone manĝigis vin?” Agripina  demandis.

“Tre bone. La fiŝaĵo estis iom seka – mankis al ĝi saŭco. Sed mi ŝategis la deserton.”

“Ĝi estis tre belaspekta”, Agripina  diris. “Preskaŭ tro bela, por ke oni manĝu ĝin.”

“Ĉu bela? Ne, mi ne dirus tion. Verdire ĝi aspektis kiel kota vojo kun supre iom da prujno. Ĝi tamen gustis bonege. Kaj kiel plaĉis al vi la vespero, mia sinjorino?”

Agripina  hezitis. Ŝi ne kutimis diskuti siajn privatajn aferojn kun Pola , kvankam Pola  sciis tute bone, kia estas la situacio. Sed la ĵusa vespero estis tiel ĝuinda, ke ŝi ne povis rezisti rakonti al ŝi la novaĵon. “Mi ricevas impreson, ke Lucio ŝanĝiĝas. La aferoj ne estis facilaj lastatempe, sed ĉi-vespere li estis tiel atentema, tiel zorga pri mi. Mi sentis, ke li tre aktive strebas fari ĉion por plaĉi al mi.”

“Mia sinjorino, mi estas tiel feliĉa aŭdi tion! Vi scias, ke la gefiloj ofte trairas malfacilan fazon, kiam ili aĝas dek kvar aŭ dek kvin – almenaŭ se ili restas hejme.”

“Lia malfacila fazo daŭras nun de longa tempo”, Agripina  diris. “Sed eble li finfine maturiĝas.”

“Mi ne miras, ke estas problemoj, kiam familianoj konstante kunpuŝiĝas. Laŭ mi, ne estas natura afero, ke en tiu aĝo ili loĝu ankoraŭ ĉe la gepatroj. Ili devus esti geedziĝintaj, aŭ laborantaj, aŭ en la armeo aŭ simile.”

“Vi certe neniam havis tiun problemon kun Polina ”, Agripina  konsentis.

“Ĝuste, ni edzinigis ŝin je la ĝusta aĝo. Kaj tamen ŝi mankas al mi.”

“Vi baldaŭ revidos ŝin – kaj la infanojn.” Agripina  estis promesinta, ke ili devojiĝos dum la revenvojaĝo por viziti Polina n kaj ŝian familion survoje al Antio. Polina  estis edzino de eksteredzeca nevo de Krispo, kiu per ŝia impona doto kaj la kontaktoj de sia onklo starigis prosperan entreprenon de kopiado kaj eldonado en Viselio, la devenurbo de Krispo.

“Kiom mi antaŭĝuas revidi ilin!” Pola  diris.

Kreperejo intertempe finis sian esploradon de la ŝipo, kaj nun li repaŝis al la balustrado antaŭ la divano de Agripina . “Kia belega nokto”, li diris. “La maro estas trankvila kiel spegulo.”

Antaŭ ol Agripina  povis respondi, ŝi ekkonsciis pri laŭta knarado kaj ĝemado ĉe sia dorso, laŭŝajne preskaŭ en sia orelo. Ŝi tordis sin por malkovri la originon de la sono, sed post ŝi estis nenio krom la malantaŭa vando de la laŭbo. En tiu sama momento, iu grandega objekto flugis super ŝia kapo, kaj la lunlumo subite verŝiĝis sur ŝin desupre. Estis batego kaj orelŝira krio. Unu el la muzikistoj estis faligita de sia tabureto. Li estis falinta sur sian citron kun la brako nenormale fleksita. Agripina  ankoraŭ provis kompreni la signifon de la okazintaĵo, kiam ŝi konstatis, ke Kreperejo kuŝas sur la ferdeko sub io, kio duone kovras lin: la tegmento de la laŭbo. Du maristoj alkuris, kaj kune ili strebis levi de li la tegmenton, kiu laŭŝajne estas eksterordinare peza. La duopo sukcesis ŝovi ĝin en starantan pozicion. La brusto de Kreperejo estis dispremita, dum lia kolo estis nenature etendita, kun la mentono direktita supren al la steloj.

La du viroj luktis por levi la tegmenton for de la korpo de Kreperejo sen kaŭzi pliajn difektojn. Kaj tiam la tegmento malekvilibriĝis, raspante pli profunden en la sangan kavon kiu estis la brusto de Kreperejo, antaŭ ol ŝiri sin el la manoj de la viroj, trarompi la elegante ĉizitan balustradon, kaj ĵetiĝi en la maron. Leviĝis giganta ondo, kiu frakasiĝis sur la tutan ferdekon. Agripina  estis trempita de glacia akvo. Dum ŝi luktis por liberigi siajnkrurojn de la pelto, la ŝipo draste balanciĝis. Estis akraj kriegoj de la suba ferdeko, kaj ŝi aŭdis la kapitanon muĝi: “Triborden!” Ĉiuj maristoj kuris al la alia flanko de la ŝipo.

Agripina  sukcesis ekstari, sed la ŝipo svingiĝis tien-reen tiel draste, ke ŝi devis kroĉi sin al la vando de la laŭbo. Pola  kaŭris kontraŭ la restaĵoj de la ligna balustrado. Agripina  ne vidis manieron por tiri ŝin al pli sekura loko, ĉar estis nenio solida, kiun ŝi mem povus ekkapti. La laŭbo ne estis firme fiksita – Agripina  sentis, kiel ĝi forŝiriĝas de la ferdeko. Post momento ĝi glitos tra la barilo, kunportante ankaŭ ŝin. La nerompita parto de la barilo ŝajnis provizi ŝin per la plej sekura tenilo, kaj de tie ŝi povos atingi Pola n. Ŝi forlasis la vandon de la laŭbo ĝuste kiam la ŝipo abrupte skuiĝis, tiel ke ŝi glitis trans la ferdekon en la direkton de la rompo en la balustrado. Denove akvo tralavis la ferdekon, ĵetante ŝin kontraŭ la laŭbon. Tiam ĝi retiriĝis, kunportante Agripina n. Panike ŝi ekkaptis la akran randon de la rompita barilo. Ĝi ŝiris ŝiajn manojn, sed iel ŝi sukcesis pluteni ĝin.

Metante unu manon antaŭ la alian ŝi palpis pene laŭ la barilo ĝis Pola . “Ĉu vi estas en ordo, mia sinjorino?” Pola  spasme demandis. Agripina  eligis raŭkan respondon, kaj post tio ili ne plu povis fari ion ajn krom resti tie, kroĉiĝante al la barilo, dum la ŝipo kliniĝis, unue malrapide, tiam pli kaj pli urĝe ĝis la akvo. Agripina  vidis la ferdekon leviĝi super ŝi preskaŭ vertikale, dum viroj glitis malsupren laŭ ĝia surfaco panike kaptante ĉiun ajn elstaraĵon, ĝis finfine la ŝipo kliniĝis sur unu flankon kaj demetis ŝin malabrupte en la akvon.

Nun kiam la plej horora situacio realiĝis, Agripina  sentis sin preskaŭ pli trankvila. Ŝi estis forta naĝanto, la maro estis serena, kaj ŝi opiniis, ke ŝia ŝanco estos pli bona en la akvo ol sur la pereanta ŝipo. Ŝiaj vestaĵoj disflosis ĉirkaŭ ŝi. Ŝi konsideris ĉu forigi ilin, sed provizore ili tenas ŝin ĉe la surfaco. Neniu povos diri, ke oni tiris la patrinon de la imperiestro nuda el la akvo.

La maro ĉirkaŭ ŝi estis plena je ruboj: lignopecoj, sekcioj de rompita balustrado, taburetoj, citro, kaj la tableto kiu balanciĝis inversigite sur la akvo. Inter ĉiuj pecetoj kaj aĵetoj, kelkaj viroj naĝis aŭ kroĉis sin al lignotabuloj. Aliaj englutis aeron kun la vizaĝo apenaŭ super la surfaco. La instinkto de Agripina  avertis ŝin, ke ŝi evitu ilin.

La vundita ŝipo flosis sur unu flanko. Kie estas Pola ? La penso ĵus venis en ŝian menson, kiam Pola  revenis al la surfaco apud ŝi, elkraĉante akvon. “Ni devas distancigi nin de la ŝipo”, Agripina  kriis al ŝi. Pola  kapjesis, kun akvo fluanta laŭ ŝiaj haroj. Ne estis klare, ĉu ŝi komprenis.

Agripina  ne povis vidi la bordon. Ŝi lasis sin flosi por ŝpari energion, dum ŝi rigardis ĉirkaŭ sin, provante kompreni kiom for ŝi estas de la tero. En kiu direkto ĝi troviĝas? Ŝi ne povis orientiĝi, sed finfine ŝi sukcesis distingi la malproksiman linion de la bordo, kiu svingiĝis supren-malsupren laŭ la movo de la ondoj. Ŝi tuj sciis, ke estos por ŝi neeble naĝi tian distancon.

Timo ŝvelis interne de ŝi, sed ŝi repuŝis ĝin. Ŝi devas pensi, pensi, kio estas farebla. La homoj sur la tero certe vidis, kio okazis al la ŝipo, nepre oni sendos boatojn por helpi la travivantojn – des pli pro la fakto, ke en ĝi troviĝis la patrino de la imperiestro. Tiam ŝi memoris la fiŝistajn boatojn, kiujn ŝi vidis, kiam ŝi elrigardis al la golfo sub la luno. Ili devas esti sufiĉe proksimaj, verŝajne ili jam venas ĉi-direkten kun la celo tiri el la maro ĉiun ajn, kiu eskapis la ŝippereon.

La ĉefa afero nun estas ne paniki, ne elĉerpi siajn fortojn puŝante sin preter siajn kapablojn, flosi prefere ol naĝi, ĝis la morgaŭa mateno, se necese. Tion ŝi devos diri al Pola  – sed kie ŝi estas? Agripina  vidis kapojn, kiuj balanciĝis en la akvo je ioma distanco, homojn fikse tenantajn lignotabulojn kaj aliajn rompitaĵojn el la ŝipo, sed neniu el ili similis al Pola . Denove ŝi memorigis sin, ke ŝi devos resti trankvila, pensi klare, rigardi ĉirkaŭen – kaj finfine ŝi efektive ekvidis sian amikinon malantaŭ si kaj pli malproksime, ol ŝi atendis.

Ŝi naĝis reen por atingi ŝin. “Estas en ordo”, ŝi diris. “Estas fiŝistaj boatoj sur la golfo ĉi-nokte.”

Pola  ne reagis. Per la lunlumo Agripina  vidis, ke ŝi balanciĝas supren-malsupren kun la okuloj vaste malfermitaj kaj la kapo klinita malantaŭen, apenaŭ super la surfaco de la akvo. Ŝi tamen vivas – ĉiufoje kiam ŝia buŝo leviĝas super la akvon ŝi englutas aeron. Ŝi naĝetas senenergie kun senefikaj movetoj de la brakoj. Agripina  sciis, ke ŝi mem ne havas sufiĉan forton por gvidi ŝin al la marbordo – efektive ŝi apenaŭ sciis, kiel ŝi mem atingos ĝin. Ŝi povis fari nenion por savi sian amikinon, nek ŝi povis forlasi ŝin. Ŝi rigardis ĉirkaŭen. Lignotabulo kun implikita hedera kreskaĵo kaj akre rompita rando flosis apude. Ŝi naĝis al ĝi, apogante sin sur ĝi dum ŝi revenis al la loko, kie antaŭ momento ŝi vidis Pola n.

Pola  estis for. Nur de tempo al tempo krispiĝis la vitra surfaco de la akvo.

La tuja emocio de Agripina  estis senŝarĝiĝo. Ĝuste pro kulpa konscio pri tiu senŝarĝiĝo ŝi restadis, dirante al si mem, ke eble ŝi ankoraŭ trovos Pola n, kvankam ŝi sciis, ke ŝi malŝparas la energion bezonatan por atingi sekurecon.

Kaj tiam sen intenca decido ŝi sentis, ke venis la tempo por formoviĝi. Poste ŝi povos funebri sian amikinon, sed nun ne estas la ĝusta momento. Ŝi naĝis for de la ŝipo, kaj nur kiam ŝi jam distancigis sin de la areo, ŝi permesis al si rektiĝi en la akvo por kontroli sian situacion.

Krio aŭdiĝis trans la akvo. Jen la fiŝistaj boatoj, ne malproksimaj, kaj tamen je pli granda distanco ol ŝi iam ajn naĝis en sia vivo. Ŝi pensis, ĉu ŝpari sian energion restante en la sama loko atendante ĝis la boatoj atingos ŝin, sed rezignis pri tiu ideo. Eble oni ne vidos ŝin.

Ne estis alia elekto krom ekiri en la direkton de la boatoj. Ŝi naĝis malrapide, konservante siajn fortojn, de tempo al tempo levante sian kapon por certiĝi, ke ŝi moviĝas en la ĝustan direkton. Ŝi imagis al si mem, ke ŝi naĝas en la malvarma banejo. Post Pontio ŝi neniam perdis la kutimon fari dek du longojn de la naĝejo ĉiumatene. Plej ofte okazis, ke Pola  akompanis ŝin, sed ŝi neniam sukcesis rivali Agripina n en la akvo. Ŝi nombris la braktirojn, permesante al si ripozi, kiam ŝi kalkulis, ke ŝi kompletigis ĉiun longon. La boatoj ŝajnis same malproksimaj kiel antaŭe. La vasteco de la golfo facile povis engluti ŝian banejon ne nur dekduoble, sed plurcentoble.

Se ŝi pensos pri la distanco ankoraŭ kovrenda, ŝi rezignos senespere. Ŝi sciis pro jamaj spertoj, ke la plej bona maniero por kompletigi siajn dek du longojn estas permesi al sia menso drivi. Antaŭ ol ŝi aŭdis tiun knaradon ĉe sia dorso, estis sento de plezuro, de varmo. Kia ĝi estis? Ŝi provis rekapti ĝin. Lucio! Li tiom zorgis, ke ŝi ĝuu la vesperon; li pensis pri ĉio, kio povus plaĉi al ŝi; kaj parolis kun ŝi en pli intima maniero ol ŝi memoras de jaroj. Li esprimis intereson pri ŝia manuskripto, kaj eĉ petis ŝin sendi al li ekzempleron. “Mi ne estas iu ajn, mi estas via filo”, li diris. Kaj poste li venis eksteren kun ŝi al la boatejo por adiaŭi ŝin. Li ĉirkaŭbrakis ŝin, li nur malvolonte lasis ŝin foriri...

Memorante tiun momenton, Agripina  denove vidis la elegantan plezurboaton ligitan al la kajeto. Post kiam ŝia propra ŝipo estis difektita, oni certe laboregis por ke ĝi estu preta post tiel mallonga averto. La kapitano aparte insistis, ke ŝi sidu sub la laŭbo. Oni pretigis ĝin aparte por ŝi, li diris – la imperiestro deziras, ke ŝi ne maltrafu la perspektivon de lunlumo super la golfo. Kaj tiam estis tiu momento, kiam la tegmento glitis super ŝian kapon, kaj ŝi trovis sin sub la vasta ĉielo. Ŝi ne volis pensi pri tio, kio okazis poste, sed ŝi ne povis malhelpi la bildon trudi sin en ŝian menson: Kreperejon kun sia kapo etendita malantaŭen, kaj io pulsanta en la glimanta kavo de lia brusto. Ŝi forŝovis la penson per sovaĝaj piedbatoj por nuligi la memoron, kaj saltis antaŭen en la akvo.

Dum iom da tempo ŝi koncentris siajn pensojn je la ritmaj movoj de siaj brakoj kaj kruroj. Ŝi provis vakigi sian menson, sed iu penso ĝenis ŝin, kaj kvankam ŝi ege deziris ignori ĝin, ŝi nepre devis ekzameni ĝin. Nekonscie, ŝi malrapidiĝis. La laŭbo estis farita el lignaj lamenoj kovritaj de hedero. Kiel ĝia tegmento povis fari tiel seriozan vundon? Ŝi memoris la du maristojn, kiu streĉis sin por levi ĝin de la brusto de Kreperejo. Kaj kiam ĝi falegis flanken, ĝi ĵetis sin tra la ligna barilo kaj malekvilibrigis la ŝipon. Certe ĝi estis farita el solida plumbo. Oni intencis, ke ĝi falu sur la okupanton de la divano.

Agripina  komencis traplugi la akvon kun nova forteksplodo, rapidante por ne esti kaptita de la tumultaj pensoj, kiuj svarmis en ŝia cerbo.

Aŭdiĝis krio. “Jen unu tie!” Unu el la boatoj subite ŝajnis multe pli proksima. Kaj tiam ĝi celis rekte al ŝi; fiŝkaptistoj kriis kuraĝigajn vortojn en sia kruda Kampania dialekto.

La plej malfacila parto estis grimpi sur la malgrandan boaton. Ĝi preskaŭ malekvilibriĝis dum la viroj luktis por tiri ŝin super la flankon, kriante instrukciojn unu al la alia, kvazaŭ ili enboatigus pezan reton da fiŝoj. Ŝiaj brakoj estis streĉitaj kaj frotitaj sur la ligna rando; kaj ŝiaj vestaĵoj, kiuj ĝis tiam flosis ĉirkaŭ ŝi, levis ŝin, tenis ŝin varma, nun iĝis mortiga pezo el kiu fluegas akvo, kvazaŭ ili dezirus retiri ŝin en la maron. Tiam ŝi trovis sin en la fundo de la boato freneze tremante en lageto da akvo. Ŝi ne komprenis ĉion, kion la fiŝkaptistoj diras, sed ŝi kaptis sufiĉe por scii, ke ili miras pro ŝiaj kolĉeno kaj orelringoj. Inundis ŝin blinda teruro. Kio malhelpos ilin forŝiri ŝiajn juvelojn kaj ĵeti ŝin en la maron?

Unu el ili parolis al ŝi. Ŝi palpebrumis al li, ne povante tuj kompreni, kion li diras. Li ripetis ĝin denove, kaj denove. Iom post iom ŝia cerbo komencis tiri la sencon el liaj vortoj. “Mi pardonpetas, mia sinjorino. Ni havas nur sakojn por kovri vin. Necesas, ke vi demetu viajn malsekajn vestaĵojn.”

Agripina  sciis, ke li pravas, sed ŝiaj brakoj estis molaj kiel ĉifonoj. Ĉiuokaze, ŝi ne intencis senvestiĝi antaŭ tiuj fiŝkaptistoj. Ŝi sukcesis flustri nur: “Ne demeti vestojn.”

La fiŝistoj iom diskutis inter si, tiam la viro denove alparolis ŝin. “Viaj vestoj igos la sakojn malsekaj. Ni demetos nur vian mantelon.”

Agripina  kuŝis senhelpa kiel bebo, dum ili duone levis ŝin, tirante de sub ŝi la mantelon kaj malvolvante ĝin. Ili faldis ĝin respektoplene kaj metis ĝin flanken, antaŭ ol etendi drelikaĵojn sur la tabulojn de la boato, kuŝigi ŝin tien, kaj kovri ŝin per alia sakaĵo. Ĝi estis kruda kaj grata kaj sendube ĝi odoraĉis je fiŝoj, sed Agripina  ne plu kapablis atenti nek ĝeniĝi pro tio. Elĉerpite, ŝi endormiĝis.

10

La postan matenon Agripina  jam troviĝis en sia propra studoĉambro apud varma karbujo. Ŝi ne volis pensi pri la eventoj de la antaŭa vespero, tamen ŝi ne povis malhelpi sin daŭre revoki ilin al sia memoro. Ŝi ne sukcesis trovi la sencon en ĉio, kio okazis; la aferoj sekvis unu la alian tiel rapidege. Ŝi ne povis superi la senton, ke devas ekzisti iu maniero por reiri malantaŭen kaj malfari ĉion – kaj tiam ŝin trafis denove kaj denove la senceda fakto, ke kiom ajn abrupta estis la tuta okazintaĵo, kiom ajn maljusta, ekzistas neniu maniero por ŝanĝi ĝin.

Ripete ŝi retrovis sin en tiu momento, kiam ŝi alkroĉis sin al la rompita balustrado, kun brakoj ŝiriĝantaj pro streĉo, dum akvo fluegis preter ŝin, batante ŝiajn ŝultrojn dum ĝi verŝiĝis en la maron. Ŝi memoris, kiel la relo moviĝis sub ŝi, kiel ŝi senespere fikstenis ĝin, atendante kun teruro ke la barilo cedos. Tiam bonŝance la tirado de la akvo ĉesis, tiel ke ŝi povis rampi laŭ la barilo ĝis Pola . Hodiaŭ ŝiaj manplatoj estas skrapitaj kaj senhaŭtigitaj, ŝiaj ungoj estas rompitaj, kaj ŝiaj brakoj doloras kvazaŭ ili estis torditaj el siaj artikoj. Ŝia tuta korpo suferas, kaj ŝia dekstra ŝultro estas kontuzita kaj sentema.

Interne ŝi sentis glacian ŝarĝon. Ŝi ne volis pensi pri Pola  kun la lipoj apenaŭ super la surfaco de la akvo, pri ŝiaj kompatindaj provoj plu naĝeti... Kial ŝi tiel facile rezignis? Antaŭ nur kelkaj tagoj ŝi kompletigis dek longojn de la banejo kompare kun la dek du de Agripina . En tiu okazo ŝi revenis al la surfaco kun akvo fluanta tra ŝia hararo, ridante kaj frotante siajn okulojn. Tio memorigis Agripina n pri la antaŭa vespero, kiam Pola  revenis al la surfaco kun akvo verŝiĝanta el ŝiaj lipoj. Agripina  vokis al ŝi por diri, ke la fiŝistaj boatoj estas proksimaj, kaj ŝi kredis, ke Pola  kapjesis. Ŝi estus devinta fari pli por helpi ŝin. Se ŝi nur estus restinta kun ŝi anstataŭ iri por preni la lignotabulon... Momente fulmis tra Agripina  kolero. Pola  tute kapablis naĝi – anstataŭe ŝi permesis al si subeniri, lasante Agripina n sola por fronti la estontecon kun la neeltenebla pezo de sia kulpo.

Agripina  sciis, ke estas neracie pensi tiel. Io sendube okazis, kiam la ŝipo surflankiĝis – Pola  verŝajne estis iumaniere vundita. Agripina  jam antaŭvidis, kiom ŝi mankos – ne tuj, sed kiam la glacio interne de ŝi degelos, kaj ŝi plene ekkonscios pri sia perdo. Laŭ eduko kaj socia rango Pola  estis multe sub ŝia nivelo, kaj tamen ŝi estis vera amikino: la sola amikino, kiun Agripina  iam ajn havis krom siaj fratinoj, kaj la sola homo, kiun ŝi plene fidis.

Intertempe Agripina  devos skribi al ŝia filino. Ili planis viziti Polina n kaj la infanojn dum la revojaĝo al Romo. Polina  verŝajne jam senpacience atendas revidi sian patrinon, kaj kiam alvenos la letero ŝi estos ĝojplena, supozante ke ĝi enhavas informojn pri ilia vizito. La perdo spertota de Polina  ŝajnis al Agripina  pli reala ol la propra, kaj ŝi klinis sian kapon por ke kelkaj nekontentigaj larmoj gutetu laŭ ŝiaj vangoj. Se ŝi nur sukcesus plenkore plori, ŝi povus liberigi la emociojn, kiuj restas ŝlositaj interne de ŝi.

Ŝi turnis siajn okulojn al la marmora busto de sia patro, kiu prezidis super ŝia studejo. Li ne panikis, kiam lia armeo estis ĉirkaŭata de la Ĝermanoj. Nun ankaŭ ŝi devas subpremi siajn emociojn, kaj trakti la taskojn, kiuj frontas ŝin. La plej urĝa afero estas sciigi Lucion pri la akcidento kaj trankviligi lin, ke ŝi mem estas en ordo. La ŝippereo okazis ne tre malproksime de la marbordo, kaj sendube la novaĵo jam atingis lin. Ŝiaj memoroj pri la lasta parto de la vespero estis nebulaj – ŝi sciis, ke la fiŝkaptistoj surbordigis ŝin ĉe la Lago Lukrino, kaj ŝi havis konfuzan impreson esti ĉirkaŭata de ĉeestantoj tre dezirantaj helpi. Ili forprenis ŝiajn malsekajn vestojn, volvis ŝin en varmaj litkovriloj, provizis ŝin per portolito... kaj iu promesis sendi mesaĝon al la imperiestro. Ŝi aparte insistis pri tio, ne povante senstreĉiĝi ĝis iu, iu viro parolanta per aŭtoritata tono, promesis ke tio estos farita. Nur tiam ŝi povis apogi sin kontraŭ la kusenojn, apenaŭ konscia dum la portolito estis levita kaj portata laŭ mallumaj vojoj ĝis ŝia propra domo en Baulo.

Agripina  englutis kelkajn buŝplenojn da vino, multe diluita de varma akvo, dum ŝi konsideris, kian mesaĝon ŝi sendu al sia filo. Li certe volos aŭdi precize kio okazis. Eble ŝi diktu leteron al Agerino. Sed kiam ŝi komencos, la rakonto etendiĝos ĝis paĝoj kaj paĝoj, kaj ŝi ne sentis, ke ŝi havas sufiĉan forton por revivigi la tutan aferon nun. Lucio ja promesis viziti ŝin post kelkaj tagoj por preni ŝian manuskripton, kaj tiam, kiel Eneo rakontanta siajn aventurojn al Didono, ŝi estos preta priparoli ĉiujn okazintaĵojn ekde la komenco.

Kun tiuj konsideroj enmense, Agripina  alvokis sian sekretarion Agerino. Ŝi donis al li mallongan parolan mesaĝon, invitante la imperiestron veni al vespermanĝo ĉe ŝi post kvin tagoj – tio devus sufiĉi por ke Palemono faru netan kopion de ŝia manuskripto – kaj promesante klarigi al li precize kiel ŝi travivis la ŝippereon. Ŝi finis sian mesaĝon per verso el Eneado , la libro kiun Lucio amegis kiel infano: Kvankam pro tiuj memoroj mi tremas pro hororo, mi ekrakontos.  Tiu citaĵo plaĉos al Lucio.

Kaj kio nun? Ĉu ŝi skribu al Polina ? Ne, estas pli urĝe sendi mesaĝon al la edzino de Kreperejo, kiu certe atendas kun angoro novaĵojn pri sia edzo. Ne mankis tempo, por ke onidiroj pri la ŝippereo disvastiĝu tra la regiono, kaj ĉar li ne revenis hejmen post la bankedo, estas facile imagi ŝian mensan staton. Ĉi-foje ne sufiĉos parola mesaĝo. Agripina  devas skribi al ŝi detale kaj sciigi al ŝi, precize kio okazis.

Ŝi sendis sklavon por alvoki Palemonon, kaj dum ŝi atendis lian alvenon, ŝi konsideris la vortojn, kiujn ŝi diktos al li. Kun granda bedaŭro mi devas informi vin...  Sed kion ŝi diru? Kiel ŝi povos sciigi al la kompatinda virino, ke ŝia edzo mortis dispremite? La menso de Agripina  vagis tra diversaj alternativoj. Ŝi devos diri absolute klare, ke Kreperejo estis mortigita, alie lia edzino povus varti falsajn esperojn, ke li travivis – ke eble li kuŝas senkonscie ie sur la bordo. Kaŭzus al ŝi malpli da doloro sciigi al ŝi la veron, ke ŝia edzo estis mortigita tuje.

Palemono venis en la studejon, sekvate de sklavo kiu tenis por li porteblan pupitreton. Li sidiĝis sur tabureton kun la pupitro sur siaj genuoj, malfermis ĝin, kaj elprenis paron da vaksaj tabuletoj, kiujn li dismetis orde sur la kovrilon. Tiam kun grifelo en la mano li levis al ŝi siajn okulojn, preta por noti ŝiajn vortojn.

“ Julia Agripina Aŭgusta  sendas salutojn al... mi ne scias ŝian nomon. Temas pri la edzino de Kreperejo Galo.”

“Mi informiĝos, mia sinjorino.”

“ Sendube vi aŭdis pri la ŝippereo, kiu okazis hieraŭ nokte en la golfo, kaj sendube vi angore atendas novaĵojn pri via edzo. Kun profunda bedaŭro mi devas informi vin... ”

Viveca bildo prezentis sin al la okuloj de Agripina ; ŝi vidis Kreperejon sternita sur la ferdeko sub la tegmento. Du maristoj kaŭris unu ĉe ĉiu flanko. Ili kune kaptis la tegmenton per siaj manoj, ĝustigante siajn piedojn por stari pli firme, kaj tiam ili samtempe ŝovis ĝin supren, peze spirante dum ili levis ĝin for de la dispremitaĵoj interne de lia brusto.

Kun ŝoketo ŝi konstatis, ke Palemono rigardas ŝin atendoplene. “Mi lasos la aferon al vi”, ŝi diris. “Diru al ŝi, ke la ŝipo renversiĝis. Ŝia edzo estis tuj mortigita, kiam unu el la kajutoj falegis sur lin. Diru, ke li parolis pri ŝi nelonge antaŭ sia morto. Pri ŝi kaj la nova bebo. Diru al ŝi, ke ili estis en liaj pensoj tuj antaŭ la fino.”

Palemono ekstaris kaj transdonis siajn skribmaterialojn al la sklavo.

“Mi devas ankaŭ skribi al la filino de Pola ”, Agripina  diris. “Ĉu vi scias, kie oni tenas la testamenton de ŝia patrino?”

“Estas ŝranko por oficialaj dokumentoj, sed ĝi estas ŝlosita. Agerino havas la ŝlosilon.”

“En ordo. Tuj kiam li revenos, diru al li, ke li portu al mi la testamenton de Pola .”

Palemono eliris, kaj Agripina  palpis en la ŝranketo ĉe sia dorso por freŝa tabuleto. Estas ŝia devo doni al Polina  la plenajn faktojn pri la morto de ŝia patrino – almenaŭ tion ŝi povos fari por sia amikino. Ŝi luktis por ordigi siajn pensojn. Kvazaŭ en premsonĝo ŝi denove revivis la momenton, kiam ŝi revenis al la punkto, kie ŝi lasis Pola n, kaj trovis nenion krom malplena akvosurfaco. Ĉu tio estas unu el la faktoj, kiujn ŝi devos sciigi al Polina ? Agripina  blinde rigardis la tabuleton, perdite en siaj pensoj.

La tegmento estis plipezigita kvazaŭ de plumbo. Sed kial? Kiu faris tion? La ŝipo estis intencita por la privata uzo de la imperiestro. La kutima okupanto de la divano estus Lucio. Ĉu tio estis murdoprovo planita jam antaŭlonge? Neniu estus povinta scii, ke ŝi uzos la ŝipon en tiu vespero – ŝi troviĝis tie nur ĉar ŝia propra barko estis difektita en la pli frua akcidento.

La kapitano estis aparte insista, ke ŝi kuŝu sub la laŭbo. Ĉar efektive estis tre malmulta tempo por pretigi la ŝipon, kaj eble kun tiel mallonga antaŭaverto li vere ne havis kajuton taŭgan por la Aŭgusta. Oni sufiĉe penis por aranĝi tiun allogan laŭbeton kun la divano kaj la tablo, kaj la muzikistoj ludantaj apude, do nature li deziris, ke ŝi uzu ĝin.

Kio pri tiu knarado, kiun ŝi aŭdis ĉe sia dorso, tuj antaŭ ol la tegmento flugis super ŝia kapo? Ĉu tio povus esti kaŭzata de tirado de levilo? Ĉu la kapitano sciis, ke la tegmento estis plipezigita? Li ne estus povinta scii, ke la ŝipo pereos – kaj efektive li kaj lia tuta maristaro finiĝis en la maro. Ŝi havis nenian ideon, ĉu li eĉ travivis la sperton.

Kaj kion pensi pri tiu pli frua akcidento? Memorante la aferon nun, ŝi konstatis, ke Lucio reagis al la informo aparte trankvile. Certe li estus devinta furiozi, ke iu malestiminda fiŝkaptisto preskaŭ detruis la barkon de lia patrino. Ĉu oni intence difektis ŝian ŝipon, por ke ŝi estu devigata akcepti tiun de la imperiestro anstataŭe? Ĉu oni eĉ esperis, ke tiu unua akcidento sufiĉos por liberiĝi de ŝi? Tiu elegantega manĝo, kiun ŝi ĝuis kun sia filo – ĉu la tuta afero estis pretigita kun la scio, ke la honorgastino eble neniam aperos?

Okazis malagrabla momento dum la vespermanĝo, kiam Lucio ekdemandis ŝin pri Silano kaj eĉ sugestis, ke lia fratino estis ekzilita maljuste. Kvazaŭ la tuta afero ne estis aranĝita ĝuste por lia avantaĝo! – sed kompreneble li estis nura infano tiutempe. Ŝi neniam havis la ideon informi lin pri siaj penoj por surtronigi lin, kaj fakte estis preferinde, ke Lucio mem estu absolute senscia pri tio. Kiel ironie, ke li nun kritikas ŝin, ke ŝi elvojigis lian rivalon! Ŝi pensis pri lia pika demandado pri metado de spionoj inter la domanaron de aliaj homoj – evidente li ion malkovris.

Kian venenon Seneko gutigas en lian orelon? Pasis nur kelkaj monatoj de kiam Seneko aperis ĉe ŝia domo kun tiu absurda akuzo, ke ŝi planas detronigi la imperiestron kaj anstataŭigi lin per Rubelio Plaŭto. Nun kiam ŝi ne plu loĝas en la palaco, ŝia filo estas ĉirkaŭata de homoj, kiuj faras sian eblon konvinki lin, ke lia propra patrino komplotas kontraŭ li. Domicia  kaj Junia  ambaŭ sugestis al li, ke ŝi kreas sian propran reton de apogantoj. Lucio verŝajne ne kredis ilin la unuan fojon, sed kiam unu homo post alia konstante ripetadas al li la saman mensogon, eĉ la plej lojala filo povus finfine ŝanceliĝi.

Ĉu troviĝas iu ajn, kiun ŝi ankoraŭ povas fidi? Ĉu Buro? – li akompanis Senekon al ŝia domo, sed estis evidente, ke li mem ne estas konvinkita. Estis li, kiu insistis, ke ŝi havu la ŝancon defendi sin. Laŭ ŝia impreso, Lucio vere estis preskaŭ ordononta ŝian ekzekuton, aŭ almenaŭ konsentonta al tio. Ĉu la situacio jam atingis tian gradon, ke li nun serioze kredas ŝin danĝero? Kaj ĉu li permesos al si preteriri ĉian limon? Estas nepensinde, ke ŝia propra filo povas deziri ŝian morton. Ne, ne, estas frenezaĵo kredi tion.

Agripina  denove rigardis la skribtabuleton. Kion ŝi diru al Polina ? Eble ne necesas detale priskribi la akcidenton. Ŝi povus diri ian ĝeneralaĵon: Via patrino dronis, kaj mi mem apenaŭ eskapis viva.  Tiam ŝi povos laŭdi Pola n – laŭdi ŝin kiel bonegan amikinon, rekoni ŝiajn admirindajn humoron kaj prudenton. Pola  avertis sian filinon ne fanfaroni pri sia patro. Kiel saĝa ŝi estis!

Agripina  bedaŭris, ke ŝia propra patrino ne estis egale prudenta. Se ŝi estus lerninta la arton silenti, ŝiaj filoj povus esti vivaj ankoraŭ hodiaŭ – kaj eble eĉ panjo mem. Ŝia plej aĝa filo Nerono estus iĝinta imperiestro kiam la filo de Tiberio mortis, dum Druso kaj Boteto povus ankoraŭ nun loĝi komforte en Romo kiel respektataj senatanoj.

Kaj kio pri Agripina  mem? Ŝi same estus edziniĝinta kun Domicio, kaj ekster la publika okulo ŝi estus povinta ĝui sekretan amrilaton kun Lepido, aŭ eble eĉ edziniĝi kun li post la morto de sia edzo. Anstataŭe ŝi edziniĝis kun Klaŭdio, kaj ŝia filo imperiestriĝis. Ŝi posedis potencon, aŭtentikan potencon, ne malantaŭ la kulisoj kiel Livia , sed tute senkaŝe antaŭ la publiko. Ŝi diskutis politikojn kiel egalulo de senatanoj, ŝi intertraktis kun ambasadistoj, ŝi sidadis sur la podio apud la imperiestro...

El la koridoro ekster sia ĉambro ŝi aŭdis bruon de frakasiĝo. Laŭ la sono ŝajnis, ke iu faligis iun meblon. Unu el la sklavinoj kriis, sed eĉ pli laŭta ol ŝia krio aŭdeblis forta vira voĉo.

Agripina  turniĝis en sia sidloko, kaj ŝiaj okuloj renkontis la indiferentan mienon de la busto de ŝia patro. Normale ŝi sendus serviston por esplori la kaŭzon de la ĝeno, sed mankis kaj Agerino kaj Palemono. Nekutime ŝi trovis sin sola.

Iu puŝis malfermita la pordon. Ekstere staris viro kun militista kiraso. “Jen ŝi”, li diris al iu malantaŭ sia ŝultro. Li tenis elingitan glavon en sia mano.

Agripina  konis la homon – li estis membro de la imperiestra gvardio. “Aniceto, kion vi faras ĉi tie? Kiel vi aŭdacas eniri tiumaniere en mian ĉambron? Kie estas miaj gesklavoj?”

“Ne zorgu pri viaj gesklavoj. Vi ne plu bezonos ilin.”

Tia reago furiozigis Agripina n. “Ĉu vi provas minaci min? Kiel vi aŭdacas alparoli la Aŭgustan sen permeso? Eliru tuj el mia ĉambro.”

Li marŝis en la ĉambron. Malantaŭ li Agripina  vidis aliajn: tri virojn kiuj blokis la pordon. Ili portis kirasojn, tamen ne kaskojn, kaj dum ŝi rigardis, ĉiu el ili eltiris la glavon. “Ni ja havas permeson paroli kun la Aŭgusta”, la viro diris. “Ni estu rapidaj. Mi ne malŝparus tempon per senutilaj paroladoj, sed mi devas liveri mesaĝon.”

Ĉu mesaĝon? Agripina  estis tro kolera por ektimi, sed ricevinte tiun informon ŝi iomete senstreĉiĝis. Se ili venis nur por liveri mesaĝon, eble iliaj intencoj ne estas tiel malicaj kiel sugestas ilia aspekto. Tamen ŝi ne intencis respondi al tiuj viroj kvazaŭ ili havus la rajton alparoli ŝin tiamaniere. Ŝi diris nenion.

“Mi ricevis la ordonon informi vin, ke la imperiestro pretervivis vian provon murdi lin.”

“Provo murdi lin!” Agripina  estis tro konsternita por resti silenta. “Ĉu li estas en ordo?”

“Okazis neniu misaĵo. Via mortigisto estas arestita.”

“Mia mortigisto! Pri kio vi parolas?”

“Via mesaĝisto Agerino atakis la imperiestron per ponardo.”

“Agerino! Li ne portas ponardon. Li estas mia sekretario.”

“Do, vi konfesas esti la homo, kiu sendis la mortigiston.” La soldato paŝis pli proksimen al ŝi.

Agripina  absolute ne intencis lasi tiun viron ĉikani ŝin. Ŝi restis senmova. “Mi havas neniun ideon, kion vi faras ĉi tie, aŭ kial vi supozas havi la rajton minaci min...”

“Sinjorino, ni ne venis ĉi tien sen ordono de supre. Ordono de la plej alta nivelo, laŭ tio kion oni diris al ni.”

Ĝis tiu momento Agripina  supozis, ke ili venis por timigi kaj minaci ŝin. Tio ne estus novaĵo – finfine, kio alia povus esti la celo de Seneko la pasintan aŭtunon, kiam li akuzis ŝin pri komplotado kontraŭ la imperiestro? Sed nun la unuan fojon ŝi ekkomprenis, ke ŝi povus esti en serioza danĝero. Ŝi strebis teni sian vizaĝon senesprima, sian voĉon firma, dum ŝia menso freneze konsideris ĉian elirvojon. Ŝi nepre ne permesu al si montri timon. Tio estus ilia signalo por lanĉi sin kontraŭ ŝin. Ŝi sciis, ke necesas plu paroladigi ilin. “Per kies ordonoj? Kiu sendis vin?”

“Ni ne venis ĉi tien por respondi demandojn.”

“Mi ne sendis Agerinon por mortigi la imperiestron. Mi sendis lin por informi mian filon, ke mi travivis la ŝippereon.” La pordo estas blokita. Ĉu ŝi povos per subita salto atingi la fenestron?

La soldato vidis ŝiajn okulojn flagri en la direkton de la fenestro. Li kaptis ŝian brakon.

“Aniceto! Kion vi faras? Mi enpostenigis vin!”

“Vi trudema hundino!” Li levis sian glavon, tenante ĝin per la tenilo kvazaŭ ponardon.

“Vi ne rajtas fari tion!” ŝi kriis. “Mi estas la patrino de la imperiestro. Mia filo neniam permesus...”

Peza pugnofrapo ĉe ŝia brusto elbatis ŝian spiron. Ŝi rigardis malsupren kaj vidis ŝireton kun ruĝa rando en la sino de sia robo. Dum ŝi rigardis, la ruĝo komencas disvastiĝi, makulante la flavan ŝtofon. Ŝi estus kriinta, sed kiam ŝi provis enspiri la doloro estis tro akuta. Estis kvazaŭ ŝi estus trapikita de brulanta fero. Ŝiaj kruroj fandiĝis sub ŝi, ili ne plu povis subteni ŝian pezon. Ŝi falegis sur la plankon.

Antaŭ ŝiaj okuloj etendiĝis en la distancon marmoraj kaheloj rozkoloraj, blankaj kaj grizaj, kun delikataj vejnoj. Inter ili likis flueto da brilruĝa sango. Ŝi turnis sian kapon kaj trovis sandalon: soldatan sandalon kun skrapitaj ledaj rimenoj inter kiuj estis videblaj kornecaj ungoj. Ŝi rimarkis ŝu-najlegojn sub la plandumo, kaj pensis indigne ke ili gratos la kahelojn.

Ŝi devas leviĝi, ŝi nepre eliru de ĉi tie. Ŝi tordiĝis, baraktante per la piedoj sur la glitaj kaheloj. Senespero donis al ŝi forton. Ŝi sukcesis levi la supran parton de sia korpo, kaj konstatis, ke ŝi rigardas la genuojn de la viro sub la jupo de lia tuniko. La suba rando de la tuniko estas eluzita kun pendantaj fadenetoj. Li faris unu paŝon malantaŭen.

Ŝi ankoraŭ luktis por levi sin, sed ŝiaj brakoj ne plu kapablis teni ŝin. Ŝi bezonis aeron, sed estis kvazaŭ fera bendo estus krampita ĉirkaŭ ŝia brusto. Ŝi spasmis kaj gapis, sed la bendo premegis ŝin, tiriĝante pli kaj pli fortege. Ŝiaj pulmoj brulis. Io alproksimiĝis, nebula formo, dissolviĝanta kaj gutanta. Klingo sange ŝlimaĉa.

“Mia filo!” ŝi provis diri, sed kvazaŭ en sonĝo ne eblis elirigi sonon.

La grasa odoraĉo de oleo, la senaera mallumo de la ĉambro. La malhelon apenaŭ trapikis la flava flameto de la lampo. Iam la pordo svinge malfermiĝis kaj ekstere estis taglumo, poste ĝi malfermiĝis denove kaj mi vidis la stelojn. Iu viŝis mian frunton per malvarma, trempita tuko, kaj mi sentis la akvon sekiĝi sur mia haŭto. Mano tenis tason al miaj lipoj, vizaĝo naĝis miadirekten tra la mallumo, voĉoj donis ordonojn: mi spiru, mi puŝu. De tempo al tempo mi konsciis pri murmurado inter la virinoj. Mi tute ne sciis, kiom da ili ĉeestas – foje estis unu virino, foje alia.

Mi petegis Metrodora n, ke ŝi lasu min kuŝi, sed ŝi ĉiam respondis: Ne nun, poste . Mia sola deziro estis surlitiĝi kaj kuŝi tie kaj transdoni min al la afero reganta mian korpon por ke ĝi konsumu min komplete – sed la lito estis tiel alta, ke levi min sur ĝin estis same nefareble kiel grimpi sur monton. Tiru malsupren la mentonon  – mi aŭdis ilajn vortojn – eligu la kapon, atente, atente,  kaj mi sciis, ke kiam la kapo estos ekstere, la plej malbona parto estos pasinta. Mi sentis alvenon de granda kriego kaj mi cedis al ĝi, ondon post ondo, ĝi elpuŝis sin perforte el mia buŝo, mia nazo, miaj okuloj. Kaj tiam mi aŭdis la bebon plori.

La pordo malfermiĝis kaj Metrodora  staris nigra kontraŭ la grizo de la krepusko kun Lucio en siaj brakoj. La ĉielo malantaŭ ŝi estis striita ruĝe. Dum leviĝis la brilanta ĉaro de la suno, amasego da birdoj flugis supren en la aeron, kirliĝante kaj tordiĝante en ĝojplenaj svingiĝoj, kvazaŭ nevidebla mano tirus gigantan ŝalon tra la ĉielo. La bruo de miloj kaj miloj da etaj gorĝoj plenigis la aeron per granda glorkrio, kaj mi vidis mian filon Lucio siluete kontraŭ la lumo kun konturoj ĉielarke oritaj de brilaj koloroj.

Postparolo

Fontoj

La historia Agripina  vere verkis siajn memoraĵojn. Ni scias tion, ĉar ili estas menciitaj de la historiisto Tacito (ĉ. 56 – ĉ. 120 pK). Li rakontas en siaj Analoj , ke Agripina  verkis pri sia vivo kaj ties okazintaĵoj por la posteuloj * .

*   Tacitus   Annales  libro IV, ĉap. 53.

Kelkaj informoj ĉerpitaj el ŝiaj memoraĵoj aperas ankaŭ en Natur-historio , eksterordinara enciklopedio de la antikva mondo verkita de la pli aĝa Plinio (23/24 – 79 pK). Li citas ŝian verkon rilate al la longa kaj malfacila nasko de ŝia filo Nerono, kun la piedoj unue. Alia persona informo en Natur-historio  tre verŝajne venis el la memoraĵoj de Agripina : la kurioza fakto ke ŝi havis duoblan kojnodenton ĉe la dekstra supra makzelo. *  Tio ŝajnas malebla, kaj mi supozas, ke ŝia dento pli verŝajne estis fendita aŭ alimaniere misformita, tiel ke ĝi donis impreson esti duopa.

*   Plinius maior   Naturalis Historia  libro VII, ĉapitroj. 45 kaj 71.

Krom tiaj citaĵetoj la memoraĵoj mem ne travivis, kvankam oni povas supozi, ke iuj informoj en la Analoj , precipe rilate al la traŭma historio de ŝia patrino, venis el tiu fonto. Ilia malapero lasas nerezisteblan truon por verkisto de romanoj.

Aliaj gravaj historiaj fontoj por la okazaĵoj priskribitaj en ĉi tiu romano estas la biografioj de la fruaj romaj imperiestroj verkitaj de Suetonio (ĉ. 69 – post 122), kaj la historioj de Diono Kasio (ĉ. 155 – ĉ. 235).

Necesas mencii ankaŭ du interesajn fikciajn fontojn. Unu estas la tragedio Oktavia , en kiu aperas drama priskribo de la ŝippereo, kiu preskaŭ mortigis Agripina n. Laŭ tradicio, tiu teatraĵo estis verkita de Seneko (ĉ. 4 aK – 65 pK), sed modernaj historiistoj opinias, ke ĝi pli probable estis verkita kelkajn jardekojn post lia morto. Tamen la alia verŝajne vere estis verkita de Seneko; tio estas satira verko kun la titolo Apokolokyntosis Claudii , kiun oni kutime tradukas kiel “La kukurbiĝo de la dio Klaŭdio”. Ambaŭ tiuj verkoj estis tradukitaj en Esperanton de Gerrit Berveling * .

*   Seneca   Oktavia  kaj La apokolokintozo de l' Dia Klaŭdio, ambaŭ tradukitaj de G. Berveling . FEL, Antwerpen , 1988, kaj VoKo, Breda , 1990.

Krome en antikvaj fontoj aperas multaj aludetoj al la homoj kaj okazaĵoj de ĉi tiu romano, ekzemple en la leteroj kaj aliaj verkoj de Seneko, en la poemoj de Juvenalo kaj Marcialo, kaj aliaj.

Krom la antikvaj fontoj, mia prezento de Agripina  ŝuldiĝas grandparte al la historiaj tekstoj de Anthony A. Barrett , precipe lia biografio Agrippina * . Krome mi abunde utiligis liajn biografiojn de Livia  kaj Kaligulo (Boteto en ĉi tiu romano). Aliaj modernaj biografioj tre valoraj por mi estis Claudius  de Barbara Levick  kaj Nero: The End of a Dynasty  de Miriam T. Griffin .

*   Anthony A. Barrett   Agrippina: Sex, Power, and Politics in the Early Empire . Yale , 1996.

Mi aparte dankas S.J.V. Malloch  de la universitato de Nottingham , kiu sendis al mi la tekston de sia artikolo “Gaius’ Bridge at Baiae and Alexander-Imitatio”  unue aperinta en The Classical Quarterly , New Series, Vol. 51, No. 1  (2001), pp. 206-217, eldonita de Cambridge UP .

Dankoj

Mi dankas tri gravajn provlegantojn. La unua kompreneble estis mia edzo Renato Corsetti , kiu legis ĉiun ĉapitron post la tradukado kaj komentis precipe pri neklaraĵoj. Poste venis la detala kontrolado de Lenio Marobin  el Brazilo, kiu atentigis pri anglismoj, gramatikaj eraretoj, mistajpoj, kaj informis pri neoficialaj vortoj. Laste venis la relego de Jorge Rafael Nogueras  el Portoriko, kiu kaptis la malmultajn detalojn maltrafitajn de Renato  kaj Lenio , kaj ankaŭ helpis per pli ĝeneralaj komentoj pri la enhavo.

Notoj pri la traduko

Same kiel miaj aliaj romanoj, ĉi tiu libro estis verkita unue en la angla kaj poste tradukita en Esperanton. Mi ne intencas aldoni ĉi tie detalajn klarigojn pri la traduko kaj pri la Esperantigo de romaj nomoj, ĉar tiuj temoj jam estis abunde traktitaj en la notoj al miaj unuaj du romanoj.

Eble mi tamen devus mencii unu detalon: la oftan transiron al la as-tempo en romano verkita plejparte en la preterito. Ĉar la libro estas verkita tute laŭ la vidpunkto de Agripina  kaj multe eniras ŝiajn pensojn, mi ofte trovis la neceson priskribi okazaĵojn pere de ŝiaj okuloj; fakte temis pri speco de neanoncita nerekta parolado. Kvankam ne aperis la enkondukaj vortoj ŝi pensis , ŝi opiniis , ŝi konstatis , ŝi vidis , ŝi konsideris , ŝi esperis  kaj simile, mi sentis la bezonon transiri al la as-tempo.

Same kiel en miaj aliaj romanoj, mi uzis laŭeble nur Fundamentan kaj oficialigitan vortoprovizon. Jen listo de naŭdeko da neoficialaj vortoj, kiuj aperas en la romano. Kelkaj estas tute ordinaraj kaj ofte uzataj vortoj, kiel ekzemple deprimi, fekunda, investi, koncipi, promocii, stufi kaj simile, kiuj certe meritus oficialigon de la Akademio. Aliaj estas teknikaj vortoj rilate al la roma vivo, partoj de ŝipoj, kaj krome nomoj de bestoj kaj kreskaĵoj.

abako adoleski agnoski akvedukto alianco antrisko arogi ateliero Bakĥo blago brankardo centaŭro ciklameno deprimi dilui dreliko ekzotika fatraso fekunda fortuno fuli furzi galimatio gapi gliro graki grapolo handikapo hasti hermo hidropso hororo hui humuro Iduoj incesto inici inkrusti investi kalmaro kaneli kapriolo kariatido koaguli komato koncipi kremacio kriĉi kulmino Kupido liki liktoro mecenato Meduzo obsedi oho orlo padelo Pajno partnero pekteno perturbi platformo pobo poneo predo Pretora promocii pruo pugo putino rivalo/i rudro satiruso sesterco skroto snufi staki stuci stufi stumbli sturmi ŝakto ŝminki taŭzi tenajlo tetraklino tiko tinuso tribordo tribunuso triktrako varpo vilao vimeno