Парастак [Янка Брыль] (fb2) читать постранично, страница - 3

ўсёй кнігі верная сучка з дурной клічкай «Карэнін», як быццам падзяляючы светапогляд гаспадара i чаргова-пазменнай гаспадыні, таксама ні разу не ашчанілася, бо ў архісучасным творы прагрэсіўнага чэшскага эмігранта пра гэта ані слова.

* * *

У чарзе на адну працэдуру, з дазволу маладжавай «хворай» прысеўшы каля яе, нечакана пачуў i родную мову i невядомую прымаўку:

— Калі ласка. Кожнай пачвары да пары.

А сама даволі паглядная.

Ці мне гэта ад радасці пачутага?

* * *

Ахнуў, пачуўшы пра смерць Алеся Пісьмянкова, хлапчыны слаўнага, таленавітага паэта...

I адразу падумалася: як гэта добра, што я ў свой час... Падумалася, што пра тое ёсць у мяне запіс, але, пагартаўшы ўважліва «З людзьмі і сам-насам», не знайшоў такога. I тады прыгадалася і, узяўшы з шафы Алесеву кнігу «Я не памру, пакуль люблю », канчаткова ўспомніў, як на прысланую ім кнігу з цёплым аўтографам, у шчырасць якога ў суме верыцца неяк па-новаму, я пазваніў маладому сябру дахаты (быў выходны) i сказаў сваё ўражанне i ад кнігі, i ад чытанага раней.

Як быццам у прадчуванні яго, так крыўдна заўчаснай, смерці, зборнік выдадзены ў прыгожым афармленні. I захацелася прытрымаць яго на стале, каб перагледзець яшчэ раз...

* * *

Добрыя апавядальнікі адзін за адным узяліся пісаць эпапеі. Думаецца, што кожнаму з ix употай маячылі наперадзе два чатырохтомнікі: «Вайна i мір» i «Ціхі Дон», да ix яны даволі прыкметна прымерваліся кожны сваёю чатырохтомнасцю — толькі так. З першымі тамамі штосьці атрымалася, а потым праца — ад першага ды адноснага поспеху — перайшла ў таропка-павярхоўнае дапісванне працягаў.

Гэта мне зноў чамусьці прыгадалася. Можа, у пэўнай меры i таму, што ў бальніцы я з пераменнай цікавасцю адолеў багаты том фінскай сучаснай навелы, a ўчора, ужо тыдзень дома, дакончыў прыемнае перачытванне апавяданняў Шукшына.

* * *

Праз чвэртку стагоддзя пасля першага знаёмства захацелася паглядзець «Старапольскую энцыклапедыю» Зыгмунта Глогера, зноў чытаючы выбарачна ды з цікавасцю.

I такое высокае, мудрае, па-народнаму простае, што, як i назву выдання, запісваю ў перакладзе:

«Да людзей — па розум, да маці — па сэрца».

* * *

ФрансуаМарыяк, «Клубокзмей».Смерць Мары.

«Больно! Больно! Боже мой, ведь я же маленькая!» — крычала ў пакутах французскае дзеўчанятка.

Плачу — тое ўяўляючы, a ўспамінаючы сваё:

Беларуская бабуля, зняможаная жыццём i нечаканай немаччу, таксама ж магла б, каб з мовай была, паскардзіцца:

«Я ж такая старая, безабаронная, я столькі перажыла! Божа мой добры, за што?!»

...Як гэта можна было — не ведаць такога пісьменніка?

Зрэшты, гэта ўжо ў думках пазнейшых.

* * *

Першая ўнучка ў хаце, змалку квелая. Бабуля ўсіх пацяшае: «Бог дасць, перарасце».

I праўда — зірнеш цяпер — баба, як печ. Так гаворыцца пра мажную ды цёплую.

Нагадаў ёй днямі пра гэта, а яна, немаладзенькая, зарагатала ў адказ па тэлефоне.

* * *

Кніга ўспамінаў Міхася Ганчарыка i кніжка ўспамінаў пра яго. Пра ix нядаўнюю прэзентацыю мне расказваў Радзім Гарэцкі, цёпла ўспамінаючы бацькавага сябра, чалавека з падобным лесам сталінскага пакутніка, які ўсё ж змог нямала зрабіць у айчыннай батаніцы, як Гаўрыла Гарэцкі ў геалогіі.

Кнігі гэтыя перад ад'ездам сюды, у Крынічнае, я паспеў з цікавасцю прачытаць, зноў жа шкадуючы, што i гэты ўсё «не спяшаўся» расказаць пра перажытае, добра напісаўшы пра першую палавіну жыцця, асабліва, як i большасць успамінальнікаў, пра маленства, другую палавіну панёс з сабою...

...Калі ўжо пра кнігі, дык варта сказаць пра томік партугальскіх апавяданняў, што хораша дапоўнілі мае ўспаміны пра наведванне гэтай чароўнай, саснова-пальмавай, верасовай прыакіянскай краіны.

...З павагай ды асабістай удзячнасцю да аўтара пачаў культурную кнігу Кастуся Цвіркі «Край легенд», дачытаў да палавіны i ўспомніліся лермантаўскія радкі:

I тады быў свой «сацрэалізм», — шкрэбалі летапісцы «тое, што трэба», толькі i толькі пра войны, сечы, крывавую тузаніну за ўладу з чужынцамі i сваімі, аж моташна ад гэтай подлай аднастайнасці...

* * *

... Старик ловил неводом рыбу,

Старуха пряла свою пряжу...

У зеляніне двара прыйшло на думку, што ўсё ў яго, да чаго не дакраніся — паэзія. А далей такое:

Эфіопа-рускі Пушкін, беларуса-паляк Міцкевіч i многа другіх выдатных i добрых, у той ці ў іншай міжнацыянальнай сумесі — хіба ж i гэта не кліча ўсіх людзей да разумнага аб'яднання, да шчасця міру паміж імі?..

Нянова гэта ў мяне. Але ж i праблема штодзённа-вечная.

* * *

Ужо неаднойчы быў такі сон. Далёкая ўскраіна незнаёмага горада, нібы Масквы, аднак тое, якое я ўсяе не ведаю. Мне трэба ў цэнтр, у гасцініцу, дзе мой пашпарт, паліто, білет на сённяшні цягнік, на які амаль безнадзейна спазняюся,