П.М. Машэраў: "Цяпер я ведаю..." [Алесь Петрашкевіч] (fb2) читать постранично

Алесь ПЕТРАШКЕВІЧ

П. М. МАШЭРАЎ: «ЦЯПЕР Я ВЕДАЮ...»

Пра гэтага неардынарнага чалавека напісана нямала, але вобраз яго, як мне здаецца, яшчэ не раскрыты, не створаны. Ужытыя фарбы для абмалёўкі партрэта не вызначаюцца шырынёй спектра. Перад намі пакуль што манументальная фігура дзеяча, гэтакая постаць рыцара без страху і папроку. Можа, менавіта таму афіцыйная прапаганда і падае яго як прыклад для пераймання «подрастающему поколению». На прыкладзе яго жыцця сапраўды ёсць чаму павучыцца, але ў першую чаргу дзядзькам дарослым, якія ўжо самі з вусамі. Мяне ж асабіста П.М.Машэраў цікавіць не як бронзавы манумент, узведзены людской фантазіяй, а як чалавек, як асоба, якому дала жыццё звычайная жанчына-сялянка.

I бацька ў яго быў селянін, але крыху незвычайны. Вылучаўся на вёсцы нейкай сваёй адметнасцю. Было ў яго нешта ад інтэлігента. Можа, большая адукаванасць, чым у іншых мужыкоў. Можа, прыродны розум, натуральная дабрыня і павага да людзей. Але як бы там ні было, а аднавяскоўцы з Міронам Машэрам здароўкаліся першымі і, калі з некім трэба было параіцца па якой важнай справе, то ішлі да яго. Так і казалі: Мірон Машэра ўсё ведае. 3 прозвішчам я не памыліўся. Бацька Пятра Машэрава насіў афіцыйнае прозвішча Машэра. У 30-я гады, калі бурылі храмы і грамілі рэлігію, ён заступіўся за мясцовага святара. Уладам гэтага хапіла, каб пазбавіць яго волі і самога жыцця.

Лёс мой склаўся так, што меў я магчымасць больш за 20 гадоў назіраць за Пятром Міронавічам, пры тым гадоў пяць з іх не здалёку, а зблізу, пры дзелавых сустрэчах па разу, а, здаралася, і болей на тыдзень. Пагадзіцеся, што я маю пэўнае права на свой погляд. Многія іншыя, хто быў намнога бліжэй да Першага і, безумоўна, ведаюць пра яго больш, але сказаць па нейкай прычыне не хочуць, а хутчэй за ўсё не могуць, не ўмеюць. А таму мо і лепш, калі змоўчаць. Я ж з лепшых намераў і пабуджэнняў, выключна па ўласнаму жаданню распавяду пра тое, якім я яго бачыў, якім ведаю, якім ён мне запомніўся праз асабістыя сустрэчы, гутаркі, стасункі па службе, падгледжаныя асаблівасці і дэталі характару, паводзін і іншае, што, спадзяюся, і дабавіць нешта істотнае да стэрэатыпнага ўяўлення большасці маіх суайчыннікаў пра свайго былога лідэра. Ад слова «кумір» я тут свядома ўстрымаўся, бо яно не лепшае азначэнне для разумнага чалавека і ў слоўніку расшыфроўваецца як бажаство, ідал, балван (беларускі варыянт). «Не делай себе кумира!» — папярэджвае як вядома, Свяшчэннае Пісанне на ўсе часы чалавечай гісторыі...

Раней чым узяцца за сціло, каб адзначыць нешта ў пісьмёнах, задаў я сам сабе шэраг пытанняў і сам паспрабаваў адказаць, на якія змог:

— Пётр Машэраў — нацыянальны герой?

— Безумоўна!

— Яго зрабіла героем прапаганда?

— Ён яшчэ і сам здолеў сябе сцвердзіць героем.

— Адукаваны, інтэлігентны чалавек?

— Святая праўда. А то адкуль бы тая павага людская?

— Добры сем’янін? Любячы муж і бацька?

— А чаму б і не? I не роўня іншым...

— Узор дзяржаўнага дзеяча?

— Так, але для свайго часу, калі ўсе вялікія начальнікі ўяўляліся ўзорамі.

— Сумленны і справядлівы грамадзянін?

— Роўна настолькі, наколькі дазвалялі абставіны і час.

— Адкрыты чалавек?

— Роўна настолькі, наколькі лічыў гэта патрэбным.

— Добры дыпламат?

— Дыпламат выдатны.

— Здольны артыст?

— Артыст таленавіты.

— Быў летуценнікам? Рамантыкам?

— I прагматыкам таксама.

— Паслухмяны перад тымі, хто быў над ім?

— 3 болем у душы, з пакутаю, але паслухмяны.

— Ці быў наіўны?

— Быў, бо верыў, што яго ідэі, дырэктывы, даручэнні выконваюцца.

— Верны сын сацыялістычнай эпохі?

— Так. I вельмі падобны на іншых кіраўнікоў свайго рангу, толькі больш здатны і разумны.

— Кіраўнік, які не памыляўся?

— Памыляўся, і па вялікім рахунку, але меў сілу, калі не прызнаць гэта прынародна, то ўсвядоміць.

— Каяўся ў грахах?

— Не ведаю.

— У жыцці лавіраваў?

— Наколькі было неабходна, а больш дакладна, наколькі былі магчымасці.

— Ці мог аддаць на заклание маскоўскім апрычнікам невінаватага чалавека?

— Мог, калі абараніць ужо не спадзяваўся ці пабойваўся, хоць і герой.

— Ці хаваў бы ад людзей катастрафічныя паследкі Чарнобыля? Ці адмовіўся б ад гуманітарнай дапамогі дзяржаў свету на наша пагарэлае?

— Думаю, што i не хаваў бы, і не адмовіўся б. А можа, і зрабіў бы, як загадалі. Хто ведае?

— Ці пераконваў бы цёмных і недасведчаных заставацца ў «зоне» ці вяртацца ў яе?

— Выселіў бы ўсіх, нават пад прымусам, і зрабіў бы іх лес сваім клопатам. Зону закрыў бы неперасягальнай заслонай.