Арляня [Антон Алешка] (fb2) читать постранично

Антон АЛЕШКА

АРЛЯНЯ

Два гады я не быў дома.

У пачатку ліпеня высадзіўся на маленькай станцыі і, нікога знаёмага не знайшоўшы на пероне, з маленькім чамаданам і плашчом на руцэ вышаў у гарадок. Ужо было за поўдзень. Каля нафтасклада стаялі грузавыя машыны. Выпадкова каля аднае я ўбачыў знаёмага хлапца. Калісьці з ім вучыўся разам у школе. Ён нікуды далей не прабаваў паступіць, ажаніўся і жыў у суседнім пасёлку. Потым стаў старшынёю калгаса і, хоць малады, справу паставіў у гаспадарцы як належыць.

Я падышоў да яго і няўпэўнена запытаўся:

— Здаецца, Гайковіч?..

Ён мяне пазнаў і запрасіў з ім пад’ехаць.

— Ад мяне да твайго калгаса — як на гумнішча выйсці. Вось... — паціраў ён запэцканыя ў мазуту рукі.— Змітрок, аўтолу яшчэ набяры і хутка паедзем. А ты дзе зараз мераеш прасторы? — пытаўся ён у мяне.

Я ў некалькіх словах сказаў свайму быўшаму аднакласніку, дзе быў, што бачыў.

Той чалавек, якому ён даручыў атрымаць аўтол, хутка выскачыў з-за бочак з вядром у руцэ.

— Атрымаў...

Шофер завёў машыну. Мы селі ў шоферскую кабіну. Было цеснавата, але нічога...

Ляцелі ўзбоч шасэ кілометравыя слупы. Мінулі прысады дзвёх вёсак і мякка гойдалі на шырокай, добра дагледжанай дарозе. Час прайшоў неўзаметку. Мы спыніліся каля хаты Гайковіча.

— У хату зойдзем... 3 дарогі не пашкодзіць перакусіць...

Адгаворкі не памаглі, і я мусіў зайсці. Хутка пачуўся піск сала на скаварадзе і клапатлівыя крокі яго жонкі на кухні.

Сам Гайковіч вышаў. Я сядзеў у чыстай палавіне, блукаў поглядам па ўсім, што тут было. Чыстая палавіна сапраўды была чыстай, а ад яе дзверы вялі яшчэ ў якуюсьці баковачку. Усё было прыбрана і дагледжана. На гаршках вазонаў была каляровая папера, над вокнамі звісала бялюткае павуцінне цюлю.

Не паспеў я аглядзецца, як з’явіўся гаспадар і загадаў падаваць на стол. Рухавая жанчына паставіла талеркі і толькі, калі муж настаяў, вышла з кухні.

— Мне то і некалі... Работа ёсць,— сказала яна.

За падол спадніцы хіліўся чарнявы хлапчук, увесь у бацьку. Глядзеў на мяне маленькімі быстрымі вочкамі, цёр кулачком нос.

— Мой патомак,— хваліўся гаспадар.

— Усяго адзін?

— У самога ні аднаго мусіць, а ў мяне хочаш, каб дзесятак быў.

Пасмяяліся. Калі жонка вышла, Гайковіч пахваліўся сынам:

— Такі жвавы! На язык лёгкі...

Я пытаўся аб знаемых з яго калгаса: адны служылі ў арміі, другія вучыліся і зараз былі дома на канікулах, а рэшта —хто дзе.

Успомнілі школьныя годы. Успомнілі некаторых настаўнікаў і, падзякаваўшы за ўсё, я вышаў з хаты.

Гаспадар крыху правёў і мы развіталіся за гумнамі. Уперадзе ляжаў кусок шэрае дарогі, а далей сенажаць.

Ішоў я дамоў не спяшаючыся, папоўнены невыразным спакоем, абводзіў поглядам знаёмыя палеткі, паплавы.

Тут прайшло маё дзяцінства, тут і юнацтва знаходзіла прылажэнне ўсім здольнасцям, якімі я быў надзелен ад прыроды.

Як усё родна!

Адно скажу: зараз здавалася ўсё чамусьці мініяцюрным, ва ўсякім разе —маючым меншыя памеры, чым я сабе ўяўляў.

Магчыма, так было таму, што я меў прафесію, якая прывучала ўсё зямное бачыць у зменшаным выглядзе.

Любуючыся наваколлем, прышоў дамоў.

У варотах пад когі кінуўся клубком лахматы сабака і, адскочыўшы пад хлеў, ярасна залемантаваў. 3 сянец выглянула мама. Яна з хвіліну ўзіралася, потым вышла насустрач.

Да захаду сонца сядзелі мы з ёю ў садзе. Яна расказвала навіны. Потым з работы прышоў брат і мы пайшлі ў хату.

Дзён тры я сядзеў дома. Рэдка выходзіў на вуліцу. Цікавасць дому была вычарпана і аднойчы я пайшоў на сяло. Каля магазіна пагутарыў з калгаснікамі і рушыў у школу.

Перад маім ад’ездам у школе працавалі тры настаўнікі. 3 адным я вёў дружбу. Школа стаяла ў вялікім садзе і насустрач мне трапілася жанчына.

Я запытаўся.

Яна адказала, што мой таварыш паехаў на вучобу, а цяпер у школе застаўся на перыяд рамонту адзін Ласевіч. Я спыніўся ў роздуме: ісці ці не?

Рабіць было нечага. На мае крокі з настаўніцкай выглянуў узлахмачаны Ласевіч. Твар поўны, прадаўгаваты, з непрыемнай чырванню. Яго колер напамінаў брушка камара, калі той добра нап’ецца крыві.

Ласевіч здзівіўся майму з’яўленню і яўна ўвесь час стараўся дагадзіць.

Мы курылі. Я сказаў, што прабыў два дні і мне ўжо дома не ўсядзець, ахвота куды-небудзь пайсці і заняцца работай.

Ласевіч нахмурана паглядзеў, нейк лісліва ўсміхнуўся.

— Мы тут абвыклі і хоць бы што. Нікуды не цягне. Паедзем 140 на канферэнцыю ў горад і то адчуваеш сябе як у гасцях. Як бы ні было, а я абжыўся.

Яму я не супярэчыў, прапанаваў калі-небудзь праехацца ў