Malmalice
LA NUOVA FRONTIERA eldonejo
Librofako de Literatura Foiro
Kuopio — Pizo/Pisa
1977
Malmalice
JOHÁN VALANO
MALMALICE
"LA NUOVA FRONTIERA" ELDONEJO
LIBROFAKO DE LITERATURA FOIRO
KUOPIO — PIZO/PISA
1977
originalaj poemoj
unua eldono - 1977
Kompostis Librofako de LITERATURA FOIRO, Kuopio (Finnlando)
Presis LA NUOVA FRONTIERA eldonejo, Pizo/Pisa (Italujo)
© 1977 Johán Valano
ĉe Kultura Centro Esperantista
Postiers 27
2300 La Chaux-de-Fonds (Svislando)
al Nicole
ENHAVO
Bomboj falis ......................................... paĝo 11
Premsonĝo ............................................ „ 12
Lulkanto ............................................. „ 14
La pioĉanto .......................................... „ 16
Kapturniĝo / La kialo ................................ „ 19
Printempo en la Moza Valo ............................ „ 20
Sezonoj .............................................. „ 22
Ripozo ............................................... „ 23
Studentaj jaroj ...................................... „ 24
Ferie ................................................ „ 25
La amuzisto de la Reĝo ............................... „ 27
Mi amas .............................................. „ 29
Memore ............................................... „ 30
Urbolumoj ............................................ „ 31
Donaco ............................................... „ 33
Ombroj dimanĉaj ...................................... „ 34
Senpoveco ............................................ „ 36
Balado pri lakeo de imperiistoj ...................... „ 38
Balado pri fia ordoperturbanto ....................... „ 39
Brila cerbo .......................................... „ 40
Solena saluto ........................................ „ 41
Ĝemeloj .............................................. „ 46
Spegule .............................................. „ 47
Kaj tiel plu ......................................... „ 51
Balado pri atenta orelo .............................. „ 54
Balado pri vespera amo ............................... „ 55
finpresita en januaro 1978
ĉe «offset vallerini» pizo, italujo
Prezenti al publiko, esperantista aŭ ne, la meritojn
de nia lingvo jam delonge provas kompetentaj fervoruloj. Inter ili,
unu el la plej konvinkaj, buŝe kaj skribe, estas sendube Johán
Valano pro sia vere originala, klera kaj sprita maniero.
Unu el liaj favorataj argumentoj ĉiam akcentis la a-
partan taŭgecon de esperanto por poezio. Konkretan pruvon pri la
valido de tiu lia aserto vivplene donas la nuna versaro dorminta
longe en tirkesto.
Kolekto modesta laŭ amplekso, sed ege riĉa laŭ la va-
rio de la temoj kaj formoj, ĝi montras entute freŝan koncepton pri
la rimedoj kaj celoj de la poemarto. Per sia simplo kaj kristala
neteco, ĝi ne ambicias iĝi "populara", sed, pli ĝuste, komprenebla
por ĉiuj aŭ almenaŭ por la plimulto el la legontoj.
La aŭtoro sentas iel kunsanga al si la lingvon, kiun
li lernis jam dum la knabaĝo, kaj per ĝi sukcesas esprimi tute spon-
tane kaj plej nature tre nuancitan gamon da emocioj antaŭ la prema
potenco de la realo. Se, foje, lia brila verstekniko lin logas al
eksperimentoj, al aliteraciaj kaj sonaj ludoj, li tamen neniam for-
gesas la postulojn de la koro kaj de la homa digno. Pri tio atestas
ekzemple la whitman-aj odoj Senpoveco, Solena saluto aŭ
la delikata tenero de la Balado pri vespera amo. Sed kiel
ne admiri la cizelitajn juvelojn de Printempo en la Moza
Valo, Sezonoj, Ferie?
Se la aŭtoroj de PARNASA GVIDLIBRO definitive kon-
damnis kion ili nomas aborta rimo, kelkaj talentuloj atingis per
ĝi tre plaĉajn efektojn, kaj Johán Valano sukcese sekvis ilian aŭ-
dacan ekzemplon. Li pruvas, ke tiaj rimoj, parencaj al la hispana a-
sonanco, se lerte uzitaj, fakte neniel ĝenas, sed male kontribuas al
la harmonio de la poemo.
Poezio estas esploro, rivelo kaj ankaŭ peto por dia-
logo. Mi firme esperas, ke tre multaj respondos al la mesaĝo de Va-
lano, eĉ se nur en la intimo de sia koro.
Henri Vatré
Adoleskanto emas poezii, kaj Johán Valano ne estis escepto.
Li versis pro la plezuro versi, aŭ eble pli ĝuste pro interna nesu-
perebla bezono sin esprimi kantavorte.
Neniam la ĉi tie prezentotaj pecoj celis publikan aperon, ĉar neniam
la aŭtoro imagis, ke tia intima elanimigo de la sentoj kaj impresoj
povus interesi iun ajn.
Kiam liaj unuaj poeziaj provoj surpaperiĝis,
Valano aĝis 14-16 jarojn, kaj la dua mondmi-
lito estis finiĝanta. Lian tiutempan verkadon
nesurprize stampas la teruraj okazaĵoj, kiujn
li tiam ĵus travivis.
La tri unuaj pecoj de ĉi tiu kolekto sendube
ŝuldiĝas al bezono igi psike asimileblaj fak-
tojn tiel barbare sensencajn, ke ili defias
sanan prudenton.
BOMBOJ FALIS
Ĉi tie iam estis domoj
kaj kantoj sonis tra l' aer'.
Nun staras nigraj domfantomoj
timige mutaj en vesper'.
Ĉi tie iam infaneto
soldaton ludis kun plezur'.
Nun kuŝas korpo de poeto
tordita, ĉe brulanta mur'.
Ĉi tie iam regis lumo
kaj vibris varma vivosent'.
Nun ŝvebas ĉie akra fumo,
funebre peza en silent'.
Ne pasis longa tempodaŭro,
rapide venis buĉa ŝtorm',
senteblas ĉie nur bedaŭro:
trankvilas urb' en morta dorm'.
PREMSONĜO
Ekdetrue en mallumo
venis brue granda zumo,
prenis brute en la fumo
vivojn de la ter'.
Se matenoj bonodoris
en ĝardenoj kiuj floris,
ĉiaj benoj forvaporis,
restis la sufer'.
Ili ŝutis ŝtalan ŝtormon
sur la homan pacan dormon,
ŝanĝis ĉion en senformon;
sangis tuta land'.
Kaj la domoj estis pestaj,
kaj la homoj iĝis bestaj,
nur malbonoj estis restaj;
ĉesis ĉiu kant'.
En infera karnavalo
sub la fera arma falo
iĝis tero karda valo,
ĉu reeblos vek'?
Kaj la kortoj fumis putre,
kaj la korvoj nubis supre,
kie korpoj kuŝis nutre
logaj al la bek'.
Sub mortiga bomba kraĉo
vivoj iĝis torda kaĉo
preta por la morda maĉo
de malsata hund'.
El la vento kiu muĝis,
el la venko kiu ruĝis,
el la venĝo, kien fuĝis
vi kun via vund'?
Premas min ĉi ĉio naŭze,
tremas daŭre mi senkaŭze,
ĝemas mia kor' senpaŭze
dum sencela ir'.
Ĉu neniu kun mi solu?
Ĉu nenio min konsolu?
Ĉu nenia sorto volu
ĉeson de la ŝir'...?
LULKANTO
Ekdormu do frateto,
ne pensu plu pri ĝi,
ekdormu en kvieto
kaj zorgu pri neni',
forgesu pri ruino,
forgesu pri la bomb',
ne ploru pri patrino,
ne pensu pri la tomb',
foriris la soldatoj,
mutiĝis la pafil',
nun regas sur la stratoj
denove la trankvil'.
Ekdormu frato kara,
forgesu pri la lac',
disfalis temp' amara,
hodiaŭ estas pac',
Se paĉjo kun "adiaŭ!"
foriris en maten',
forgesu ke hodiaŭ
ne eblas plu reven',
nur sonĝu pri insuloj
en suna malproksim'
en kiuj por etuloj
ne plu ekzistus tim'.
Vin lulas anĝelkanto
el ora paradiz'
... Ne veras, ke l' lulkanto
frosttremas sub ĉemiz'...
Kiam vivspertoj restas neasimileblaj, ja tipa
solvo por pluvivi sanmense estas ilin ignori.
Strebadon tiudirektan verŝajne priskribas la
sekvanta poemo, kvankam kompreneble la ado-
leskanta aŭtoro ne komprenis ĝian signifon,
kiam li ĝin verkis.
LA PIOĈANTO
La viro pioĉis, pioĉis
ŝtonetan kaj hardan la teron,
sub brulo, sub brilo, pioĉis,
spitante la ardan someron.
La basko ĉemiza eliris
el sub pantalono malpura;
frapante li akre elspiris,
kun peno, per spiro terura.
Sub lia ĉemizo ŝvitplena
muskoloj laŭritme sin rulis
kadence kun movo la pena.
Sub moko de suno li brulis.
Hararo brilgrasa malsekis
kaj gutojn fluigis vizaĝo,
pioĉe li teron revekis,
pioĉe kun frapa kuraĝo.
Jam milojn da miloj da jaroj
la truon en tero li fosis
sub suno, sub lun', sub stelaroj,
sub pluvo aŭ vento, pioĉis
sen ia ripoza sekundo,
senhalte, en prema silent',
dum sale ŝvitegis la frunto,
li fosis sen zorgo pri sent'.
Kaj kiam sub brula la bluo,
en varma senventa aer',
finfine profundis la truo
pli grande ol la malesper',
de si li ekprenis la koron
kaj tutan la amon la sian,
kaj tutan la sian doloron,
kaj tutan la vivon nescian,
kaj ĉion en truon li ĵetis.
Kaj daŭre post tiu ĉi faro
li strangan rideton ridetis,
penseme, dum longa ĉe-staro.
Senvorte li ŝtopis la truon,
kaj tiam, kun sonĝa anim',
li paŝis kviete, sen bruo,
al vojo de reva senlim'.
Sur la ĥaoson de la mondo homo povas ĵeti
rigardon jen humuran jen beloĉerpan. Ankaŭ
tiudirekte Valano eksperimentis.
KAPTURNIĜO
Tiome turniĝis
la tero,
de sia naskiĝo,
kaj kun ĝi turniĝis
homaro
pli ol laŭ sufiĉo!
Do kial vi miras
pri l' vero,
en tia kondiĉo,
ke iom deliras
homaro
pro kapoturniĝo?
LA KIALO
Vi demandas kiu penso
en mi kuris tra la menso
kiam mi unuafoje
vidis vin,
kial mi ridetas ĝoje
ĉiam kiam mi survoje
vidas vin?
Nu, samtempe kiel kapon,
oni vidas vian ĉapon.
PRINTEMPO EN LA MOZA VALO
La valo
pala
surmetis
kviete
la veston
festan
kaj majo
gaja
traboris
multflore
la vojon
ĝojan
salika
ŝiko
sin fleksas
branĉtekse
kun plora
kor'
feliĉa
fiŝo
petolas
scivole
el ronda
ond'
dimanĉaj
branĉoj
aldonas
burĝonojn
al havo
rava
la mozaj
rozoj
prezentas
talentojn
per skizo
ĉiza
alaŭdo
aŭdas
la ĵuron
murmuran
de flama
am'
dum knabo
rabas
la buŝon
tro ruĝan
de tima
in'
mateno
prenis
koloron
plej gloran
laŭ ĝusta
gust'
Mozfluo
luis
tualeton
koketan
por vala
bal'.
SEZONOJ
Jen floro
oras:
printempa
tempo.
La suno
junas:
trankvila
brilo.
La vento
pentas:
trablova
movo.
La neĝo
reĝas:
purblanka
flanko.
RIPOZO
Tiu odoro trankvila
de nokto brila
portas en tiun ĉi koron
la rememoron
de vana fru'
dum la rivero susura
en fluo pura
kantas promeson de paco
al kora laco
per kana bru'.
STUDENTAJ JAROJ
La amiko kiu babilas
kaj la tetaso sur tabl',
la ĉambreto kiu trankvilas
en la kunesta agrabl',
la gitaro kiu muzikas
en delikata la ton',
la vizaĝo kiu mimikas
laŭ la kantata kanzon',
la okuloj kiuj brilĝojas
gaje en lampa la lum',
la silento kiu kelkfojas
pace en pipa la fum'...
al ĉi ĉio kio hodiaŭ
tiom varmecas en kor'
ĉu ni devas diri "adiaŭ"?
vere ĉu devas ĝi for?
FERIE
Agrable
sur sablo
mi kuŝas,
kontente
la vento
min tuŝas.
Najbara
la maro
sin rulas
kaj luma
sub suno
min lulas.
Nur bruas
la skuo
de l' ondo,
forestas
la resto
de l' mondo.
Humurplena kunulo estas ŝatata, sed li riskas
sin enŝlosigi en klaŭna rolo ne responda al
la plej profunda realaĵo.
LA AMUZISTO DE LA REĜO
La amuzisto de la Reĝo
post kiam ĉiujn li ridigis
per moko pri la Reĝa leĝo
post kiam li reamikigis
la disiĝintajn korteganojn
kaj bonhumoron revenigis
forgesigante la ĉikanojn
kaj la planojn
de tiuj kiuj fiintrigis
do kiam ĉe la reĝa tábl
pro li revenis la konkordo
kaj la akordo de l' bonordo
en atmosfero de agrábl
la amuzisto de la Reĝo
kiam li ĵonglis per vortludoj
aŭ ŝercideoj aŭ aludoj
kaj per konduto plej amuza
ĝoje ruza
faligis Reĝan la koleron
tiam en pezan la vesperon
lasante post si grandan ĝojon
la amuzisto de la Reĝo
foriras
kaj li ekiras nigran vojon
de propra pena aĉekzisto
sed lin neniu amuzisto
eltiras
el vivsoleco senkonsola
kaj en la ardo de l' rigárd
ne brilas plu io petola
malvarmas nur grizo malmola
kiel la ŝtalo de ponárd.
En la aĝo inter 20 kaj 25 jaroj, Johán Vala-
no, kiel la plimulto, ekzerciĝis en la mal-
facila arto ami, en kiu oni malofte sukce-
sas unuaprove.
MI AMAS
Mi amas.
Ĝin diras ĉiu kun rideto,
ripetas
senĉese ĝin amika famo.
Mi ridas
senkaŭze, sola sur la strato,
kaj batas
ĉi-mia koro kun rapido.
Okuloj
briladas pli ol ordinare
kaj haroj
senordas pli ol laŭregule
Malpeza
mi volus flugi tra l' aero,
libera
mi saltas ĉie kun frenezo.
Mi manĝas
kun nedireblo da plezuro,
kaj kuras
al plej malloga klub-aranĝo.
Jen kantoj
multiĝe venas nun ellipe,
dum ripoj
moviĝas ĝue enspirante.
La vivo
por mi radias ĉiam sune,
la juno
enloĝas min aperitive.
Mi danku
ĉielon pro via ĉeesto.
Ni festu!
Jen restas al mi tuta franko...
MEMORE
Kiel delikate
la luno
desegnas ombron
de branĉetoj junaj
sur mia kurteno
ora
tiel delikate
la nuno
revekas nombron
da memoroj lumaj
pri nia kunteno
kora.
URBOLUMOJ
Mi memoras la brilojn
de l' urbo lumanta
vidata el for',
kaj la gajajn babilojn
en trajno fumanta
kun brua vapor'.
Tiutempe mi trovis
ke l' vojo revena
plenplenas je hel',
kaj la trajno sin movis
tra lando ĝardena
en luma fabel'.
Antaŭ ol ni alvenis
ni pasis sur ponto
el forta metal',
la rivero ektremis
ĉe tiu renkonto
kun vibro de ŝtal'.
Tiam fajfo ekŝiris
la noktan kvieton
de la antaŭurb',
kaj la trajno eniris
la stacidometon
grincante, laŭ kurb'.
Nun ĉi tiun lumbelon
svenigis malhelo
de vana staci'.
Ĉu reven' havas celon
se tiu ĉi celo
ne plu estas vi?
La pecoj, kiuj nun sekvos, estis verkitaj
post la aĝo de 25 jaroj. Ilin komenti estus
neutile, kaj eble maldiskrete. Ni diru nur,
ke la poeto, kiu por kelka tempo forlasis
Eŭropon, renkontis la virinon, kun kiu vere
profunda amo povis radiki, kaj ke li vojaĝis
pro profesiaj kaŭzoj sur la tuta terglobo.
DONACO
Mi flugis foren al ĉielo
kaj tie vagis multajn jarojn
serĉe al la plej bela stelo
por meti ĝin sur viajn harojn.
... Sed tiel palis ĝia brilo
kompare kun ĉi harobel',
ke honta pri don' sen utilo,
mi ĝin reĵetis al ĉiel'.
Pri tonoj plaĉaj al la koro
nova ideo al mi venis
kaj, ŝtele, de anĝela ĥoro
mi la plej belan kanton prenis.
... Sed dum vi nur frazeton diris,
muzikis tiel via voĉ'
ke ne doninte mi foriris
kun plena kor' da memriproĉ'.
Kaj por donaco belkolora
pri kiu mirus la homar',
per fortostreĉo penlabora
mi ŝtelis bluon de la mar'.
Kun kelkaj vortoj de gratulo
mi min preparis por la don'
... Ve! bluis tro via okulo,
ne eblis tiu ĉi propon'.
Sed, strange, kiam mi donacis
manke de ĉio granda nur
ĉi koron, kiu tiom lacis
de l' longa serĉa aventur',
anstataŭ rigardaĉi moke
la signon de mia malriĉ',
vi donis vian reciproke
kaj min kondukis al feliĉ'.
OMBROJ DIMANĈAJ
Mi konas vian vizaĝon.
Mi renkontis ĝin tro ofte
sur la stratoj de dimanĉa urbo
kaj mi scias
ke ĝi fantomos al mi
kie ajn mi min kaŝos.
Mi konas vian vizaĝon
kaj viajn manojn harditajn
kaj la lacan kurbon de viaj ŝultroj.
Ili min trafis en Novjorko
en Frankfurto kaj en Singapur',
en Jaunde kaj en Prago,
sur la muzikplenaj stratoj
de Rio de Janeiro,
kaj sur la avenuoj de suna dimanĉo
en Sydney.
Mi konas vian obtuzan voĉon.
En Aŭstralio ĝi parolas malte,
en Svislando hispane,
kaj armene en soveta Georgi'.
En Londono ĝi odoras je palmoj malproksimaj,
kaj je proksimaj en Kinŝaso.
Sed egale ĉu ili ĉerpis vin
el homujo ekstera aŭ enlanda,
eterne samas la vizaĝo
kaj la nevidebla pezo sur la ŝultroj
kaj la okuloj
en kiuj esper'
estingiĝis.
Sur la stratoj dimanĉaj de la urbo
vi paŝas priplorinde
kun terura ŝarĝo el soleco
kaj fremdeco
en vira duopo aŭ triopo
senkolora senkolera
kun vakua rigardo fiksita
al ŝtopita horizonto
kie tagiĝas
neniam.
SENPOVECO
Vi ploras
mi rigardas vian junan vizaĝon
tiel belan kiam ĝi ne larmas
kun la grandaj naivaj okuloj
fenestro al infana mondo
la flamfloro de via buŝo
kaj haŭto tiel freŝe glata
ke ŝajnas
kvazaŭ vi ĝin ricevis ĵus
kaj dume vi ploras
mi rigardas vian junan vizaĝon
kaj jaroj fluas for antaŭen en mia cerbo
mi vidas ĝin sulkita kiel pometo postvintre
kun multe da grizo en la okuloj
kun velkinta buŝo
kaj haroj senkoloraj
eble vi repuŝe malbelos
ĉu grase dika
ĉu malmole eta seka
kiel sensuka branĉo
preta por rompiĝo
eble vi estos bela ankoraŭ
laŭ la beleco de grandaĝo
kun vivsperto legebla sur ĉiu trajto
kaj flagre en okulo la brila lumo de humur'
se nur vi plu vivos
37
kaj dum vi plore
esprimas vian malesperon
pri tiu memcentra knabo
kiu ludis per viaj korpo kaj sentoj
kiel per pilko
kiun la ludintoj post la matĉo forlasas
mi aŭskultas
mi komprenas
mi sentas amikecon
kiun mi volus trafe komuniki
kaj mi aŭdas ke morgaŭ eble vi mortigos
la maljunulinon kiu vi iam povus esti
turnante kontraŭ vin
la agreson
kiu devus celi al li
kaj mi balbutas
kaj miajn okulojn plenigas stulteco
mi ne trovas la vortojn
savajn
nek la teneran geston kiu
vin tiri povus el la marĉo
mi stumblas ĉe granda vasta abisma
manko
da solvaj ideoj
mi kolizias ree kaj ree
kun la kaptilaj muroj
de mia senpotenco
kaj dume
vi ploras plu.
BALADO PRI LAKEO DE IMPERIISTOJ
" Obscena estas li vipur'
kaj plago de la sindikato,
tion deklaris sen humur'
pri li la Centra Komitato.
Do lin ne aŭdu, marksa frato:
lin tordis lerta manipul'
de propagando kaj vulgato;
li estas nur reakciul'.
"Li laŭte blekas pri tortur',
vortaĉas kontraŭ aŭtokrato,
eĉ diras ke nia struktur'
socia servas al eksplŭato,
sed ĉefe signas lin stigmato
ke li favoras al pravul'
eĉ kontraŭ parti-aparato:
li estas nur reakciul'.
"Kaj tute prave la cenzur'
malhelpas al ĉi advokato
de objektiva procedur'
la veron diri pri la ŝtato.
Li estas aĉa demokrato
kun burĝa kredo al regul'
pri justa trakto kaj kompato:
plej tipe pri reakciul'."
Fortuloj, zorgu pri homfrato
kiu batalas kontraŭ bato
al ĉiu ajn justa postul'!
Ja spite al via diktato
plu pravos la reakciul'.
Ĉi tiu balado povas esti citata nur ĉe simila citado, samtempa kaj
samloka, de la Balado pri fia ordoperturbanto.
BALADO PRI FIA ORDOPERTURBANTO
"Danĝera estas li vipur'
kaj plago por aŭtoritato
kiu prizorgas pri sekur'
kaj pri bonordo en la ŝtato.
Do lin ne aŭdu, kara frato,
lin formis fia bolŝevist'
kaj subfosula aparato:
li estas aĉa komunist'.
"Li pledas kontraŭ la tortur',
indigas kontraŭ plutokrato,
asertas ke nia struktur'
socia servas al eksplŭato.
Lin krome signas la stigmato
ke li alvokis al rezist'
al ŝtatpolica inicjato:
li estas aĉa komunist'.
"Kun plena pravo la cenzur'
malhelpas al ĉi advokato
de egaleco kaj kultur'
aŭdigi sin en la debato.
Li estas stulta 'ruĝokrato';
kaj ŝtatprotekta policist'
lin rajte traktu sen kompato:
li estas aĉa komunist'."
Sinjoroj, zorgu pri homfrato
kiu batalas kontraŭ bato
al homa digno, kun persist';
finvenkos ne via diktato
sed pravo de la "komunist'".
Ĉi tiu balado povas esti citata nur ĉe simila citado, samtempa kaj
samloka, de la Balado pri lakeo de imperiistoj.
BRILA CERBO
Fakas la vortoj,
pompas la digno,
paĝoj turniĝas kun vigl',
gestas la manoj,
lipoj artikas,
kiom vi kredas je vi!
Teksas vi frazojn
nesupereblajn
iom rapide por mi,
ĵongle vi vortas
kaj universo
estas ludilo por vi.
Alte abstraktas
vasta pensado,
fulmas la cerb-energi'.
Kiom vi legis!
Kiom vi scias!
Kiom vi certas pri vi!
Kaj mi aŭskultas,
mi ne komprenas
punkton eĉ de la teori'.
Sed min impresas
nur ke vi tiom
penas imponi... al vi.
SOLENA SALUTO
Mi salutas vin, ho celo de la homoj!
Rigardu nin kuri barakte
kiel ratoj en tro malvasta spaco
tra miraĝa marĉo alloga
jen laŭ tiu vojo, jen laŭ tiu ĉi,
obstine obtuze obsede
fascinate
al vi.
Rigardu nin strebi!
Kiom da investo por bakŝiŝi
la gardanton de via pordego!
Kiom da energio por malfermigi ĝin!
Kiom da vana vanta vaka
senvida rigardo al ĝi.
Mi salutas vin, ho celo de la homoj!
Spronante nin antaŭen
vi pikas pelas puŝas
nelacigeble
logante per radianta
aĵo aŭ eco
kies brila juveleco senlumiĝos tuj
post kaptoĝu'
momenta.
Ho celo nekonata, mi salutas kapkline
vin kiun ni celas tutforte
kvankam ni scias bone ke
kiam ni fine trafos la tiom sopiratan
amon aŭ riĉon aŭ potencon
aŭ ripozon aŭ pozicion
aŭ triumfon de la Afero
al kiu ni nin identigis
nelonge daŭros la sento de plenumiĝo
nelonge la ripoza ĝuo
antaŭ ol ni ekiros denove
pikate puŝate pelate
al vi.
Mi salutas vin, ho celo de la homoj,
kaj mi kriaĉas al vi ŝtormavoĉe
mian koleron.
Kial la iluzioj? Kial la trompludo?
Kial la tragika komedi'?
En la brula dezerto de la vivo
al la miraĝaj lagoj
kiujn vi metas inter vi kaj nia soifo
ni dediĉas niajn tutajn penojn kaj klopodojn
eĉ dumdorme sonĝante senscie pri vi
kaj neniam la soifo estingiĝas.
Rigardu: kelkaj ne plu strebas
kaj nur stagnas rezigne.
Iliajn revojn ŝvelintajn
de espero
glacia draŝpluvo
krevigis.
Tro lacaj por plu celi
aŭ tro naŭzitaj de l' trompo
duonmorte duondorme ili larvas tra vivo
fuŝita
provantaj anestezi en si
la akran raspon de l' soifo.
Ĉu homo havas nur elekton
inter larvi kaj spronati
inter nesento kaj sufer'?
Blinda palpanto mi serĉas komprenon
kaj vane demandas al la kunblinduloj
"Frato, kien vi celas?"
Ĉu feliĉen?
tio gustas monotone
ĉu dramen?
tro suferigas por taŭge satigi
eĉ se viktimrolo multloke bonfamas
ĉu morten?
oscedas tro vakue la kavo
por pravigi
la streĉon de tuta pena viv'
ĉu progresen?
sed progreso odoras je trompo
ĉar se ion per unu mano ĝi donas
alion ĝi reprenas per la dua.
Kaj dume la demando reeĥas en la kosmo
kiel en resona senhoma kaverno
nerespondite.
Mi salutas vin, ho celo de la homoj!
Dum al vi ni dediĉas
tiom da energio, da sango, da ploroj,
da kuraĝo kaj timo,
da cerbumo, da koro kaj karno vundataj
kaj da siniluziado
dum ni interpuŝiĝas barbare
interfrate batalas
kruele batas puŝas frapas
dum ni kuras al la tereno
de morala konkuro
por loki nin unuaj
en la konkurso de l' justuloj
kaj superece rigardi la aĉulojn
kiuj faras krude
kion ni subtile faras
dum haŝiŝe aŭ brande ni povas vin kapti
aŭ flegas memkompate nian falsan rezignon
je vi
vi staras transe
vualita nekonata nenomebla
kaj ni ne scias
ĉu vi estas absurdo aŭ senco.
Kaj tamen mi turnas min al vi
solene
por elmeti
la pugnon de mia ribelo
la palon de mia tim'
la grandajn okulojn de mia admiro
la ridaĉon de mia cinik'
kaj, de mia espero,
la manojn malrapide malrapide
malfermiĝantajn
kaj mi salutas vin, ho celo de la homoj,
vi transmonda pura fonto
al kiu blinde baraktas
senfino da soifantoj.
Jes mi klinas antaŭ vi mian kapon
salute
ĉar egale ĉu vi estas
post la mizeraj miraĝetoj de ĉi-mondo
la monstra miraĝego
aŭ post la kontentigetoj de la vivo
la finfina definitiva kaj absoluta
45
kontentigo,
el la nekona mallumo
jen ekbrilas flagrete
apenaŭ lumanta, jes ja,
sed tamen videbla certaĵo:
kio ajn vi estas
aŭ neestas
almenaŭ vi estas pli forta ol ni.
ĜEMELOJ
Mia malĝojo kaj mia ĝoj',
paro ĝemela vi tenas vin kune
tra mia vivo, en mia kor',
kaj vi prilumas jen nigre jen sune
la tutan iron de mia voj',
glata ĉe rido, kruta ĉe plor'.
Peza turmento, mia malĝoj',
kial animon vi tordas misforma,
ke ĝi vagadu en agoni',
kripla hundaĉo de nokto sendorma,
lame pelata, hurla ĉe boj',
amsoifanta orfo de Di'?
Kaj mia lumo, vi mia ĝoj',
kial vi ĉion ordigas serene
kiam la vivo ĝermis el mort'
kaj vi aperas diskrete kaj bene
ĉe mia pordo, sur mia sojl',
ore lumanta fonto de fort'?
Kial malĝojon, vi mia ĝoj'
provas brakumi per gesto gastama
kiel bubaĉon kisas patrin'?
Ĉu volis Dio ke lum' via flama
iĝu kun ombro viva aloj'
ĉar tiel lernas frukti l'anim'?
SPEGULE
Mi rigardis en spegulon
kaj la bebo kiun mi vidis
havis rondajn okulojn
avidajn je scio
ĝi fermadis malfermadis
la maneton
kvazaŭ por ion kapti
ĉu la signifon de l' mondo
en kiun li ĵetiĝis?
Mi rigardis en spegulon
kaj la knabo kiun mi vidis
faris grimacojn petole
kaj li iĝis io ajn
jen klaŭno jen gravulo
jen simio jen mefistofelo
jen simpla bubo ridanta
kaj li amuziĝis.
Dio! Kiom li amuziĝis
nur pro tio ke li estis
ajnulo.
Mi rigardis en spegulon
kaj mi vidis ulon senĝojan
korpe misproporcian
kun turmento videbla
sur ĉiu trajto vizaĝa
kaj io jen aroganta
jen honta
en la sinteno
kaj mi sentis min kulpa
ĉar mi ne komprenis lin.
Mi rigardis en spegulon
kaj mi vidis junan atleton
kun tonusaj muskoloj
kaj kapo lumigita
per la larĝa rideto de l' memfido.
Pantere facilmova
li iris
konkeri la mondon.
Mi rigardis en spegulon
kaj la viro kiun mi vidis
havis la lace pacan vizaĝon
de tiu kiu luktis
stumblis falis
sed la sorton venkis finfine
lerninte pri sia forto ion
kaj multon pri sia malforto.
Mi rigardis en spegulon
kaj mi estis terurita
ĉar la homo kiun mi vidis
portis sur la ŝultroj tiom
da mizero
tiom
da ronĝa zorgado
ke li zigzagis duonfale
en senluma pejzaĝo
ĉerande de klifo
kaj piede de l' klifo
nigre ŝaŭmis
morto.
Mi rigardis en spegulon
kaj mi vidis grizharulon
kun io serena kaj eĉ
humura
en la rigardo
de li estis ja forprenita ĉio
kio igis lin sekura
kaj do
zorga
kaj malpeze li paŝis
en la mano de dio.
Mi rigardis en spegulon
kaj mi vidis frenezan maljunulon
kun korpo kaduka
kaj menso redirada
redirada redirada
redirade rediranta
ĉiam la samajn vortojn
kiuj estis por li
la sumo de la saĝo
kaj por la homoj ĉirkaŭe
...
ve! por la homoj nur neniaĵo
aŭtomata.
Kaj jen okazis io plej stranga:
la maljunulo mem rigardis en spegulon
kaj li vidis estaĵon
en kiu samtempe samloke travideblis
interplektite
kvazaŭ kunteksite
bebo kaj junulo, viroj juna kaj eksjuna
kaj ankaŭ
la multjara cerbaĉulo mem.
Kaj ĉi tiu stranga
multpersona estaĵo
rigardis en spegulon
kaj tie kapriolis
karambolis
aŭ izolis
jen roko jen floro
jen malsata tigro
jen ŝafo sendefenda
jen groteska dinosaŭro
jen simio lerta kaj sperta
jen homo
simpla homa homo.
Kaj tiam la maljunulo
eksplodis per ridego
tiel sonora
kaj gaja kaj intensa
ke trans la korpolimojn
li dis-elkarniĝis
eksterkosmen
kaj jen li sentis
ke per unu ekstremo li tuŝas
inferon
kun torturista vizaĝo
tordita malame
en izola mizerkoreco
dum per alia ekstremo
li flugas
alten
pli alten
plej alten
al nevortigebla renkonto
tra lumo eterna
amen.
KAJ TIEL PLU
Vi grumblas.
Kun la pantoflaj piedoj sur seĝo
kaj la gluteoj sur brakseĝa rembur',
kun la dorso komforte subtenata
de pufa apogilo
li legas la gazeton.
Vi grumblas.
En la kuirejo vi ne ĉesas
iradi kaj venadi
reveni kaj reiri
kun manoj senripozaj
kaj cerbo kalkulanta
kion manĝi hodiaŭ
kaj vespere
kaj morgaŭ tagmeze
kaj morgaŭ vespere
kaj dimanĉe
kaj tiel plu
kaj tiel plu
plu plu plu plu.
Vi grumblas.
Kun unu mano enpoŝe
kaj alia ĉe la cigaredo
li sur balkono staras
kontemplante la printempon
kaj la preterpasantajn
knabinojn
estetikule.
Vi grumblas.
Al la lavĉambro vi malsupreniras
kun korbego plenplena je vestoj kaj tukoj
kaj cerbo kalkulanta:
pantalonon por la etulo
ŝuojn por la granda
pluvmantelon por Suzana
kaj fliki lian jakon
kaj tiel plu
kaj tiel plu
plu plu plu plu.
Vi grumblas.
Li iras labori.
Alportos li la monon.
Post paŭzo en drinkejo
plena je fumo kaj akraj odoroj
post kartludado aŭ diskuto politika
mastramiene li zigzagos
hejmen.
Vi grumblas.
Dum li laboris fore
viaj manoj ne haltis
nek viaj kruroj
nek via dorso
nek via cerbo
nek via buŝo
mallaŭte grumblanta
plu plu plu plu.
Vi grumblas.
Sur la blanka littuko
kiun vi lavis
premanta sur vi
sian ursan korpon
li riproĉas
vian negajecon,
kaj dume aktivas
la dikaj manoj sur vi
kaj la lipoj sur vi
kaj la ventro sur vi
kaj la lango en vi
kaj tiel plu
kaj tiel plu
plu plu plu plu.
Vi grumblas.
Plenigante la dokumenton
per sia dika malrapida skribo
sub via nomo
kontraŭ profesi'
li simple metas
sen.
Kaj vi nur grumblas
plu plu plu plu.
54
BALADO PRI ATENTA ORELO
Dum akre, raspe ni suferis
kaj nian cerbon vundis prém,
dum nia vivo tre mizeris
por ke ni povu trovi mem
kiel nin tiri el problém,
dum la malfacilaĵoj multis
kaj vivo stagnis en dilém,
vi kun atento min aŭskultis.
Kiam la ĝojo malaperis,
kiam la kanto estis ĝém,
kiam la menso malkoheris
sub la torturo de sistém
kiu nin premis ĝis ekstrém
dum administro nin insultis,
en morta vivo brilis gém:
jen vi bonvole min aŭskultis.
La ĉirkaŭmondo plej danĝeris,
silentis kantoj, nur blasfém
esprimis kiom nin superis
la burokrata anatém,
sed dum el fundo de la trém
eĉ al diablo nun ni kultis
kun preĝo pri savstrategém,
vi simpatie min aŭskultis.
Dediĉo
Sinjoro, ĉar nek rekviém
nek cedo al sinmortigém
el nia aĉa sórt rezultis,
vi longe vivu en poém:
min vastakore vi aŭskultis.
BALADO PRI VESPERA AMO
Nun kiam fine tago ĉesas
kaj bruoj malaperas for,
la lumo kiu nin karesas
agordas sin al mia kor'.
Sed se post alto de fervor'
la arda kanto trankviliĝos,
dum sereniĝos la ador'
neniom amo malfortiĝos.
Somera varmo malprogresas
kaj ombro sekvas post kolor',
jam ĉion vidi ne necesas:
beleco kuŝas en pudor'.
Sed se forsvenos kun langvor'
la ardo, dum somer' mortiĝos,
ne velkos nia pasiflor'
nek nia amo malfortiĝos.
Se sentoj jam ne plu kermesas,
se kvietiĝis juna vor',
kaj se la aĝo nun permesas
silenton ĝui kun favor',
ne cedis amo al ignor',
nek koro indiferentiĝos:
ĝi kantos simple en minor'
ke nia am' ne malfortiĝos.
Dediĉo
Ho kara! Eble la valor'
de l' kantoj de la trobador'
kiu vin amas neniiĝos,
sed fidu: ĝis la lasta hor'
ne lia amo malfortiĝos.
Al la antaŭparolo de Henri Vatré kaj al la komentarioj de
Valano mem, mi min permesas aldoni metrikan noteton: temas pri tipe
originala rimoskemo, kiun la aŭtoro de "La Verko de la Jaro 1976" —
Ĉu vi kuiras ĉine? — kelkfoje uzas.
Vatré nomas ĝin 'aborta rimo', sed almenaŭ la ĉi-koncerna
difino en PARNASA GVIDLIBRO montras tute alian aferon.
Efektive ne temas pri asonanco, sed pri rimsistemo, en kiu
la radikoj rimiĝas laŭ unu skemo kaj la finaĵoj laŭ alia. Ekzemple:
Jen florO a A
orAS: a B
printempA b C
tempO. b A
La sunO c A
junAS: c B
trankvilA ĉ C
brilO. ĉ A
Simile okazas, kun interesaj efektoj, ankaŭ en la poemoj:
Printempo en la Moza Valo kaj Mi amas.
La valana rimo eluzas do senkategoriece la radikojn, kaj
memstare la vortfinaĵojn.
Giorgio Silfer
Последние комментарии
2 часов 18 минут назад
6 часов 25 минут назад
6 часов 43 минут назад
7 часов 3 минут назад
9 часов 45 минут назад
17 часов 8 минут назад