Губляючы мары [Дмитрий Максимович Акулич] (fb2) читать онлайн

- Губляючы мары 1.5 Мб, 95с. скачать: (fb2)  читать: (полностью) - (постранично) - Дмитрий Максимович Акулич

 [Настройки текста]  [Cбросить фильтры]

Дмитрий Акулич Губляючы мары

Глава I


Каця і Толя жылі ў невялікім горадзе Мір, які знаходзіўся непадалёк ад абласнога цэнтра. Гарадок меў некалькі фабрык, гасцініцу, аўтобусны і чыгуначны вакзал. Праз Мір праходзілі важныя чыгуначныя шляхі, якія злучалі вялікія гарады.

Клімат у гэтым горадзе быў разнастайным і адгадаць, што ж будзе заўтра, з дакладнасцю не было магчымым. Людзі апраналіся па-рознаму ў розную пару года. У красавіку насілі на сабе курткі, хто хадзіў толькі ў адной цішотцы з нагавіцамі, не накідваючы ніякага верхняга адзення.

Толя і Каця ўпершыню сустрэліся гэтай вясной, калі падышлі адначасова да дзвярэй кандытарскай. У той момант яны пераглянуліся, Толя прапусціў Кацю наперад, адкрыўшы ёй дзверы, не кажучы ні слова. Дзяўчына падзякавала яго і зайшла ў невялікае памяшканне. Установа была маленькая, справа стаяў невялікі вертыкальны халадзільнік, у якім знаходзіліся тарты. Наперадзе, на вітрыне, размяшчаўся вялікі асартымент салодкага: печыва, зефір, мармелад, пірожныя. Побач, каля вагаў, стаяў прадавец. Вольнага месца для наведвальнікаў было мала, у кандытарскую магло зайсці і змясціцца тры ці чатыры чалавекі. На шчасце, сёння не шматлюдна.

Маладыя людзі прыйшлі за адным і тым жа тортам. У кожнага была розная нагода для набыцця салодкага. Халадзільнік быў поўны разнастайнасцю смачнасцяў. У ім ляжаў бісквітны шакаладны торт, ён выглядаў свежым і цудоўным, наверсе ляжалі кавалачкі тонкага шакаладу і маленькія квадрацікі карычневага бісквіту.

– Запакуйце мне, калі ласка, вось гэты шакаладны торт…! – сказала Каця, паказаўшы на канкрэтны торт.

– Добра. – сказаў і выйшаў з-за прылаўка прадавец, адкрыў халадзільнік і няўзнак вымавіў. – Апошні…

– Што вы казалі? Гэты торт апошні, такога ў Вас больш няма? – перапытаў, з цёмна-русымі валасамі, хлопец Толя.

– Так! Але як бачыце, у нас шмат іншых смачных тартоў.

– Бачу…але я прыйшоў менавіта за гэтым … – трохі засмучана вымавіў Толя.

Ён пачаў абдумваць, які ж іншы торт можа замяніць жаданы. Толя спешна праводзіў вачыма, перамяшчаючыся па ўсёй прадукцыі.

Прадавец паднёс торт да касы, дастаў пражу і пачаў завязваць ёй торт для зручнага пераносу.

Каця адчула няёмкасць, за яе спіной стаяў Толя. Чалавек з прыгожымі рысамі твару, даўгаваты нос, шэрыя выразныя вочы. Ён быў высокага росту і не быў хударлявым. Яна павярнулася да яго.

– Прабачце! Вы можаце купіць яго. – сказала Каця, паказаўшы рукой у бок торту, саступаючы яго Толю. – Я выбяру іншы.

Каця разумела, што гэты малады чалавек мог зайсці першым у кандытарскую і купіць гэты торт, калі б не адчыніў дзверы, не прапусціў яе наперад.

Толя ўважліва слухаў, што казала Каця, ён глядзеў на прыгожую дзяўчынку, на яе чароўныя вочы. Яго цікавасць да торту паступова знікала. Толя застыў на імгненне.

– Вы мяне чуеце? – з усмешкай спытала Каця.

– Не, што вы…гэта значыць, так, чую! Гэта ваш торт, а я ўжо абраў сабе іншы – раптоўна адказаў Толя.

Ён нявольна паказаў на першы трапляючыйся торт, пасля хутка павярнуў галаву назад да Каці і зноў стаў глядзець ёй у вочы. Каця ўсміхнулася і адвярнулася да касы, каб аплаціць куплю.

Толя не хацеў адпускаць з-пад увагі выдатную Кацю, ён паспяшаўся сам дастаць торт з халадзільніка і паставіць яго на вагі. Дастаў грошы.

– Я бяру гэты! Дзякуй. Бяз рэшты! – сказаў Толя прадаўцу.

За яго спіною, Каця ўжо павольна адкрывала левай рукой дзверы ўстановы, а ў правай руцэ яна трымала торт. У адчыненыя дзверы заляталі свежыя пары паветра і шум недалёкіх праязджаючых машын. Толя хутка ўзяў свой торт, стаў трымаць яго перад сабой і выйшаў услед за Кацяй на вуліцу.

Надвор'е было па-сапраўднаму вясновае, прыемнае. Сонца мякка грэла зямлю. Ляніва дзьмуў вецер. Удалечыні праглядаліся цёмна-сінія хмары. На вуліцах стала больш зялёнага колеру.

– Пачакай! – сказаў Толя і тут жа ўстаў перад Кацяй, перагарадзіўшы ёй шлях.

Яны спыніліся каля тратуара.

– Можа пазнаёмімся? Мяне клічуць Толя! – прадставіўся ён.

– Мяне Каця. – сарамліва вымавіла, з усмешкай, яна.

Каця валодала прывабнай знешнасцю. У яе маленькія і тонкія вусны, вялікія зялёныя вочы, прыгожа абмаляваны нос. У яе добрае сэрца. З ёй заўсёды лёгка. Яна не ўпершыню была агорнутая ўвагай, але гэта было нешта іншае, перад Толяй яна станавілася нясмелай і старалася не падаваць гэтага выгляду.

– Я хачу цябе праводзіць! – сказаў Толя.

– Я не супраць! – адказала яму Каця.

Яна была агаломшаная тым, як хутка яна адказала яму. Каця заўсёды асцярожнічала з хлопцамі. Але з ім, яна паводзіла сябе па-новаму, ва няўласцівай сабе манеры.

Яны ішлі па шэрым тратуары, часам не думалі аб чым гавораць, нібы знаходзіліся ў адключцы. Размовы ўсё больш ішлі ад Толі, Каця саромелася казаць першай, але адважна падтрымлівала яго ў адказ словамі. Перад тым як развітацца, Толя прапанаваў ёй заўтра сустрэцца, больш даведацца адзін пра аднаго. Каця была не супраць яго прапановы і бяз роздумаў пагадзілася. Усе пачуцці, што нарынулі на іх сэрцы, усялялі ўпэўненасць у вырашэнні іх учынку.

Спатканне за спатканнем. Сімпатыя перарасла ў каханне.

Толя быў рамантычным і адважным хлопцам. Ён любіў радаваць і песціць сваю дзяўчыну, увесь свой вольны час ён хацеў праводзіць толькі з ёй. Стаў знікаць для сяброў і для бацькоў, рэдка сустракаўся з імі, амаль не зазіраў да іх у госці. Не было ў яго ніякага сумневу, што ён шчаслівы з Кацяй.

– Ты маё ўсё! Я вельмі кахаю цябе! – казаў, паўтараў часта ён Каці.

Яго словы лашчылі яе, Каця была зачараваная сваім хлопцам.

Каця ў гэты час жыла ў сяброўкі, з якой вучылася разам. Яна плаціла маленькую суму за свой куток. Знайсці здымную кватэру і пераехаць кудысьці, не было магчымым, гэта было дорага для яе. Аднойчы, раніцай, сяброўка Каці паведаміла ёй, што пара б з'язджаць, сяброўка была незадаволеная тым, што Каця заседзелася ў яе ў кватэры. Такім чынам, Каця стала неспакойна хадзіць па пакоі, яна была здзіўленая гэтак цвёрдай прамовай сяброўкі. Яе змрочны настрой адбіўся на яе да волі спакойную натуру.

Каця хавала свае праблемы ад Толі. Яна давярала яму, ёй проста не хацелася мяняць настрой іх шчаслівага моцнага кахання. Яна баялася разбурыць або змяніць прышэдшыя радасці абодвух.

Як бы Каця не хавала сваю занепакоенасць, Толя адчуў, што з Кацяй нешта не так. Прыкідвацца, быццам усё добра, ёй не ўдавалася, толькі пад моцным ціскам кахання, Каця раскрыла ўзнікшую цяжкую праблему.

Спачатку Толя быў крыху разгублены, быццам не ведаў, як ёй дапамагчы. Але праз хвіліну ён зірнуў на Кацю задаволеным выглядам і вясёлай усмешкай. Толя прапанаваў пераехаць Каці да яго, у двухпакаёвую кватэру. Гэта рашэнне для яго здавалася выдатным варыянтам. Каця станоўча адказала на яго прапанову. Толя горача абняў Кацю. Ва ўсім гэтым аптымізме яны перасталі думаць пра нешта дрэннае.

Дваццацігадовыя закаханыя тут жа з'ехаліся жыць разам.

Гэта быў новы, наступны этап іх адносін. Яны адчулі сябе больш дарослымі і адказнымі. Каця прабеглася па пакоях новай для яе кватэры, яна была заклапочаная пераездам. Па яе жаданні, яны зрабілі перастаноўку ў кватэры. Каця стала гаспадарыць па дому, прыбіраць і гатаваць. Яна была не з тых, хто палохаўся гэтай працы. Каця стварала ўсю ўтульнасць дома. Вядома, у новай кватэры ёй было спачатку нязвыкла, яна быццам тужыла па мінулым доме, хоць не сказаць, што яна была там занадта шчаслівая. Каця перавезла таксама свае любімыя кнігі, маленькая палічка ў яе пакоі, была маленькім шчасцем, роднай бібліятэкай яе юнага жыцця. Цяпер жа, праводзячы ўсё больш часу з Толям, у яго кватэры, ёй атрымлівалася адганяць нуду. Яна з задавальненнем рухалася наперад. А зносіны з сяброўкай сыходзіла ўсё далей у мінулае, да таго часу, пакуль яно не стала канчаткова ціхім успамінам.

У гэты тыдзень, у суботу, да іх у госці паспяшалася прыехаць мама Толі. Таццяна Андрэеўна, вельмі жадала ўпершыню пазнаёміцца з дзяўчынай сына. Таццяна Андрэеўна была строгай жанчынай, яна жыла па старых правілах, і часам нават не хацела разумець, і прымаць нешта новае, што палохала яе прынцыпы. Характар у яе быў кепскі.

У кватэры пачуўся званок, Каця націснула на кнопку, дзверы пад'езда адчыніліся. Таццяна Андрэеўна павольна падымалася, накіроўвалася да іх па лесвіцы. Ліфт, да яе няшчасця, быў на рамонце.

Каця адчувала нейкую трывогу перад першай сустрэчай і знаёмствам з Таццянай Андрэеўнай, яна хацела спадабацца ёй. Толя хацеў таго ж і каб мама спадабалася яго дзяўчыне.

Толя адчыніў дзверы кватэры, выйшаў на лесвічную пляцоўку сустрэць маму.

– Прывітанне, мама! – сказаў пры сустрэчы Толя, пацалаваў і абняў маму.

– Прывітанне, сынок! – цяжка дыхаючы, адказала Таццяна Андрэеўна.

Мама рукой трымалася за сцяну, трохі аддыхалася, стаяла перад сынам. Для яе, занадта пажылой жанчыны, прыступкі аказалі нялёгкі ўздым.

– Ліфт гэты, не працуе! Ты чаму мне не сказаў пра яго? – спытала мама, надаўшы незадаволены тон.

– Працаваў жа … – прашаптаў Толя, не ведаючы, што і адказаць маме.

– Пайшлі знаёміцца, вядзі мяне ўжо. – дадала Таццяна Андрэеўна.

Яны ўвайшлі ў расчыненыя дзверы кватэры.

Толя падышоў да Каці.

– Мам, знаёмся, гэта Каця! Каця, гэта мая матуля Таццяна Андрэеўна! – паспяшаўся прадставіць іх адзін аднаму Толя.

Мама Толі ўбачыла перад сабой сына з цёмнавалосай, зялёнавокай дзяўчынай.

– Я вельмі рада, што вы да нас завіталі ў госці. – нечакана для сябе і Толі, смела сказала Каця.

– Згодная! Даўно было пара нам пазнаёміцца. – адказала ёй Таццяна Андрэеўна.

– Так, давайце пройдзем, гарбаты пап'ем!? Не будзем тут стаяць. – сказаў Толя.

Усе трое перайшлі на кухню. Толя з мамай селі за стол, Каця ўзяла чайнік з заваркай і наліла ўсім у кубкі, прысела да іх.

– Надвор'е сёння цудоўнае! – сказала Таццяна Андрэеўна.

– Так, ёсць такое. – няпэўненна сказала Каця.

– Мг… – прамыкаў Толя. – Сёння даволі цёпла.

Пасля шэрагу нязначных фразаў завязалася нарэшце знаёмства.

Першае ўражанне, Каця пакідала пра сябе добрае, Таццяне Андрэеўне дзяўчына здавалася даволі мілай і прыемнай. Але пасля таго, як мама Толі пачала задаваць пытанні што датычыцца яе працы і заробку, а таксама намякаючыя на «дзяльбу» сына, гармонія прыемнай сустрэчы стала павольна рассыпацца. Таццяна Андрэеўна не хацела адпускаць адзінага сына нейкай чужой для яе дзяўчыне, якая забрала ўсю ўвагу Толі. Маці стала раўнаваць, шукаць заганы ў дзяўчыне. Яна стала падазраваць Кацю ў тым, што гэта мілая дзяўчына сустракаецца з яе сынам з-за таго, што ў яго ёсць жыллё і грошы. Бо Каця пры гэтым, не мае нічога свайго. І так як Каця працавала на фабрыцы цацак і атрымлівала жабрацкую зарплату, па мерках Таццяны Андрэеўны, яна ўсё больш пераносіла ўсю сваю ўвагу да гэтай тэмы. Цені суму з'явіліся ў вачах Каці. Горш таго, што Каця пачала адчуваць сябе няправільна, не такога знаёмства яна чакала. Таццяна Андрэеўна працягвала казаць, параўноўваць сябе з ёй. У яе часы, калі яна сустрэла бацьку Толі. За плячыма Таццяны Андрэеўны ўжо было тады нямала таго, каб быць незалежнай. Яна не брала за ўвагу ўзрост Каці. Не выключэннем дрэннага стаўлення да Каці стала тое, што раней Таццяна Андрэеўна сватала свайго сына да дачкі сваёй сяброўкі. Дзеці жылі недалёка адзін ад аднаго, маму тады ўсё задавальняла, Толя б знаходзіўся непадалёк ад яе. Яны тады амаль зблізіліся, але Толя сустрэў Кацю і мамчыны планы паваліліся.

Было шмат сказана ў адрас Каці, яе настрой быў сапсаваны.

У момант іх размоў, Толя прымаў бок Каці і абараняў яе ад непрыемных пытанняў сваёй мамы. Ён быў здзіўлены паводзінамі мамы і не ўяўляў, што ўсё вось так можа скласціся.

Таццяна Андрэеўна не прымала Кацю сур'ёзна, ёй стала непрыемнай Каця і тое, як паводзіць сябе яе сын пры ёй. Напружанне і раздражненне расло, Таццяна Андрэеўна бачыла ў сваім сыне іншага чалавека і не магла зразумець, як гэта родны сын не на баку сваёй маці. Таццяна Андрэеўна паказала свой незадаволены выгляд і нейкую крыўду да сына. Яна ўстала з-за стала і пайшла ў бок уваходных дзвярэй кватэры. Толя накіраваўся за мамай.

– Я сыходжу! – сказала Таццяна Андрэеўна, звяртаючыся да сына. – Убачымся пазней…я не магу тут знаходзіцца.

– Добра. – адазваўся Толя, рассеяна праводзячы маму.

Усе троя адчувалі смутак і негатыў ад гэтай сустрэчы, кожны задаваў самому сабе розныя пытанні ў галаве.

Каця засталася сядзець адна за сталом, яна абняла двума рукамі астыўшы кубак гарбаты і павольна зрабіла пару маленькіх глыткоў. Калі да яе вярнуўся Толя, Каця пакінула кубак і змрочна паглядзела на яго.

Яна ўстала з-за стала.

– Я пасля ўсё прыбяру, са стала..! – сказала Каця.

Яна пайшла з маркотным тварам у спальню. Толя моўчкі стаяў яшчэ хвіліну на адным месцы, глядзеў на стол. Яго думкі былі цалкам прысвечаны горшым зыходам сустрэчы, які ён нават раней не ўяўляў. Ён ледзь паківаў галавой і затым пайшоў да Каці.

Толя быў напалоханы паводзінамі мамы. Не гледзячы на ўсё гэта, ён спрабаваў знайсці якія-небудзь апраўданні ў яе паводзінах. Але было гэта для яго куды складаней, чым можна было ўявіць. Каця ляжала на ложку, адвярнулася ад Толі, павярнулася да яго спіной. Ён падышоў да яе павольна і прысеў побач. Толя пачаў супакойваць Кацю. Шукаў патрэбныя словы. Каця павярнулася да яго.

– Я не хачу больш сустракацца з ёй! – сказала яна. – Цяпер я ведаю, што яна з сябе ўяўляе.

Каця з цяжкасцю стрымлівала слёзы.

– Добра…

Толя не знаходзіў больш слоў для размовы, ён проста маўчаў і глядзеў на заціснутае цела Каці. Ён спрабаваў падумаць пра нешта іншае, але думкі яго ператварыліся ў хаос. Толя адчуваў нейкую здраду, расчараванне ў сабе. Ён абняў Кацю адной рукой, прыціснуўся да яе.

Перад сном, Каця зноў адчула ўладу змрочных думак і прадчуванняў. Яна не змагла хутка заснуць.


Глава II


У адносінах Толі і Каці ўсё было добра, у апошні час вялікіх узрушэнняў і няшчасцяў не было.

У гэты вечар, паліваючы ў пакоі кветкі, Каця адчувала сябе занепакоена і фізічна стомленай. Яна пакінула палівачку каля кветкавага гаршка і прысела на невялікую сінію канапу. Каця ўздыхнула з палягчэннем. Часова яна забыла пра ўсе заняткі, лёгка і вольна адчувала сябе ля вакна, узіраючыся на нізкалятучыя воблакі ў святле захаду сонца.

Каця не чула, як у пакой увайшоў Толя.

– Табе не самотна? – спытаў ён.

Толя ўвесь палаў страсцю да Каці. Яна павярнулася ў яго бок, бачачы ў ім усе задаволеннасці іх сумеснага жыцця.

– Без цябе мне заўсёды самотна. – адказала Каця. – Цяпер усё выдатна, ты тут!

Каця глядзела на яго з пяшчотай, паддаўшыся абдымкам, яна неадкладна вырашыла падзяліцца сваім становішчам.

– Каханы?

– Так!? – ціха адказаў Толя, цалуючы Кацю ў шыю.

– У нас будзе дзіця. Я цяжарная.

– Праўда? – весела сказаў Толя. – Гэта цудоўна!

Ён ласкава пагладзіў яе па шчацэ і горача пацалаваў яе вусны. Адказваючы яму на пацалунак, Каця была цалкам шчаслівая. Твар Толі быў радасны і вясёлы ад навін.

Дня праз два, па меры таго, як жыло каханне, Толя зрабіў прапанову Каці выйсці за яго замуж. Неадкладна Каця прыняла гэтую прапанову. Вядома, цяжарнасць Каці з поўнай упэўненасцю падштурхнула яго на гэты рашучы крок.

Наступным новым днём, пасля працы, Толя не заязджаючы дадому, паехаў адразу да мамы і таты. Увесь гэты дзень надвор'е выдалася пахмурным і сырым. Зрэдку можна было ўбачыць бліскучы прамень сонца. Але ўсё гэта не магло паўплываць на пагаршэнне цудоўнага настрою хлопца. Ён мог патэлефанаваць бацькам яшчэ ўчора і паведаміць усе навіны, але вырашыў не спяшацца. Толя хацеў пагаварыць з імі асабіста, распавесці гісторыю свайго шчасця.

Бацькі жывуць у прыстойнай хаціне, маюць невялікі ўчастак зямлі. Па прыездзе, Толя рэдка заганяў машыну ў бацькоўскі двор. Яму прасцей было пакінуць яе каля хаты, на невялікай стаянцы, чым адкрываць і зачыняць браму.

Прыпаркаваўшы аўтамабіль, Толя пайшоў па тратуары, па шляху ён сустрэў незнаёмца, які бурчаў і праклінаў надвор'е. Здаецца, яму было залішне непрыемнае гэтае надвор'е або проста не выдаўся дзень. Сам жа Толя не згаджаўся з яго прамовамі. Ля самай дзверы, Толя перагнаў яго і павярнуў направа, зачыніў за сабой дзверы двара. Ён увайшоў у хату. Бацькі ўбачылі радасны твар сына. Маці кінулася да яго і абняла, бацька паціснуў руку.

Пасля таго, як яны разам сабраліся ў гасцінай, Толя пачаў апавяшчаць сваім бацькам пра сваё жыццё.

Толя быў з мамай заўсёды шчыры. І ў гэтую гадзіну ён гаварыў па нагодзе кахання і аб сумесных планах на жыццё з Кацяй, звяртаючыся больш да яе, чым да бацькі. Ён нібы выхваляўся перад імі, што неўзабаве стане мужам і бацькам. Ярка і выразна маляваў ім сваю будучыню з дзіцём.

Таццяна Андрэеўна сядзела моўчкі, папраўляла сваю кароткую стрыжку цёмных валасоў і іранічна глядзела на сына. Яна чула ў яго словах легкадумнасць, цярпліва назірала, з якой іскрай казаў Толя. Яна ўсміхалася, надаючы свайму твару схаванае расчараванне і незадаволенасць да таго, што адбываецца. Мама вельмі хацела спыніць усё гэта, жадала выказацца, перабіць прамову сына, але яна шкадавала сына і не дазваляла сабе ўмяшацца. А вось бацька Толі, Пётр Васільевіч, быў надзвычай добрым і вясёлым, ён падзяляў захопленую радасць сына. Пётр Васільевіч мяккі, слабахарактарны чалавек, які не меў цвёрдага словы ў сям'і. Ён зрэдку мог запярэчыць сваёй жонцы. Пётр Васільевіч прыхільнік спакою, ён пазбягаў любых узніклых сварак.

Як толькі сын выгаварыўся, Таццяна Андрэеўна ўзялася за яго.

– Ах, Божа мой, што ж яна з табой зрабіла? – нядобра ўсміхаючыся, калыхая галавою, пачала яна.

Толя змяніўся ў твары, паглядзеў на маму ў здзіўленні.

– Ты пра што, мам? Я хутка ажанюся, мамуль! І ў мяне будзе сын ці дачка! – захоплена казаў Толя.

На секунду кінуў погляд на бацьку, а той бязвыхадна паглядзеў на яго.

Таццяна Андрэеўна здрыганулася, для яе гэта было ўдарам, чуць пра вяселле і пра дзіця.

– Як жа яна цябе змяніла… І што далей? Вы ж яшчэ дзеці! Няўжо ты не разумееш, што цяжарнасць, гэта падстава на ёй ажаніцца!? Яна гуляе табою, тваімі пачуццямі! Гэтая твая Каця…хітрушчая! Я ведаю такіх як яна, карыслівых людзей. Госпадзі, навошта ж нам усё гэта? Навошта ж так…

– А я думаў, ты парадуешся за мяне. – сказаў сын ледзь гучным словам.

Яго вочы пацішэлі, у іх паступова выпараўся ўвесь запал да шчасця.

– І праўда, што тут такога, сын ажэніцца…можа парадуемся за яго. – ціха прамовіў бацька.

Пётр Васільевіч устаў і хутка накіраваўся далей ад погляду жонкі, хаваючыся ад яе супярэчнасцяў.

– Ну вось, па крайняй меры тата за мяне рады! – сказаў Толя.

Таццяна Андрэеўна змоўкла і кінула спалоханы погляд на мужа, як бы просячы падтрымкі да сабе, але той, таропка працягваў крочыць у бок дзвярэй, павярнуўшыся спіной да жонкі. Яна была раздражнёная ўчынкам мужа і старалася не паказваць гэтае пачуццё пры сыне.

– Ну на самай справе?! Так, сынок, ты шчаслівы зараз…але я не магу спакойна радавацца за цябе, адчуваю сэрцам, што Каця не тая выдатная дзяўчынка, якой яна здаецца! – падхапілася і больш цвёрда сказала Таццяна Андрэеўна.

Ледзь пазней, Таццяна Андрэеўна падумала: “А што ж людзі скажуць?..”

– Я спадзявалася, што не так хутка прыйдзе гэты час! – сказала звонкім голасам маці Толі. – Так, зразумела, ты павінен ажаніцца.

Яна хацела сказаць інакш, але наводзіць сварку з сынам яна не хацела. Яна і так аддалілася ад яго, а пайсці супраць сына ў гэты раз было б не занадта разумна. Магчыма, калі б не цяжарнасць Каці, усё склалася б па-іншаму.

Таццяна Андрэеўна была занадта ўсхваляваная, яна з нянавісцю ставілася да Каці, але ў гэты раз ёй давялося сабраць усю нянавісць у кулак і трымаць пры сабе, не праяўляць яе пры сыне. Яна вельмі моцна любіла яго і часам больш, чым ён таго заслугоўваў. Толя шмат разоў ішоў насуперак маці. Таму замест таго, каб мець добрую прафесію, на яе думку, якую імкнулася даць Таццяна Андрэеўна сыну, ён працуе ў дэпо слесарам. Не жадаючы добра вучыцца ў мінулым, як бы бацькі не выхоўвалі яго.

Толя чакаў, што мама будзе казаць нешта непрыемнае пра Кацю, супярэчыць яму, але ён быў уражаны, як нечакана хутка яна змянілася і падтрымала яго жаданне ажаніцца.

Пару гадзін Толя правёў у бацькоўскай хаце. За вакном па-ранейшаму ішоў дождж. Толя зірнуў на гадзіннік, трэба было ўжо сыходзіць. Бацькі правялі свайго адзінага сына да парога. Толя стаў няспешна сыходзіць да машыны. Таццяна Андрэеўна незадаволена пазірала яму ў след. Яна нахмурыла бровы, пасля зірнула на мужа, потым моўчкі павярнулася і сышла з парогу.

Толя выйшаў з хаты ў глыбокім роздуме. Ён адчуваў сябе не так лёгка, як заходзіў. У словах мамы хавалася нешта нядобрае. Але галоўнае для яго было тое, што яна яго падтрымала і з вялікай упэўненасцю яна дакладна будзе на свяце.

Прыйшоўшы дадому, у кватэру, Толя не хаваў сваёй усмешкі. Каця сустрэла яго каля парога, яна вельмі хвалявалася, яе тэмперамент быў мяккім і няўстойлівым да перажыванняў. Каця тут жа паспяшалася дапамагчы зняць мокрую куртку з Толі і з хвалюючым страхам пацікавілася.

– Ну як усё прайшло?

– Зразумела добра! Ніякіх пагроз і расчараванняў. – адказаў ён. – Дарэчы, мама сказала мне, што я абавязаны ажаніцца. Неяк так сказала…

– Ты не памыліўся? – перапыніла яго Каця і зірнула прама яму ў вочы.

– Ну-ну, каханая, вядома, гэта праўда. – адказаў ён.

– Раскажы падрабязней.

Каця сумнявалася, што сустрэча прайшла гладка і без выхадак Таццяны Андрэеўны. Толя распавядаў роўна тое, што хацела б пачуць ад яго Каця. Ён размахваў рукамі паказваючы ўсе дзеянні і знаходжанне той размовы. Ён пазбягаў толькі таго, з якім тонам і выразам казала яму мама.

Каця ўяўляла гэта ўсё ў розуме. Па яе выгляду, можна было зразумець, што для яе гэта было важна. Яна круціла аловак у руках і задавала занадта шмат пытанняў, пакуль не супакоілася.

Дні да вяселля былі часам вясёлымі, але больш нервовымі і клапатлівымі. У такіх выпадках, як цяжарнасць, роспіс маладых пераносілася на раннія лікі.

Назапашаныя грошы і бацькоўская дапамога, трацілася на падрыхтоўку важнага дня. Каціны і Толіны бацькі падзяліліся сваімі грашыма на вясельнае застолле.

"Няўжо яна толькі для гэтага створаная?" – падлічваючы ўсе расходы, думала Таццяна Андрэеўна. Яна нервавалася і пастаянна была не задаволеная. Яна разумела, калі б не дзіця, ніякага б вяселля яна не дапусціла. Што яна магла цяпер зрабіць!? У злосці суцяшаць сябе тым, што яе сын сёння шчаслівы.

Гэта раніца прыносіла па-сапраўднаму іншы настрой маладым. Яны адчувалі душэўнае хваляванне. Іх лёс змяняўся. Іх вяселле мяняла іх саміх.

Наступіў момант, калі Каця з'явілася ў вясельнай сукенцы. Толя ўбачыў перад сабой прынцэсу. Погляд яго свяціўся гледзячы на яе.

– Ты чароўная! – сказаў ён.

Каця цудоўна глядзелася ў белай сукенцы, яна была абаяльная.

Толя быў мяккі і спакойны, чорны касцюм на ім сядзеў выдатна.

Галавакружна, з хвалюючай радасцю, праходзіў гэты дзень. Гасцей сабралася няшмат, многія з якіх прыйшлі прыемна правесці час. Таццяна Андрэеўна таксама не магла прапусціць такі дзень, яна была на вяселлі з мужам. Яна аплаціла нейкую частку вяселля, гэта была адна з прычын яе прысутнасці тут. У момант віншаванняў, Таццяна Андрэеўна прыціснулася да сына, яна баялася адпускаць яго. Яна выдатна прыкідвалася, шчасліва прамаўляла шмат пахвальных слоў і пажаданняў. Яна не хацела выглядаць недарэчна і крывадушна ў вачах гасцей. Пётр Васільевіч з пазітывам глядзеў на сына і нявестку, ён быў шчаслівы, таксама, як і бацькі нявесты.

Апынуўшыся дома, Толя з Кацяй адчулі стомленасць усіх гэтых святочных гадзін. Яны нібы палонныя, бяз сіл, паваліліся на ложак. Яны ляжалі на спіне і трымаліся за рукі, бесклапотна глядзелі ўверх.

– Цяпер ты мая! – горача прашаптаў Толя.

– Праўда? – ледзь чутна сказала Каця.

– Цяпер ты мая жонка… – ласкава сказаў муж.

Каця павярнула галаву да мужа. З апошніх сілаў яна ўсміхнулася, вочы яе былі поўныя згоды.

Час ішоў, жывот Каці рос. Толя ўсё часцей наведваў маму. Кожны раз, калі ён да яе прыходзіў, яна пыталася: ці шчаслівы ён цяпер і як да яго ставіцца Каця. Паступова адказы Толі раслі, і Таццяна Андрэеўна ўсё больш унушала, і падлівала алей у раздражнёныя ноткі сына.

Першыя месяцы, муж і жонка цудоўна пырхалі. Але пазней, Толю стамляла і не давала спакою вялікая адказнасць, якая ляжа на яго плечы. На яго думку, Каця занадта часта ўяўляла ўсякія прычыны для крыўд і супярэчак да яго. Каця стала раздражняльная і няўрымслівая. Толя нібы не быў гатовы да таго, што стане бацькам, што неўзабаве ў доме з'явіцца маленькае дзіця. Толя стаў усё больш давяраць словам маці і выклікаць у сабе, што не хоча цяпер гэтай цяжарнасці. Менавіта ў гэты момант, ён яшчэ прагнуў бесклапотнага жыцця з каханай, а цяпер яму трэба будзе змяніць сваё жыццё. Паступова Толя нібы аддаляўся ад Каці і яе цяжарнасці, ён пераставаў надаваць ёй увагі. Адчувалася, як ён з раздражненнем ухіляўся ад сваіх абавязкаў, агрызаўся ў адказ на задаючыя пытанні жонкі, з нагоды яго паводзін. Паміж імі ўжо не было таго цудоўнага часу, дзіўнымі і жудаснымі станавіліся іх адносіны. Непаразуменні пачасціліся.

Маці Толі, як і раней, была супраць Каці. Цяпер жа, на фоне гэтага, яна часта прыдумляла гадасці і падбухторвала свайго сына супраць яго жонкі. Яна была незадаволеная тым, што Толя робіць усё для жонкі і будучага дзіцяці, а Каця, на яе думку, карыстаецца ўсім гэтым не па каханні і занадта шмат немагчымага патрабуе ад яе сына. Усё выглядала не так, але для Таццяны Андрэеўны не складала працы прыдумляць пра Кацю гнюсныя плёткі.

Каця мучылася, сумныя думкі лезлі ў яе галаву, яна баялася прадчуваць, што ж будзе далей.

У самым пачатку сакавіка, у чацвер, Каця нарадзіла дачку Насценьку. Маленькі цуд засланяў усё дрэннае, што атачала Кацю ў гэты дзень.

“О божа, якая ж яна цудоўная!” – узіраючыся ў румяны твар дачкі, падумала Каця. Яе рукі не дрыжалі, у ёй не было ніякай нясмеласці, калі яна ўпершыню ўзяла Насценьку на рукі.

"Анёлачак мой!" – працягвала захапляцца малышкай мама.

З бліскучай радасцю, Каця патэлефанавала Толе і паведаміла аб нараджэнні дачкі. Яна апісвала яму свае пачуцці, стан дзіцяці, яго рост і вагу. Толя не зусім захапляўся яе словамі, але ў глыбіні яго душы было настойлівае пачуццё добрай навіны. Цяпер жа, трохі зноў разгарэліся іх адносіны, узмацніліся іх пачуцці ў момант размовы. Толя адчуў у сабе пачуцці бацькі.

Неўзабаве, Толя паведаміў аб дачце сваім бацькам. Вядома, Таццяна Андрэеўна і казаць не хацела пра гэта, прыпамінаючы, кім яна лічыць Кацю. Яна выслухала сына, горка ўсміхаючыся гэтай навіне ў адказ.

Толя паведаміў сваім сябрам, што ён стаў татам. Усё больш ганарыўся сабой і пачаў аднаўляць добрае стаўленне з Кацяй.

Сёння ў Толі трэці раз раздаўся тэлефонны званок ад мамы. Таццяна Андрэеўна жадала зноў пачуць голас сына.

– Так, мам?! – пачаў размову ён.

– Госпадзе! Што ж гэта ў вас з Кацяй там адбываецца!

– Ты аб чым? – перабіў Толя, ён глыбока захваляваўся.

– Ты паслухай, толькі паслухай мяне…памятаеш цётку Валю, якая працуе ў радзільні? Дык вось. Я патэлефанавала ёй, каб яна даведалася як там мая ўнучка. – казала яна задыхаючымся голасам. – Яна ўсё даведалася! І я павінна табе сказаць… Каця ад цябе схавала, што твая дачка ня здаровая! Яна нарадзіла цябе хворага дзіцяці!

– Не, не! Што ты такое кажаш?! Калі б было нешта з дачкой, Каця б мне пра гэта сказала.

– Ты ўпэўнены!? – усяляла няўпэўненасць мама сыну. – Варта табе такое паведамляць?! Вядома ж, яна пабаялася табе такое казаць. Ці шмат Каця табе кажа, можа нешта яшчэ яна хавае? Можа і дзіця не ад цябе? Ты спытай яе!

Толя ўзяўся рукой за галаву. Ён імгненна раззлаваўся і не жадаючы нічога высвятляць хутка паверыў мамчыным словам.

– Няўжо гэта так!? – у слых, задаў сабе пытанне Толя.

– Твая дачка не здаровая. – паўтарала маці Толі. – Жонка не змагла нарадзіць табе здаровага дзіцяці!

– Не вінаваць ва ўсім Кацю! – злуючыся на хваробу, адказаў ён.

Таццяна Андрэеўна выдавала гукі плачуць у слухаўку тэлефона.

– Што ж… мне шкада, сынок. – загаварыла зноў яна.

Толя зусім згубіўся і не мог сказаць слова. Ён павольна кінуў слухаўку. Ён стаяў у вар'яцтве ад нечаканасці.

Каця па-ранейшаму знаходзілася ў радзільні, яна чакала, калі ж прыедзе да яе муж. Пад вокнамі было чуваць, як часта крычалі бацькі, кожны раз яна падбягала да вакна і шукала Толю. А яго ўсё не было. Пасля яна зусім страціла надзею і не падыходзіла больш да вакна. Датэлефанавацца да мужа было ўжо немагчыма, голас усё паўтараў, абанент не даступны.

“Каця, а дзе твой? Чаму да цябе муж не прыязджае?” – гэтыя пытанні ад іншых мам, якія знаходзіліся з ёй у адной палаце, стамлялі яе. І ад таго ў яе кружылася галава і сумавала сэрца. У яе галаве круціліся ўсялякія дзівацкія думкі. Яна нават успамінала, як Толя казаў не раз, што Каця яму надакучыла. Але гледзячы на сваю дачку, яна адчувала сябе не адзінокай. Яна мела пачуцці любові да яе.

Амаль тыдзень, Каця правяла ў радзільні. Яна знаходзілася ў змешаных пачуццях, не разумела і не ведала, што ж чакае яе далей.

У дзень выпіскі Каця спадзявалася, што за ёй прыедзе Толя і забярэ яе з дачкой. Але пасля частых званкоў мужу, на якія ён не адказваў, яна перастала спадзявацца на гэта. Яна ўзяла ахінутую малую на рукі, між тым трымала пакет з рэчамі і выйшла з будынку. На парозе, Каця ўбачыла, як сустракаюць іншых мам мужы і іх бацькі. Яна хутка прамчалася, абышоўшы іх. Здрыгануўшыся ад жалю да сябе, яна ўгледзелася наперад, у яе быў план на гэты конт…

“Ты маё выратаванне.” – сказала пра сябе Каця, паглядзеўшы на дачку.

З ёй Каця адчувала сябе моцнай і смелай. Ёй патрэбна толькі цвёрдасць, каб перажыць гэтыя хвіліны.

На Каціна няшчасце, яе адзінай сяброўкі Светы, не было ў горадзе ўжо пару дзён. Разлічваць даводзіцца толькі на сябе.

Ішоў дробны дождж, пад дрэвамі заставаўся ляжаць снег. Насупраць радзільнага дому была невялікая стаянка. Праз галіны шэрых дрэў Каця разгледзела жоўты аўтамабіль. Таксі стаяла непадалёк. Каця паспешліва пакінула сваё месца, ідучы ў бок стаянкі.

Каця пераклала спячую дачку на адну руку, другой жа пастукала ў шкло дзвярэй. Кіроўца кінуў свой тэлефон на суседняе сядзенне. Ён хутка павярнуўся, за дзвярыма стаяла дзяўчына з грудным дзіцём, ён паспяшаўся выйсці з аўтамабіля і дапамагчы ёй. Высокі, тонкі, бялявы хлопец устаў перад ёй. Ён адкрыў заднія дзверы аўтамабіля і дапамог ёй з рэчамі. Калі Каця ўжо знаходзілася ў таксі, хлопец зачыніў за ёй дзверы і сеў за руль.

– Вуліца Маёра, дзесяць. – шэптам назвала адрас кіроўцу Каця.

Па шляху, прастадушны кіроўца таксі не раз кідаў погляд у люстэрка задняга выгляду. Ён ніяк не мог зразумець, як можна пакінуць такую прывабную дзяўчыну з дзіцём адну ў такі дзень? Чаму ж у яе няма патрэбнага, надзейнага чалавека, чаму яна едзе з радзільні адна? У люстэрку адбіваўся смутак і ў той жа час сабранасць Каці.

– О, у вас дзяўчынка. Віншую! – убачыўшы адценні ружовага ў захутаным адзенні, ён ціха вымавіў, баючыся пабудзіць дзіця.

– Дзякуй. – адказала Каця.

– Як назвалі дзяўчынку?

– Анастасія. Насця. – у адказ пачуў ён.

– Прыгожае імя.

Размова перапынілася, таксі прыехала, даставіла Кацю да патрэбнага адрасу. Апошніх грошай хапіла даехаць да пад'езду.

– Ну вось мы і прыехалі. – сказаў таксіст. – Пастойце, я дапамагу вам!

Спяшаючыся дапамагчы Каці, кіроўца мітусіўся. Ён выйшаў з машыны, адчыніў дзверы і дапамог спакойна выйсці Каці.

– Дзякуй. – падзякавала яго яна.

Каця хацела ўжо сыходзіць, як кіроўца загаварыў.

– Прабачце.

Каця павярнулася.

– Мяне завуць Міша. Вось мая візітоўка, калі нешта спатрэбіцца тэлефануйце. – хлопец смела паклаў візітоўку Каці ў правую кішэню.

Каця міла ўсміхнулася і злёгку кіўнула галавой. Пасля павярнулася ў бок дзвярэй пад'езда і сышла. Яна не магла стаяць у такое надвор'е з дзіцём на вуліцы і працягваць размову з ім. Хлопец пару секунд стаяў і глядзеў, як сыходзіць Каця.

– Давайце я дапамагу вам, падтрымаю дзверы пад'езда. – ласкава прамовіў Міхаіл, падбегшы да Каці.

– Так, дзякуй. – адказала яна.

Бескарысліва дапамагаў хлопец.

– Да пабачэння! – развітваўся Міша.

– Пака… – у адказ сказала Каця.

Яна ўвайшла ў пад'езд і ціха паднялася па невялікіх прыступках да ліфта.

“Гэты хлопец сёння зрабіў больш, чым зрабіў для мяне Толя ў гэты дзень. Нейкі чужы чалавек, ставіўся да мяне з дабрынёй і аказаў мне дапамогу, сам прапанаваў дапамогу, а мой муж нават незнайшоў час патэлефанаваць ці адказаць на мой званок." – разважала Каця, паднімаючыся на ліфце ў кватэру.

Каця прыйшла дадому, у кватэры было пуста і ціха. Яна адразу ж кінула пакет каля дзвярэй, побач з абудкам і ўвайшла ў пакой, дзе стаяў ложачак Насценькі. Каця пераклала дачку ў ложачак і паспяшалася пераапрануцца. Настачка заплакала. Каця зноў яе ўзяла на рукі, стала яе карміць, закалыхваць. Дачка заснула на руках, маладая мама акуратна паклала дачку зноў у ложачак. На гэты раз малая салодка спала. Каця ўзялася за сябе і за кватэру.

Каця была шчаслівая вярнуцца да сваіх кніжак, яна разумела, што для чытання іх можа не застацца часу. Ёй прыемна было проста глядзець, любавацца імі, трымаць іх у руках. Кнігі яе супакойвалі.

Каці не было на каго разлічваць у гэты дзень, але яна справілася. Яна не ганарылася гэтым, бо бескарыснае стаўленне Толі да яе і яго дачкі, было вышэй гонару. Добрае сэрца Каці было ў адчаі.

У вечары адчыніліся дзверы кватэры, хтосьці ўвайшоў.

– Гэта ты, Толь? – хвалююча і з надзеяй спытала Каця.

– Так!! – цвёрда адказаў муж.

Толя, не здымаючы абутку, увайшоў у пакой, дзе знаходзілася яго жонка. Каця сядзела на ложку складвала яго вопратку. Яна адклала рэчы, устала і ўсміхнулася яму. Захацела нешта сказаць.

Толя злосна паглядзеў на Кацю. У гэтую секунду, без усялякіх сумненняў, ён ударыў Кацю па шчацэ далонню. Яна ўпала на ложак. У шоку, Каця трымалася рукой за шчаку і вадзянымі вачыма паглядзела на мужа. Толя быў цвярозы, вочы яго гарэлі незадаволенасцю. Не зірнуўшы на дзіця, ён, бурча сабе пад нос, спяшаўся пакінуць кватэру. Толя нічога не патлумачыўшы, хутка пайшоў, як быццам хаваючыся ад сям'і, гучна пляснуўшы за сабой дзвярыма. Каця была бледная, слёзы цяклі вельмі хутка. Яна не магла ўявіць такую сустрэчу, яна не магла зразумець, што прымусіла мужа стукнуць яе. Каця ніколі не забудзе яго страшнага погляду. Яна адчувала, што яе як быццам нешта ўдарыла ў самае сэрца.

Праз некалькі гадзін, Толя зноў вярнуўся дадому. Але на гэты раз ён быў больш спакойным і ўпэўненым.

Каця не хацела бачыць яго, не хацела гаварыць з ім. Яна чула набліжаючыя крокі мужа, Толя сам падышоў да яе. Каця сядзела ля ложачка дачкі і ціха спявала ёй песеньку.

– Ці так гэта, Каць? – спытаў Толя. – Наша дзіця хворае?

Каця з здзіўленнем ускочыла. Яна ўсім сваім выглядам паказвала, як жа яна злуецца на яго. Моўчкі і са злосцю, яна падышла да камоды, дастала з яго дакументы дзіцяці і хутка працягнула іх мужу. Толя ўзяў іх і павольна ўсё перачытваў.

– Божа мой, што з табою?! – не чакаючы адказу, спытала Каця.

Невялікі страх абхапіў яе цела, Каця баялася блізка набліжацца да мужа.

У гэтую хвіліну, у Толі нешта пераламалася. Ён павольна пайшоў назад, да кухні, чытаючы ўсе медыцынскія паперы дзіцяці.

Для яго ўсё вырашылася, гэтыя паперы пераконвалі яго, што яго дачка зусім здаровая. Што ўсе гэтыя выдумкі аб нездаровай дачцэ – хлусня. Толя кінуў дакументы на стол, быццам гарачы камень і адышоў трохі назад. Злосць да сабе, што ён памыліўся, шкрэбла яго душу. Ён хутка астыў, палічыўшы сябе ахвярай падману. Толя ніколі не ўсведамляў сваю няправасць, заўсёды шукаў вінаватых сярод сваіх. Тое, што ён не прыязджаў у радзільню, ударыў Кацю – ён не вінаваціў сябе за гэта. Сам сябе супакоіў і пачаў адчуваць, быццам паміж ім і Кацяй не было ніякіх крыўдаў. Адсунуўшы дакументы на далёкі край стала, ён вырашыў заварыць сабе каву і пашукаць у халадзільніку нешта паесці. Спачатку, ён зазірнуў у халадзільнік, нічога не ўзяўшы, зачыніў яго і падышоў да пліты. На ёй стаяла пару рондаляў, Толя па чарзе праверыў кожную. Ён знайшоў грэчку ў адной з іх, злёгку ўсміхнуўся, наклаў сабе ў талерку. Зноў адкрыў халадзільнік і дастаў адтуль кетчуп. Сеў за стол і прыемна супакойваў свой голад. У гэты момант ён нават не думаў: пра Кацю, пра дзіця, пра тое, якая ў яго дзіўная жонка.

Каця працягвала знаходзіцца ў пакоі, чакаючы, калі ж вернецца Толя і папросіць прабачэння. Але яго не было. Ледзь толькі розныя гукі даносіліся з кухні.

Каця ўсё больш разважала, не спыняла свае думкі. Яна хацела даведацца ў Толі, хто яго надавуміў паверыць у хваробу і адвярнуцца ад сям'і, ударыць яе. Дачка спала. Не гледзячы на сваю крыўду да мужа, Каця вырашае даведацца, чаму ён так паступіў. Без сумненняў Каця падазравала, што за гэтым усім можа стаяць Таццяна Андрэеўна, але яна хацела пачуць ад Толі тлумачэнні з нагоды таго, што здарылася. Каця падышла да мужа і паглядзела на яго халодным, сталёвым поглядам, яна была поўная рашучасці спытаць у яго і дачакацца адказу, якім бы ён не быў.

– Гэта ўсё твая маці? – успыхнула Каця.

Толя перастаў есці і зрабіў незразумелы твар.

– Што? Ты аб чым? – у здзіўленні спытаўся Толя.

Задаўшы пытанні, Толя зноў узяўся за ежу. Быццам нічога не ведае і не разумее, што ад яго хоча Каця.

Каця падышла да стала, узяла і кінула дакументы перад ім, Толя павярнуўся да яе. Пасля, моўчкі апусціў галаву, каб не глядзець Каці ў вочы, працягваючы пазбягаць размову. Толя не пераносіў прызнання сваёй паразы, таму яму было прасцей маўчаць. Бо спыніць у сабе голад, для яго было важней і ён працягваў есці.

– Яна нешта выдумала і ты ў гэта, вядома ж, адразу паверыў?! – спытала Каця трохі хрыплым голасам.

– Хто? Яна тут не прычым!? – уздымаў голас муж, ён не гатовы быў адказваць на пытанні.

– Ды ну?! – рашуча сказала Каця. – Навошта ж ты мяне ўдарыў?

– Хопіць! Я табе кажу. Спыніся! – запальна, у шалёнстве сказаў Толя.

Каця была не ў сілах вымавіць якія-небудзь словы, холад прабегся па ўсім яе целе. Страх, што Толя можа зноў яе ўдарыць, ахапіў яе. Муж быў зласлівы, устрывожаны, тым як размаўляла і глядзела на яго Каця.

– Чаго ты глядзіш!? Мне сказалі, што наша дачка нарадзілася хвораю! – аднавіў размову Толя. – Што я мог зрабіць!? Мяне падманулі!

Толя зусім не заўважаў, як пачаў апраўдвацца перад Кацяй.

– Хто, твая матуля? Значыць, ты верыш камусьці там, а не ўласнай жонцы? І ты мяне вінаваціш у гэтым? Наша дачка здаровая! Ты б ведаў, калі б цікавіўся намі!

– Заткніся! – крыкнуў ён. – Думай што хочаш!

Толя ўстаў з-за стала.

Каця яшчэ ні разу не бачыла Толю такім жахлівым, яна была напалохана.

– А ведаеш што? – працягнуў ён. – Гэтыя паперы, якія ты мне сунула, напэўна несапраўдныя! Можаш не працягваць мяне пераконваць. Заўтра пойдзем у паліклініку, усе ўтрох і праверым нашага дзіцяці! Зразумела?!

Гэты напал размовы, змяніў рашэнне Толі, ён вярнуўся зноў да тых думак, якія малявалі яму Настачку з нейкай незразумелай хваробай. Толя размахваў рукамі і ўсё больш палохаў Кацю.

З спальні пачуўся плач дзіцяці. Каця моўчкі адвярнулася і ціха сышла з кухні, каб спыніць гэта ўсё і супакоіць дачку. Яна была здзіўленая. Перад тым, як зайсці да дачкі, яна злёгку спынілася і ў паўабароце паглядзела ў бок кухні. Яна ўбачыла, як Толя стаяў спіной да яе і браў са стала дакументы.

Праз некалькі хвілін Каці стала лягчэй. Яна сядзела перад ложкам і суцяшала сябе, гледзячы на цудоўнае тварэнне.

Наступала ноч. Каця легла ў спальні. Толя ж хацеў вырвацца, уцячы куды-небудзь, ад усяго, што адбывалася сёння. Ён застаўся ў кватэры, лёг на канапе ў гасцінай.

Урэшце, Каці не адразу ўдалося заснуць: ці ад знярвовасці, ці ад новых уражанняў, яна не змыкала вачэй.

Раніцай, Каця вазілася з Насценькай, а Толя ўжо быў на працы. Калі Насця ляжала ў ложачку, Каця спрабавала заняцца чымсьці іншым, але ў яе ўсё валілася з рук: не тым была поўная яе галава.

Пасля таго, як Толя вярнуўся з працы, сям'я села ў машыну і накіравалася ў паліклініку. Настойлівасць Толі не мела межаў, ён гатовы быў заплаціць, каб хутчэй даведацца стан здароўя дзіцяці. Каця ж, у той момант, была ўпэўненая ў сабе і ў дачцы. Яна проста крочыла за мужам, не перашкаджала яму. Абышоўшы некалькі кабінетаў, Толя ўсё ўсвядоміў. Лекары, адзін за адным, паўтаралі яму, наколькі ён быў няправы. Настачка выдатна сябе адчувала, яна цалкам здаровае дзіця. Толя трымаў усе вынікі, даведкі, у сваіх руках.

Сям'я вярталася з дзіцячай паліклініцы ў поўнай цішыні. На твары Толі была процьма абурэнняў. Ён быў падмануты, ён не меў рацыю ў дачыненні да сям'і. Усё гэта ламала яго знутры. Толя не папрасіў прабачэння ў Каці, яго гонар быў вышэй за гэта. А Каця моўчкі сядзела на заднім сядзенні аўтамабіля. Адчуваючы нейкі гонар, перамогу і ў той жа час адчай мужа. Стомленая дачка, салодка спала на яе руках.

Іх маўчанне было доўгім.

Цяжка было жыць у такой атмасферы: дзе няма побач разумеючага мужа, падтрымкі, дзе няма больш той гармоніі, шчасця закаханых.

Нараджэнне дачкі канчаткова змяніла жыццё ў сям'і. Гэтыя ўсе клопаты па дзіцяці былі толькі на Каці. Толя не выяўляў старання, клопату ў дапамозе жонцы з дзіцём. Ён уцякаў ад гэтага.

Трошкі, аднак, сям'я спрабавала аб'яднаць нешта агульнае, нешта былое паміж імі. Але ўся гісторыя сканчалася не так прыгожа, як яны хацелі вярнуць. Неразуменне ў размовах і мэтах, марах, далёка не заўсёды знаходзіўся кампраміс.

Такімі размовамі была таксама зачынена размова аб курорце. Раней Толя абяцаў злятаць адпачыць ёй, пасля нараджэння дачкі, але яго погляды змяніліся і ўспаміны пра гэта прыводзілі яшчэ большы шквал у сям'ю. Каця ніколі не падарожнічала, яна марыла ўбачыць новы свет. Але ў выразе Толі было зразумела, што з ім яна дакладна не ўбачыць ні мора, ні горы.

Каханне ў іх сям'і пераставала быць крыніцай шчасця.


Глава III


Толя працягваў працаваць у чыгуначным дэпо. Здаровы, буйны мужчына. Часу для сваёй сям'і ён амаль не шукаў. Цяпер жа ён працягваў жыць у сваім свеце, паступова аддаляючыся ўсё далей і далей ад сям'і. Пасля вячэры, ён клаўся спаць ці сыходзіў па справах, да сяброў, часта зазіраў да сваёй мамы, якая жыла з імі ў адным мястэчку. Толя стаў запальчывым па характары, няздольным да сур'ёзных разважанняў.

Час таксама змяніў Кацю. Яна стала больш строгай, але ўсё ж, засталася той добрай дзяўчынай. Жадае добрага заўсёды, з шкуры вон лезе, каб дапамагчы камусьці. Даверлівая, праўда, з-за чаго ўзнікаюць у яе праблемы. З цягам часу, гэта адбівалася на яе жыцці. Яна хадзіла нясмелай і вінаватай. Яна злавалася толькі на сябе.

У такія хвіліны, ёй дапамагала яе сяброўка Святлана, якая заходзіла да яе па асаблівых выпадках або калі была ў яе магчымасць. Раней сяброўку немагчыма было ўявіць у сябе дома, Толя забараняў Каці сустракацца з ёй у кватэры. Зараз жа ўсё змянілася, Толю стала ўсё роўна. У большасці выпадкаў, ён нават і не ведаў, што ў яго кватэры гасцявала Света, і таму ён працягваў думаць, што яна не прыходзіць да іх дадому.

Святлана сёння прыехала ў гадзіну. Ліфт у домезноў не працаваў і ёй давялося падымацца па лесвіцы наверх. Увайшоўшы ў кватэру, Святлана перавяла дух, яна нават злёгку збялела. Каця стаяла насупраць яе. Каця была апранутая ў бел-шэрае, цёмныя валасы былі звязаны ззаду густым вузлом. Сяброўкі абняліся.

– Можа вады? – спытала Каця.

– Ну так…можна нават гарбаты, толькі крыху пазней, калі сядзем. – адказала сяброўка.

– Дзякуй, што прыйшла. – сказала Каця.

Як толькі цела Светы трохі астыла пасля ўздыму па лесвіцы, Каця наліла ёй гарбаты. Яны селі амаль насупраць адзін да аднаго. Казалі аб сваіх сем'ях.

Сэрца Каці ўсё больш білася, калі яна казала аб сваім мужы. Яна хацела падзяліцца з ёй усім. Яна казала пра тое, як моцна змяніўся Толя, якім цяпер ён стаў у яе вачах і як ён абыякава ставіцца да дачкі. Паводле яе слоў, Толя рэдка выказваў жаданне пагуляць, патрымаць дзіця на руках, абгрунтоўваючыся на тым, што ён занадта заняты справамі, працай. Сёння Каці было цяжка працягваць размову на такую тэму. Святлана са смуткам глядзела на яе, сяброўка паднялася з стулу і абняла яе. З вачэй Каці ціха скацілася сляза.

Света вярнулася назад за стол.

– І што цяпер ты будзеш рабіць? Як паступіш? – пацікавілася Святлана.

– Не ведаю…я, мабыць, проста яшчэ кахаю яго… – прашаптала Каця. – Можа ён яшчэ зменіцца.

Можа, перад сустрэчай, Каця адказала б ёй па-іншаму, але цяпер жа яна адказала менавіта так.

Яны працягвалі гаварыць. Каці, пасля доўгага размовы, стала нашмат лягчэй. Яна выгаварыла ўсю сваю боль і не забеспячэнне ў душы.

Пасля сыходу сяброўкі, Каця суцешыла свае пакуты і знервовасці, такія вячоркі з сяброўкай ёй заўсёды дапамагалі. Яна адчувала, што справіцца з усім далей, з тым, што ёсць. Дзяліцца са сваімі бацькамі, непрыемнымі навінамі, Каця не жадала. У зносінах з імі, яна казала толькі добрае пра мужа і дзялілася сваімі маленькімі радасцямі. Усё больш яна закранала тэму дачкі, каб аддаліцца ад слоў пра Толю.

Толя працягваў усё часцей гуляць ролю мужа і таты, рабіў выгляд і зразумела, яму не ўдавалася быць добрым акцёрам. Каханне Каці не ўяўляла, не прыносіла яму новых задавальненняў, ён толькі карыстаўся тым, што Каця яшчэ адчувае да яго нейкую энергію.

Прайшло некалькі месяцаў. Цяпер жа Каця стала яшчэ больш пабойвацца свайго мужа. Які цяпер думаў толькі пра сябе і часта патакаў жонку тым, што дзякуючы яму, яны жывуць тут у кватэры, дзякуючы яго грошай, ёсць ежа ў халадзільніку.

Так і сёння, было палова сёмага, калі гэтая размова зноў вярнулася да іх.

– Ведаеш? Ды калі б не я, ты б зноў вярнулася ў свае трушчобы ці дзе ты там жыла!? Дзякуючы мне ты яшчэ тут! – крыкнуў ён.

– Так, кватэра на цябе. – спакойная адказала Каця. – А за чые грошы я апранаю дзіця, кармлю яго?! Што ты купляеш Насці? Скажы?

– Оооо…выдатна! У цябе ёсць грошы! Дык можа ты і кватэру сабе купіш?

Каця паглядзела на яго з шырока расплюшчанымі вачыма.

– Што? – здзіўлена ўскрыкнула яна і трохі скрывіла бровы.

Толя спрабаваў абараніць сябе і нібы адключаў свой розум, уносячы ўсё больш дурных фраз. Тон яго прамоваў не станавіўся цішэй, наадварот, ён усё пранізлівей палохаў Кацю. Яна больш не адважвалася яму адказваць, яна бачыла перад сабой гнеў і злосць мужа, які вінавачваў яе ва ўсім. У гэты вечар, Толя ўдарыў па стале і сышоў з дому. Ён пакінуў сваю жонку ў слязах і ў роспачы.

“Куды ж ён мог пайсці? Не! Мне ўсё роўна…” – выціраючы слёзы, на хвілінку задумалася Каця.

У гэтую ноч Каця зноў плакала. Яна зрэдку падымалася і падыходзіла да дзіцяці па начах, у Насценькі быў добры сон, а вось днём яна буяніла, не магла ўсядзецца на месцы. Нават, калі Каця чытала ёй казкі, дачка не занадта спяшалася ў невялікі дзённы сон.

Непрыемнасці ў сям'і зараджаліся тым, што каханне Толі да жонкі памірала, Каця станавілася яму не цікавай. У адрозненні ад яго, Каця ўсё ж яшчэ адчувала, увасабляла нейкую прыхільнасць, паддаючыся абаянню мужа ў гэтак спакойныя гадзіны. Каця ўсё яшчэ даравала яму яго выхадкі, а сама пакутавала. Колькі ён ужо яе крыўдзіў…ніхто не лічыў.

Каця часта цешыла сябе добрымі ўспамінамі, як усё было раней з імі, як было ўсё па-іншаму. Ёй здавалася, што тады было іншае жыццё, дзе яе муж быў зусім іншым чалавекам, чым цяпер. Калі яны любілі адзін аднаго, праводзілі шмат часу разам, рэдка сварыліся. А цяпер што? Ёй застаецца ўспамінаць толькі лепшыя падзеі, калі наганяе яе душу туга і смутак. Яна не хацела заставацца адзінокай, самотнай жанчынай з дзіцём.


Глава IV


Так праносіліся і ляцелі гады.

Патроху Анатоль стаў прывыкаць да сям'і, да дачкі. У кватэры не чутны плач дзіцяці, Насценька ўжо ходзіць у дзіцячы садок, Каця вярнулася на працу. Ад гэтага Толю стала спакайней. Па настаўленні сваёй мамы, Толя, усё што тычылася дапамогі для Насценькі, стараўся аплачваць патрэбы да дзіцячага садку. А вось з нагоды адзення, ён з сумневам, зрэдку даваў грошы жонцы на іх куплю, пазбягаючы ўсякай адказнасці і растання з грашыма. Толя часам нават забіраў сваю дачку з садка, ідучы да машыны, браў яе за руку. Гаварыў з ёй у добрым настроі, пакуль яны ехалі дарогаю да дому. Дачка яму распавядала аб праведзеным дне, аб сябрах і гульнях. Настачка балбатала ўсю дарогу, праведзены час з татам для яе быў лепей усялякіх цукерак. Толя рабіў гэта з малой шчырасцю, часам, каб не быць дрэнным бацькам у вачах знаёмых.

Такіх момантаў было вельмі мала, Каця ўсё больш старалася накіраваць Толю, каб той забіраў дачку з садка. Гэтак жа, Толя працягваў мала часу надаваць дачушцы дома. Кожны дзень, Насці вельмі не хапала вялікай бацькоўскай увагі. Яна часта задавала пытанні маме пра тату, для Каці гэтыя пытанні былі чымсьці балючымі, бо яна не магла паўплываць на рашэнне і паводзіны мужа.

Толя быў перакананы тым, што ў абавязкі Каці ўваходзіць усё выхаванне Насці, бо яму было камфортней заставацца больш свабодным.

І нават цяпер, праз некалькі гадоў, калі Каця стала задумвацца аб школе, Толя па-ранейшаму не цікавіўся Насцяй, пра тое, як будзе праходзіць яе першыя дні ў школе. Дачка ўжо дасягала патрэбнага ўзросту.

У суботу, Каця ляжала на сваёй любімай канапе, яна працягвала балбатаць па тэлефоне з сяброўкай. Агульныя тэмы былі даволі ажыўлёнымі. Тым не менш, яна не ведала, як паведаміць мужу аб тым, што яна зноў цяжарная. Каця шукала адказу ў сяброўкі, але добрага савету яна так і не пачула. Успамінаючы мінулую цяжарнасць, Каця хацела і далей хаваць сваё становішча, але куды ўжо было далей, калі жывот стаў вылучацца на яе таліі.

У нядзелю, Толя хадзіў па кватэры, у яго быў выхадны. Ён не заўважаў прысутнасці Каці. Муж шукаў нешта страчанае, зазіраючы ў розныя куты кватэры. У рэшце рэшт, Каця набралася смеласці. Паклікаўшы Толю звярнуць на яе ўвагу, цвёрдым голасам распавяла яму пра цяжарнасць.

– Навошта ты гэта мне гаворыш? – сказаў, засмуціўшыся Толя. – Гэта твоё дзіця, толькі твоё! Ад каго ты там зацяжарыла мне не важна! Ці ты цяпер хочаш на мяне гэта прывязаць! Не атрымаецца! Ведаю я твае ўсе штучкі.

Толя дастаў з паліцы нейкія лісты, скамячыў іх і кінуў назад.

– Клянуся табе, ён твой! – усклікнула Каця. – Твой!

– Не! Ну ўжо не…хопіць мне дачкі! – насмешліва прамовіў муж.

Толя стаў адыходзіць ад Каці, працягваючы нешта шукаць. Каця была ў парыве зносін, хадзіла ў след за мужам.

– Памятаеш, той дзень, калі ты хадзіў на дзень нараджэння да Лёшы, а потым прыйшоў дадому вясёлянькі, з кветкамі і мармытаў пра тое, якая я прыгожая!? Раніцу ты дакладна памятаеш! Дык вось тады мы і правялі ноч разам! У мяне акрамя цябе нікога не было!

– Добрая гісторыя. Я, з кветкамі, да цябе? На дзень нараджэння я хадзіў. Ведаеш, можа хто і паверыць табе, павядзецца на тваю гісторыю, але не я! – адказаў Толя. – Я такога не памятаю, у той дзень можа да цябе нехта іншы прыходзіў і дарыў кветкі. А тое, што я прачнуўся з табой…дык гэта ты раніцай сама магла легчы да мяне, у той момант, калі я прыйшоў дадому і заснуў. Прыгожа ўсё падладзіла.

Толя ўпэўнена прамаўляў словы. Не ўяўляючы нічога, акрамя таго, што Каця кажа яму хлусню.

– Які ж ты дурань і эгаіст! – працягвала Каця. – Чэрствы і гідкі чалавек.

“Што ж ёй адказаць, каб яна адстала ад мяне?” – думаў, хадзіў па кватэры Толя, быццам зусім забыўся што шукаў.

– Ох, які ж я плахі! У Цябе ўсё? – знайшоў словы муж. – Калі так, то пакінь мяне ў спакоі са сваёй выдумкай. Не бачыш, я заняты!

У яго быў даволі нядрэнны настрой і ён хацеў захаваць яго ў размове з Кацяй. Ён не быў суровым і злосным, хоць крыху засмуціўся ад абразаў.

Каця заплакала і адышла ад мужа. Яна была раздражнёная. Яна ўяўляла такую рэакцыю Толі, але ў рэальнасці ўсё апынулася для яе куды цяжэй. Перажыванні ліліся ракою, бушавалі.

Толя знайшоў тыя патрэбныя паперы, якія шукаў. Ён проста прайшоў міма жонкі, не звяртаючы ўвагі на яе слёзы. Сыходзячы, ён зазірнуў да дачкі, падміргнуў ёй з-за захаплення знойдзеных папер.

– Паводзь сябе добра! Не будзь, як мама. – сказаў ён.

Насця радасна ўсміхнулася, яна хацела б падбегчы да таты, але той адвярнуўся і пайшоў з дому.

У той хмарны і спакойны дзень, Толя накіраваўся да мамы, якая запрашала яго на блінцы.

Толя прыйшоў да бацькоў са свежымі навінамі. Аповяд сына, Таццяну Андрэеўну здзівіў. Яна зусім згаджалася з сынам, верыла ў тое, што чула ад яго. Сын ва ўсю маляваў сваё незадавальненне, засмучэнне, негатоўнасць да такой падзеі. У дадатак, ён стаў па-сапраўднаму блізкі да мамы за ўвесь гэты час, што быў жанаты. Таццяну Андрэеўну засмучала навіна, але цешыла яе ўзаемнае разуменне з сынам.

Хто б сумняваўся!?

– У мяне адна дачка, мне другой не трэба! – паўтараў Анатоль.

Таццяна Андрэеўна пачала таксама тлумачыць свае думкі, усё тое, што было ў яе на розуме аб Каці. Яна не вагаючыся доўга, казала, падобна вулкану, яе цярпенне і жаданне вырывалася вонку. Тым самым яшчэ больш настройвала сына супраць яго жонкі. Для яе, гэта быў выдатны шанец, яна не магла такое ўпусціць, але асцярожнічала, жадаючы каб Толя сам усвядоміў свае памылкі ажаніўшыся на ёй.

– Можа вам развесціся!? – падштурхоўвала мама сына.

– Ведаеш, мам?! Я думаў пра гэта…нават шукаў патрэбныя паперы… – ціха сказаў Толя.

– Ну вось!

– Але…не ведаю яшчэ… – засумняваўся ён. – Не хачу быць для Насці ў будучыні такім бацькам, які кінуў іх з мамай.

Толя з дабрынёй успомніў пра дачку. На самай справе Таццяна Андрэеўна разумела, які ён дрэнны тата для Насценькі цяпер. Але каб не адыходзіць ад свайго плана, яна не стала завастраць на гэтым увагу.

– А як жа другі дзіця? – спытала Таццяна Андрэеўна.

– Паглядзім…я яшчэ падумаю над гэтым. – адказаў сын. – Я заблытаўся…

Толя спыніўся ў сваіх рашэннях і прамовах, імгненна змяніў сваё бачанне. Ён апустэчыў сваю душу, выказаў маме ўсё, што хацелася яму сказаць. Супакоіўся.

Мама ж, працягвала навязваць усякія думкі. Яна жадала ўсё больш засцерагчы Толю ад Каці.

– Толь, Каці б не перашкаджала зрабіць аборт. Дзіця нікому не патрэбнае з вас. Ну паглядзі, як вы жывяце…адзін разлад з гэтай Кацяй! Дзіця не патрэбнае!

– Мам!? Што ты такое кажаш? – з вялікім здзіўленнем успыхнуў Толя.

– Я проста прапанавала… Вам было б так лепш. Гэта патрэбнае рашэнне для вас.

Працягвала пераконваць мама сына. Гэтыя ўсе дзеці, якія тычыліся яе сына, былі для яе чужымі. Негатыўнае стаўленне да Каці адбівалася на Насцю. Таццяна Андрэеўна баялася таго, што другое дзіця, можа прымусіць Толю затрымацца ў сям'і. Двое нялюбых унукаў, якія будуць закранаць яе зносіны з сынам, было страшным бачаннем Таццяны Андрэеўны.

– Ты падумай сынок! Аборт – гэта добры спосаб рухацца далей! – не супакойвалася яна. – Ты не спрачайся нават са мной, а лепш падумай над гэтым, як след! Я бачу, як цябе мучыць гэтая навіна. А што будзе далей?

– Хопіць гаварыць пра гэта! – сказаў Толя і пацёр далонню вусны.

Яго голад рос з кожнай хвілінай гутаркі з мамай.

– Давайце ўжо паядзім тваіх фірмовых блінцоў. – дадаў ён.

– Так, вядома, цяпер накрыю на стол. Але мы яшчэ не дагаварылі з табой наконт Каці! – адыходзячы ад сына, неспакойным голасам адказала мама.

Бацькі Толі не было дома. Ён ад'ехаў па сваіх справах.

Сонца працягвала рухацца да гарызонту. Дні сталі карацей, усё больш аблокаў сталі зачыняць сіняе неба.

Вечарам, Каця сядзела каля стала, шыла і вырабляла цацкі. Нейкія мяккія цацкі ішлі на продаж, нейкія заставаліся ў сям'і. Шасцігадовая дачка гуляла побач, на канапе.

– Мам, а якую цацку ты робіш? Хто гэта будзе? – пыталася дачка Насця.

Дачка цягнулася і ўглядвалася ў рукі мамы, спрабуючы зразумець.

– Сабачку…браціку твайму. – адказала мама.

– Як думаеш, яму спадабаецца? – няўседлівая дачка хвалююча задала пытанне.

– Вядома! Табе ж спадабаліся ўсе мае цацкі!?!

– Так!

У гэты час у дзверах пачуўся паварот ключа, тата прыйшоў дадому. Ён зірнуў на дзяўчынак засмучаным поглядам. Каця паглядзела на Насцю, трымаючы ў адной руцэ цацку, а другая рука ў гэты момант легла на жывот.

– Тата прыйшоў! Пагуляеш са мной сёння? – пытаецца і злазіць з канапы дачка.

Каця працягвала працаваць, не аглядаючыся ў ягоны бок.

Толя з боку зірнуў на жонку і раззлавана пайшоў у спальню. Дачка, не дагнаўшы тату, вярнулася на канапу. Каця разумела, што падыходзіць да мужу не варта, так як ён можа нервова адгыркнуцца ў адказ.

– Тата стаміўся. – адказвае і супакойвае мама дачку.

Насценька апусціла цацку, якую трымала ў руцэ, яе маленькія шэра-зялёныя вочы былі поўныя цікаўнасці.

– А калі ён пагуляе са мной? – працягвала задаваць пытанні дачка.

Каця не магла знайсці добрага адказу.

– Пагуляй пакуль з цацкай. – сказала мама.

Толя ўсім сваім выглядам стараўся паказаць, што ён незадаволены тым, што Каця зноў чакае дзіця. Ён лічыў, што другое дзіця, якога носіць у жываце яго жонка, не ад яго.

Каця бачыла, што перамены ў Толі працягваюць расці.

Калі Толя знікаў з дому, Каця перабірала ў розуме ўсе адносіны паміж імі і ўспамінала, што ж зрабіў для яе муж, што робіць ён для сям'і цяпер. Як змянілася іх жыццё з таго часу, як нарадзілася Настачка, і што будзе з імі далей. Каця ні на хвілінку не вінаваціла цяжарнасць, з'яўленне Насці на свет, дачка адкрыла ўсе патаемныя бакі яе мужа.

Сямейнае жыццё трашчала.

Сярод усіх Каціных трывог, вылучалася адна вельмі непрыемная. Званок ад Таццяны Андрэеўны быў вельмі непрымальны для Каці. Мама Толі ў пачатковай размове была злёгку фальшывай і складанай. Яна павольна казала, быццам спрабавала наладзіць адносіны, але гэта было не так. Званок стаў заблытаным для Каці, яна ніяк не магла зразумець: навошта тэлефануе ёй Таццяна Андрэеўна, што яна хоча ад яе. Паступова размова пераходзіла на важную, галоўную частку. Яны загаварылі пра дзяцей. Цяпер свякроў звярталася да больш вострых тэм. Спачатку яна туманна спрабавала пераканаць Кацю ў тым, што другое дзіця гэта занадта адказна і бязглуздна. Такім чынам, свякроў працягвала пераходзіць да пераканання зрабіць аборт, шукаючы ўсё больш патрэбных прычын для гэтага. Каця гаварыла з ёй ужо ў больш высокай інтанацыі, сціскала пальцы ў кулак. Каці было непрыемна працягваць размову, яна пярэчыла Таццяне Андрэеўне і ў рэшце рэшт кінула слухаўку.

Каця ні на секунду не задумвалася аб аборце. Яна не хацела забіраць жыццё яшчэ не нарадзіўшыйся дзіцяці. Знаходзячыся ў злосці і ў нейкай турбоце за дзіцяці, Каця пасьпяшалася заняцца чымсьці важным. Хоць яна яшчэ доўга разважала і заціскала пальцы, нянавісць да свякрухі не знікала.

Пасля гэтага, Таццяна Андрэеўна яшчэ некалькі разоў тэлефанавала Каці. Спрабавала дастукацца да яе і да сына. Яна пераконвала сябе ў правільнасці свайго рашэння і спрабавала пераканаць іх.

З кожным днём надвор'е ў гарадку мянялася, яно ўплывала на настрой жыхароў. Часам сонца было халодным, а часам занадта цёпла сагравала людзей. Аблокі па-ранейшаму лёталі вялікімі зграямі над галовамі задумлінных людзей.

Сёння Толя прыйшоў дадому ў ускудлачаным стане, ён моўчкі шукаў жонку па кватэры, знайшоў яе ў ваннай. Каця глядзела ўніз, нібы баялася зірнуць на Толю. Яна перабірала памытыя рэчы. Толя крануў яе за руку, каб Каця глядзела на яго.

– Каць, паслухай. – казаў ён разгубленым голасам.

Каця не глядзела на яго, адштурхнуўшы яго, прабіраючыся, яна выйшла з ванны з чыстым і сухім адзеннем дачкі. Увайшла ў спальню да яе. Толе не падабалася, як паводзіць сябе Каця, ён ішоў за ёй і чакаў, калі ж яна спыніцца.

– Чуеш?! – працягнуў ён.

Каця спынілася, павярнулася і зірнула на яго.

– Цяпер кажы! Што ты хочаш мне сказаць? – з турботай спытала яна.

– Ведаеш Каць!? Мне ўжо гэта ўсё надакучыла! Усё гэтае наша жыццё. Я падаю на развод! – прагаварыў Толя. – Я цвёрда вырашыў!

– Дык што стаіш? Ідзі, давай! – сказала яна і тут жа адвярнулася.

Яго словы быццам чымсьці паранілі, мучалі яе і ў той жа час вызвалялі. Каця як быццам абдумвала нешта.

Толя ў гэтую хвіліну выйшаў з пакоя. Холад разбіў усё яго цярпенне і сумневы ў вырашэнні падаць на развод.

Нягледзячы на ўсе пачуцці, якія засталіся прывязаныя да Толі, Каця была вымушана пагадзіцца на развод. Яны ўжо даўно не жылі сям'ёй, а нібы гулялі ў яе. Усё, што іх трымала ўсе гэтыя гады, гэта іх шасцігадовая дачка Насця, якая хоча бачыць сваіх бацькоў разам.

Такімі падзеямі скончылася лета.

У гэтым годзе, Настачка ідзе ў першы клас. На адкрыцці школьнай лінейкі прысутнічала і Каця. Яна была шчаслівая бачыць сваю дачку, а вось Толя не прысутнічаў на першым афіцыйным дні дачкі ў школе. Новы этап жыцця палохаў маленькую, худзенькую Насценьку. Каця ж назірала, як хутка вырасла яе дачка, якая яна прыгожая ў чорна-белай школьнай форме, з белым бантам на валасах. Шчаслівыя слязінкі мамы, пацяклі з вачэй.

Увечары панядзелка, Насця сядзела ў сваім пакоі ў сіняй сукеначцы, перабірала сшыткі, рыхтавалася да школы. Таты не было дома, ён ужо паспеў сысці кудысьці, так і не пагаварыўшы з дачкой. Каця спакойна зайшла ў пакой, каб дапамагчы Насці з яе справамі і паклікаць яе есці.

Дачка зірнуўшы на маму трохі нахмурылася і пацікавілася.

– Вы чаму перасталі мець зносіны з татам? Вы вядзеце сябе як не знаёмыя. – сказала Насця. – Чаму таты не было ў школе? Чаму ты мне не адказала? А тата дзе цяпер, чаму яго няма дома?

– Занадта шмат ты задаеш пытанняў…– сказала Каця. – Давай збірайся, ідзем есці.

Насця паглядзела на сшытак, а потым зноў павярнулася да мамы.

– Мам…?! Адкажы хоць на адно пытанне.

Каця прысела на ложак. Хацела сказаць пра сябе, не ўслых, але словы самі вырваліся.

– Мы разводзімся… – прашаптала яна.

– Што? Я не зразумела, што ты сказала!

– Я больш не магу гэта трываць дачурка. – сказала мама. – Ты бачыш, як дрэнна ставіцца да мяне тата і з табой не гуляе. Я не хачу быць яго жонкай, я проста хачу быць мамай для цябе.

Кацю ахопліваў сорам і схаваны гнеў, яна была падаўленая, але яна не магла паказаць перад дзіцём усе гэтыя пачуцці.

– Нічога не зразумела. – паціснула плячыма. – А тата застанецца з намі?

– Застанецца. Давай, Збірай свае сшыткі і пойдзем ужо есці! – паспяшалася Каця.

Мама ўстала. Насця хутка прыбрала прадметы ў партфель і пабегла наперад, каб апынуцца наперадзе мамы. Яна хацела першай памыць рукі і паставіць талеркі, відэльцы, на стол.

За сталом, Насця разглядала талерку і неахвотна ела.

– Еш, а то астыне! – сказала мама.

– А калі мы пойдзем мне купляць новы пенал? – не жадаючы есці, спытала дачка.

– У цябе той у добрым стане, новы! – пераканаўшы адказала Каця. – Калі з'ясі ўсё, я раскажу табе добрую навіну. Яна табе спадабаецца!

Дачка хутка забылася пра пенал, мамчыны словы яе заінтрыгавалі.

– Якая навіна? Раскажы зараз!

– Не! Толькі пасля таго, як ты паясі!

– Добра. – незадаволена адказала дачка.

Насця з'ядала ўсё, што браў яе відэлец. Яна не заглядалася ў талерку, у яе маленькай галаве трымалася цікавасць таго, што ж можа сказаць ёй мама.

“Можа мне купяць новы альбом ці ляльку?” – разважала яна.

Насценька з'ела ўсё і з вялікай радасцю паказала маме сваю талерку.

– Я ўсё з’ела! Гавары, мам! – няўседліва і з вялікім жаданнем сказала дачка.

– Так, я ўсё памятаю… Насценька, у нядзелю прыязджае заапарк і мы абавязкова з табой пойдзем туды! – з усмешкай адказала Каця.

– Заапарк? Гэта выдатна! А нядзеля хутка? А якія там будуць жывёлы? – Насця з захапленнем прыняла гэтую навіну.

– Хутка.

Дачка зусім забылася пра жаданне новай лялькі або новага пеналу. Яна ўжо пачала ўяўляць, як будзе весела праводзіць час з мамай.


Глава V


Толя падаваў на развод, збіраў усе патрэбныя дакументы. На вуснай згодзе з Кацяй, яны дамовіліся, што дзеці будуць у Каці пасля заканчэння разводу. У моцнай турбоце з-за яе становішча, цяжарнасці, Каця прад'явіла пісьмовую згоду на развод. Усе выдаткі, дзяржпошліну, аплочваў Толя. І вось, усе дакументы былі прынятыя, разгледжаныя. Цяпер ім трэба было дачакацца канчатковага скасавання шлюбу, так як па законе, суд даў тры месяцы на прымірэнне.

Калі ж гэты тэрмін прайшоў, іх адносіны заставаліся ранейшымі.

У суд Каця з Толяй прыехалі паасобку. Першай у будынак суда зайшла Каця, крыху пазней прыйшоў да кабінета яе муж. Толя сеў насупраць, у некалькіх кроках ад яе. Ён спакойна паглядзеў на сваю жонку, а пасля нетаропка прыбраў свой погляд ад яе, зірнуўшы на дзверы кабінета. Толя не падаваў ніякіх пачуццяў трывогі, паводзіны яго былі даволі простымі, спакойнымі. Ён паводзіў сябе так, быццам сядзеў у чаканні пачатку паказу нейкага фільма.

Каця сядзела каля кабінета крыху ўстрывожанай. Многія мінакі глядзелі на яе, на яе цяжарная цела, іх погляды нібы шкадавалі яе, спачувалі ёй у маючым адбыцца шлюбаразводзе. Каця старалася не звяртаць на гэта ўвагі, яна старанна збіралася з думкамі. Яна хацела развесціся і ў той жа час баялася ўсяго гэтага працэсу. Не разумеючы, як жа складзецца яе жыццё пасля разводу.

Крыху пазней у суд прыехала маці Толі. Каця выдатна здагадвалася, што яна гэтак жа можа з'явіцца тут. Як толькі Таццяна Андрэеўна прысела да сына, з кабінета выйшаў малады, стройны хлопец, у шэрым касцюме. Ён папрасіў мужу і жонцы зайсці ў кабінет. Каця ўздыхнула ад таго, што не прыйдзецца доўга сядзець у чаканні прыёму з гэтымі людзьмі ў калідоры.

Калі яны ўваходзілі ў кабінет, усё было ўжо вырашана і абдумана імі – зваротнай дарогі не было.

Каця працягвала нервавацца, увесь гэты працэс яе трывожыў, яна з цяжкасцю стрымлівала хваляванне.

Работнік суда раздаў усе патрэбныя паперы аб скасаванні шлюбу для чытання і падпісання іх. Тым часам, Толя запатрабаваў, каб яму дазвалялі бачыцца з дачкой, пасля разводу. У той час, калі яму ніхто гэтага не забараняў. Размовы былі халоднымі, часам з некаторай прыхільнасцю. Пасля таго, як было ўсё абгаворана і ўсіх усё задавальняла, дакументы былі падпісаныя.

Перад нараджэннем дзіцяці, Каця з Толем канчаткова разышліся, развяліся.

Толя ўжо глядзеў на чароўную Кацю, як на былую жонку. Каця ж адчувала свабоду, нібы ўдыхнула свежага паветра, да яе вярталася смеласць і ўпэўненасць. Толя ўстаў з свайго месца, Каця услед за ім прыўзнялася.

“Я хачу хутчэй сысці адсюль.” – з такой думкай, Каця стала дадаваць тэмп свайго сыходу.

Усе трое выйшлі з будынка суда: Таццяна Андрэеўна ўсміхалася, Каця і Толя былі спакойныя і не паказвалі сваіх эмоцый.

Толя з мамай павярнуў направа, да яго аўтамабіля.

– Даўно было пара ламаць гэта ўсё…правільна зрабіў! – пераконвала маці Толю ў правільнасці рашэння. – Яна даўно адвярнулася ад цябе, гэтая Каця! Аджыло ўсё!

Толя ішоў апусціўшы свой погляд, але пачуўшы мамчыны словы, ён павярнуў галаву да яе.

– Так…вядома, мам. – сказаў Толя з невялікай усмешкай на твары.

– Мы пра многае павінны з табой перагаварыць. – дадала яна. – Застанешся сёння ў нас дома.

Як жа добра было Таццяне Андрэеўне ў гэтую хвіліну. Яна ўзяла пад руку сына і вяла яго ў бок аўтамабіля. Калі яны моўчкі селі ў аўтамабіль, Таццяна Андрэеўна стала зноў казаць, глядзець на сына добрым поглядам. Толя зрэдку глядзеў маме ў вочы, як бы неахвотна, падтрымліваў размову.

Цяжарная Каця не спяшаючыся паправіла хвалістыя чорныя пасмы, і цяжка пайшла ў бок аўтобуснага прыпынку. Яна адчувала, што ўсё змянілася і пачынаецца нешта новае. Да прыпынку было недалёка, але па дарозе яна зайшла ў невялікую краму. Купіўшы ўсё патрэбнае, яна выйшла на тратуар з адным белым пакетам, працягваючы ісці на прыпынак па халоднай вуліцы. Каця раптам прыгадала, як некалькі гадоў таму яна адчувала сябе вось гэтак жа, як цяпер, адзінокай і бездапаможнай. Дзень, калі яна дабіралася дадому з радзільні. Каця нахмурыла свае тонкія і прыгожыя бровы. Яна была ў моцным хваляванні, стомленасці.

Тут жа аўтобус прыбыў па раскладзе. Каця села ў яго, аплаціла праезд. За шклом мільгаў горад, невялікія голыя кусты, тратуары, цяпло апранутыя людзі. Каці прыходзілі ў галаву розныя думкі, яна думала пра будучыню сваіх дзяцей. Справіцца ці яна цяпер? Ёй вельмі не хацелася тэлефанаваць сваім бацькам, у вёску, паведамляць ім пра развод. Усё больш і больш яна апускалася ў новыя пытанні. Задумчава глядзела на акружаюшчае яе асяроддзе ў закрытым стане душы. Ледзь было, не праехала далей свайго прыпынку.

Вярнуўшыся дадому, Каця кінула белы пакет з прадуктамі на падлогу, побач легла і яе чорная жаночая сумачка. Пасля, яна зняла абутак і легла ў пакоі на ложак, пакідаючы пакет і сумачку на праходзе. Яна зірнула на маленькі наручны гадзіннік, у яе было яшчэ трохі часу, перш чым прыйдзе дачка са школы. Бо будынак школы знаходзіўся побач, Насця лёгка самастойна дабіралася дадому.

Не гледзячы на ўсё гэта бязладдзе ў жыцці Каці і на ўсё тое, што рабілася ў яе галаве, Каця павінна была, да прыходу Насці, паспець адпачыць і прыгатаваць паесці. Яна ляжала на светла-карычневым покрыве, якое хавала ложак. Думкі Каці пераносілі яе ў розныя ўспаміны, усе гэтыя думкі не прыносілі ёй ніякага шчасця. Каця патраціла свой час, на горкія ўспаміны. Жадаючы яшчэ крыху адпачыць, яна цяжка ўстала, зірнула на сваю паліцу з кнігамі і міжволі адцягнулася ад суму. Ёй пара ўжо было ўстаць ля пліты. Па шляху на кухню, яна пераставіла сваю сумачку ў патрэбнае месца, пакінуты паўпусты пакет з прадуктамі яна ўзяла з сабой і разабрала тавары.

Так як Каці не было куды пераехаць з дзецьмі пасля разводу з Толінай кватэры, яны па-ранейшаму жылі разам, але ўсё ж не так як раней… Толя не ціснуў на Кацю, цяпер нават не намякаў пра тое, што яна жыве ў яго кватэры. Адзіным клопатам пра дачку было тое, што ён пакінуў яе з мамай жыць у сябе. У цэлым, да Каці і дачкі, Толя ставіўся нядбайна. Ён не сядзеў за адным сталом з імі. Усё больш і больш зараджалася ў ім абыякавасць. Анатоль пастаянна пагружаўся ў той стан, калі чалавек хоча, каб яго пакінулі ў спакоі, не перашкаджалі яму.

У кватэры цяпер было празмерна цішэй: ніякіх крыкаў і слёз ад сварак. Толькі маленькая мітусня жыцця Толі і зусім асобнае жыццё Каці з дачкой.


Глава VI


У снежні, у Каці вось-вось хутка народзіцца другое дзіця. За тыдзень да школьных канікул, Каця адвозіць сваю дачку да сваёй мамы ў вёску. Шлях у вёску быў не занадта вялікім, але цяжкім. Пару гадзін на цягніку даводзілася дабірацца, пасля, рабіць перасадку і ехаць на аўтобусе ў вёску. У адрозненні ад цягніка, які хадзіў штодня, аўтобус курсіраваў толькі два разы на тыдзень. У Каціным становішчы, гэта было вялікім выпрабаваннем.

Дзяўчынкі дабраліся да вёскі, іх сустрэла мама Каці, бабуля Маша. Пажылая жанчына была ў цьмяным зялёным паліто і ў шэрай цёплай хустцы. Радасная Каця тут жа абняла маму. Затым, бабуля Маша цёпла прыняла ўнучку Насцю.

Дом каціных бацькоў быў невялікі, але каменны, афарбаваны сіняй фарбай. З вокнаў прасьвечвалі белыя фіранкі. Агароджванне вакол дома, было змрочным, старэнькі плот трохі пазелянеў ад вільгаці.

У той час, калі сваякі зайшлі за веснічку, дзед Сямён заносіў сечаныя дровы ў дом. Ён з усмешкай павітаў дачку і ўнучку, ён вельмі чакаў іх прыезду. Яны разам зайшлі ў дом. Унутры было цёпла, нават па-сапраўднаму горача. Дровы для печкі, былі складзеныя ў вуглу. Каця размясціла ўсе рэчы Насценькі ў адным з пакояў, паставіла на стол невялікія гасцінцы бацькам. Насценька зняла зімовую куртку і шапку з сябе. Бабуля Маша паглядзела на ўнучку з ног да галавы. Насценька глядзелася бледнай і худзенькай дзяўчынкай у вачах бабулі. Дзед жа з імі балбатаў пра ўсё, што рабілася з ім за бліжэйшы час: жартаваў, распавядаў гісторыі і казаў пра праблемы. Бацькі Каці былі так рады іх прыезду, што свяціліся ад шчасця. Яны быццам памаладзелі на некалькі гадоў.

У родным месцы, Каця адчувала ўтульнасць і настальгію.

Калі дзед гуляў з унучкай у далёкім пакоі, Каця расказала маме пра свае адносіны з Толем. Што цяпер, у іх розныя шляхі з былым мужам. Хвалююча цяжка было Каці прызнавацца, казаць аб сваім нялёгкім жыцці. Каця не хацела абмяркоўваць гэта з татам, у яго было слабое сэрца і трывожыць яго не варта было. Таму ў Каці з яе мамай быў свой нялёгкі душэўны сакрэт.

Каця не магла заставацца тут надоўга, вечарам, аўтобус зноў ішоў у зваротным кірунку да чыгуначных шляхоў. Бацькі дапамаглі грашыма Каці і сказалі ёй, каб яна не турбавалася з нагоды Насці. Каця з сумам раставалася з дачушкай, са сваімі бацькамі.

У адсутнасці мамы, дачка Насця правяла ўвесь апошні вучэбны тыдзень другой чвэрці і ўсе зімовыя канікулы ў вёсцы. Каця была вымушана пакінуць Насцю там, так было лепш, і для яе, і для яе бацькоў.

Ужо ў новым годзе, Каця нарадзіла сына Сашку. У радзільні яна адчувала сябе адзінокай, без родных людзей побач. Быццам зноў вярнулася назад, калі яна нарадзіла Насценьку. Але ў гэты раз, сяброўка Святлана змагла хоць крыху дапамагчы ёй. Не раз, Каця дапамагала сяброўцы, калі ёй было цяжка, цяпер жа Света ахвотна спяшалася на дапамогу. Святлана сустрэла Кацю пасля выпіскі, дапамагла ёй дабрацца да дому. Яны асабліва шмат размаўлялі ў гэты дзень.

У сярэдзіне зімы, Каця заставалася адна дома, працягваючы клапаціцца аб малышу і думаць пра дачку. Толя мімалётна праходзіў міма пакоя, дзе знаходзілася Каця. Ён рэдка меў зносіны з ёй, ён цяпер не хацеў нічога абдумваць, камфорт халасцяка яму быў па душы.

Пасля, трохі адужэўшы, Каця з маленькім дзіцём на руках з'язджае ў вёску забіраць дачку Насцю. Бо Толя не мяняўся, як і раней яму было ўсё роўна на тое, што адбываецца з дзецьмі яго былой жонкі.

Сэрца Каці знемагала. Каця станавілася ўсё мацней, пераходзячы праз усе абставіны і перажыванні. У той час, калі яна ўглядалася ў сваіх дзяцей, яна разумела, што клопатаў будзе больш. Яна вельмі любіла іх. Увогуле, Каця цяжка ўздыхала, але ёй ужо не было так страшна, як раней. Ведаючы, што яе дзеці не вінаватыя, што растуць бяз бацькі.

З першага дня, калі Толя даведаўся аб другой цяжарнасці Каці і па гэты дзень, ён адхрышчваўся ад хлопчыка, і імгненна, спалохана, даваў зразумець, што ніякага дачынення не мае да яго. Каця па-ранейшаму, пры выпадку, спрабавала зноў даказаць адваротнае, яна прыводзіла ўспаміны і лік тыдняў цяжарнасці, як доказ. Але Толя яе не чуў.

Так і сённяшнім вечарам Толя працягваў з ёй гаварыць на гэтую тэму. Каця глядзела на яго так, быцам ніколі не бачыла добрых людзей.

– Гэта не маё дзіця! Ён не мой сын! – бурчаў і адмаўляўся даць бацькоўства Толя.

– Чаму ж? – спытала Каця.

– Ведаеш што!? – адказаў ён, пасля хвіліннага маўчання. – Мне здаецца, што табе сорамна цяпер, што ты нарадзіла дзіця ад іншага. Я не разумею, чаму б табе да яго не пайсці з гэтай навіной.

– Толь…? – сказала Каця з вялікім раздражненнем, перабіваючы яго прамову.

Яна запальчыва глядзела на яго ва ўсе вочы.

– А, так… Ты мабыць нават яго імя не ведаеш!? Так? Сустрэла дзесьці мужчыну, а цяпер я павінен табе паверыць. Паверыць у тую лухту, што дзіця ад мяне…хопіць хлусіць! – працягваў мучаць яе словамі Толя.

Вочы Каці былі вільготныя ад слёз.

– Божа, як я магла калісьці пакахаць гэтага чалавека?.. – з гэтымі словамі, Каця пайшла з выгляду былога мужа.

– Куды ты? Ага! Я праўду сказаў!? – знарок, гучна заявіў ён.

Насця, пачуўшы, што мама ідзе да яе, хутка зачыніла кнігу, на якой разглядала выявы. Падбегла да мамы.

– Мама, не плач. – сказала дачка тонкім голасам.

Паціхеньку Каця сціхла, але ўсё ж слёзы яшчэ нявольна сцякалі па яе ружовых шчоках.

Галава Каці балела ад гэтых сварак з Толей. Неспакой яе не змяншаўся. Чаму ж яна не супакойвалася і падымала гэтую тэму? Унутраныя адчуванні, раздражненні, чаплялі яе і штурхалі зноў пагаварыць з ім. Каці не хапала размоў з ім, яго прысутнасці. Між тым, яна прысела каля ложачка сына, абняла дачку. Хвілін сем яны ўсе маўчалі. Пазней Насця адышла ад мамы і ўзяла кнігу.

– Глядзі, якія тут малюнкі! – пачала дачушка.

Каця быццам не чула ўсяго, што казала ёй Насця. Яна пагрузілася ў няшчасныя думкі, аддалілася ад сучаснасці.

– Мама?! Ну, глядзі, які тут смешны трусік! – працягвала Насця, каб мама звярнула на яе ўвагу.

Каця злёгку нагнулася да дачкі. Паглядзела ў яе вочы, у іх было шмат мяккасці і нейкай палахлівасці. Мама ўсміхнулася. Паглядзела ў кнігу.

– Так. Сапраўды смешны. – паўшэптам адказала Каця.

Толя працягваў сядзець на крэсле з важным выглядам. Падняўшыся з месца, ён, не гледзячы на паспешлівасць, выключыў тэлевізар і спакойна стаў апранаць верхнюю вопратку. Ён не падыходзіў да малога, на эмоцыях праігнараваў дачку перад сваім сыходам. Ён адправіўся прама да выхаду з кватэры. Толя ні на секунду не хаваў, што сям'я яму стала абыякавай. Ён ужо быў не ў стане зразумець, што ён крыўдзіць не толькі Кацю, але і сваю родную дачку Насцю. Яму не хапала розуму зразумець, зразумець свае дзеянні.

Толя ўсё больш спыняўся ў сваіх бацькоў, асабліва ў сувязі з тым, як хутка яму надакучала Каця і плач маленькага дзіцяці, летаніна дачкі. Ён хаваўся ад іх. Усё больш стаў выпіваць моцныя напоі з сябрамі, уцякаў ад усялякіх думак аб мінулай сям'і.

Што тычыцца Таццяны Андрэеўны, то яна падтрымлівала свайго сына толькі ў тых яго рашэннях, якія супадалі з яе асабістымі намерамі і меркаваннямі. Яна працягвала казаць Толі розныя выдуманыя гісторыі. Як, напрыклад, сёння.

– Ох гэтая Каця, манюка, хітры і прагны чалавек! Яна хоча вярнуць цябе і хоча забраць твае грошы. Паглядзі, як яна сябе вядзе, хоча навязаць табе ўсякага, яшчэ і прычапілася з гэтым дзіцём. Яна разумее, што без цябе знікне зусім. Толя, занадта шмат даеш грошай на патрэбы Насці.

Толя доўга сядзеў моўчкі. У глыбіні душы ён адчуваў у сабе бацькаўскую пяшчоту, якая была толькі адной яго слабасцю. Ён не раз быў сам не ў сабе ў размовах з Кацяй, але больш за ўсё, ён не хацеў, каб усе гэтыя бязладзіца тычыліся яго дачкі. Толя выслухоўваў усе папрокі маці, прымаў усю яе падтрымку. Але заўсёды аддаваў нейкую малую частку свойго заробку ў рукі дачкі, каб тая аддала маме і яны купілі ёй усё патрэбнае да школы.

Бацька, Пётр Васільевіч, амаль заўсёды сядзеў непадалёк ад іх размоў. Змрочны і нахмураны, амаль не казаў ні слова, ён проста слухаў.

Толі не было дома ўсю гэтую ноч. Вярнуўся ён толькі перад світаннем. Раніцай жа, перад тым як ён сыходзіў на працу, Каця зноў захацела з ім пагаварыць пра дзіця Сашу. З-за ня высыпання, яна была разражняльная. Каця трымала на руках сына, зайшла на кухню і моўчкі стала каля вакна. Але жаданне пагаварыць у яе тут жа знікла. Толя снедаў, усім тым, што было прыгатавана Кацяй. Бо яна не пераставала гатаваць яму ежу, так як Толя часцей за ўсё купляў прадукты на ўсіх іх. Толя паеў, пакінуў на стале сталовыя прадметы. У яго было яшчэ трохі вольнага часу перад сыходам. Але, паглядзеўшы на Кацю з малым, ён вырашыў сысці крыху раней. Ён не мог спакойна стаяць на месцы або сядзець у кватэры, нерваваўся, пярэчыў погляду Каці. Ён хутка сабраўся і выйшаў на лесвіцу, затым на вуліцу.

Праз некалькі гадзін да Каці зазірнула сяброўка Света. Яе паліто было белае ад снегу, Мароз надаў ружовые адценне яе твару.

– Прывітанне! – з парога вымавіла Света.

– Прывітанне. – адказала Каця. – Рада цябе бачыць.

Каця ўсміхалася. Яна вельмі чакала прыходу сяброўкі, так як ёй хацелася пагутарыць і адцягнуцца ад усяго, што навалілася за гэты месяц, абмеркаваць усе праблемы. Сёння ў сяброўкі выхадны.

Сашка спаў у ложачку, у хлопчыка быў вельмі добры сон і абудзіць яго размовамі яны не маглі.

– Пастаў гарбатнік, сяброўка. – вымавіла Света, працягваючы руку з печывам.

Каця зноў усміхнулася ў знак падзякі.

– Дзякуй. Праходзь.

Насця пачуўшы нейкія размовы за сценкай, кінула алоўкі і прыбегла да мамы. Цётка Святлана павесіла сваё паліто і паглядзела ў люстэрка, паправіла прычоску. Калі павярнулася, перад ёй стаяла маленькая дзяўчынка.

– Прывітанне, Настачка. – сказала цётка.

– Прывітанне. – сціпла адказала дзяўчынка і хутка ўцякла ў свой пакой.

Сяброўкі селі за стол, на кухні было светла. За вакном павольна падаў снег.

Насця вярнулася да іх, дзяўчынка прынесла малюнкі і збянтэжана працягнула іх цётцы Свеце. А тая, у адказ, пахваліла Насценьку і яе ўменне прыгожа маляваць.

– Насць, ідзі яшчэ памалюй у пакоі. – спакойна сказала мама дачцэ.

Дзяўчынка радасна пабегла да сябе, пакінуўшы свой малюнак на стале каля цёткі.

– Ну як твае справы? – першым пацікавілася Света.

Каця пачала расказваць аб дзецях і аб праблемах у побыце. Сяброўка выслухоўвала яе, падтрымлівала размову, уносіла свае гісторыі.

Гарбатнік засвістаў. Хвілінная паўза пранеслася ў гутарцы. Каця падышла да пліты, пачала заварваць гарбату.

– А што там з Толяй? – дапытвалася Света.

– З Толяй? Ён усё той жа! – адказала яна.

Ёй цяжка было хаваць сваю прыкрасць. Яна гаварыла і гаварыла аб ім, як аб родным, але ўсё ж аб чужым чалавеку. Усё што назапасілася ў ёй, стала выходзіць вонку. Груз, які яна трымала ў сабе, стаў спусташацца. Размова паступова перайшла да таго, што Толя не хоча лічыць сябе бацькам хлопчыка Сашкі.

– Як бачыш, табе не ўдасца пераканаць яго! – сцвярджала сяброўка.

– Ведаю…я ўжо колькі разоў спрабавала. Я, відаць, пакіну ўсё як ёсць… – адказала Каця.

На кухню зноў убегла Настачка, яна прынесла чарговы свой малюнак, на якім намаляваныя людзі.

– Гэта мама, я і брацік. – патлумачыла дзяўчынка.

– А гэта хто? – задала пытанне цётка Света.

– Тата.

Насця ўзяла печыва, якім пачаставала яе цётка Света і выйшла з кухні.

Сяброўкі пераглянуліся, нейкае недарэчнае маўчанне з'явілася паміж імі. Яны разумелі, што дзяўчынка сумуе па таце, ёй вельмі не хапае мужчынскай увагі, але змяніць нешта яны не маглі. Каця перажывала сапраўды вялікі сум.

– Мам, брацік прачнуўся. – прыбегла дачка.

Дачка адцягнула ад сумных думак маму. Каця паспяшалася да сына. Яна ўзяла малога на рукі і прысела зноў за стол. Размовы працягваліся, цяпер сяброўка ўсё больш казала пра сябе.

Дзве гадзіны хутка праляцелі. Свеце трэба было сыходзіць дадому. Каця правяла яе да дзвярэй. Для Каці гэты час было асаблівым, ён змяніў штодзённасць у доме, Каця адчувала сябе не адзінокай.

Наступіў вечар і толькі тады Толя вярнуўся дадому. Ён вырашыў, як можна хутчэй сесці перад тэлевізарам і ўключыць свой любімы тэлеканал. Яго цягнула да яго, у ім ён бачыў выхад, лёгкасць, адцягненасць ад усіх цяжбаў. Зайшоўшы ў гасціную, ён зачыніў за сабой дзверы. З іншага пакоя, дзе знаходзілася Каця, не выдавалася ні гуку. Каця ціха ўслухоўвалася ў тое: як заходзіў Толя, як адчыняў ён дзверы, як тупаў па кватэры.

Амаль заўсёды мілая Настачка прыбягала сустракаць тату. Часам ён нібы не заўважаў яе, часам некалькі разоў гаварыў з ёй. Дачка вельмі цягнулася да яго, дзяўчынка выбягала да яго, садзілася ціха, амаль побач, непадалёк. Гэты вечар не стаў выключэннем, дачка хацела як мага бліжэй быць з татам, хай нават без мілых гутарак і абдымкаў, але ўсё ж побач. Яна села на падлогу, расклала алоўкі і сшытак. Толя глядзеў і глядзеў на экран тэлевізара, не звяртаў увагі на Насцю, якая клапатліва нешта малявала ў сваём сшытку.

У дзясятай гадзіне, Каця ўвайшла ў гасціную.

– Дачушка, пара збірацца спаць. – шэптам сказала Каця.

Каціна з'яўленне, яе словы, Толю ніяк не адцягнулі. Ён стомлена глядзеў на экран тэлевізара, яго вочы цяжэлі, павекі патроху апускаліся. Насця ляніва ўстала, робячы першыя крокі ў бок мамы, дзяўчынка з незвычайнай радасцю пакранала тату за руку. Той аджыў, нібы прачнуўся, хмурным позіркам паглядзеў на дачку.

– Ідзі ўжо спаць… – ціхім, хрыплым голасам ён праводзіў Насцю.

Калі ў хаце стала значна ціха, калі ўсе ляглі спаць, Каця зноў пагрузілася ў свае сумныя думкі. Будучы адпрэчанай, адкінутай, пакінутай жанчынай, Каця спадзявалася толькі на сябе. Думкі аб эгаістычных паводзінах Толі, яе па-ранейшаму сустракалі па начах. Ва ўсім гэтым ненармальным жыцці, яна любіла больш за ўсё дзяцей і як бы моцна яна не думала пра іх у такія хвіліны, яна змрочна прымала і разумела іх цяжкае дзяцінства. Каця спачатку доўга корпалася ў галаве, шукаючы адказы, як жыць далей. Яна станавілася ўсё бядней і бядней у пошуках адказу. І так, не рэдка, кожную ноч працягвалася некалькі гадзін, яна вярталася да сваіх думак.

Каця ўсё больш пераконвала сябе, што ў гэтай кватэры больш няма нічога яе. Гэтая мэбля, гэтыя сцены – гэта ўсё было не яе.

Цяжка назваць, што яны жылі разам. Хутчэй яны жылі як сужыцелі. Толя заходзіў дадому, часам заставаўся амаль на дзень, а часам забягаў толькі на абед. Абед для яго быў важнай часткай і ён не браў з сабою яго на працу, так як яго кватэра знаходзілася недалёка ад дэпо, ён забягаў сюды паесці. Толя плаціў за камунальныя паслугі, з яго заробку аўтаматычна вылічвалася пэўная сума, ён папрасіў Кацю за гэта рыхтаваць яму абед, сціраць адзенне. Ды і ў цэлым, паглядзець за кватэрай. Каці было не складана, бо яна ўсё роўна рыхтавала сабе і дзецям есці. Толе яна пакідала ежу ў халадзільніку, яму заставалася толькі разагрэць. Часам ён да дому прыносіў паасобку прадукты, то ў адзін дзень толькі хлеб, у іншы бывала толькі нешта з мяса, але нічога смачнага для дачкі ён так і не прыносіў. Насця засталася з боку…

Які раз ужо Толя не начуе дома, Каця ўжо стамілася лічыць.

Каця заставалася адна з дзецьмі. У душы яе ўвесь гэты час была бесперапынная барацьба. Яна ўсё часцей думала пра тое, што канчаткова паверыла ў тое, што яе халодная каханне, звычка знаходзіцца з Толяй, перарасла ў нянавісць.


Глава VII


Так, гады бесперапынна ішлі, загартоўваючы жыццём лёс.

Дзяўчынка Насця вучыцца ў школе добра, некаторыя прадметы даюцца ёй на выдатна. Мовы і літаратура добра засвойваюцца, чым матэматыка або гісторыя. Вялікую частку часу забірае ў яе школа, але акрамя гэтага, яна паспявала пагуляць з братам або дапамагчы маме. Дачка расла і рабілася ўсё сталей.

З дзесяці гадоў Насця вядзе асабісты дзённік. Адзін пражыты ёю год, змяшчаецца ў адзін штодзённік. На яе паліцы стаяла ўжо некалькі розных, рознакаляровых штодзённікаў, на якія былі налепленыя паперкі з гадамі іх напісання. У іх Насця пісала пра сваё жыццё: што з ёй адбывалася, пра што яна марыць, што б яна хацела змяніць. Яна вылучала, апісвала галоўныя дэталі, расчараванні, якія закраналі яе ў сям'і і за яе мяжой. Насці заўсёды не хапала таты і гармоніі бацькоў. Чым сталей яна станавілася, тым больш яна знаходзіла патрэбныя словы для апісання яе пачуццяў і яе асяроддзяў.Насці вельмі падабалася пісаць, яна нібы гаварыла чарнілам на паперы. Яе дзённікі – гэта яе душа.

Па ініцыятыве мамы, Насця старалася надаваць увагі чытанню добрай літаратуры. Каця дапамагала ёй з выбарам наступнай кнігі, для чытання. Кнігі выносілі Насцю ў іншы свет, у іншае ўяўленне чыіх та лёсаў.

Усе гэтыя, нечаканыя перамены, якія прыходзілі ў яе сям'ю, неслі новыя цяжкасці і непакой. Насця хавалася ад іх у кнігах, адлятала ў пошуках лепшага часу. Дзяўчынка выдатна адчувала герояў кніг, уяўляла рэальныя вобразы і іх дзеянні.

Для многіх Насця здавалася дзіўным дзіцём. Дзіцём, які не прапальвае жыццё ў гульнях і дурасці, як яе аднагодкі. Ад гэтага, у Насці было мала сяброў. Дзяўчынка была закрытая, сарамлівая, выхаваная і мэтанакіраваная. Каця старалася зрабіць усё, каб дачка магла дасягнуць, у будучыні, вялікіх вышынь. Яна хацела, каб дачка не мечылася, як яе мама па начах. Вядома, грошай на ўсё не хапала, але самае асноўнае ў Насці было. Дачка заўсёды марыла аб прыгожай вопратцы, але яе было не так шмат. З гадамі яе мары раслі, яна хацела свой вялікі дом і дружную сям'ю. А далей, час прыйшоў і аб марах сапраўднага кахання.

Зразумела, Насця нічога не хавала ў сваіх дзённіках. Яна пісала аб тым, які ж яе тата халодны, бяздушны эгаіст або як мама спрабуе выглядаць моцнай жанчынай і як у яе гэта складана атрымоўваецца. Пісала толькі пра тое, што выдавала яе сэрца.

Аднойчы, у канцы дня, Каця прыйшла дадому стомленая. Яна зазірнула да дачкі і ўпершыню ўбачыла, як яна піша свой асабісты дзённік. Праз дзень-два, яна зноў заўважае, як Насця з захапленнем шарыкавай ручкай водзіць па лісту.

– Чым ты занятая? – спытала мама.

– Я пішу асабісты дзённік…толькі я табе яго не магу паказаць. Гэта толькі для мяне, мам. Я пішу аповяд, такі ж, як вунь тыя кнігі на паліцах. Калі-небудзь, мае кнігі будуць побач стаяць – разважала, марыла дачка.

– Ммм-м, малайчына. Пішы, пішы. Толькі без памылак. – усміхнулася мама, адчуўшы нейкае палягчэнне.

Каця часта лавіла Насцю з дзённікам. Бо як толькі ўвечары ў дачкі ёсць вольная хвілінка, Насця адразу ж адкрывае старонкі штодзённіка. Яе цягнула да напісання. Яна не магла нічога зрабіць з гэтым.

У адзінаццатым класе, перад паступленнем, Насця сама цудоўна разумела, што ёй трэба здаць экзамены на выдатна і пасля гэтага паступіць на журналіста, куды яна так даўно хацела. Таму, Насця надавала ўсё больш часу на вывучэнне прадметаў, якія патрэбныя ёй будуць для гэтага. Яна выдатна ставіла для сябе мэты і даходзячы да адной з іх, яна шчыра радавалася за сябе.


Глава VIII


Толя з-за болю, стаў наведваць стаматалагічную паліклініку. Там ён сустрэўся і пазнаёміўся са сваім лекарам Сафіяй. Толя бачыў у яе прыгожанькі тварык, спакой і замілаванне. Невысокая бландынка, у белым халаце, з карымі вачыма. З першага прыёму, паміж імі пачалася дзіўная сімпатыя. Сафія заўсёды сустракала яго з усмешкай і па-сапраўднаму ніколі не была сумнай у яго прыход.

Яна яму ўсё больш падабалася, з кожным яго прыходам, Толя прывязваўся да яе, жадаў яе. Сафія нібы зачароўвала яго сваімі паводзінамі і выглядам. Пасля гэтага Толя стаў прыязджаць да яе з кветкамі, падарункамі.

Дзіўныя пахаждзенні ўлоўлівала яго былая жонка Каця. Толя наведваючы лекара, падоўгу знікаў дзесьці і амаль у ночы вяртаўся дадому. Ён і раней знікаў, але гэта было зусім іншае. Усе выходныя Толя дзесьці праводзіў час, а раней ён папросту сядзеў за тэлевізарам і піў піва. Каця падазрона хвалявалася, яна адчувала, што ёй не ўсё роўна, што ў яе яшчэ захавалася нейкая прыхільнасць да свайго былога мужа. Яна сама не разумела, чаму ў яе галаве мільгаюць маленькія здагадкі. Яна пачала падазраваць, што ён знайшоў сабе жанчыну. Каця хацела думаць, што нічога дрэннага не адбылося, але, нягледзячы на гэта, яна адчувала лёгкую злосць.

Неяк раз Толя прыйшоў дадому ў раніцу і ўбачыў, што Каця ўжо даўно яго чакае, ёй хацелася пагаварыць з ім. Яна панура сядзела і маўчала на кухні.

“Бог ведае, што яна хоча ад мяне.” – падумаў ён тады.

Вусны Каці торгаюцца, яна хацела казаць, але ўсё не вырашалася выказаць свае словы. Калі ж Толя сышоў з яе выгляду, Каця яшчэ некалькі хвілін збіралася з думкамі, затым таямніча падышла да яго, стала каля дзвярэй гасцінай.

Толя ўжо сядзеў на канапе, трымаў пульт у руцэ і шукаў, што ж паглядзець. У яго заставалася пару гадзін, пасля ён сыдзе на працу. Каця ад яго стаяла не занадта блізка. Яна пачынала размову з нейтральных тэм, а пазней падыходзіла да больш хвалюючых яе пытанняў.

– Ты кагосьці ўжо знайшоў сабе? – спытала Каця, трохі прарываючым голасам.

Яна трохі прытулілася плячом да сцяны, па-ранейшаму стаяла каля дзверэй.

Толя быў здзіўлены.

– Што? Ты аб чым? Нікога я не знайшоў сабе! – заявіў ён, працягваючы ціснуць на кнопкі пульта.

– Мне, значыць, здалося… – сказала Каця, выдаючы сваю цікавасць да Толі. – Як там тваё лячэнне, добры лекар?

– Ці не ўсё роўна табе павінна быць? Я вось, не хачу гаварыць з табой пра гэта! – рэзкім тонам вымавіў ён, яе паводзіны здаваліся яму дзіўнымі.

– Так, мне ўсё роўна! – усклікнула Каця, надаючы гэтаму ўсмешку.

Яна ўстала больш роўна, склала рукі перад сабой.

У гэтай размове, Толя зрэдку глядзеў на Кацю. Ён спыняў усе такія размовы, якія раздражнялі яго, таму як працягваць іх не было ніякага сэнсу. Ён ужо быў гатовы спыніць і гэты, але Каця замоўкла. У цішыні і ў знойдзеным фільме, Толя ўціхамірыў сваю запальчывасць.

– Мне вось таксама трэба наведаць стаматолага, а то нешта зуб пабольвае. – вырвалася, сказала Каця.

– Што ты там сказала? – лёгкім тонам перапытаў Толя, зрабіўшы выгляд, што быццам не пачуў яе слоў.

– Нічога. – сказала Каця і пайшла да дзяцей.

“Ёй што, рабіць няма чаго!?” – падумаў ён.

Толя больш не думаў пра тое, што казала яму Каця, ён сядзеў спакойна, працягваў глядзець тэлевізар. У ім не адбівалася нічога, акрамя абыякавага і таварыскага стаўлення да Каці.

Зайшоўшы ў свой пакой, Каця нібы выйшла з ценю.

“Гэта жудасна…” – пачала папракаць яна сябе за гэтыя размовы з былым мужам. – “Што ж на мяне знайшло?!”

Ёй было сорамна і няёмка ў гэтую гадзіну. Каця зноў сышла ў ранейшыя трывогі, ёй хацелася забыцца.

Толя вырашыў пакуль не казаць Каці пра яго прыхільнасць да Сафіі. Гэта быў не той дзень. На яго твары было напісана, што ён думае аб прыемным. Толя думаў, як бы хутчэй сустрэцца з Сафіяй зноў. Ён адкрываў новае жыццё, а жыццё ў гэтай кватэры ўсё больш цьмянела. Яго каханне да Сафіі расло і ад гэтага, ён надаваў усё менш увагі дому.

У нядзелю, амаль перад вечарам, Каця ішла з крамы з пакетам набытых прадуктаў, зайшоўшы ў пад'езд, яна натыкнулася на суседзяў, на сям'ю Чыжыкавых, якія жылі на паверх вышэй за яе, акурат над ёй. Толя іх добра ведае, бо іх звязвае школа, ён вучыўся з імі разам у адным класе. А вось Каця іх усё больш сустракала выпадкова.

Сям'я Чыжыкавых стаяла, чакала прыезду ліфта. Сустрэўшы Кацю, яны першымі павіталіся з ёй. Дзверы ліфта адчыніліся, яны ўсе разам зайшлі ў ліфт. Няёмка пераглянуліся. Дзверы ліфта зачыніліся, пачалі падымацца.

– Мы сёння праходзілі праз парк і бачылі Толю. – загаварыла суседка.

Каця паглядзела ёй у вочы, пасля апусціла позірк уніз і зноў вярнулася. Яна хацела сказаць ёй у адказ нешта спакойнае, але яе апярэдзіў Чыжыкаў, які дадаў.

– З кім гэта ён быў, з сястрой або з новай сяброўкай? – імкнучыся схаваць ухмылку, спытаў ён.

Жонка ткнула локцем мужа, за яго няёмкае пытанне.

– Гм! Мне няма да гэтага справы. – асцярожна, хутка адказала Каця.

Яна нецярпліва чакала, калі ж ліфт спыніцца на яе паверсе. Быць з імі ў адным памяшканні, гэта раздражняльна.

– Добра! – прамовіў сусед.

Дзверы ліфта адкрыліся, Каця ўвайшла на свой паверх, яна была жудасна разгубленая і не звяртала больш увагі на суседзяў, хутка пакінула іх. Яе знаёмыя суседзі шапталіся, паднімаючыся вышэй.

Каця ўвайшла ў кватэру, яна выявіла, што раскідана пару рэчаў яе сына, на якія яна ледзь не наступіла.

– Вам што, цяжка прыбраць за сабой? – крыкнула Каця і пайшла ў бок кухні з пакетам.

Сямнаццацігадовая дачка Насця падышла да яе.

– Мам, ня крычы. – сказала дачка

– Я не крычу! – строга адказала мама, выкладваючы ўсё з пакета.

– Ага, дакладна. Што з табой? – спытала Насця.

Яна бачыла, што мама была нечым заклапочаная.

– Нічога. Проста настрою няма. – паспяшалася адказаць Каця. – І можна ж было прыбраць за сабою, пакуль мяне няма!

– Так, Саша ўжо прыбраў. – сказала дачка і павярнулася ў бок дзвярэй кухні.

У гэты момант Каця не жадала дзяліцца з дачкой пра тое, як яна падымалася на ліфце. Яна моўчкі ўзяла чырвонае яблыка і працягнула яго ёй. У галаве Каці маляваліся сцэны, дзе яе былы муж гуляе ў парку з кімсьці.

– Дзякуй, мама! – падзякавала Насця, узяла яблык і падышла да крана.

Да іх падбег Сашка, які цікава ўглядаўся, што ж прынесла мама. Ён паўтарыў за сястрой, узяў і памыў яблык. Пасля хутка накіраваўся да сябе, каб там яго з'есці.

Каця ўзяла ў рукі ўжо пусты пакет, села на стул насупраць стала. Яна глядзела на кран, кроплі не спяшаючыся напаўняліся і занадта хутка накіроўваліся ўніз, знікаючы з-пад увагі. Як кроплі яе суму, што напаўняліся расчараваннем, а знікшы, разбіваліся ў пакоры. Але кожны раз вярталіся. Як бы ёй хацелася заціснуць па мацней свой стан, каб зніклі гэтыя кроплі.

На наступны дзень, Толя прыйшоў дадому на абед, у кватэры знаходзілася толькі яго дачка. Насця ў гэты дзень прыйшла крыху раней са школы, сёння ў яе быў кароткі навучальны дзень. Дачка рыхтавалася да будучых экзаменаў і тэстаў. Каця з сынам у гэты час былі ў паліклініцы, Сашка прастудзіўся. Толя разагрэў ежу, сеў за стол і пазіраў на чорна-белы гадзіннік, які вісеў на сцяне. Свой тэлефон ён адклаў на падваконнік і неяк зусім не думаў пра яго. Толя быў засяроджаны больш на абедзе, сёння ў яго было не так шмат часу, як гэта бывала раней. Паабедаўшы, ён у спешцы, ці па звычцы, не прыбраў са стала талерку і кубак, устаў з-за яго з думкамі пра тое, што ўсё прыбярэ Насця. Сыходзячы на працу, ён не заўважыў таго, што пакінуў свой тэлефон на кухні. Раней такога з ім не здаралася. Толя выйшаў з дому.

Насця не выходзіла з пакоя ўвесь гэты час, пакуль быў дома бацька. Цёмныя валасы ляжалі ў яе на плячы, вочы не стамляліся глядзець на літары. Светла-шэрыя штаны, белая кофтачка падкрэслівала яе выдатныя валасы. Яна працягвала чытаць падручнік і часам кідаць погляд на паліцу, дзе побач з іншымі, ужо прачытанымі кнігамі, размясціліся яе сем дзённікаў. Яна ўсё таксама не пакідала ідэю, пісаць у іх пра сябе.

Праз дзесяць хвілін, пасля сыходу таты, зазваніў яго тэлефон. Гук мелодыі быў занадта гучным, таму Насця з лёгкасцю пачула яго праз сцены, праз адкрытыя дзверы. Гэты пісклявы гук яе адцягваў, і Насця вымушана была пайсці адключаць яго. Зайшоўшы на кухню, нібы не заўважаючы брудна пакінуты посуд на стале, яна падышла да вакна і з белага падваконніка ўзяла ў рукі тэлефон. На экране было напісана імя абанента, "Малыш". Насця нейкі час застыла на месцы і ўглядалася ў тэлефон. Мелодыя знікла. Насця хутка паклала тэлефон на месца і пайшла назад да сябе ў пакой.

Яна села на пакамечаны ложак. Трохі трывожылася, падшукваючы нейкія дзеянні. Яна адклала свой занятак і неадкладна патэлефанавала маме. Насця не задавала ніякіх пытанняў маме, якія тычыліся самаадчування брата і не цікавячыся, ці ёсць у мамы час, каб яе выслухаць, адразу ж пачала казаць, распавядаць ёй пра тое, хто тэлефанаваў таце. Дачка казала, не змаўкала, знаходзячыся ва ўладзе сваёй маленькай рэўнасці.

Каця ўжо даўно здагадалася пра гэта, яе не крыўдзіла навіна дачкі. Яна ўжо даўно паддалася гэтаму ўплыву да аддаляючаму Толі. Каця крыху змянілася ў твары, калі слухала дачку. Але пасля, яна паказала выгляд, паведаміла дачцэ, што занятая больш важнай справай з яе братам.

Праз трыццаць-сорак хвілін, Каця выйшла з паліклінікі. Яна стала іншай, успаміны аб размове з дачкой хутка вярнуліся да яе. Яна спрабавала іх заглушыць, размаўляючы на шляху да дома з сынам. Але нейкая невытлумачальная рэўнасць у яе галаве, думках, была мацней яе жаданняў.

Ужо ўвечары, калі Толя апынуўся дома, пайшлі разборы. Трыццаць хвілін працягваліся размовы раздражнёнага Толі і нясупакойнай Каці. Яны стаялі на месцы, то хадзілі па кватэры. Іх словы выляталі хутка, падганялі іх. Дзеці чулі і бачылі, як дрэнна адчуваюць сябе іх бацькі. Насця сядзела моўчкі, глядзела на сур'ёзнага, на выгляд, брата. Яны не былі рады, што вось так усё адбываецца ў іх сям'і. Увесь гэты вечар, Насця вымушана была выслухоўваць словы бацькоў, якія даносіліся з-за сцен і між тым, яна змяняла свой погляд на жыццё. Амаль кожны раз у такія моманты, дачка адчувала пакуты і ўсё больш марыла пра выдатныя, гарманічныя сюжэты свайго асяроддзя. Насці хацелася спыніць пакуты мамы, якія яна пераносіла з самага яе нараджэння. Не, яна ніколі не вінаваціла сябе ў тым, што жыццё ў сям'і пачало разбурацца адразу пасля з'яўлення яе на свет. Насця ўжо выдатна разумела, што свет поўны такіх людзей, як яе тата. Дачка з пагарджанасцю ставілася да яго.

У гэты вечар, нейкі штуршок унутры Каці, абудзіў яе пачуцці. Быццам віхор прамчаўся па ўсім целе, пры выглядзе Толі. Яна не хацела мірыцца з тым, што ў Толі ёсць іншая жанчына, таму яна паводзіла сябе дзіўным чынам. Нацягнутыя адносіны раслі. Каця глядзела на яго, як на ворага. Яна з раздражненнем працягвала гаварыць з ім.

– Як з дзецьмі пагаварыць у цябе няма на гэта часу! А як знаёміцца і сустракацца з нейкімі там, так заўсёды ёсць! – сказала Каця.

Яна падыходзіла з іншага боку, не краная ў размове свае асабістыя інтарэсы. Яна ўсё больш турбавалася і прыкрывалася дзецьмі.

– Ды што ты да мяне прычапілася!? Табе павінна быць усё роўна! І прычым тут дзеці? – адказваў ён.

– Патрэбны ты мне!? Я турбуюся аб дзецях! Я хачу, каб у іх быў бацька, каб яны не толькі ведалі пра гэта!..

Толя прыняў больш сур'ёзны тон.

– Не даставай мяне! Замоўкні! З кім хачу з тым і сустракаюся! – крыкнуў ён. – І ў мяне толькі адно дзіця, дачка!

Толя быў абураны рэакцыяй чалавека, да якога ён не адчувае прыхільнасці, усё што яго аб'ядноўвала з былой жонкай, гэта толькі яго дачка.

– Я ж табе чужая стала, дык не затыкай мне рот. – нясуцішыўшы казала Каця. – Сёння ты прыйшоў сюды адзін, а заўтра яе прывядзеш? А можа сваіх дзяцей на вуліцу вышвырнешь, каб вы тут жылі і вам ніхто не перашкаджаў?

З пакоя выбегла Насця.

– Хопіць, хопіць ужо! – строгім голасам сказала Насця.

Следам прыбег і дзесяцігадовы Сашка, узяў за руку сястру і паглядзеў на дарослых.

Толя моўчкі назіраў за гэтай сцэнай. Усе гэтыя людзі, якія атачалі яго, здаваліся яму незнаёмымі.

– Ааа, чорт з вамі! – сказаў ён.

Толя паклаў гэтаму канец, усім гэтым складанасцям.

Ён задуменна, у шаленстве, пайшоў у спальню, затым у гасціную, дастаў з шафы чамадан і стаў збіраць свае рэчы, не заўважаючы сваю Кацю з дзецьмі, якія стаялі ззаду яго.

– Куды ты сыходзіш? – спытала Каця. – Адкажы мне!

Каця не глядзела на Толю бездапаможнымі вачыма. Яна занепакоеная ў гэты момант тым, што Толя сыдзе і можа не вярнуцца.

– Не перашкаджай мне. Я ж табе сказаў. Замоўкні! – вымавіў больш строгім тонам ён. – Яшчэ адно тваё слова і я не вытрымаю!!

Каця не магла больш супрацьстаяць яго тэмпераменту, яна знаходзілася ў вельмі цяжкім становішчы. Толя паклаў усё неабходнае ў вялікай чамадан, зашпіліў у ім маланку і падышоў да ўваходных дзвярэй. Пакуль ён абуваў туфлі, ён зірнуў на Насцю, якая была вельмі раздражнёная. Таксама краем вока ён заўважаў, як Сашка хаваецца за мамай. Сыходзячы, ён не падаваў ніякага расчаравання і смутку, ён проста спакойна зачыніў за сабой дзверы.

Каця перажывала, яе душа была поўная горычы, падману і тугі. Агульны настрой адбіўся на дзецях. Каця пагладзіла па галаве сына, які прыціснуўся да ея цела. Дачка абняла маму.

– Я з табой мам. – сказала Насця.

Усё ж, трохі пачакаўшы, усе супакоіліся.

Сашка ўжо быў адцягнуты гульнямі.

Каця з задумлівым выглядам і з рознабаковымі думкамі мыла посуд. Яна стамілася чакаць, калі ж усё будзе добра. Калі ж яна будзе неспакойна жыць і радавацца з дзецьмі звычайным жыццём.

А Насцю ў гэты момант ахапілі пачуцці ўдзячнасці, яна ўважліва прыслухоўвалася да іх. Узяўшы штодзённік, яна працягвала пісаць аб сваім болю. Сёння яе вечар дакладна будзе прысвечаны гарачым словам. Многае ў яе душы назапасілася і дастаткова нявольна ўсё зыходзіла ад яе. Адчуванні і думкі памаленьку выказваліся на яе старонках. Яна з сур'ёзнасцю растлумачвала сваю занепакоенасць.


Глава IX


Толя даўно хацеў пакінуць сваю кватэру, якая стала яму перашкодай на шляху да новага жыцця. Учора ўсё ж ён адважыўся на гэты крок, які доўга фармаваў у сваёй галаве. Раней ён не знаходзіў добрай матывацыі пакінуць дом, але цяпер яна ёсць. Ён больш не бачыў перашкод для пераезду. Толя сышоў да Сафіі, у якой два дзіцяці. Да яе дзецям ён ставіўся лепш, чым да Каціных. Уся гэтая любоў да Сафіі давала свой вынік. Сафія была рада бачыць у сваім доме Толю. Яна даўно гэтага жадала, бо было самотна ёй без мужчыны. Яна была гатовая на ўсё, каб не ўпусціць яго. Толя з ёй быў па-сапраўднаму шчаслівы, ён не адчуваў іншых клопатаў, толькі клопат Сафіі. Цяпер ён стараўся заўсёды толькі для яе адной. Было відавочна – ён закаханы ў яе.

Таццяна Андрэеўна была ў разгубленасці. Ёй хацелася радавацца ад таго, што Толя нарэшце сышоў ад Каці, але даведаўшыся пра Сафію, маці Толі была ўзрушаная сваім сынам. Уся гэта агіднасць, якая варацілася ў яе душы, раздзірала яе.

“І што ж рабіць цяпер?” – пыталася яна ў сябе.

Таццяна Андрэеўна моўчкі глядзела на гэтую сітуацыю, строгім позіркам. Яна адчувала сябе чалавекам, які прайграў вайну, перастаўшы быць цвёрдай і ўпэўненай жанчынай у гэты перыяд жыцця. Яна была абражаная, параненая, адчувала да сябе нейкую несправядлівасць. Маці Толі апусціла рукі, да слёз пагрузілася ў сябе.

Такім чынам, Толя ўсё радзей стаў з'яўляцца на вочы Каці, а пазней зусім не заходзіў у кватэру. Спачатку сям'і было не па сабе, неяк пустэльна стала. Праз тыдзень, ім было практычна ўсё роўна, нават жыць стала лепш, вальней. Жыццё стала працякаць больш прыемна. Каця цвёрда вырашыла паспрабаваць жыць без мужчыны ў доме, якога і так амаль не было. Яна толькі спадзявалася, што Толя будзе дапамагаць яе дзецям, як бы ён не ставіўся да іх. Таму яна не патрабавала ад яго нейкай дапамогі. Яна запэўнівала сябе надзеяй.

Кватэра, у якой працягвае жыць Каця з дзецьмі, дадзена была Толе ад працы, прыкладалася яму. З-за гэтага Каця ўчора яшчэ доўга разважала над тым, як гэта адб’ецца на іх становішча цяпер, калі ён сышоў. Яна была страшэнна ўсхваляваная.

Сёння ноччу Каці прысніўся сон, як яна цягне валізкі, з дзецьмі прабіраецца па брудным вуліцам. Яна патанала, то ў глыбокіх цёмных лужынах, не то ў гразі. Яна азіралася па баках. І заўважала, як яе дзеці паступова знікалі з віду.

– Мама, мама! – крычалі яе дзеці.

– Насця!? Саша!? – у адказ крычала Каця. – Дзе вы?

Раптам, цёмная вада стала падымацца ўсё вышэй і вышэй, плынь стала выносіць яе ўсё далей ад галасоў. Крыкі дзяцей, як прывіды, гучалі здалёк. Сцены дамоў ззаду яе сталі разбурацца і цягнуць усе разбурэнні на Кацю. Крык дзяцей змяніўся на піск.

У той момант Каця прачнулася. Яна была ўстрывожаная, сэрца яе білася вельмі хутка.

– Гэта ўсяго толькі сон. – прашаптала яна і легла на іншы бок.

Яна доўга не магла заснуць. Малюнкі сну, успаміны, вярталіся да яе.

Назаўтра, Каця яшчэ спантанна ўспамінала тыя пачуцці, якія яна выпрабавала ў сне. Яна старалася пазбягаць іх і перакрывала іх больш рэальнымі ўспамінамі.

На наступны дзень, да вечара, Каця ішла дадому з працы. І перад тым, як зайсці ў ліфт, яна праверыла паштовую скрыню. У ёй быў адзін толькі ліст. Каця паспяшалася прачытаць адрас адпраўніка, гэта было з чыгуначнага аддзела. Падняўшыся дадому, Каця ўскрыла канверт. У ім было напісана, што людзі якія жывуць па гэтым адрасе, павінны пакінуць кватэру. Каця аслупянела. Пасля здрыганулася ад уражання, быццам Толя плюнуў ёй прама ў твар. Прайшло пяць хвілін, Каця змякчыла свае эмоцыі. Акрамя гэтага, яна ўспомніла свой учорашні сон. Яна нібы чакала, што ў гэты вечар нешта здарыцца. Каця злёгку збялела, яна адчула невялікі страх і ўскладненні.

Новая праблема ўстала перад ёй. Цяпер жа, для яе хутка імчаўся час, заганяючы яе ўсё бліжэй да сцяны. Па вечарах, яна садзілася на ложак і пералічвала застаўшыяся грошы. Каця ўсведамляла, што трэба куды больш.

Не марудзячы, Каця цяпер павінна была больш старанна працаваць над сваімі цацкамі, ствараць новыя эскізы і нарыхтоўкі. Ёй трэба больш грошай на патрэбы, для яе сям'і. Паміж гэтым, Каця шукала як выйсці з гэтай складанай сітуацыі па кватэры.

За ўсе тры тыдні пасля сыходу, Толя не праявіў ніякай цікавасці да кінутай сям'і, дзяцей. Ён забыўся пра іх, ён быў горача ўцягнуты ў сваё новае жыццё. Толя радаваўся, што з ім адбываецца гэта цяга да Сафіі. Ён не баяўся, што кажуць пра яго на працы. Ён не сумняваўся ў сваім сучасным, думаючы толькі аб тым, што ён спазнаў сваё шчасце.

Цалкам зразумела, у Каці ўжо скончылася цярпенне і яна вырашае падаць на аліменты. Спачатку яна запатрабавала, каб Толя плаціў элементы за дачку, так як яна была запісаная на яго, чым Саша. Зразумела, Толя зрабіў гэтую саступку, без усялякіх канфліктаў пагадзіўся з дакументамі. Насця для яго мела нейкае ўмоўнае значэнне ў жыцці. Між тым увесь гэты судовы працэс задаволіў два бакі. Гэтае пытанне было хутка вырашаны.

І цяпер, калі Каця атрымлівала хоць нейкія грошы ад Толі, яна магла трохі супакоіцца. Перавесці дух і адразу ж падумаць над тым, што будзе заўтра.

Так ці інакш, пазней, Каця вырашае падаць заяву на аліменты ў суд, на сына Сашку, а так як хлопчык быў не запісаны на Толю, як яго сын, пачаліся высвятленні. Толя ўсё ж таксама працягваў паўтараць, што не мае ні якога дачынення да хлопчыка. Ён па-ранейшаму адпрэчваў бацькоўства, а калі яшчэ прыйшла позва ў суд аб магчымай аплаце аліментаў, ён яшчэ больш раз'юшыўся. Толя ня быў супраць праверкі на сваяцтва, наадварот, ён гатовы быў даказаць былой жонцы, што яна не атрымае яго грошай. А больш за ўсё, ён хацеў даказаць сваю правату.

Неўзабаве яны сустрэліся на другім паверсе раённага суда. Толя першым кінуў погляд на Кацю: на яе густыя выдатныя валасы, на яе прычоску, на яе ціхі погляд. Толя ведаў адно, што ўжо калі б яны сустрэліся выпадкова дзе-небудзь на вуліцы, ён бы абавязкова кінуў погляд на яе. Каця злёгку ўсміхнулася яму ў знак сустрэчы. Ён жа рассудзіў гэтую ўсмешку інакш. Толя вырашыў, што яна здзекуецца над ім.

– У чым справа? – спытаў Толя.

Ён глядзеў на яе не адводзячы сваіх вачэй.

– Не ў чым. – адказала яна і зноў злёгку ўсміхнулася.

– Ці не занадта ты задаволеная?

– Ммм…? Не. – сказала Каця, зразумеўшы, што яе добрая ўсмешка верагодна не падыходзіць для гэтага месца і моманту. Аднак, яна не хацела станавіцца панурай на радасць Толе і таму заставалася сабой.

– Няўжо!? – сказаў ён. – А як жа…

Не паспеў дагаварыць Толя, яго словы перабіў гук, пстрычка дзвярной ручкі адкрываючых дзвярэй кабінета. З кабінета, у які яны чакалі чаргі ўвайсці, выйшла маладая пара. У след за імі выйшаў юрыст, ён запрасіў Кацю і Толю прайсці ў кабінет.

Гадзіна, якую яны правялі ў кабінеце, цягнулася значна доўга, чым уяўляў сабе Толя. Яго атрутны погляд кідаўся на ўсё навакольнае. Ён чакаў, калі ж усё гэта скончыцца. Толя сам настойваў на здачы аналізаў для праверкі бацькоўства. Ён згаджаўся амаль з усім, што казаў яму юрыст, абы хутка завяршыць, вырашыць гэты агідны для яго працэс.

А праз пару дзён, яны зноў усе сабраліся ў кабінеце, для заключэння. Толю цешыла думка, што сёння ўсё будзе вырашана канчаткова. Ён быў цвёрда ўпэўнены ў сваёй праваце. А Каця настойвала на сваім. Яны сядзелі і слухалі, жадаючы хутчэй даведацца пра вынікі.

Пасля праверкі на ДНК, даследаванне паказала, што па ўсіх выніках: Толя – тата Сашкі. Цяпер жа ўсё стала відавочна і ясна.

– Божа!.. – сказаў Толя, злегку прамок.

Каця ў гэты момант нічога не казала, нават не зірнула на яго, чакаючы ад яго нейкай выхадкі.

– Як гэта? – са здзіўленнем спытаў Толя. – А вы ўсё дакладна правільна праверылі?

Яго сэрца кіпела, ён шукаў нейкага выхаду.

– Вынік дакладны. Няма ніякіх сумневаў, што вы з'яўляецеся бацькам гэтага дзіцяці. – пачаў юрыст. – Я прашу вас, супакойцеся!

Толя працягваў злавацца, злёгку пачырванеў. Стаў многае разважаць у галаве.

– Няўдзячная! – працягнуў Толя, сказаўшы палкім голасам у адрас Каці. – Ды ты заўсёды была такой, толькі карыстаешся людзьмі…

– Супакойцеся, мужчына! – заклікаў да парадку работнік суда.

У іншых выпадках, Каця б адказала Толі, але тут яе маўчанне надавала ёй правільнае рашэнне.

Калі ж Толя трохі супакоіў сваю прамову, усе сышліся да аднаго. Толя пагадзіўся з усімі маючымі адбыцца ўмовамі. Напрыканцы ён злосна зірнуў на Кацю і хутка, разгарачана пакінуў кабінет. Для яго, гэта быў маральны ўдар, як гром сярод яснага неба. Ён думаў цяпер толькі аб сваім пройгрышы.

Зараз жа, у след за ім, развітаўшыся, спакойна сышла Каця. Яна не спяшалася, не хацела даганяць Толю, наадварот, павольна пакідала будынак. Яна ішла па калідорах і лесвіцах, глядзела ў вокны. Ёй не верылася, што яна зрабіла тое, што павінна была зрабіць ужо даўно.

Толя, па дарозе дадому, не мог стрымліваць сябе ад дзіўнага і глыбокага пачуцця здрады. Сур'ёзна разважаў і злаваўся за рулём аўтамабіля, нават калі выходзіў з яго, гэта пачуццё пераследвала яго. І толькі калі Толя прыйшоў да Сафіі, ён зноў адчуў лёгкасць, спакой і ўраўнаважанасць. Ён нічога не хаваў ніколі ад яе.

Каця была ў невялікім радасным настроі. Набліжаючыся да дома, яна забывала пра іншых нявырашаных ёю задач. Калі ж яна ўвайшла ў кватэру, яна пачула шум сваіх дзяцей, іх размовы. У кватэры было чыста. Каля люстэрка, на тумбе для абутку, ляжала пакінутая Насцяй кніга. Каця зняла верхняе адзенне і пайшла ўглыб кватэры. Вымыўшы рукі, яна зайшла ў пакой, дзе гулялі яе дзеці. Каця ўсміхалася і адчувала пры гэтым прыемныя пачуцці. Яна падзялілася з дачкой сваім расповедам пра бацьку і яго неразуменні да аліментаў для сына. Трохі празней, Каця пайшла ў іншы пакой, дзе з лёгкасцю ўладкавалася на канапе. У яе галаве яшчэ беглі ўспаміны пра сустрэчу з Толяй, Каця ў гэты момант, пагрузілася ў змрочныя роздумы. У гэтую хвіліну таксама падаспела думка аб высяленні. Яна быццам зусім забылася пра гэта і ў тую ж гадзіну падумала аб нявырашанай гэтай праблеме. Прыгнечаны настрой да яе прыйшоў даволі хутка.

Ад ўсяго гэтага жыцця з Толем, у Каці на твары з'явілася шмат дробных маршчынак.


Глава X


Насця, скончыўшы школу, з'ехала вучыцца ў іншы горад. Дзе ўсё больш усведамляла, што яе справы датычацца толькі яе. Гэты пераезд паўплываў на яе асабістыя дзённікі. Яна цяпер не пісала іх, абгрунтаваўшы толькі сабе, што ёй ужо некалі сядзець за імі. Яна стала больш дарослай. Хоць часам, ёй вельмі хацелася ўзяць ручку і шмат часу праседзець за сваёй справай. Не раз яна паддавалася гэтаму ўплыву і спрабавала хоць трошкі напісаць нешта. Але тут жа была зусім іншая атмасфера, якая штурхала яе на нешта новае і цікавае. Насця вучыцца на журналіста. Яна пісала цяпер зусім іншыя апавяданні, чым тыя, што ў яе асабістых дзённіках. Таксама, Насця знайшла сабе сяброў і больш прывязвалася да шумных кампаніях. Яна станавілася іншай, зусім не той, якая была ў школьныя гады. Яна змянялася і спакойна да гэтага ставілася, ёй падабалася гэта.

Саша не быў капрызным сынам, ён ужо разумеў, што ён адзіны мужчына ў сям'і. Ён уяўляў сябе салдатам, які пакляўся абараняць сваіх родных. Ён рос у любові маці і ў абыякавасці свайго бацькі. Мяккасць была яго ледзь б не апошняй рысай. Саша быў амаль увесь падобны на бацьку, яго рысы твару і манеры. І як бы не ўплывала мамчына выхаванне, ён рос салдатам. Кажучы пра тату, хлопчык не мог расказаць шмат чаго добрага пра яго. Ён выдатна ведаў, што ў яго не было побач бацькі. Сашка з кожным днём выяўляў у сабе ўпэўненасць, што ён не стане такім жа подлым, як яго бацька. Ён ні за што не кіне маму, і сястру, і будзе абараняць сваіх родных.

У гэтую суботу да Каці ў дзверы патэлефанаваў кансьерж.

Каця не паспела прысесці пасля працы, як зноў трэба ісці да дзвярэй. Яе стомленасць трохі перарасла ў раздражненне, яна хутчэй хацела адкрыць дзверы і вырашыць гэтую праблему, каб сесці на крэсла.

Каця адчыніла дзверы. Перад ёй стаяў паўнаваты мужчына, не занадта сталага ўзросту. Яго твар казаў, быццам ён чымсьці заўсёды незадаволены, заўсёды ў дрэнным настроі. Але яно не адлюстроўвала яго сапраўдную дабрыню душы. Кансьерж цвёрда выконваў сваю працу, не выяўляючы ляноты. Без падаючых эмоцый ён загаварыў.

– Добры дзень, Каця!

– Добры дзень, Віктар Пятровіч!

– Вам прыходзіў ліст? Мяркую, што так. Не бачу, што вы збіраецеся сыходзіць…пераязджаць з кватэры.

– Я яшчэ не знайшла новае жыллё. – міла і з сумам адказала Каця.

– Як так?! Вам неадкладна трэба пераязджаць, высяляцца адсюль, ды хутчэй!

– Пераязджаць!? А куды? – спытала Каця, не чакаючы адказу.

– Вы не можаце заставацца тут…як бы там ні было, вы павінны выязджаць з кватэры. – сказаў кансьерж, а пасля моўчкі паглядзеў на Кацю.

Каця яму нічога не адказвала, і ён працягнуў.

– А калі хочаце застацца, то ўладкоўвайцеся на працу ў чыгуначнае…тады і не прыйдзецца пераязджаць!

Яна адвярнулася, паглядзела ў той бок, дзе знаходзіліся яе дзеці.

– Вы не можаце пачакаць трохі? Я паспрабую атрымаць гэтую працу.

Мужчына кіўнуў галавою і сказаў:

– Добра. Але вы ведаеце, што калі вы гэтага не зробіце, часу я вам больш не дам.

– Дзякуй вам, Віктар Пятровіч!

– У вас тыдзень! – дадаў ён, махаючы паказальным пальцам перад Кацяй.

Не развітваючыся, ён павярнуўся і сышоў.

“Як жа я стамілася ад гэтага ўсяго!” – падумала Каця. – “Божа, колькі гэта будзе доўжыцца?!”

Зачыніўшы дзверы, Каця ўвайшла ў калідор, убачыла дзяцей, яны чакалі маму. Насця і Саша ўсю гэтую размову чулі, яны стаялі непадалёк, хаваючыся за вуглом. Дачка паглядзела на маму.

– Татачка вырашыў выгнаць нас на вуліцу, ведаючы, што нам няма куды дзецца?! – расчаравана сказала дачка.

Мама моўчкі апусціла вочы, прайшла міма Насці. Яе галаву забівалі думкі аб тым, як вырашыць гэтае пытанне за тыдзень, гэтыя думкі былі непрыемныя. Размова з кансьержам яшчэ больш усяліла ў яе раздражненне. Каця села на крэсла, глыбока ўдыхнула і таксама выдыхнула.

Дзеці пакінулі маму, не падыходзілі да яе, яе не варта турбаваць у такім цяжкім стане. Каця была на мяжы сваіх раздражнёных пачуццяў.

Пакуль усе гэтыя рашэнні па працы і кватэры цягнуліся, не было ніякай адсутнасці надзеі, але становішча Каці станавілася ўсё больш сумным. Пытанне аб іх ад'ездзе доўга не магло ўладзіцца. Сям'і не было куды пераязджаць, грошай на арэнду кватэры не хапала. За такі кароткі тэрмін Каця не знайшла сродкаў. Ці тое пытанне, што Каця атрымае працу ў дэпо, таксама было пад сумневам. Каця памучылася з рашэннем гэтых праблем.

Спачатку Кацю не жадалі браць на працу ў чыгуначнае дэпо, але з гэтым, ёй ва ўсю дапамагала сяброўка Святлана, яна жа і кінула выратавальны круг. Света мела нейкія сувязі ў гэтай арганізацыі. На шчасце для Каці, толькі адно месца было свабодным. Якім бы яно не было, Каця з задавальненнем пагадзілася на яго. Прайшло пяць дзён, пасля размовы з кансьержам, як Каця ўсё ж уладкоўваецца на працу. Раней, былі і маленькія цяжкасці з мінулай працай, Кацю тады не хацелі звальняць з фабрыкі, доўга прасілі яе застацца. Але ўсё ўжо было загадзя вырашана.

Увесь гэты спалох і неспакой аб сям'і прыпыніўся. І вось, нарэшце, усё быццам бы ўладзілася.

З тых часоў, роля Каці змянілася, змяніўся распарадак дня, дзейнасць. Але па-ранейшаму яна заставалася той самай клапатлівай мамай!

Каця заставалася толькі з сынам, дачка Насця прыязджала дадому толькі праз кожныя два тыдні, на выходныя. Таму адчуванні пустэчы і адзіноты ў Каці не ўзнікала. Сын Саша працягваў хадзіць у школу, калі ён атрымліваў нездавальняючую адзнаку, ён хаваў школьны дзённік ад мамы. Але перакананне Каці вымушала яго вярнуць дзённік, прынесці яго ёй у рукі. Часам Саша прыдумляў усялякія гісторыі для таго, каб апраўдацца ў здзейсненым учынаку, за дрэнную адзнаку.

Каця цяпер хутка прывыкала да ўсяго, жыццё яе навучыла гэтаму ў гэтак цяжкія часы. Ніякай лёгкай працы ў дэпо не аказалася, трэба будзе старанна працаваць. У калектыве былі, і мужчыны, і жанчыны, Кацю лёгка прынялі, і ўжо разам з імі, яна адпраўлялася ў цэхі. Цяпер жа, замест мяккіх цацак, Каця бачыла цеплавозы, якія прыбывалі для разборкі ў велізарны цэх. Кожны раз, прыходзячы на працу, яна апраналася ў цёмна-сіні спецыяльны касцюм, брала ўсякае рыззя і губкі, растворы. Спачатку, увесь алей, мазуту, усю гэты бруд, які сцякаў па дэталях пасля разборкі, мылася ёю і яе калектывам. Усё мылася газай. Але потым, Каця пераходзіла ў іншы цэх, які быў крыху паменш. Тут жа, растваральнікам яна выцірала кузаў, рыхтуючы яго да афарбоўкі, мыла вокны, прыбірала кабіны. Таксама даводзілася прыбіраць і сам цэх, мыць падлогу.

Зразумела, Каця старалася браць дзённыя змены, клопат пра сына быў у першую чаргу. Калі ж ёй гэта не ўдавалася, Каця трывожылася і перажывала за Сашу. Нягледзячы на перажыванні мамы, Сашка быў кемлівым і выразна выконваў пакінутыя мамай даручэнні. Па магчымасці, Каця тэлефанавала сыну, каб пазнаваць, як ён там адзін у кватэры. Не забыўся ён паесці, пыталася пра ўрокі і пра тое, каб ён клаўся спаць крыху раней. Пасля начной змены, Каця прыходзіла ў раніцу і адразу рыхтавалася адправіць сына ў школу. Пасля гэтага, яна дазваляла сабе адпачыць.

Нядаўна, недалёка ад Кацінага дома адкрылася булачная-пякарня. І калі Каця ішла дадому, яна заходзіла ў гэтую маленькую крамку, дзе выпечка была вельмі свежай, пах якіх расцягнуўся на некалькі кварталаў. Раз у тыдзень, Каця купляла сыну штосьці з гэтай пякарні.

Тым часам, дачка Насця ішла да сваёй мэты, скончыць вучобу. У навучальнай установе, у другім навучальным годзе, Насця яшчэ бліжэй знаёміцца з хлопцам са сваёй групы. Ён быў прывабным і цікавым. Але асабістыя сустрэчы і прагулкі па гарадскіх вуліцах, у іх пачаліся толькі на другім курсе. Пара выдатна глядзелася разам. Насця ўсё больш кахала. Яна давала волю сваім пачуццям. Каханне забірала ў Насці ўвесь вольны час. Яна пераставала тэлефанаваць маме, часам толькі адказвала на яе выклікі. Насця была паглынута ўсім гэтым запалам паміж імі. У гэты момант свойго жыцця, яна па-ранейшаму не брала ў рукі кнігі. Яна па-ранейшаму не пісала свае асабістыя дзённікі. Таксама каханне паўплывала на вучобу, часам Насця не паспявала своечасова здаць патрэбныя артыкулы ў канцы другога года і ў трэцім годзе вучобы, ёй даводзілася пераздаваць залікі. І яе журналістыка ўжо меркла ў мэтах перад каханнем. Ад празмернага захаплення, яна часам забывала, што на самай справе адбываецца ў яе жыцці.

Больш за паўтара года, жыццё сям'і праходзіла без вялікіх узрушэнняў. Ім здавалася, што зараз усё пойдзе як трэба.

Але аднойчы, вярнуўшыся дадому, Насця звяртае ўвагу, што далёка не ўсё ў парадку са здароўем у мамы. Усё гэта адбывалася ў пятніцу, вечарам. Насця падазравала, што мама з болем у спіне працягвае працаваць у дэпо. Па яе вачах чыталася, як яна змагаецца з гэтым болем. У суботу амаль увесь дзень Каця праляжала ў ложку, яна стамілася хадзіла па кватэры, прыкрываючыся сваім выглядам, быццам усё ў парадку. У краму за прадуктамі цяпер хадзіў Саша. Каця не рабіла намёкаў, працягвала не паказваць сваю слабасць. На трэці дзень Насця даведалася ўсё пра маму. Цётка Света не магла больш схоўваць і бачыць, як яе сяброўка мучыцца. Яна паразмаўляла з Насцяй і распавяла, што маму на шмат не хопіць, трэба нешта рабіць. Яе здароўе не вытрымае падобнай працы. Каця адчувала боль у спіне, галава яе ад ператамлення кружылася.

З усім гэтым, Насця вяртаецца на вучобу. Яна вельмі хоча дапамагчы маме. Неспакой пра маму не сціхаў з першага дня. Яна ўсё больш і больш разважала ў сваёй галаве, што адбываецца. Цяжка разважаючы, Насця прыняла важнае рашэнне кінуць вучобу і вярнуцца дадому, працаваць за маму. Калі ж мама будзе заставацца на працы, то можа апынуцца так, што яна апынецца ў бальніцы, а за братам ніхто не зможа паглядзець. Мама таксама можа страціць працу, а за ёй і кватэру.

Насці заставалася ўсяго паўтара месяца да абароны дыпломнай працы і выпускнога, але абставіны вымушаюць яе забраць дакументы і адступіць ад сваёй мэты, мары. Нават яе каханы чалавек не змог зразумець яе, пераканаць застацца. Ён усяляк адгаворваў яе ад гэтай ідэі. Спрабаваў угаварыць яе скончыць сваю вучобу, атрымаць тое, што яна так даўно хацела. Насцю засмуціла неразумення хлопца, з-за гэтага яе крыўда на яго працягвала нарастаць. Насця ўсё ж рашуча бярэ на сябе ўсе абавязкі па сям'і і неадкладна з'язджае дадому. Аднаго кахання было мала, каб спыніць яе ўпартасць і пакінуць усё як ёсць, пакінуць сям'ю ў такі час і жыць як раней. Сям'я была важней кахання.

Адразу ж вярнуўшыся дадому, Насця пачынае працаваць замест мамы.

Знаходзячыся на адлегласці ад свайго маладога чалавека, Насця разумела, што ўсё больш і больш кахае яго. Усе гэтыя рэзкія перамены надламалі яе юнацкую душу. Ламалі яе ўнутраную глыбіню чыстага сэрца. Яна прыгнятала сябе тым, што яе жыццё ідзе ў нейкім няправільным рэчышчы. Яна вельмі шмат развівала ў сабе змрочныя думкі, даводзіла іх да крайняй складанасці, чым было на самай справе. Начныя ціхія рыданні і раздражненні, Насця хавала ад мамы. Нягледзячы на ўсё гэта, Насця працягвала прытрымлівацца сваім перакананням, што акрамя яе, сям'ю ніхто не ўратуе.

Першыя працоўныя дні ціснулі на маладую дзяўчыну. Нязвыкла было. Ды і не таго яна хацела сабе і сваёй сям'і. Хоць праца была зменамі, Насця магла працаваць увесь дзень, захапіўшы некалькі змен, каб як мага больш было ў яе выходных…ад усёй гэтай працы моцна хваляваліся нервы, ногі з нязвычкі ламіліся. Прыходзячы дадому, было адчуванне, што Насця вось-вось упадзе. Але паступова, дзень за днём, Насця прывыкала да гэтай стомленасці і часам не заўважала яе перад прыходам святаў. Насця ўсё больш уваходзіла ў кантакт з калектывам. Яна пасябравала з адной жанчынай, з якой хутка сталі сяброўкамі і працаваць стала куды лягчэй. Насця больш не адчувала сябе чужой на працы.

Толя ведаў пра іх сямейныя справы, праблемы. Ён эгаістычна назіраў за ўсім, што адбываецца, застаючыся асобна ад дачкі. Яму было ні цікава разважаць з кімсьці пра іх жыццё. Толя працягваў жыць у сваёй прасторы, у яго не было ні кроплі спагады да мінулага. Ён працаваў у іншым далёкім цэху і ніяк не мог перасекчыся з дачкой або раней з былой жонкай, на працы. Толькі калі б гэта яму захацелася, бо месца іх працы ён выдатна ведаў.

Каця часта супакойвала сваю дачку, шчыра перажывала разам з ёй гэтыя абставіны. Яны, як сяброўкі: сядзелі побач, абмяркоўвалі, падтрымлівалі адзін аднаго, многае перагаворвалі разам.

Сёння Насця стаяла з сумным стомленым выглядам ля вакна, дапіваючы свою цеплую каву. Яна перабірала ў сваёй галаве ўсё сваё жыццё, нагнятала ўсё больш негатыўных думак у сябе. Не звяртала ўвагі, што адбываецца за яе вакном. Каця падышла да дачкі, кранула яе за руку. Маме было сорамна за сябе, жыццё дачкі зусім не тое, якой бы яна жадала ёй.

– Ну, дарагая… Ты прабач, што вось так усё выйшла. – пачала мама, зірнуўшы дачцэ ў вочы.

– Мам?! Я спраўлюся, мы справімся. – трохі ўсміхаючыся сказала Насця ў адказ.

Насця ўсведамляла, у якім становішчы яна знаходзіцца цяпер. Яна да болю хацела вярнуцца да каханага хлопца і застацца з ім сам-насам, як мага больш. Чым той кароткі час, што яны праводзілі разам, калі ён прыязджаў да яе. Абставіны ўжо не перайграць. Насця хацела вярнуць сабе спакой і вярнуць спакой блізкім. Яна павярнулася да мамы, ўзяла яе за рукі.

– Мам, ты толькі не вінаваць сябе за тое, што адбываецца. Я цябе прашу. – жаласна сказала Насця.

Каця глядзела на дачку з шчырым пачуццём гонару за яе. Яна бачыла ў ёй моцнага чалавека, мацней яе сомой. Каця сціскала вусны, словы не хацелі з'яўляцца з яе вуснаў, яна маўчала. Дачка ўсміхнулася маме і сказала.

– Я, напэўна, пайду паляжу…пайду прачытаю кнігу.

Дачка была стомленая ад усіх гэтых пераменаў і не змагла працягнуць размову. Яна вымыла свай кубак з-пад кавы і пайшла да сябе ў пакой. Мама разумела ўсю неабходнасць Насці застацца адной у гэтым стане. Таксама Каця не адпускала ў сабе пачуццё сваёй віны ў гэтым, бо дачка ахвяравала сваім лепшым часам, дзеля яе і брата.


Глава XI


Насця шмат разважала, больш думала, дамагалася справядлівасці. Яна ўсё ж таксама заставалася выдатнай і імклівай дзяўчынкай. Насця хадзіла на працу, працавала, аддаючы шмат сіл, усё для яе было як належнае. Яна адчувала, што няўзабаве, гэта калі-небудзь скончыцца, трэба толькі пацярпець.

Хлопец Насці, цяпер прагнуў больш заставацца ў сябе дома і яго прыезды да Насці станавіліся ўсё карацей. Яго пачуцці паступова астывалі да яе. Насця прагнула яго разумення ў сітуацыі, якая склалася, а ён пазбягаў усялякіх складанасцяў. Адлегласць была не для яго, яго больш не вабіла прыязджаць у маленькі гарадок. Такім чынам, ён вырашыў расстацца з Насцяй. Бо, пасля атрымання дыплома, ён ад'язджаў на працу значна далей ад яе. У момант апошняй сустрэчы, хлопец быў праўдзівы і шчыры, свой учынак ён патлумачыў усімі патрэбнымі словамі, што назапашваліся ў яго ўжо халодным сэрцы. Сваю прамову ён гаварыў з падрыхтаванымі выразамі. У іх апошняй размове, Насця задала яму толькі адно пытанне аб пачуццях.

– Ты шмат зараз сказаў…я толькі хачу ведаць. Ты кахаеш мяне хоць трохі?

Ёй было пакутліва чуць яго халодны адказ, яго апошнія нядбайныя словы. Нячулыя словы даволі моцна аддалілі яе ад свайго атачэння. Насця была ўзрушаная думкамі аб тым, што яны больш не пабачацца. Хлопец толькі на развітанні пацалаваў Насцю, яе салёную шчаку ад слёз.

У гэты дзень Насця кінулася да маці, моцна абняла яе.

Яна нічога не хавала ад яе. Адпусціўшы маму, яна распавяла аб сваім разбураным сэрцы. Насця працягвала выціраць з твару рэдкія слязінкі і з цяжкасцю прыслухоўвалася да суцяшальных слоў мамы.

Разьвітаўшыся з хлопцам, Насця яшчэ доўга адчувала хвалюючыя пачуцці, яна адчувала сябе ахвярай, а часам вінаватай. Дзень і ноч яна думала аб ім. Ёй хацелася плакаць. Усё яе жыццё было ёй агідным.

Кацю турбаваў маркотны стан дачкі. Седзячы ў сябе ў пакоі, мама разважала над тым, як дапамагчы Насці, каб яна магла хоць трохі адцягнуцца ад пакут. У першыя дні нічога зрабіць было немагчыма. Да тых часоў, пакуль Насця не прыняла ўсё гэта з больш свежай галавой. Так, яе думкі вярталіся да былога хлопца, але яны ўжо не былі такія моцныя, як раней. Характар дзяўчынкі станавіўся значна мацней. Стомленасць і змрочныя пачуцці да працы, станавіліся штодзённай справай і перакрывалі яе закаханы разрыў. Насця паволі вяртала свой сапраўдны добры настрой, але ён прыходзіў да яе толькі ў выходныя дні.

Такім чынам, усё склалася як ёсць і цяпер, Насці варта жыць з гэтым.


ГлаваXII


Надвор'е сёння цудоўнае. Неба чыстае і цёплае. Сонечныя прамяні сагравалі ўсё, што астывала ноччу. Галіны дрэў заставаліся нерухомымі з самай раніцы, а сядзеўшыя птушкі на іх, спакойна шчабяталі прыгожыя кампазіцыі.

Гэтым вясновым днём, Насця ішла з сяброўкай па тратуары дадому з працы. Насця была апранута амаль ва ўсё чорнае. З нядаўняга часу, яна палюбіла гэты стыль. Адзенне падкрэслівала яе тонкую фігуру. Яна ішла лёгка, адчувала нейкую свабоду ў прыемным надвор'і, быццам распусціла свае крылы і хоча ўзляцець у блакітнае неба. Добрыя гутаркі сябровак разраджалі ўвесь негатыў ад працоўнага дня. Усё, што ім хацелася, гэта гаварыць на іх любімыя тэмы. Яны смяяліся, рагаталі над вясёлымі ўспамінамі.

Праз восем хвілін шляху, Насця выпадкова заўважае наперадзе свайго "любага" тату. Ён таксама заўважыў Насцю. Насціна весялосць хутка знікла за простымі і нецікавымі прамовамі. Сяброўка спачатку не разумела прычыну такой рэзкай змены Насці. Але пасля сама здагадалася.

Толя доўгі час не бачыўся з дачкой. І вось цяпер, гэтая выпадковая сустрэча быццам хацела нешта ім абодвум сказаць. Бацька ішоў па сваіх справах па той жа дарожцы, насустрач ёй. Калі яны падыходзілі ўсё бліжэй да адзін аднаго, Насця накіроўвала свой погляд куды заўгодна, толькі б пазбегнуць погляду бацькі. Гаварыць з ім у яе зусім не было жадання.

Толя выглядаў даволі нядрэнна: прыстойна апрануты, гладка паголены і добра пастрыжаны.

Насця старалася адцягвацца на сяброўку. Яна проста хацела прайсці міма яго. Але апынуўшыся побач, бацька рэзка загаварыў.

– Прывітанне, Насць!

Дачка імгненна спынілася і павярнулася да яго.

– Прывітанне. – суха адказала яна.

Насця спакойна стаяла перад ім, павольна павярнула вочы, зірнула на бацьку. Сяброўка трохі прайшоўшы далей, спынілася ў некалькіх кроках ад іх, пакінуўшы іх ўдваіх, стала чакаць Насцю.

Насця не спрабавала адгадаць, аб чым будзе гаварыць бацька, дачка думала толькі аб тым, што трэба быць больш асцярожным у выбары сваіх слоў. Не паказваць сябе слабым і бедным чалавекам у чымсьці.

– Як твае справы? Як праца? – спытаў Толя.

– Нармальна… – ціха адказала Насця.

– Як там Сашка? – зноў задаў пытанне бацька.

Дачка была трохі здзіўленая такім нечаканым пытаннем.

– Усё добра ў нас! – адказала яна.

– Нумар тэлефона ў цябе той жа? – працягваў задаваць пытанні бацька.

– Так!

“Хоць, калі ён мне тэлефанаваў у апошні раз, і не ўспомніць.” – падумала Насця.

– Мне пара! – спяшаючыся развіталася, сказала Насця і хутка зрабіла крок наперад да сяброўкі. – Мяне чакаюць!

Толя не стаў гаварыць ёй штосьці ў след, ён проста правёў дачку сваім двухсэнсоўным позіркам.

У гэтай сустрэчы, Насця не паказвала прыгнечанасці і нянавісці да бацькі, яна была цвёрдая і больш упэўненая, чым ёй здавалася. Намякаючы гэтым, што без яго яны спраўляюцца. У той жа час яна адчувала, што яе нешта вялікае звязвае з ім.

– Хто гэта быў, твой бацька? – пацікавілася сяброўка. – Калі я не памыляюся.

– Так! – з усмешкай адказала Насця. – Лепш бы ён прайшоў міма!

– Ну так, ведаю як ты яго ненавідзіш!

– Я проста не хачу яго бачыць! – адказала Насця. – Ён толькі па дакументах мне тата, а так гэта быццам для мяне незнаёмы чалавек. Лепш бы я яго не сустракала і не ведала зусім.

З горыччу, з расчараваннем і з унутранай злосцю казала Насця. Гэта сустрэча закранула яе вельмі моцна, нагадала ёй пра тое, як ёй не хапала таты. Яна больш не хацела абмяркоўваць яго з сяброўкай. Насця спрабавала схаваць усю сваю раздражняльнасць, пераходзячы на іншыя тэмы.

Што тычыцца Толі, то ён быў рады бачыць дачку. Ён гатовы быў гаварыць больш з ёй, у яго было жаданне даведацца ад яе рознай навіны пра Кацю. Але калі Насця развіталася, ён зноў зразумеў, як далёка ён ад дачкі. Але ўсё ж, пасля выпадковай сустрэчы, Толя без усялякай трывогі думаў пра яе, успамінаў, адчуваў пачуццё сустрэчы з родным чалавекам. Для яго асабіста, невялікія зносіны ўпрыгожыла яго дзень.

Загінутая духам дачка вярнулася дадому. Хуткімі крокамі накіравалася да мамы, адшукаўшы яе, адразу ж прыступіла да аповяду аб сустрэчы з бацькам.

Мама падтрымлівала размову, быццам суцяшала Насцю, а ў сваіх роздумах думала пра тое, як даўно яна не бачыла Толю. Не тое, каб Каця хацела ўбачыць яго, не, яна проста падлічвала, колькі прайшло часу з дня іх апошняй сустрэчы.

– Мам, я калі ўбачыла яго…я адчула да яго абыякавасць і ў той жа час злосць, нянавісць унутры сябе. Боль, што назапасіўся і нагадваў мне пра мінулае. – сказала Насця.

– Таму як, гэта твой бацька. Якім бы ён ня быў, ты ўсё роўна адчувала гэта пры сустрэчы. – сказала мама.

Каця працягвала з цікавасцю гаварыць з дачкой, усё больш закранаючы ў размовах былога мужа. Дакранаючыся нават маленькіх дэталяў сустрэчы. Паволі запальчывасць Насці сціхала, але дзіўныя пачуцці па-ранейшаму сціскалі яе. Дачка выказалася, выказала сябе.

Да супадзення, Каці было таксама што расказаць.

Адправіўшыся сённяшнім днём у булачную, Каця каля ўваходу сустрэла знаёмую, з якой раней працавала разам у дэпо. Гэтая знаёмая была гарачай пляткаркай. Жанчына добра ведала пра іншых, і калі трэба, пазнае многае. Часам яна можа падфарбаваць падзеі. Слова за слова, яна падрабязна, з маляўнічай інтанацыяй, дзялілася апошнімі навінамі з Кацяй.

– А ты чула? Толя твой жа нядаўна з мора прыехаў!

– Ён даўно ўжо не мой! Не, не чула. – адказала Каця.

Каця тады ўжо не спяшалася ў булачную за свежай і найсмачнай выпечкай, яна з цікавасцю засталася слухаць навіны пра былога мужа.

– Ён выхваляўся сябрам і майму мужу на працы, як адпачыў. Яшчэ і фатаграфіі з курорта паказваў. – працягвала знаёмая Каці. – Ездзіў адпачываць з той самай сяброўкай сваёй, ды і з дзецьмі яе. Муж мой казаў, што Толя адпачыў вельмі прыгожа. Амаль як мы, пазалетась…але ў нас быў лепшы адпачынак!

Знаёмая тады балбатала і балбатала. Каця паслухала яе яшчэ трохі і калі цікавасць знікла, яна тут жа развіталася з ёй.

Такой гісторыяй падзялілася Каця з дачкой.

Насця без усялякай актыўнасці слухала маму. А як толькі яна перастала казаць, дачка ўстала і падышла да вакна. Зірнула ў яго, нахмурылася і вярнулася да мамы.

– Гэта праўда?! – сказала ўсхвалявана Насця.

Яна ведала, што мама не хлусіць ёй. Яна проста не хацела сама ў гэта верыць.

– Так, праўда… Я памятаю, як хтосьці яшчэ шаптаўся аб гэтым… Тады я думала, што гэта проста здагадкі.

Каця назірала, як яе дачка не мірылася з гэтым становішчам. Пачуўшы пра адпачынак з іншымі дзецьмі, Насця здрыганулася, занервавалася, стала хадзіць па пакоі. На яе зрабіла вялікае ўражанне тое, што ён не ўзяў з сабой свайго сына Сашку. Яна была не супраць яго адпачынку з кім-небудзь, але ўсё гэтак жа Насця не як не магла зразумець, чаму яе бацька так ставіцца да сваіх дзяцей. Перад ёй заўсёды стаяла гэтая загадка бацькі.

– Калісьці ён абяцаў, што пасля твайго нараджэння мы ўсе ўтрох адправімся на курорт – сказала Каця, блякла гледзячы дачцэ ў вочы. – Але як бачыш, ён так і не стрымаў сваё абяцанне. Ён наогул стаў зусім іншым чалавекам пасля…

Каця, цалкам натуральна, была засмучаная, як і яе дачка. Увесь гэты дзень, яны хадзілі з рознымі неспакойнымі думкамі. Каця думала аб тым, як Толя адпачываў з другою. Насця ж пацвярджала сваімі думкамі, што бацька не любіць і ніколі не любіў ні яе, ні яе брата.


Глава XIII


Пасля ўсіх перажыванняў ад раставанняў з мінулым і пройдзенаму смутку ад працы, Насця перастала з жалем глядзець на сябе. Увайшоўшы ў каляіну няздзейсненых надзей, яна стала фармаваць новыя ідэі. Нараджала новыя мары і мэты. Замест начных слёз і хваляванняў, яна аддавала перавагу шукаць выхады з нялёгкага жыцця сваёй сям'і. Насця летуценніца і моцная маладая дзяўчына, якая не мела намер здавацца.

Цяпер Насця ўсё больш вярталася да чытання літаратуры. На яе паліцах размясціліся некалькі новых падораных кніг. Таксама сярод іх знаходзілася і пару, калісьці набытых мамай, кніг. Немагчыма было ўсё хутка прачытаць, гэтая стомленасць пасля працы стамляла яе і адбірала ўсё жаданне прачытаць пакінутыя кнігі. Ці малодшы брат перашкаджаў ёй сваімі гульнямі. Таксама маладой дзяўчыне хацелася выходзіць з кватэры і прайсціся па шырокіх вуліцах роднага мястэчка, адцягнуцца ад сямейных спраў і пагаварыць з сяброўкай пра сваё. Нягледзячы на гэта, Насця, хай і павольна, але працягвала прачытваць ліст за лістом тэксту новых твораў. Часам яна засынала разам з кнігай у руках. Шматлікія вечара былі распісаны прозай.

Дабраўшыся да апошняй, не прачытанай кнігі, Насця ўзяла гэты твор у рукі і падумала: “Мамчын падарунак. Як жа я раней не прачытала яго?!”

Цяпер жа, чытаючы гэтую кнігу, Насця заставалася пад прыемнымі і часам сумнымі ўражаннямі. Яна захаплялася аўтарам і яго дзівосным раманам. Твор глыбока кранула яе пачуцці, Насця быццам пражыла зноў сваё юнае жыццё. Яна з лёгкасцю разумела кожнае рашэнне і дзеянне героя. Гэтак моцна перажывала за яго, што думала пра яго цэлы дзень, з жаданнем зноў дабрацца да радкоў і працягнуць падарожжа рамана.

Не гледзячы на цяжкасці, з часам, Насця з вялікай цікавасцю прачытала апошнюю старонку, закрыла кнігу. Адчуванне фіналу перадавала ёй чароўныя і выдатныя эмоцыі радасці. Насця раней сама не магла ўявіць наколькі моцны гэты твор. Насця выйшла з пакоя зусім іншай дзяўчынкай: светлай і лёгкай, у той момант яна не адчувала гароту лёсу.

Насця павольна, з чароўнымі думкамі прайшлася па кватэры, падышла да мамы.

Каця звярнула ўвагу на ўнутранае змяненне дачкі, якое выдаваў яе твар.

– Скажы, калі ласка, ад чаго ты так свецішся? – спытала мама.

– Я не сьвячуся, проста…я нарэшце прачытала табой падораную кнігу. Ты мела рацыю. Яна цудоўная! Мабыць, я нічога лепшага не чытала за ўвесь час. Не, сапраўды! Нічога лепшага акрамя гэтага твора я яшчэ не чытала! Дзякуй табе, мам! На самай справе, гэта лепшы падарунак! – з захапленнем казала Насця.

– Я вельмі радая. Я і сама не ведала, што так яскрава яна на тябе паўплывае і так спадабаецца табе.

– “Жыццё, якое я шукала”, гэта ж сумленны і шчыры твор. – весела сказала дачка.

Насця з мамай атрымалі задавальненне ад абмеркавання дзіўнай кнігі. Насця была гатовая на вялікія вяршыні. Кроў хацела новых выпрабаванняў. Уся роспач знікла, вочы блішчалі. Каця ўжо даўно не бачыла сваю дачку такой шчаслівай пасля чытання.

Пад гэтымі захапленнямі Насця адправілася на працу.

Назаўтра, гадзін у сем вечара, Насця падышла да паліцы. Побач з яе асабістымі дзённікамі стаяла кніга, “Жыццё, якое я шукала”. Яна зноў узяла ў рукі гэты твор. Міжвольным поглядам прайшлася па сваіх дзённіках. Села на ложак. Паклала пад галаву падушку, легла на ложак і стала дэталёва любавацца вокладкай. Белая кніга з выявай дамы ў паўабароце, у сіняй сукенцы і гарманічна раскіданым тэкстам назвы рамана і з імем аўтара. На адваротным баку, была намаляваная тая ж дама, толькі ў шэрым паліто і з валізкамі. Унутры, чатырыста восем старонак выключна прыемнага для чытання тэксту.

Насця адкрыла апошнюю старонку. На ёй была напісана назва выдавецтва, якое дапамагло выдаць такі шэдэўр. Яна павольна прачытала яго, прачытала ўсё, што было на гэтай старонцы. Кніга была даволі свежая, два гады таму яна была здадзена ў друк. Пасля, Насця зноў вярнулася да назвы выдавецтва, зноў прачытала яго, але ўжо не так павольна. Яна падняла галаву і паглядзела на свае дзіцячыя тварэнні, якія стаялі на паліцы. У гэты момант у Насці зараджаецца вялікая ідэя, яна літаральна зажыла ёю. Усё гэта яе рухае на напісанне сваёй кнігі, каб адправіць у гэтае самае выдавецтва. Яна пырхала гэтай ідэяй і забывала пра ўсё. Думка, пра што ж будзе яе кніга, які будзе сюжэт, хутка з'явілася ў яе галаве. Насця дастала ўсе свае дзённікі. Яна была не так ужо дурна на гэты конт. Спыняцца яна не мала намеру, яе настрой быў цвёрды і імклівы.

Пасля працы ў розныя змены, вечарамі, захапіўшы трохі начнога часу ці днём, Насця друкавала і афармляла тэкст свайго драматычнага аповеду. Перачытваючы ўсе свае дзённікі, Насця пераносіла змест, свае дзіцячыя перажыванні, у сваю кнігу. Яна пагрузілася ў сваё не лёгкае дзяцінства. Насця зноў адчувала тыя моманты, якія драпалі яе душу. Пісала, змяняла фармат прапаноў. Бо тая, маленькая дзяўчынка, яшчэ не настолькі была захоплена ведамі правільнага напісання. А будучы больш дарослай і з яе вучобай на журналіста, гэта надавала твору вялікія надзеі і карысць. Насця задуменна разважала, быццам не была ўпэўненая ў тым, што людзі, якія прачытаюць яе прапановы, змогуць адчуць нешта падобнае, што адчувала яна тады і адчувае цяпер. Ці зразумеюць яе чытачы? Але гледзячы на тую самую кнігу, якая натхніла яе, яна зноў верыла ў сябе. У тыя моманты, калі яна не пісала, яна ўпэўнена ведала, што ёй трэба зрабіць далей, носячы ідэі ў галаве. Насця верыла ў тое, што трэба завяршыць сваю гісторыю, іншага выхаду ня магло і быць.

Час ішоў. Пара года змянялася, дні станавіліся крыху карацей. Дрэвы змянялі афарбоўку, рыхтуючыся да спячцы.

Насця заставалася дома адна, сядзела ў сваім пакоі, працягвала жыць сваёй кнігай. Робячы перапынкі, яна глядзела ў вакно, бачыла, як абсыпаюцца лісце дрэў. Як заканчваецца яшчэ адзін год яе штодзённага жыцця…у гэты дзень яна магла прагуляцца па вуліцах, нагамі прайсціся па жоўтаму шапатліваму лісцю клёну. Але Насця не мела ніякага жадання аддаваць гэты час прагулцы. Яна дзіўна думала пра тое, што час хутка ад яе сыходзіць, з такой хуткасцю, быццам яна не зможа скончыць сваю кнігу, калі будзе аддаваць час чамусьці іншаму, на яе погляд, бескарыснаму. Запал ідэі напісання, вельмі моцна запаў ёй у душу.

У іншым, Каця разумела сваю дачку і не перашкаджала яе творчаму працэсу. А таму, стала менш турбуецца пра яе смутак, бо гарачай цягай Насці да прозы, у дачкі зусім не знаходзілася часу на песімістычныя паводзіны. Каця сканцэнтравалася на сыне і на падпрацоўках на даму, якія зрэдку, але ўсё ж з'яўляліся ў яе.

Каця праводзіла больш лёгкі лад жыцця. Яе здароўе не пагаршалася з тых часоў, як яна пакінула працу ў дэпо. Цяпер яна знаходзіла для сябе новыя захапленні, якія прыносілі заробак у сям'ю. Каця ўсё таксама з ласкай і любоўю клапацілася аб сваіх дзецях. Старалася іх разумець у любых сітуацыях, дапамагаць вырашаць іх праблемы і не адпускала іх выхаванне з-пад увагі.

На вуліцах гарадка ўжо ляжаў снег, а на стале ля Насці ляжаў гатовы матэрыял яе кнігі.

Каця сядзела спакойна і разбірала якіясьці паперы за сталом. Саша павольна ішоў да мамы, але Насця тут жа апярэдзіла яго.

– Мамуль, я напісала! Я завяршыла свой драматычны аповяд! – уваходзячы ў пакой, нецярпліва, захоплена сказала Насця.

– Малайчына! Гэта вельмі добра. – пахваліла мама. – Я магу яго прачытаць?

У гэты час, Саша прысеў побач і з не цікавасцю паслухаў іх дыялог, пасля ўстаў і моўчкі сышоў. Каця правяла позіркам сына.

– Так, вядома. Я хачу яшчэ яго добра праверыць. Але я так рада яму! У мяне адчуванне, быццам я зрабіла нешта патрэбнае, нешта добрае, тое, што павінна была!

– Для цябе гэта было важна! І для мяне! – усміхалася і радавалася за дачку Каця. – А як ён называецца?

– А, так…,ледзь не забылася. Я яго назвала “Мроі і слёзы дзіцяці”… – адказала Насця і трохі супакоіла сваю захопленасць.

– Добрая назва… – сказала Каця і на імгненне вярнулася ў Насціна дзяцінства.

Саша зноў вярнуўся да мамы і ўжо жаваў нешта ў роце. Каця хацела падтрымаць дачку і ў той жа час была засмучаная ўспамінамі. Яна адцягнулася ад дзяцей і ад сваіх дакументаў.

– Мам?! – сказала Насця.

– Мама?! – паўтарыў і крануў рукамі сын маму.

– Так? Я ў парадку. Усё добра! Проста задумалася на хвілінку аб сваім. – няроўным голасам адказала Каця. – І што ты будзеш рабіць з аповядам цяпер?

– Пасля таго як ты яго прачытаеш, я хачу даведацца твайго меркавання. Ці варта яго адпраўляць у друкаванае агенцтва. Я, дарэчы, ужо знайшла адно! – адказала Насця, не адводзячы сваіх бліскучых вачэй.

Каця разумела, што дачка ўжо ўсё вырашыла. Насці не церпіцца адправіць сваю кнігу прафесійным літаратурным крытыкам.

– Вельмі добра! – падтрымала мама. – Тады чакаю тваю кнігу.

Насця ўсміхалася і не кажучы больш ні слова сышла з пакоя.

– Сынок, а ў цябе якія навіны? – звярнулася да сына Каця і прыклала сваю руку да ягонай рукі.

– Я проста хачу пасядзець побач з табой. – адказаў Сашка папраўляючы рукаў зялёна-белай кофты.

– Ну, пасядзі! – сказала мама і зноў прынялася за дакументы.

Снежань на календары, гэты месяц усяляў навагодні настрой усім жыхарам сціплага гарадка Мір. Насця яшчэ не адчувала святочнай атмасферы, так як з яе планаў не сыходзіў напісаны аповяд. Да пачатку гэтага месяца яна ўжо ўпэўнена магла сказаць, што аповяд гатовы, дапрацаваны, на ўсе сто адсоткаў. Цяпер яго павінна прачытаць мама. Насця ставілася да яго як да твора, як да гісторыі ці мастацтва і зусім забылася, як дадзены тэкст можа адбіцца на маме.

Увесь матэрыял Насцінай кнігі быў нязначна вялікі па аб'ёме. Лёгка чытаемы. Ён прымушаў хвалявацца за маленькую дзяўчынку, гераіню. Каця адкрывала і чытала яго па вечарах, перад сном. Вочы яе прабягалі па тэксце і напаўняліся слязьмі. Чытаючы яго, Каця адчувала ўвесь боль сваёй дачкі ў тыя дзіцячыя гады. Каця абвінавачвала сябе і не ўспрымала гэты аповяд як нешта іншае, чым сум пройдзеных гадоў. Кожны вечар яна з цяжкасцю праходзіла па лістах. Яна адчувала абавязак прачытаць усё, каб зразумець ад асобы дачкі, як ёй было тады. Ілюстрацыі ў яе галаве маляваліся імгненна. Калі Каця прачытала ўсю кнігу, яе сэрца трывожна стукала ў грудзях. Аповяд для яе быў занадта хваравітым і сумным. Каця зусім забылася пра выклад прапаноў і перапляценняў абзацаў, яна затрымалася цалкам у жанры і непрымальна, не хацела б чытаць падобнае зноў.

Шостага снежня, днём, Каця была не шматслоўная. Яна стрымлівала ў сабе ўвесь смутак аповяду і спакойным голасам толькі казала дачцэ, што яе намаганні былі недарма. Што яны кранаюць да глыбіні душы.

– Дзякуй, мама! – адказала Насця, пацалаваўшы маму ў шчаку.

Унутры Насці радаваліся пазітыўныя пачуцці.

“Сёння, менавіта сёння, я адпраўлю гэты тэкст у агенцтва!” – думала Насця.

З захапленнем і маленькай трывогаю Насця неадкладна адправіла свой аповяд па патрэбным адрасе. Цяпер ёй застаецца толькі чакаць вынікаў, чакаць зваротнага ліста.


Глава XIV


Зіма ўжо добра прамярзае зямлю. Усю шэрасць схавала белае палатно тоўстага снегу. Па горадзе хадзілі цёпла апранутыя людзі, якія неслі ў сабе перадсвяточныя клопаты напярэдадні Новага года.

Каця таксама рыхтавалася да свята, да якога заставалася пару дзён. Яна была ўцягнутая ідэямі страў і падарункаў.

Вяртаючыся дадому па хрумсткай снезе, Каця зайшла ў булачную, прайсці міма смачнага запечанага водару яна не змагла. Адкрыўшы дзверы, яна патупала нагамі, снег з яе ног абсыпаўся і застаўся на маленькім зялёным дыванку. З установы выйшаў пакупнік, Каця засталася адна з прадаўцом.

– Добры дзень! – павітаў Кацю мужчына, які стаяў ля прылаўка.

– Добры дзень! – адказала Каця і павярнулася да яго.

– Вам як звычайна? Дзве булачкі з разынкамі і тры з карыцай? – спытаў ён.

Ля касы стаяў невысокі, цалкам сімпатычны мужчына для сваіх гадоў, у белым фартуху. Невялікая шчаціна і шырокія плечы, надавалі яму брутальнасць. Ён усміхаўся Каці, не адводзіў ад яе вачэй.

– Так! Вы запомнілі?! Я ж не часта зазіраю да вас. – з цікавасцю адказала Каця.

– Я ні ў якім выпадку не мог забыць вас. Вы вельмі прыгожая жанчына. Мне прыемна бачыць вас заўсёды тут… – сказаў ён.

– Дзякуй. – збянтэжана адказала Каця.

Мужчына ўкладваў замову ў пакет і працягваў казаць.

– Мяне завуць Жэня. – вымавіў ён.

– Мяне Каця.

– Каця, скажыце, як вам гэта ўстанова?

– Яна цудоўная! – весела сказала Каця, усміхаючыся ў адказ.

Мужчына бачыў у Каці прыгожанькую жанчыну. Сэрца яго ляцела да яе.

– Вялікі дзякуй! Спадзяюся, я буду бачыць вас часцей. – сказаў ён. – Трымайце вашу замову. І вось вазьміце гэты кавалачак торту. У мяне сёння дзень нараджэнне.

Мужчына ўзяў з халадзільнай паліцы кавалак шакаладнага торту, загарнуў яго і працягнуў Каці.

– Дзякуй! З днём Народзінаў вас, Жэня.

– Дзякуй! Чакаю вас тут зноў. – у здзіўленні ад Каці, сказаў мужчына.

Каця ўзяла кавалачак торціку і паклала яго ў пакет з замовай. Яна працягвала ўсміхацца і нібы не разумела, як паводзіць сябе далей, задуменна стаяла ў сваім шэрым паліто. Яны моўчкі глядзелі адзін на аднаго пару секунду. Каця ад няёмкасці і збянтэжанасці, быццам здрыганулася.

– Дзякуй за выпечку. З надыходзячым вас Новым годам. – хутка прамовіла Каця.

– І вас з надыходзячым. – адказаў ён.

Сыходзячы, Каця павярнулася і ўсміхнулася яму. Яна адчула ў сабе нейкія забытыя пачуцці. Яна па-ранейшаму была цікавая мужчынам.

Каця прыйшла дадому ва ўпэўненасці ў сваёй прыгажосці. Яна адкрыта свяцілася, адчуваючы, што ў яе жыцці яшчэ не ўсё страчана.

Сын сустрэў маму і правёў яе на кухню, дапамагаў трымаць пакет. Саша, з вялікім жаданнем чакаў наступлення Новага года, каб адкрыць падарунак. У адрозненні ад яго, Насця абыякава ставілася да гэтага мерапрыемства. І дапамагаючы маме на кухні, яна ўсім сваім выглядам падавала засмучэнне. Няспешная Насця была вельмі занепакоеная, што адказ на яе ліст так і не прыйшоў.

– Настачка, дачушка. Ну перастань сябе мучаць гэтым. Можа ў іх вельмі шмат рукапісаў, таму яшчэ не дайшлі да тваёй. Ды і свята на носе. Усё будзе добра! – старалася супакоіць дачку Каця.

– Можа так, ты маеш рацію. – ціхім, няўпэўненым голасам адказала Насця.

– Хопіць думаць пра гэта. Давай разам з намі, з добрым настроем рыхтавацца да свята. Глядзі, які вясёлы Сашка. – сказала мама.

Сашка шырока ўсміхаўся, ён быў шчаслівы знаходзіцца побач з роднымі і любімымі людзьмі. Ён ні аб чым не турбаваўся, хіба толькі аб тым, што свята не сёння.

“І праўда хопіць думаць аб гэтай кнізе, пара надаць увагу сям'і.” – падумала Насця, гледзячы на гарэзлівага брата.

Цяпер жа, знаходзячыся ў асяроддзі брата і мамы, Насця адводзіла ад сябе ўсякія перажыванні. Яна прымала цяпло і ўвагу сям'і. Галоўнай яе хваробай гэта было толькі адзінота, як толькі Насця заставалася адна, да яе зноў вярталіся хмурныя думкі.

Неўзабаве, свята прайшло без усялякіх праблем і з вясёлым настроем. І сям'я зноў вярнулася да будзённых дзён.

Час усё ішло. У канцы студзеня, Насця ўжо паспела страціць надзею. Наступіў у яе той момант, калі расчараванне забілі ўсякія ідэі на яе прыгожую будучыню. Журналістам ёй не атрымалася стаць, аб напісанай кнізе няма ніякіх навін.

“Можа гэта не маё? Не, глупства нейкае! Я ж люблю пісаць, уяўляць. Ці ўсё ж не глупства? Чаму ж я такая шчаслівая, калі жыву літаратурай і такая няшчасная, калі разумею, што дарэмна губляю час?! Але мяне цягне да чыстага ліста, ён просіць нешта ў ім напісаць. Мабыць, я занадта наіўная і летуценная…” – разважала ў сваёй галаве Насця падобныя думкі. Пакорлівасць паглынула ўсё жаданне маладой дзяўчыны пісаць нешта новае. Яна зноў адцягваецца ад літаратуры.

Каця працягвала ўсё больш знаёміцца з Жэнем, з чалавекам з крамы выпечкі. Цяпер яна заходзіла да яго досыць часта. Яны ўсё больш даведваліся адзін пра аднаго. Кожная іх сустрэча давала ім прыемныя наступствы. І ў адзін цудоўны дзень, Жэня запрасіў Кацю на спатканне.

Жэня быў чалавекам лагодным, працавітым і выхаваным. А таксама ён умеў сумяшчаць некалькі спраў адначасова, займаючыся выпечкай і продажам найсмачнай здобы. Каця не раз хваліла яго кулінарныя здольнасці.

Іх жыцці былі не ідэальныя: Каця засталася з двума дзецьмі пасля разводу, а Жэня выхоўвае трое дзяцей. Мужчына застаўся адзін з дзецьмі пасля таго, як памерла яго жонка. Але гэта ніяк не аддаляе іх. Яны хацелі працягваць жыць, ускалыхнуць свае пачуцці.

“Сем гадоў прайшло, пара пачынаць новае жыццё!” – упэўнена думаў Жэня. Цяжар лёсаў іх радніў, а таксама прага расстацца з адзінотай і сысці з ценю мінулага. Калі яны заставаліся ўдваіх, яны забывалі аб цяжкасцях сямейнага жыцця. Яны адчувалі сябе нашмат маладзей, настрой ад іх блізкасці было добрым. Ім здавалася, быццам паміж імі ўспыхнула нейкая ўспышка родных душ. Яны абодва мелі патрэбу ў каханні.

Якія б не былі іх адносіны ў пачатку знаёмства, Каця не дзялілася гэтым з дачкой. Як бы яны не давяралі адзін аднаму, мама баялася, што дачка не зразумее яе. Каця трымала ўсё ў таямніцы, быццам чакала падыходнага моманту…а ён усё яшчэ не прыходзіў.

Прайшло два месяцы. Гэты тыдзень для Насці выдаўся цяжкім. Яна цяпер зусім не чакала нейкіх цудаў. Вясновы светлы дзень выклікаў у Насці жаданне атрымаць нешта лепшае і хутчэй, чым яна магла сабе дазволіць, але ўсё заставалася як ёсць.

На думку Насці, прайшло шмат часу да гэтага дня, з таго часу, як яна брала ручку ў рукі ў апошні раз і нешта пісала вартае аб яе ўнутраным свеце, яе душы. Знаходзячыся ў адзіноце, лежачы на ложку, яна з сумам успамінала сваё мінулае. На памяць прыходзяць розныя знаёмыя людзі, якія жывуць значна лепш чым яна. Ёй хацелася для сябе і для ўсёй сям'і такога ж лепшага жыцця. Але ў гэты момант Насця адцягнулася, яе тэлефон зазваніў. Яна трохі тузанулася, спахапілася і ўзяла слухаўку.

Звонкі голас даносіўся з слухаўкі, ён адразу ж пацікавіўся, ці кажа з ім тая самая Насця, якую ён шукае.

– Так. Гэта я… – адказала Насця.

– Мня клічуць Станіслаў Маціч, я прадстаўляю друкаванае агенцтва “Poet of creation”. Вы нам дасылалі свой рукапіс, сваю працу і пакінулі гэты нумар у якасці кантакту з вамі… Мы прачыталі вашу рукапіс. Яна дзіўная! Я хачу вас павіншаваць, мы гатовыя выдаць гэты твор. Але перш мы б хацелі сустрэцца з вамі для абмеркавання ўсіх дэталяў. Вы зможаце да нас пад'ехаць у бліжэйшы тыдзень? – зашчабятаў прадстаўнік агенцтва.

Стан Насці змяніўся, яна быццам забыла ўсе словы і не магла паверыць, што з ёй гэта ўсё адбываецца. Адчувая трывогу і задавальненне, Насця ўсё ж загаварыла.

– Дзякуй! Так, вядома, я змагу прыехаць. – хутка адказала яна.

– Добра. Тады, лепш запішыце нашы кантакты і мой нумар тэлефона! – голас з тэлефона стаў больш спакойным.

Насця пацягнулася да стала і ўзяла дрэнна завостраны аловак.

– Так. Дыктуйце!

Насця цвёрда сціскала аловак, які злёгку выводзіў адрас на паперы.

– Вам пазней прыйдзе ліст, на якім будзе спіс дакументаў, якія вы павінны мець пры сабе. – дадаў голас.

Пасля гэтага яны развіталіся. Насця была ўзрушаная званком. Яна неадкладна ўзяла добра пішучую ручку і перапісала адрас і тэлефон агенцтва. Унутры Насці бурлілі пачуцці радасці, яны сталі прыбываць у вялікай колькасці і хутка выявіліся на яе твары. Насця ўсміхалася, радавалася. Яе аповед спадабаўся. Сярод маркотных дзён, гэты званок быў яе выратаваннем.

Насця была ў захапленні. Яна пачала разумець, што не дарэмна жыве на свеце. У перыяд гадзіны Насця атрымала электронны ліст, з усімі патрэбнымі дакументамі, якія даказвалі ёй, што гэта ўсё, што адбываецца не падман.

Яна ўся ззяла, вочы блішчалі. Пачуцці гонару і шчасця прарываліся.

Праз паўгадзіны ў кватэру зайшла мама і брат.

Насця з вялікім захапленнем стала дзяліцца, з самымі роднымі людзьмі, сваёй радасцю.

– Мамулечка!!! – усклікнула, накіравалася да матулі Насця. – Мам, мне патэлефанавалі!!! Яны патэлефанавалі!

– Хто патэлефанаваў? – са здзіўленнем спытала мама.

– Мне патэлефанавалі з агенцтва. Памятаеш, я кнігу сваю адпраўляла? Дык вось, яны мне нядаўна патэлефанавалі! Ім мой аповед спадабаўся і яны запрасілі мяне да сябе! – сказала Насця.

Мама абняла дачушку. Сашка, не разумеючы прычыну радасці мамы і сястры, але бачачы іх шчаслівае паводзіны, абняў іх усіх.

– Якая ж ты ў мяне малайчына! Я ж казала табе, што б ты раней часу не перажывала. – сказала мама.

Вочы Каці набіраліся вадой ад таго, якая дачка была шчаслівая цяпер. Яна даўно не бачыла яе такой зіхатлівай.

– Мамуль, я пайду пагляджу, як дабрацца да іх. – сказала Насця і ўцякла ў пакой.

Некалькі хвілін яна вывучала маршрут. Насця вярнулася, падышла да мамы і села побач.

– Мне здаецца, што мне не хопіць грошай на паездку. – ціха, засмучана сказала Насця. – Я ўсё палічыла: цягнікі, гасцініцу. І ўлічваючы, што ў нас у сям'і грошай і так мала…можа мне не ехаць?!

– Нічога, хопіць. Не перажывай! Пачакай… – адказала мама.

Каця сышла ў іншы пакой і праз пару хвілін вярнулася.

– Вось трымай! Гэтага павінна хапіць. – сказала мама, аддаючы нейкую частку сваіх зберажэнняў.

– Мамуль, але гэта ж апошнія грошы?! – са здзіўленнем сказала Насця. – Я не магу ўзяць!

– Бяры! Не апошнія…магчыма, гэтыя грошы зменяць тваё жыццё. – мама настойвала на сваім. – Іншага шанцу можа і не быць. Ты павінна паехаць!

Насця яшчэ доўга перабірала ў галаве тое, што з ёй адбываецца.

“Магчыма, гэта пераверне мой свет!” – спадзявалася Насця.

Насця ўзяла пару дзён водпуску на працы, за свой кошт. Бо надышоў той дзень, калі ёй трэба з'ехаць у сваё маленькае падарожжа.

Сёння на вакзале было не занадта шматлюдна, у гэты будні дзень панядзелка. Голас гучна аб'яўляў якія прыбылі і ад'язджаюць цягнікі. Вось і патрэбны цягнік для Насці прыбыў на пірон вакзала. Пара садзіцца ў цягнік. У шлях яна ўзяла з сабой толькі маленькую сумачку і ў руках трымала чыгуначныя квіткі. У яе грудзях нешта зашчыкатала ад хвалявання. Вядома, яна не ўпершыню пакідала свой маленькі гарадзішка, але адчуванні невядомага, новага, яе трывожылі. Правесці Насцю прыйшла яе мама. Каця была пад уплывам суму, перажывала за дачку, мама абняла яе. Слёзы пацяклі ў яе з вачэй, для Каці дачка яшчэ зусім юная дзяўчынка. Каця ў апошні раз пацалавала дачку і выцерла пару каціўшыхся слязінак.

– Ну…мам, не перажывай! Я туды і назад, хутка вярнуся. Ты чаго, не плач, а то я таксама зараз заплачу. – сказала Насця.

– Так, ты маеш рацыю. Усё, я спакойная. – сказала мама і пасля дадала. – Ты адна і ў невядомым вялікім горадзе будзеш…я перажываю…

Цягнік вось-вось кранецца. Насця забегла ў яго, месца яе было каля вакна, якое выходзіла на вакзал, адкуль яна магла бачыць сваю маму. Наперадзе яе чакаў вялікі шлях. Горад Корст знаходзіўся далёка, паўкраіны трэба праехаць Насці, каб дабрацца да сталіцы.

Ідучы ад вакзала, Каця вельмі перажывала за дачку і з вялікай надзеяй старалася думаць толькі аб добрым. Яна супраціўлялася таму, што Насця ўжо дарослае дзіця, што дачка гатовая пакараць невядомыя дарогі. Каця верыла ў яе, нягледзячы на свае хваляванні.

Падчас паездкі, маладая пісьменніца, таксама хвалявалася за зыход паездкі, як і яе мама. Яе палохала тое, што яна не здолее справіцца з гэтай новай роляй. Насця ўяўляла сабе сябе, калі яна выйдзе з цягніка. Выбірала, што ёй лепш сказаць і што ж рабіць з усёй гэтай падзеяй, калі яна прыбудзе ў агенцтва. Як не паказацца бязглуздай і зусім слабой у вачах новых для яе людзей.

За вакном мільгалі дрэвы і станцыі, цягнік ішоў па раскладзе.

У шэсць гадзін вечара Насця прыбыла ў сталіцу Корст. Па прыбыцці Насця патэлефанавала маме, паведаміла, што ўсё добра. Насця накіравалася да выхаду, дзе размясціліся таксі. Аўтамабіляў было некалькі, Насця села ў прыстойнае таксі, назву якога яна выдатна ведала.

Па шляху ў гатэль, дваццацітрохгадовая Насця адкрывала для сябе новы свет. Насця нявольна марыла, каб гэта падарожжа працягвалася. Шматтысячныя агні, якія ўпрыгожвалі вячэрні горад, закахалі яе адразу. Гэтая прыгажосць архітэктуры ўражвала яе і яна старалася старанна ўбачыць усё тое, што мільгала за шклом аўтамабільнай дзверцы. Ва ўсе бакі па тратуары рухаліся людзі. Гатэлі, крамы з кветкамі, крамы з футрамі, гульнявыя клубы, рэстараны – раскошныя вясёлыя вуліцы.

Насця не бачыла нічога падобнага, яна трапіла ў асаблівае месца. Яна даволі хутка фатаграфавала ўсё гэта асяроддзе, з думкай, што ўсімі здымкамі яна падзеліцца з мамай і братам. Насця не раз перад прыездам бачыла гэты горад на малюнках і вось, цяпер яна тут, бачыць яго ў жывую.

Прыехаўшы ў гатэль, яна засялілася ў нумар, адкуль пасля патэлефанавала зноў дадому і падзялілася ўсім акружэннем, усімі ўражаннямі ў гэты вечар. Яна захаплялася і быццам не верыла, што яна сёння тут, у прыгожым горадзе, у прыгожым нумары гатэля, дзе вокны выходзілі на галоўную вуліцу.

Пагаварыўшы з роднымі, Насця дастала ўсе свае наяўныя грошы, пакідаючы банкаўскую картку ў кашальку, на якой амаль не заставалася грошай. Яна падлічыла ўсе магчымыя будучыя выдаткі і суаднесла іх з кішэннымі грашыма. Усё было вельмі суадносна. Галоўнае, не траціць дарма. Сабраўшы ўсё назад, Насця спяшалася легчы ў ложак і адпачыць ад паездкі. Калі яна легла, думкі аб заўтрашнім дні турбавалі яе і перашкаджалі хутка заснуць.

Раніца была ранняй, Насця не магла доўга спаць. Трэба было старанна папрацаваць над падачай свайго вобраза пісьменніцы і над усім, што тычылася кнігі. Яна рана ўстала, прывяла сябе ў парадак патэлефанавала маме. У восьмай гадзіне яна спусцілася ўніз, выселілася з нумара і накіравалася раўнамерным крокам у бок размяшчэння друкаванага выдання. Вялікі шум, вялікая колькасць людзей, якія спяшаюцца, для яе было ўсё гэта нязвыкла. Яна ішла пешшу, каб з эканоміць хоць трохі грошай. Яна і так даволі шмат выдаткавала за мінулы дзень. Ісці было даволі нямала, хвілін сорак ішла Насця па ранішнім, ажыўленым горадзе. Дабраўшыся да патрэбнага будынка, Насця трохі прыпынілася, аддыхалася, сабралася з думкамі і расчыніла ўваходныя шырокія дзверы.

Пазней, у будынку друку, з ёй сустрэўся літаратурны агент Капіч. Сівы, стройны і высокі мужчына. Ён бачыў злёгку разгубленую юную дзяўчыну. Капіч засведчыў Насцю, супакоіў яе, паказаўшы маючы дакумент, што ён той самы чалавек, якім прадстаўляўся раней па тэлефоне і яўляецца цяпер. Мужчына быў гаваркім і седзячы ў сваім кабінеце з Насцяй, ён уручыў ёй першы адзінкавы асобнік яе кнігі, як узор будучага тыражу. На яго думку, Насціна кніга павінна закрануць кожнае неабыякавае сэрца чытача. Капіч быў шырока вядомы многім у літаратурным грамадстве. Ён меў вялікі ўплыў, саліднае фінансавае становішча. Усё дзякуючы таму, што ведаў, як падаць твор свету і пры гэтым зарабіць.

Насця ўсё таксама няёмка сябе адчувала, гэты новы вобраз ёй быў не звыклы, але яна старалася паказаць сябе з добрага боку. Насця выдатная сабой, добрае выхаванне мамы ўклала ў яе выдатны стрыжань паводзін.

Пасля доўгай размовы, Насця адчула спакой. Яна трымала ў руцэ адзіны свой асобнік кнігі, трымала сваю будучыню. Насця гартала твор, усё было цудоўна. Ёй падабалася ілюстрацыя вокладкі, падабалася ўся падача друку.

Яны доўга гутарылі на тэму тыражнага выхаду кнігі ў друк. Насця кемлівая, але здавалася троху сарамлівай дзяўчынай. Але ў працэсе размовы, яна ўсё больш адчувала сябе ўпэўненай, а яе навучанне журналістыкі дало ёй магчымасць адчуць сябе чалавекам, які бярэ інтэрв'ю. Насця пачала задаваць шматлікія пытанні, па ўсім, што тычылася яе самой і яе кнігі. Праз час, ёй уручылі кантракт. Насця старанна яго прачытала, яе ладзіў працэнт ад продажаў, хоць яна зусім не разбіралася ў падобных кантрактах. Яна баялася памыліцца ці нешта прапусціць і таму старанна ўсё прачытала яшчэ раз. Насця не магла адмовіць такой прапанове, такой магчымасці, у яе не было такіх грошай, якія прапаноўваў кантракт. Яна не хацела вяртацца ў тую ж руціну, калі ёсць такі шанец усё змяніць. Насця падпісала два асобніка папер, дакументаў. Цяпер жа, літаратурнае агенцтва можа тыражаваць твор Насці ў рознай колькасці і на розных мовах.

У канцы, Насці паведамілі таксама пра тое, што яна павінна з'явіцца на прэзентацыю праз тыдзень, а пакуль яна можа вярнуцца дадому. Па просьбе Капіча, Насцю адвезлі туды, куды яна хацела, на вакзал. Наступны цягнік быў толькі праз гадзіну, таму ў Насці быў яшчэ час, каб прагуляцца і бліжэй пазнаёміцца са сталіцай.

Пакуль дачка была ў ад'ездзе, Каця ўладкоўвала сваё асабістае жыццё. На апошнім спатканні з Кацяй, Жэня прызнаўся, што з'яўляецца ўладальнікам пякарні-булачнай, дзе ён часам працуе касірам і часам пекарам. Таксама ён закрануў тэму сваіх пачуццяў да Каці. Усё было больш сур'ёзна, чым здавалася на той момант ёй. Жэня раскрываўся Каці, адчуваючы ўсю камфортнасць спатканняў.

Вярнуўшыся ў свой родны гарадок, Насця ўсвядоміла, як змянілася яе жыццё. За гэтыя два дні з ёй здарылася больш цікавага, чым за ўвесь гэты год. Сёння ніхто не мог сапсаваць ёй настрой.

На вакзале яе сустрэлі мама і брат. Пасля сямейных абдымкаў і прывітанняў, Каця захацела першай задаць пытанне Насці, але Сашка апярэдзіў яе.

– Як ты з'ездзіла? – нецярпіма, пацікавіўся брат у сястры.

– Выдатна! Гэта было вельмі выдатна! Усё атрымалася! – адказала Насця. – І па вам я вельмі моцна сумавала. Давайце прыйдзем дадому і я ўсё раскажу падрабязна!

Дома, сям'я з цікаўнасцю слухала яе прыгоды. Насцю перапаўнялі пачуцці, яна спрабавала больш падрабязна расказаць аб тым, што адбывалася, баючыся ўпусціць гэтак важныя дэталі. Усё здавалася казкай. Каці было прыемна глядзець на задаволеную ад новых уражанняў дачку.

Насця была ўпэўненая ў сабе, як ніколі.

На наступны дзень Насця вярнулася на працу. Тут жа яна дзялілася сваімі ўражаннямі з сяброўкай. З урачыстасцю і ў здзіўленні выказвалася Насця, кажучы ўсю праўду.

Час ляцеў хутка. Праз некалькі дзён, Насця зноў з'язджае з дому ў сталіцу. На гэты раз яе чакала новае мерапрыемства.

Прыехаўшы ў сталіцу, яна адразу адправілася на прэзентацыю. Тут Насця не адчувала сябе адзінокай. Яна ведала, як трэба паступаць на падобных мерапрыемствах, бо з ёй побач заўсёды была памочніца літаратурнага агента.

Гэты вечар быў у сваёй стыхіі. Вялікая зала. Ярка гарэлі люстры. Сцены залы атачалі невялікія брашуры з партрэтам пісьменніцы і яе кнігі. Мала-памалу пачалі прыбываць госці. Яны ўваходзілі ў залу ў сваіх прыстойных касцюмах і сукенках. Прыгожы стол стаяў у канцы залы, на якім размясціліся кнігі. Зала ажывала.

Калі ўсе сабраліся, прыйшоў час пачынаць. Капіч выйшаў і павітаў усіх прысутных гасцей. Ён казаў шмат прыемных слоў, а пасля запрасіў і прадставіў гасцям Насцю.

– Ну цяпер паглядзім, як справіцца дзяўчынка… – прагаварыў пра сябе Капіч і прапусціў Насцю трохі наперад.

Да іх выйшла прыгожая і мілая дзяўчына, прыстойна апранутая, прыгожая сабой.

Спярша, Насця трохі хвалявалася, безуважлівым поглядам глядзела на натоўп, але праз два вымаўленых дрыготкім голасам прапаноў, яе страх мінуў. У Насці зноў прачнулася адважная журналістка. А пасля афіцыйных нарыхтаваных прамоваў, яна спусцілася да гасцей. Не гледзячы на ўсю стомленасць з дарогі, Насця вельмі добра мела зносіны і цікавілася людзьмі, якія падыходзілі да яе, атачалі яе. Хоць яна не бачыла гэтых людзей раней, не чула пра іх, Насця ўсё ж адчувала сябе сваёй сярод іх і спрытна адказвала на іх пытанні. Трымала келіх шампанскага і шчыра ўсміхалася, улівалася ў круг новага грамадства.

Усё скончылася праз пару гадзін.

Вечар прайшоў паспяхова. Насця ўжо сядзела на крэсле, яе ногі гулі ад усяго дня. Яна хацела пакінуць залу і легчы на ложак. Але Капіч паспяшаўся падысці да яе і павіншаваць з поспехам. Кніга была прызнаная грамадствам. Насця па праве заслугоўвала пахвалы. Гэтак жа Капіч папярэдзіў яе, што цяпер варта дачакацца водгукаў чытачоў. Сам жа ён, ніколі не памыляўся ў выбары продажу твораў на сусветны рынак. Ён ужо чакаў чарговага трыумфу і вялікіх грошай у працэсе вялікай працы. Насця выслухала яго.

– Прабачце, але я стамілася. – паспяшалася нагадаць яна.

Насця ўстала і падышла да памочніцы Капіча, сказаўшы ёй, як моцна яна хоча адпачыць.

Наперадзе было яшчэ некалькі прэзентацый у іншых краінах, аб якіх Насця даведвалася паступова. Поспех кнігі быў настолькі вялікі, што Насця была вымушана звольніцца і літаральна перастала бываць дома месяцамі.

Грошы і стомленасць прыбывалі да Насці. Яна адпраўляла грашовыя сродкі дадому, каб мама змагла аплаціць жыллё і дамовіцца аб тым, каб яе з сынам не высялялі. Больш за ўсё, яна хацела дадому, але ўся гэтая слава яе літаральна ўзяла ў палон. У гэтай мітусні, пералётаў і новых знаёмстваў, кружылася галава. Хто б ведаў, як гэта ўсё ўплывала на Насцю… Насця зноў бралася за ручку і ўсё, што кружыла яе галаву, яна пісала на лісты.

Пасля паспяховых продажаў яе кнігі, новая кніга абавязаная была з'явіцца. Не гледзячы на ўсю стомленасць, маладая пісьменніца па-сапраўднаму была шчаслівая пісаць новыя радкі свайго жыцця. Ёй было што яшчэ распавесці свету.


Глава XV


Вялізны тур завяршыўся. Насця вярнулася дадому.

Насця стала яшчэ прывабней, за гэты час яна пасталела. Яна выглядала ўзрушаюча ў новых нарадах і з новай прычоскай.

Калі з'явілася Насця, брат з радасным тварам кінуўся яе абдымаць.

Мама і брат, Насціна сяброўка і сама Насця, усе разам сабраліся ў кватэры.

– Цяпер жа ніякіх ад'ездаў. Я застаюся з вамі і пішу новую кнігу. – распавяла аб сваіх планах Насця.

Самае дзіўнае ў той вечар для Насці было тое, што яны таксама загаварылі пра яе бацьку. Сяброўка не магла такое хаваць: калі Насця звольнілася па сваім жаданні, да сяброўкі падыходзіў Толя і цікавіўся дачкой. Насця здзівілася, нават злёгку ўстрывожылася гэтай навіной. Яна не хацела больш слухаць пра яго, трохі нахмурыўшыся, Насця хутчэй загаварыла пра іншае. Але ў душы яе было нешта засмучанае, яна не магла гэта спыніць і прыкрывалася ўсмешкай. У гэты момант Каця абыякава адрэагавала на гаворку пра былога мужа. У апошні час яна вельмі прывязалася да Жэні, з якім адчувала сябе шчаслівай.

Насця раздала кожнаму падарункі і тым самым дзякавала ўсіх, што былі побач з ёй.

Праз тры гадзіны, сяброўка пакінула кватэру.

Насця дастала з паперніка банкаўскую карту і паклала на стол. Мама паглядзела на дачку з выразам чалавека, які вось-вось нешта спытае.

– Тут больш, чым вы думаеце. – сказала Насця.

Мама з сынам пераглянуліся.

– Навошта яны? – спытала Каця.

– Мамулечка, нам пара пакідаць гэтую кватэру. Пара сыходзіць з мінулага і пачынаць новае жыццё. У новай, уласнай кватэры. – з гонарам сказала Насця.

– Што ж…я не ведаю што і сказаць. – сказала Каця.

– Ура, мы пераязджаем у новую кватэру! – ускрыкнуў Сашка.

Яны вырашылі, што на працягу гэтага месяца знойдуць сабе новую кватэру.

– У раёне пятай вуліцы, ёсць цудоўныя кватэры. Я знайду што-небудзь падыходнае. – сказала дачка. – Новы дом, новая кватэра, мы гэта заслужылі.

– Калі хочаш, я магу схадзіць з табой, паглядзець. – сказала Каця.

– Добра, мама, я буду толькі рада.

На наступны дзень яны прайшліся па аб'явах, зірнулі на новыя кватэры. Толькі на трэці дзень яны набылі сабе новае жыллё.

Кватэра была размешчана на пятым паверсе шасціпавярховага дома.

Новая кватэра складалася з трох пакояў. З вокнаў відаць шмат зеляніны, праўда сама вуліца, была запар забудаваная. Гэты пераезд дастаўляў ім шмат радасці.

Каця адразу ж звярнула ўвагу на розніцу кватэры, яна была параскашней ранейшай і ёй здавалася, што яна велізарная.

Падчас пераезду, Насця асабіста знаёміцца з Жэняй. Каця даўно хацела гэтага знаёмства, але ўсё баялася, як адрэагуе дачка. У пераездзе, Жэня паказаў сябе сапраўдным:шчодрым, высакародным і працавітым. Насця ўспрымала яго як знаёмага, як сябра мамы. Заўсёды трэба больш часу для добрага знаёмства, каб бліжэй пазнаць чалавека.

Усё, вядома, яны не маглі звезці са старой кватэры, палова нажытай маёмасці належала Толю. У дзень пераезду, кансьерж звязаўся з Толем, папярэдзіў яго аб тым, што яго былая жонка з дзецьмі з'язджаюць, высяляюцца з кватэры. А рэчы, якія застануцца, ён павінен па магчымасці вывезці. Пасля званка, Толя тут жа прымчаўся з цікаўнасцю ў кватэру. Ён прыехаў даведацца, што там робіцца і заявіцца перад сям'ёй. Першым ён убачыў Кацю і ў спакойных паводзінах, прымаў яе як сябра. Яны ўжо даўно не бачыліся, а пагаварыць пра штосьці акрамя рэчаў у кватэры, не маглі. Каця паказвала Толю ўсе пакінутыя рэчы, распавяла, што забрала з сабой. Дзяцей з Кацяй не было, яны знаходзіліся ў новай кватэры. Толя з Кацяй паводзілі сябе быццам не знаёмыя, быццам іх нічога не звязвала ў адносінах. А адчуванні ўнутры іх, балюча нагадвалі адваротнае.

Крыху пазней у кватэру падняўся Жэня, каб паведаміць Каці, што ўсе пакінутыя рэчы ўнізе, ён пагрузіў і цяпер яны могуць з'язджаць. Мужчыны паціснулі адзін аднаму рукі і нібы размінуліся. Толя адразу перамяніў тон і з радаснай злосцю прамаўляў апошнія словы.

– Прыемна было пазнаёміцца! – паспяшаўся сказаць Толя, звяртаючы на сябе ўвагу. – Вы ўжо сыходзіце?

Убачыўшы нахмураны твар Толі, Каця паспяшалася пакінуць кватэру. Толя абгледзеў паўпустыя пакоі палахлівым позіркам. Ён не чакаў такой сустрэчы з Кацяй. Ён яшчэ больш нахмурыўся і затросся. Пазнаючы па чутках усё больш навін аб дачкі, на фоне сваіх жыццёвых праблем, Толя быў вельмі заклапочаны. Ён не ў стане быў прадбачыць, што вось так усё скончыцца. Пакінуўшы кватэру, Толя накіраваўся да сяброў. І потым позна ўвечары ён вярнуўся дадому, да Сафіі.

Каця з дачкой абставілі новую кватэру вельмі міла. Цяпер, збіраючыся з дзецьмі за новым сталом, Каця магла гаварыць аб усім: аб сучаснасці, аб мінулым. Цяпер жа, мінулае, не адбівалася на яе з нейкай болем…

Цяпер Насця дасягнула адной сваёй мэты ў жыцці. Яна магла дапамагаць маме і аддзячыць яе за тое, што яна, не гледзячы на ўсе цяжкасці, выгадавала выдатных дзяцей. Прыгожая вопратка, новыя кнігі. Раней яна толькі пра гэта марыла, але цяпер Насця рыхтавалася пакараць новыя летуценні. Яна працягвала працаваць над наступным творам, усё з тым жа запалам, што і раней.

Насця не бачылася з бацькам даволі даўно. Тэлефанаваць яму ці шукаць з ім сустрэчы яна вельмі не хацела. Але даказаць яму, што ў яе ўсё добра без яго, Насця вельмі прагнула.

Насця адправіла кур'ерам Толю на працу сваю кнігу. Яна прамаўляла ў галаве: “Няхай татка прачытае пра сваіх дзяцей, якіх ён кінуў.”

Прачытаўшы твор дачкі, Толя ніяк не мог супакоіць сябе, на яго як быццам лягло ганебнае таўро. Менавіта сёння, менавіта цяпер…ён зразумеў, як ён памыляўся ў сваіх дзецях, памыляўся ў сабе і ва ўсім сваім стаўленні да Каці. Ён успамінаў мінулы час і лічыў сябе вінаватым.