Карчоўнiк [Борис Саченко] (fb2) читать постранично, страница - 7

жыццё Пятра Пятровiча вялося некалькi сутак. Ён то расплюшчваў вочы, быццам прыходзячы ў свядомасць, то зноў пагружаўся ў цемру. Iншы раз махаў рукамi, варушыў губамi, спрабаваў нешта вымавiць, сказаць. Неяк ён нават прашаптаў: "Няхай лепш немец мяне заб'е... А душу... Не прадам, не аддам!.."

Лiна, якая не адыходзiла ад хворага нi на хвiлiну, заплакала.

- Ён трызнiць... Трэба ж, каб так падзейнiчаў на яго Славiкаў сон...

Але не, не сон падзейнiчаў на Пятра Пятровiча. Падзейнiчалi тыя словы, што сказаў Славiк пра чорта, Карчоўнiка. Успомнiў, у адзiн мiг успомнiў, быццам маланка апалiла Пятра Пятровiча, калi пачуў, што саснiлася, прыблюзнiлася Славiку, - як наяве ўбачыў тыя, залiтыя вадою, выгары, дзе некалi, адстаўшы ад вяскоўцаў i мацi, хаваўся ад карнiкаў, немца, што iшоў, наблiжаўся, старадрэвiну i таго чорта - Карчоўнiка, што вылез з-пад вываратня, пачаў прасiць прадаць душу... Толькi цяпер, гэты раз, чорт ужо не ўгаворваў яго прадаць душу, а патрабаваў аддаць. Калi ж ён, Пятро Пятровiч, пачаў супрацiўляцца, не згаджацца, Карчоўнiк, смеючыся, быццам радуючыся, што нарэшце дачакаўся свайго, накiнуўся на яго, пачаў зубамi, лапамi раздзiраць грудзi, iмкнучыся дастаць сэрца. Ён, Пятро Пятровiч, абараняўся як мог - бiў чорта рукамi, спрабаваў схапiць за горла, задушыць. Але чорт быў вёрткi, выкручваўся. I зноў, зноў, счакаўшы некаторы час, накiдваўся, нападаў. I гiгiкаў, смяяўся, кпiў:

- А што ж ты хацеў? Прадаць душу i - не аддаць? Э-э не, брат! Плацi! За ўсё, усё плацi, што я рабiў! I дзякуй, дзякуй скажы - жыў ты, як рэдка хто, усяго хапала, нi ў чым не меў патрэбы... I хочаш, каб гэта было дарма? Не-е, не-е!

Чорт мяняў сваё аблiчча, з маленькага, худзенькага, кволенькага рабiўся раптам быццам арангутанг - з амаль метровымi лапiшчамi, вострымi зубамi iкламi, шалёнымi, злымi вачыма. I калi, гырчучы, пырскаючы слiнаю, кiдаўся, наступаў на Пятра Пятровiча, у чорта падымалася, уставала дыбка на галаве i на хiбе шэрсць.

Пятро Пятровiч нiколi не пасаваў перад цяжкасцямi, не здаваўся, не адступаў. Жыццё прывучыла яго да поспехаў, перамог. I адступаць, пасаваць перад нейкiм чортам, здацца... Не-е! Ён сцiскаў кулакi, напружваў усе свае сiлы i кiдаўся на свайго ворага, браў загрудкi, трос, калацiў, а то i, злаўчыўшыся, хапаў за шыю, душыў...

Але сiлы былi няроўныя. Чорт хутчэй пацяшаўся з Пятра Пятровiча, чым абараняўся. Бо быў ён не толькi вёрткi, мяняў аблiчча, але i хiтры. Ён то даваў сябе пабiць, то раптам знiкаў, дзе i дзяваўся, быццам раствараўся ў паветры, то зноў гiгiкаў, ашчэрваў зубы-iклы, смяяўся, рагатаў... I Пятро Пятровiч, урэшце, зразумеў, што яму не саўладаць з чортам, што рана цi позна той яго пераможа. I здаўся - закрычаў у адчаi:

- Ну бяры, бяры маю душу, толькi не муч, не муч мяне больш!

I ў тую ж хвiлiну адкiнуў галаву, зацiх...

Пахавалi Пятра Пятровiча Каравая на трэцi дзень. А ўжо на чацвёрты згарэла яго дача i разам з ёю - гараж, машына. Не перанёсшы гора, што так нечакана, раптоўна звалiлася на сям'ю, злегла ў бальнiцу, а потым неўзабаве памерла i Лiна. А там i пайшлi адно за адным iншыя непрыемнасцi, няшчасцi - выявiлася, што адкрыццi, якiя рабiў у матэматыцы Пятро Пятровiч, не былi адкрыццямi, iх да яго зрабiлi iншыя вучоныя, але пра гэта мала хто ведаў, ды пры жыццi Пятра Пятровiча i баялiся гаварыць. Як вучоны Пятро Пятровiч Каравай быў развенчаны, i слава як лёгка прыйшла да яго, гэтак жа лёгка i пайшла. Наташка трапiла разам з мужам i Славiкам у аўтамабiльную катастрофу, ды так, што нiхто з iх не астаўся жывы - усе як адзiн загiнулi... Словам, ад сям'i, якой зайздросцiлi, асталiся толькi ўспамiны...

I вiнаваты ва ўсiм... Было б, вядома, наiўна, нават смешна сцвярджаць, што чорт, хоць, аднак, i яго, рагатага, хвастатага, з рахунку таксама не заўсёды, мусiць, трэба скiдваць, а тым больш забываць, што ён ёсць, часта блытаецца пад нагамi, а то i шкодзiць, не дае зрабiць так, як мяркуеш, хочаш...

1986