Карчоўнiк [Борис Саченко] (fb2) читать постранично, страница - 3

вызваленне.

Петрыкавага бацьку на фронт не ўзялi. Але не пакiнулi i ў вёсцы - перавялi ў горад: там ён узначалiў спярша райком, потым вялiкi завод. Пераехалi ў горад да бацькi i Петрык з мамаю. Пасялiлiся ў камянiцы, хоць i ў маленькай, але ўтульнай кватэры.

Петрык пайшоў у школу. Iсам здзiўляўся, як лёгка яму давалася вучоба. Варта было паслухаць на ўроку настаўнiка - i ў кнiжку не трэба заглядваць, усё чысценька, да слова запамiнаў. Навучыўся чытаць, пiсаць, лiчыць. Ды так, што нiхто з iм не мог нi ў чым зраўняцца. Сем класаў скончыў на пяцёркi. Ды i астатнiя класы - восьмы, дзевяты, дзесяты - таксама на "выдатна".

- Гэта талент, незвычайны з яго вырасце чалавек, - казалi настаўнiкi пра Петрыка бацькам. - Што нi даручыш, за што нi возьмецца - зробiць!

I праўда, не толькi галава была светлая ў Петрыка, але i залатыя рукi. Ён мог адрамантаваць прас i радыёпрыёмнiк, гадзiннiк i веласiпед, матацыкл. Iграў на баяне, на пiянiна, на гiтары. Умеў - i даволi прыгожа - спяваць. Быў чэмпiёнам школы i горада па плаваннi, бегу на сто, дзвесце i пяцьсот метраў. Вышэй за яго нiхто не скакаў, лепей за яго нiхто не гуляў у футбол, валейбол i тэнiс. Словам, усюды i ва ўсiм ён паспяваў, паказваў спрыт, дамагаўся поспехаў.

Настаўнiкi ставiлi яго ў прыклад, многiя яму зайздросцiлi. Вядома, сярэднюю школу ён закончыў на залаты медаль. Куды ехаць вучыцца далей, Петрык (яго цяпер звалi ўжо Пятром, а сёй-той i Пятром Пятровiчам) ведаў, бо даўно абраў сабе прафесiю - захацеў стаць матэматыкам. Прываблiвалi яго лiчбы, у iх ён бачыў схаваны таямнiчы сэнс. Складваць iх, дзялiць, множыць - гэта быў любiмы яго занятак. Больш таго - ён, будучы яшчэ вучнем, знаходзiў у дзяленнi, множаннi, складаннi, адыманнi такiя заканамернасцi, якiх да яго нiхто не знаходзiў. А калi, можа, i знаходзiў, дык пра гэта ён, Пятро, не ведаў, не чуў. Рашыць самую складаную матэматычную задачу яму не было нiякай цяжкасцi рашаў, лускаў, раскусваў, як семкi, арэшкi, проста на хаду.

Ва ўнiверсiтэце, куды паступiў, яго з першага курса захапiла вышэйшая матэматыка. Ужо на другiм курсе ён напiсаў працу, якую надрукавалi ў студэнцкiм навуковым зборнiку. Гэты зборнiк нейкiм чынам трапiў за мяжу, i адтуль пачалi на яго iмя прыходзiць лiсты - пiсалi вучоныя, выказвалi захапленне працай маладога свайго калегi. На трэцiм курсе студэнта матэматычнага факультэта Пятра Пятровiча Каравая ўжо ведалi ў многiх краiнах. А на пятым курсе разам з дыпломам аб заканчэннi ўнiверсiтэта ён атрымаў пасведчанне аб прысваеннi яму навуковай ступенi кандыдата матэматычных навук. Патрабавалася два гады, каб Пятро Пятровiч Каравай стаў доктарам, а потым праз вельмi кароткi час i членам-карэспандэнтам, акадэмiкам.

Само сабой, i асабiстае жыццё складвалася ў Пятра Каравая як найлепей. Яшчэ ў школе ён закахаўся ў дзяўчыну, Лiну. У Лiны, праўда, быў ухажор, яна сябравала з iм з маленства. Але Пятру варта было пабыць з Лiнай некалькi гадзiн, i яна забылася на сябра маленства - закахалася, як кажуць, па самыя вушы ў Пятра.

- Як убачу цябе, - прызналася аднойчы Лiна, - на ўсё забываю. Ты, i толькi ты ў маiх вачах, у маiх думках. Быццам заваражыў чым... Гiпноз, нейкая няйнакш магiчная сiла ў цябе...

Гэтую магiчную сiлу цi гiпноз адчуваў у сабе i сам Пятро. Варта было яму чагосьцi захацець - i яно з'яўлялася. Упершыню ён адчуў гэта яшчэ ў школе. Неяк Косця Верамейчык, з якiм Пятро сядзеў за адной партай, прынёс у школу пенал каляровых алоўкаў. Ды не абы-якiх, а замежных, прывезеных бацькам з Нямеччыны. Алоўкi былi як алоўкi, а вось пенал... Нейкi быццам касцяны. I як, як размаляваны! Цэлая карцiна - i высокi дом са светлымi вокнамi, i бабкi, што за столiкам вяжуць карункi, i дзецi гуляюць у мяч... А якiя там намаляваны звяры, птушкi, рыбы!..

Захацелася, вельмi захацелася мець такi пенал Пятру. I, уяўляеце, скупеча Косця падарыў яго яму.

- А як жа ты? - здзiўлена глядзеў на Косцю Пятро.

- Бацька не адзiн, а два такiя прывёз... I калi табе падабаецца, бяры...

Далей - болей. Дарылi яму цi ўзнагароджвалi за выдатную вучобу, спартыўныя поспехi, iншыя рэчы, якiя яму падабалiся, якiя ён хацеў мець. Нават здаралася: сёе-тое i знаходзiў - на вулiцы, у траве. Цi бацька, мацi яму куплялi. I заўсёды якраз тое, што ён у кагосьцi бачыў i чаго так прагнуў, хацеў.

Пра тое, што гэта сюрпрызы Карчоўнiка, той яму спрыяе, дапамагае, - не думалася. Пра Карчоўнiка Пятро i зусiм забыў. Цi мала што магло прыблюзнiцца яму, малому, ад страху, калi ляжаў за старадрэвiнай, хаваўся ад немцаў? Дык i верыць? Ну, падалося тады... Але ж чэрцi, нячысцiк... Казкi гэта, выдумка, прычым адсталых людзей, такiх, якiм i быў дзед Максiм. Пражыў увесь свой век у вёсцы, нiдзе, нават у горадзе, нi разу не быў, не ўмеў нi чытаць, нi пiсаць. А фантазiя... Фантазiя ў яго, мабыць, была. Вось i выдумаў. Ды i не сам ён мог пра чарцей i нячысцiкаў выдумаць, а перадалося ад бацькоў, дзядоў. А ён паспяшаўся ўнуку ўсё, што сам ведаў, перадаць... Прызнайся, скажы цяпер каму-небудзь у горадзе пра чарцей цi нячысцiкаў - засмяюць жа. I правiльна. Няма нiдзе нiякiх чарцей. Ёсць тое, што мы бачым, адчуваем. Усё ж астатняе... Выдумка, плод фантазii, галавы...

Кажуць, чалавек хутка да ўсяго прывыкае.