KASB TA`LIMI METODIKASI [Мамура Дехканова] (pdf) читать постранично, страница - 5

o`zlashtirish darajasi
«Ta`lim haqida», «Kadrlar tayyorlashni milliy dasturi»,
«O`rta maxsus va kasb-hunar ta`limi to`g`risida»gi
qonunlarni va ularning tanlangan kasbni rivojlantirishdagi
o`rni. Kasb-hunar tasnifi va bozor iqtisodiyoti.
O`qitish jarayonining shakllari, reyting usuli va
mutaxassislar tayyorlashda ijtimoiy, siyosiy va kasbiy
fanlarning ahamiyati, kitob bilan ishlash.
O`qituvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish, ijodkorlik va
o`quv tadqiqotchilik ishlariga jalb qilish.(2)

6.1. Ta`lim dasturining tarkibi va mazmuni
6.2. Yo`nalishi bo`yicha kichik mutaxassis tayyorlash ta`lim dasturi
kunduzgi o`qish bo`yicha 3 yilga mo`ljallangan va jami 144 hafta u quyidagicha: nazariy o`qitish 100 hafta, malakaviy amaliyot 10 hafta, bitiruv
malakaviy ish - 8 hafta, attestatsiya - 2 hafta, ta`tillar - 24 haftaga
taqsimlangan.
6.3. Talabalarning bir haftalik eng yuqori o`quv yuklamasi 54 soat,
bundan 38 soatgacha auditoriyada o`qish, 16 soati – mustaqil ish.
6.4. Uch yil davomida ta`lim dasturining mehnat sig`imi 6480 soat.
Ta`lim dasturini o`zlashtirishda, o`quvchi, fanning qator masalalari
yoki muammolari bo`yicha mustaqil bilim olishi ham ko`zda tutilishi
kerak.
6.2. Fanlar bloklari bo`yicha ta`lim dasturi tarkibi
№
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Bloklar nomi
Umumta`lim fanlar
Umumkasbiy fanlar
Maxsus va kasbiy fanlar
O`quv amaliyoti
Ishlab chiqarish amaliyoti
Davlat attestatsiyasi
Kollej ixtiyoridagi soat
Jami

Mehnat sig`imi
2833
302
980
1177
921
102
165
6480

Soatlar miqdori
Auditoriya
1994
212
690
828
648
72
116
4560

Mustaqil ish
839
90
290
349
273
30
49
1920

Mustaqil ish, bilim olishning mustaqil shakli bo`lib, o`quvchi dasturdagi materiallarning bir qismini o`qituvchi rahbarligi ostida mustaqil bajarib
o`rganishi tushuniladi.
18

Standart talablarining bajarilishini nazorat qilish. O`MKHT
sifatini nazorat qilish quyidagi usullarda olib boriladi:
Ichki nazorat - O`MKHT muassasasi tomonidan amalga oshiriladi;
o`qitish sifatining ichki nazorati ta`limni boshqarish bo`yicha vakolatli
davlat organi tasdiqlagan «Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari
o`quvchilarining bilim saviyasi, ko`nikma va malakalarini nazorat qilishning reyting tizimi to`g`risida»gi Nizom asosida reyting-nazorat shaklida
o`tkaziladi. Nazoratning reyting tizimi quyidagi nazorat tadbirlari o`tkazilishini ko`zda tutadi:
− joriy nazorat – og`zaki so`rov, kollokviumlar, seminarlar, yozma ishlar, laboratoriya ishlari, texnikaviy diktant, kurs loyihalari, uy vazifasi
va hokazo, ya`ni o`qituvchi o`z amaliyotida qo`llaydigan barcha so`rov
turlarini o`z ichiga oladi.
− oraliq nazorat – fanning ma`lum bir qismi, bo`limi yakunlangandan
so`ng o`tkaziladi. Oraliq nazoratning o`tkazilish tartibi, shakli ta`lim
muassasasining ilmiy-pedagogik kengashi tomonidan belgilanadi.
− yakuniy nazorat – semestr tamom bo`lganda va o`quv dasturining
tegishli bo`limi tugallangandan keyin amalga oshiriladi Yakuniy nazoratning o`tkazilish tartibi, shakli ta`lim muassasasining ilmiy-pedagogik kengashi tomonidan belgilanadi. Tashqi nazorat - O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Davlat test markazi tarkibidagi Kadrlar
tayyorlash sifatini nazorat qilish, pedagog kadrlar va ta`lim muassasalari attestatsiyasi boshqarmasi tomonidan tayyorlan-gan «Ta`lim muassasalari va pedagogik kadrlarning davlat attestatsiyasi va akkreditatsiyasi haqidagi Nizom» va amaldagi me`yoriy hujjatlar asosida amalga
oshiriladi; Davlat-jamoat nazorati – ta`limni boshqa-ruvchi vakolatli
davlat organi va u bilan kelishilgan holda jamoat tashkilotlari va kadrlarga talabgorlar tomonidan amalga oshiriladi; Yakuniy davlat attestatsiyasi – davlat imtihonlari va malakaviy bitiruv diplom ishi(loyiha)ni
himoya qilish bilan yakunlanadi.
Ta`lim-tarbiya jarayonini tashkil etishni rejalashtiruvchi asosiy hujjat
o`quv reja va dasturlar hisoblanadi. O`quv rejasi kasb-hunar ta`lim
muassasalarida ta`lim - tarbiya jarayonini samarali tashkil etishni, o`quv
fanlarini alohida o`rganish sur`atini ta`minlovchi hujjatdir.
O`quv reja-ta`limning va umumiy shartlar hajmi, fanlarni o`rganish
ketma-ketligini belgilaydi. Bu hujjat mazmunida ta`lim muddati, ta`limning tuzilishi va tartibi, o`rganilayotgan fanlar ro`yxati ketma-ketligi har
bir predmet vaqtlari bo`yicha har bir predmetga ajratilgan soatlar soni
ko`r-satiladi. O`quv ishlarini rejalashtirishga asos bo`lib xizmat qiladi.
O`quv reja maqsad va vazifalari, mohiyatiga ko`ra tayanch, namunaviy
19

va ishchi o`quv rejasiga bo`linadi.
Tayanch o`quv rejalari-kasb-hunar kollejlarining yo`nalishidan qat`iy
nazar tuzilib, umumta`lim fanlar, umumkasbiy fanlar, maxsus fanlar, o`quv
amaliyoti ishlab chiqarish amaliyoti, davlat attestatsiyasi va kollej
ixtiyoridagi soatlar bir xil beriladi. Kasb-hunar kollejlari uchun tayanch
o`quv rejasi quyidagi shaklda keltirilgan.
Kasb-hunar kollejlari uchun tayanch o`quv rejasi
№
I
II
III
IV
V
VI

Fanlar
Umumta`lim fanlari
Umumkasbiy fanlar
Maxsus fanlar
O`quv amaliyoti
Ishlab chiqarish amaliyoti va diplom
oldi amaliyoti
Davlat attestatsiyasi
Kollej ixtiyoridagi soat
Jami:

Soatlar
miqdori
1994

Umumiy yuklamaga
nisbatan foiz hisobida
43,7%

316
946
465

7,0%
20,7%
10,2%

648
72
119
4560

14,2%
1,6%
2,6%
100%

Namunaviy o`quv rejasi - ta`lim mazmunidan kelib chiqib, kasb-hunar kollejlari tayyorlov yo`nalishlari bo`yicha alohida tuziladi. Ular o`rta
maxsus, kasb-hunar ta`limi muassasalarining ishchi o`quv rejalarni ishlab
chiqish uchun asos hisoblanadi. Namunaviy o`quv rejasida o`quv yili 40
hafta va 2 semestrdan iborat. Har bir semestr 20 haftani o`z ichiga oladi.
O`quv rejasi loyihasi shu sohada tajribaga ega bo`lgan mutaxassislar guruhi tomonidan tayyorlanadi. O`quv rejasi loyihasi Respublika komissiyasiga tasdiqlash uchun taqdim etiladi. Ayrim hollarda o`quv rejasi loyihasi
markazning ilmiy-metodik kengashi tomonidan ham tasdiqlanishi mumkin.
Fanlarning o`quv namunaviy dasturi muayyan predmetlar bo`yicha ta`lim
mazmunining zaruriy minimumini va o`quv materiallarini o`zlashtirish
darajasini batafsil ochib beruvchi hujjat hisoblanadi. U mutaxassis fan
o`qituvchilari tomonidan tuziladi va O`MKXT Markazi tomonidan
tasdiqlanadi.
Ishchi o`quv rejasi- muayyan ta`lim muassasasi uchun o`qitish jarayonining kalendar tuzilmasini va bosqichlarini ifodalaydigan, namunaviy
o`quv rejasi asosida ishlab chiqiladigan hujjat hisoblanadi. U tayyorlov
yo`nalishi xususiyatlaridan kelib chiqib, o`quv yurtlari tomonidan ishlab
chiqiladi va tasdiqlanadi.
O`quv rejasi – har bir yo`nalish uchun alohida tuzilib, vazirlik tomoni20

dan tasdiqlanadi. Unda quyidagilar o`z ifodasini topadi: tayyorlov yo`nalishi (ixtisoslik) kodi va uning nomlanishi; o`qish muddati; o`qishni tugatgandan so`ng olinadigan akademik darajasi; ta`lim shakli; o`quv davrining
taqsimoti (jadvali); o`quv jarayonining rejasi; o`rganiladigan o`quv predmetlari; har bir o`quv predmetini o`rganish uchun ajratilgan umumiy vaqt
miqdori; o`rganish uchun ajratilgan vaqtni-ma`ruza, amaliy mashg`ulot,
laboratoriya ishlari, seminarlar, kurs loyihalari va mustaqil ta`limga qanday
miqdorda taqsimlanganligi, o`quv predmetini qaysi bosqich, semestrlarda,
haftasiga qancha soatdan o`rganish tartibi; davlat attestatsiyasi; tanlov
fanlarining ro`yxati; izohlar.
O`quv rejalari mazmuni va tuzilishiga mos holda quyidagi omillarga
e`tiborni qaratmoq lozim:
− Ta`lim va tarbiyaning maqsadli yo`naltirilganligiga;
− Mehnat va ishlab chiqarish jarayonining tuzilishiga;
− Ta`lim- tarbiya jarayonining qonuniyatlariga.
O`quv rejalarini ishlab chiqishda bo`lg`usi mutaxassislarda shakllantirilayotgan malaka mahoratlari darajasining o`rganilayotgan o`quv fanlari
miqdoriga va o`rganish davriga aniq mos tushishini e`tiborda tutmoq lozim. Bo`lg`usi mutaxassislarning bilim va ko`nikmalari shakllanishini, har
bir fanni bosqichma-bosqich chuqur o`rganishlari, qulay va muhimligini
ham nazarda tutishi kerak bo`ladi.
O`quv-dasturiy hujjatlar tuzilmasi va mazmunini ishlab chiqish,
o`qitish jarayonini takomillashtirish va mehnat bozori talablariga javob
beradigan malakali kadrlar tayyorlashda muhim ahamiyatga ega.
O`quv rejalarini tuzish va takomillashtirish
Namunaviy o`quv rejalari o`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi muassasalarining ishchi o`quv