Ютка [Антон Алешка] (fb2) читать постранично

Антон АЛЕШКА

ЮТКА

I.

Сярод яравых палеткаў ідзе Ютка і зажмурана пазірае ўперад. На ім старая, калісці сіняя, а цяпер вылінялая, рубашка з подраным перадам матляецца рубцамі па гэткіх жа самых портках. У руках вішнёвае пужальна. На ім накручана доўгая пуга, звітая з канапель-пласкуння. Твар загарэла-чорны, маршчыністы, аброслы. 3-пад старое шапкі сівізною свецяць скроні. У маршчакаватых прарэзах павек, пад навіслымі запыленымі брывамі глыбока сядзяць жалудовага колеру вочы. Уся яго каржакаватая постаць з доўгімі цэпкімі рукамі і кароткімі лукаватымі нагамі быццам зроблена з нейкага шэрага матэрыялу, але гэты матэрыял мае каменную цвёрдасць.

Глядзіць ён уперад, туды за грудок, адкуль відны прысады вёскі. Сама вёска зеленню садоў нікне ў сінявай далечыні rapaчага ліпнёвага дня.

Спяшае Ютка дамоў, бо чараду пакінуў на аднаго падпаска: трэба хутка вярнуцца, бо добра, як пагода будзе стаяць увесь дзень, а калі дождж? Не ўтрымае малы чарады і свінні разбягуцца, каторае куды: па пасевах, у гароды — наробяць шкоды. А там і пашлі нараканні на пастуха, лаянкі, а мажліва і апанятаванне папсаванага гарода, ці там якое збажыны.

Хата была замкнёна. Прасунуўшы руку ў вакенца, Ютка пацягнуў за вяровачку, і засаўка з піскам стукнулася аб прабой. Клямка адскочыла і дзверы самі адчыніліся. 3 сянец дыхнула халадком і пахам вялага пакрышанага зелля-малачаю, што ляжала ў кучы пад сталом. Напіўшыся халоднага рэзкага квасу, Ютка абцёр далонню вусы і бараду. Увайшоў у хату, большую палову якой займала пахіленая ў чалесніках і абкураная, даўно не беленая, печ. На палу былі раскіданы лахманы рознае адзежы. Ютка старанна ўзяўся наводзіць парадак у хаце; знайшоў дзяркач, вымеў смецце, зачыніў падпечак, кінуў на плот гародчыка кош і паставіў у парадак пад лаўкай у мыцельніку чыгуны і гаршкі. Лахманы на палу ссунуў у куток і прыкрыў дзяружкаю. У гэты момант вярнулася нявестка. Сунялася ў парозе і пазірала узяўшыся аберуч за вушэкі дзвярэй, на стараннага свёкра.

— Ты прышла? — звярнуўся да яе Ютка.

— Што ты мне тут парадкі свае наводзіш? Сама прыбяру.— Яна шырока ступіла ў хату і павесіла на вешала ляжаўшую на лаве хустку.

— То чаго ты? — пазіраў Ютка на нявестку, чамусці сёння гэткую злосную.

— Чаго? Ты ўсё чагокаеш. А не ведаеш...

— Добра. Няма мне калі тут з табою гаманіць. Ты памыла маю сарочку?

— 3 сарочкаю сляпіцаю прыплянтаўся! — закрычала, усхапіўшыся з лавы, нявестка.— У галаве мне твае сарочкі. Я, думаеш, ішла сюды, каб табе сарочкі мыць? К чортавай мацеры з сарочкамі!.. 3 байструком тваім, які мяне маладую загубіў, — крычала яна.

— От як?

— А што ж. Людскія нявесткі з гаспадарамі жывуць, а я, як тая салдатка — кінуў і паехаў.

— Не дзе дзенецца — прыедзе.

— Прыедзе... добра табе слініць.

— Дык выбірайся к чорту, не паскудзь хаты!

— Не ты браў, не ты й выганіш.

Ютка вышаў на двор; узапершыся на плот, пазіраў у гародчык. Злосць варушылася ўнутры і па крысе падымалася ўверх. Прайшоў пад вароты ў садок, гэткай жа вялічыні, як і гародчык — паўзагона ўсяго; пазіраў у канец яго пад навозы, дзе калісці ставіў гумно. Зашчаміла болем нутро пры ўспаміне. Ён кінуў думаць і вярнуўся ў хату.

— Дай сарочку — пайду я.

— За кублам ляжыць.

Выцягнуў Ютка з-за кубла чорную ад бруду сарочку, кінуў сярод сянец і злосна закрычаў:

— Гэта так? — паказваў, узяўшы на пугаўё брудную сарочку.— За гэта я цябе хлебам кармлю, гультая ты кусок?

— Каб я ела твой хлеб, то даўно ўдавілася-б,—не ўстаючы з месца, кідала словам} нявестка.—Сказала мыць не буду, і не буду.

Згарнуушы сарочку і абкруціўшы яе пугаю, Ютка стукнуў дзвярыма.

— Каб па тэты дзень я тут цябе бачыў!—і пашоў вуліцаю ў канец. Нявестка яшчэ нешта крычала ў хаце, але ён не чуў.

***

За мастком, каля самае дарогі, суняўся Ютка ля чарады, якую пасвіў Сапрон. Стаялі яны і пазіралі на свіней, якія на гарачыні сланяліся ад мяжы да мяжы. Старыя злосна падкорпвалі лычам надаедліва прыставаўшых парасят.

— Дык от бач жа — нявестка,— скардзіўся Ютка.— I мыць не думаю — сказала. Чорт тваю галаву бяры, сам памыю... Гультая кусок.

— Гавораць пра яе нядобрае,— пачаў Сапрон.— Па вечарах, браце ты мой, хіхікае з хлопцамі. Ну, ці гэта ж хораша маладзіцы?

— Вось яно...

— Але ж. Гэтакі і ён, браце мой, кінуў маладую жонку, а сам паехаў. Куды? Чаго? Тут мала месца? А ўсё дурасць. Цяпер яна і...

Ютка маўчаў. Зразумеў, чаму яна гэтак зразу закапыліла нос. „І ашукаўся, што зразу не прагнаў суку" — падумаў Ютка.

— Маладосць дурная.— цяг скрыпучым голасам Сапрон.

— Усё тут,— сказаў Ютка і пашоў па траве паўз дарогу.

II.