Загадки історії. [Дитяча Енциклопедія] [Галина Єрмановська] (pdf) читать постранично, страница - 3

Öå âîíè ïîáóäóâàëè ïåðø³ àáñèäí³ áóäèíêè — áóäèíêè ³ç çàêðóãëåíîþ
òîðöåâîþ ñò³íîþ ³ ïåðø³ «ìåãàðîíè» — àðõ³òåêòóðí³ êîìïëåêñè äëÿ ïðàâèòåë³â.
Áóëè ñåðåä â³í÷àíö³â ãîí÷àð³ ³ òåñë³, òêà÷³ ³ êóøí³ðè, ìåòàëóðãè ³ êîâàë³. ³í÷àíö³ â³äêðèâàëè êîïàëüí³, âèäîáóâàëè
ì³äíó ðóäó ³ âèïëàâëÿëè ç íå¿ ì³äü — óïåðøå â ªâðîï³. Õóäîæíèêè, ñêóëüïòîðè, ð³çüáÿð³ ïðèêðàøàëè ñâî¿ìè ìèñòåöüêèìè âèòâîðàìè æèòëî â³í÷àíö³â.
Âàæëèâó ðîëü ó æèòò³ â³í÷àíö³â â³ä³ãðàâàëè îáðÿäè ³ òðàäèö³¿. Òàê, íåá³æ÷èêà êëàëè íà á³ê, ï³ä êóòîì 30°, ó íàïðÿìêó ï³âí³÷ — ï³âäåíü, îáëè÷÷ÿì íàçóñòð³÷ ñîíöþ. Ó ìîãèëó
ïîì³ùàëè êåðàì³÷íèé ïîñóä, ê³ñòêè æåðòîâíèõ òâàðèí, íàìèñòà ç ìîðñüêèõ ìóøåëü, çíàðÿääÿ ïðàö³, ñåðåä ÿêèõ îáîâ’ÿçêîâî áóëà ñîêèðà.


Çà äîòðèìàííÿì îáðÿä³â ³ òðàäèö³é ñòåæèëè æåðö³. Âîëîä³ëè âîíè ³ ïèñåìí³ñòþ. Àëå ìîæíà ïðèïóñòèòè, ùî âì³ííÿ
ïèñàòè íå áóëî ïðèâ³ëåºì ñàìèõ ëèøå æåðö³â. Àäæå âì³ííÿ
ïèñàòè ïåðåäáà÷ຠé óì³ííÿ ÷èòàòè, à ïèñüìîâ³ çíàêè ìè
çíàõîäèìî íà âñ³ëÿêèõ ïðåäìåòàõ ïîáóòó, ç ÿêèìè ïîâñÿêäåííî ìàëè ñïðàâó çâè÷àéí³ ëþäè.
³í÷àíñüêå ïèñüìî ïðåäñòàâëåíî ïîîäèíîêèìè çíàêàìè
ãåîìåòðè÷íîãî òèïó. Íàë³÷óþòü 210 òàêèõ çíàê³â. Îñê³ëüêè
çíàêè íå óòâîðþâàëè á³ëüø-ìåíø çâ’ÿçíèõ âåëèêèõ òåêñò³â,
òî áàãàòî ôàõ³âö³â ïîñòàâèëèñÿ äî íèõ îáåðåæíî, ãàäàþ÷è,
ùî öå ëèø çâè÷àéí³ êëåéìà ìàéñòð³â, ÿê³ âèãîòîâèëè òîé ÷è
³íøèé ïðåäìåò. Òà êîëè áóëè çíàéäåí³ òåðòåð³éñüê³ òàáëè÷êè, âñ³ â³äðàçó çãàäàëè ³ ïðî â³í÷àíñüê³ çíàêè ³ ðàçîì çàãîâîðèëè ïðî íàéäàâí³øó íà íàø³é ïëàíåò³ â³í÷àíñüêó ïèñåìí³ñòü. Ùîïðàâäà, ó öüîìó õîð³ áóëè ÷óòí³ é ãîëîñè ñêåïòèê³â:
àäæå êð³ì òîãî, ùî òåðòåð³éñüê³ é â³í÷àíñüê³ çíàêè áóëè ³äåíòè÷í³, âîíè, ÿê óæå ïðî öå éøëîñÿ, áóëè äóæå ïîä³áí³ äî
ïðîòîøóìåðñüêèõ ïèñüìîâèõ çíàê³â. ßê ïîÿñíèòè öåé ôåíîìåí? Ñêåïòèêè çàÿâèëè, ùî òåðòåð³éñüê³ òàáëè÷êè çàâåçëè äî Òåðòå𳿠ç Äâîð³÷÷ÿ øóìåðñüê³ êóïö³, äå ö³ òàáëè÷êè
ñêîï³þâàëè òóá³ëüö³. Òàêèì ÷èíîì, çì³ñò òàáëè÷îê â³í÷àíöÿì íå áóâ çðîçóì³ëèé, àëå âîíè, ïðîòå, âèêîðèñòîâóâàëè ¿õ
ó ðåë³ã³éíèõ îáðÿäàõ. Óêðàé «ö³êàâå» ñóäæåííÿ, òà êîëè á íå
îäíà îáñòàâèíà ßê ìîæíà ïðèâåçòè ùîñü ³ç Øóìåð³¿, ÿêùî
òîä³, êîëè â³í÷àíö³ ñòàðàííî êðåñëèëè ïèñüìîâ³ çíàêè íà
ãëèíÿíèõ òàáëè÷êàõ, Øóìå𳿠ùå íå ³ñíóâàëî, à ïèñåìí³ñòü
âèíèêëà ëèøå íàïðèê³íö³ IV òèñÿ÷îë³òòÿ äî íàøî¿ åðè.
Õòî æ áóëè â³í÷àíö³? ßêîþ ìîâîþ âîíè ãîâîðèëè? ª ëèøå
îäíà ìîæëèâ³ñòü äîâ³äàòèñÿ ïðî öå — çìóñèòè çàãîâîðèòè
ñàìèõ â³í÷àíö³â, òîáòî ïðî÷èòàòè òåðòåð³éñüê³ òàáëè÷êè.

Ôåñòñüêèé äèñê
Âåäó÷è ðîçêîïêè íà Êðèò³, Àðòóð Åâàíñ çíàéøîâ òðè âèäè
ïèñüìà — ³ âîíè â³äïîâ³äàëè òðüîì åòàïàì ðîçâèòêó äàâíüîêðèòñüêî¿ ïèñåìíîñò³. Ïåðøèé — ³ºðîãë³ô³÷í³ çíàêè íà
ïå÷àòêàõ, â³ê ÿêèõ ñòàíîâèâ 40—45 ñòîë³òü. Äðóãèé — ðîçâè

íåíå íà ¿õí³é îñíîâ³ ïèñüìî À, âîíî
äàòóºòüñÿ 1750—
1450 ðîêàìè äî íàøî¿ åðè. Òðåò³é —
ïèñüìî Á, ïàì’ÿòêè
ÿêîãî âèÿâëåí³ íå
ò³ëüêè íà Êðèò³, àëå
é íà òåðèòî𳿠ìàòåðèêîâî¿ Ãðåö³¿, ó ̳êåíàõ òà ϳëîñ³.
Ó 1908 ðîö³, âåäó÷è
ðîçêîïêè ïîáëèçó
êðèòñüêîãî ì³ñòà
Ôåñò, ñóïåðíèêà
Êíîññà, ³òàë³éñüê³
àðõåîëîãè çíàéøëè
êðóãëó ãëèíÿíó ïëàñòèíêó, âêðèòó íåçâè÷àéíèìè çíàêàìè. Äîñ³ ùå í³äå ³
Àðòóð Åâàíñ
í³êîìó íå òàëàíèëî
çíàéòè ïèñåìíó ïàì’ÿòêó òàêî¿ ôîðìè ³ âèêîíàíó òàêèìè
çíàêàìè. Äèñê ³ç Ôåñòà º óí³êàëüíîþ ïàì’ÿòêîþ, ³ ïîêè ùî
â³í º çàäà÷åþ, ÿêó äîñ³ í³õòî ç äîñë³äíèê³â íå ðîçâ’ÿçàâ. Ïîðÿä ç òàºìíè÷èì äèñêîì (â³í áóâ çíàéäåíèé â îäí³é ç á³÷íèõ
áóä³âåëü ïàëàöó ì³íîéñüêî¿ åïîõè) ëåæàëà ðîçáèòà òàáëè÷êà
ç íàïèñîì, ùî áóâ çðîáëåíèé êðèòñüêèì ïèñüìîì À. Òîæ

˳í³éíå ïèñüìî Â. Ãëèíÿíà ïëàñòèíêà

!

Ôåñòñüêèé äèñê. Ëèöüîâèé òà çâîðîòí³é á³ê

äèñê áóâ äàòîâàíèé àðõåîëîãàìè òèì ÷àñîì, ùî é òàáëè÷êà, — ïðèáëèçíî 1700 ðîêîì äî íàøî¿ åðè.
Íàïèñ íà öüîìó äèñêó í³õòî íå âèð³çóâà⠗ â³í «øòàìïîâàíèé», òîáòî çðîáëåíèé çà äîïîìîãîþ ñîðîêà ï’ÿòè ð³çíèõ
äåðåâ’ÿíèõ àáî æ ìåòàëåâèõ «øòàìï³â». Âàæêî ïîâ³ðèòè, ùî
íàá³ð ³ç ñîðîêà ï’ÿòè ð³çíèõ çíàê³â-øòàìï³â áóâ âèãîòîâëåíèé ëèøå äëÿ òîãî, ùîá â³äòèñíóòè îäèí-ºäèíèé íàïèñ íà
äèñêó. Íàïåâíî, áóëè ³ ÿê³ñü ³íø³, àíàëîã³÷í³ äèñêó ç Ôåñòà
òåêñòè, àëå âîíè äî íàñ íå ä³éøëè.
Íà Êðèò³, äå ³íòåíñèâí³ ðîçêîïêè âåäóòü ç 1900 ðîêó, í³÷îãî ïîä³áíîãî äî öüîãî äèñêà äîñ³ íå çíàéøëè. Òà é ñàì
äèñê, íà äóìêó á³ëüøîñò³ äîñë³äíèê³â, çðîáëåíèé íå ç êðèòñüêî¿ ãëèíè. Ñåðåä çíàê³â ïèñüìà Ôåñòñüêîãî äèñêà º çîáðàæåííÿ ÷îâíà, ñîêèðè, îðëà, øêóðè ÿêî¿ñü òâàðèíè, êåëüìè
ìóëÿðà, ðîçåòêè, âàçè, áóäèíêó, âåëåòåíñüêî¿ æ³íêè (ìîæëèâî, öå íå æ³íêà, âîíà äóæå â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä ãðàö³îçíèõ äàì,
â³äáèòèõ íà ôðåñêàõ Êðèòó, à çîáðàæåííÿ áîãèí³-áåãåìîòèõè). Íàé÷àñò³øå ïîâòîðþºòüñÿ â íàïèñ³ çíàê, ùî çîáðàæóº
÷îëîâ³÷ó ãîëîâó â óáîð³ ç ï³ð’ÿ. Öåé ãîëîâíèé óá³ð íàãàäóº
ãîëîâí³ óáîðè äàâí³õ ìåøêàíö³â Ìàëî¿ À糿, ³ òîìó áàãàòî
â÷åíèõ ñõèëüí³ ââàæàòè, ùî ³ ñàì äèñê çàâåçåíèé íà Êðèò ³ç
ï³âäåííî-çàõ³äíî¿ ÷àñòèíè Ìàëî¿ À糿. Àëå, ïîñèëàþ÷èñü íà
öþ æ ãîëîâó â óáîð³ ç ï³ð’ÿ, ³íø³ äîñë³äíèêè ââàæàþòü, ùî
áàòüê³âùèíà ïðèêðàñè — ϳâí³÷íà Àôðèêà, à ùå ³íø³ — ùî
"

Ãðåö³ÿ, ϳâí³÷íà