Адзін сярод дзікуноў [Мікалай Мікалаевіч Міклуха-Маклай] (fb2) читать постранично

МІКАЛАЙ МІКЛУХА-МАКЛАЙ АДЗІН СЯРОД ДЗІКУНОЎ

З ДЗЕНЬНІКА М. М. МІКЛУХІ-МАКЛАЯ

СЭРЫЯ "ВАКОЛ СЬВЕТУ"

БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА

МЕНСК — 1929

Друкарня Беларускага Дзяржаўнага Выдавецтва.

Падарожжа расійскага дасьледчыка Міклухі-Маклая на Новую Гвінэю адбылося каля 50 гадоў назад. Але толькі пры савецкай уладзе, у 1923 годзе, дзякуючы клопатам профэсара Д. Анучына, былі надрукаваны рукапісы падарожніка. (Памёр Міклуха-Маклай у 1888 годзе). Ужо гэта адно сьведчыць, што матэрыялы і да гэтага часу ня страцілі сваёй вартасьці.

І сапраўды, у такіх куткох, як Новая Гвінэя, дзе і дагэтуль ёсьць вялікія абшары, куды ня ступала нага эўропэйца,— там, пэўна, жыцьцё ідзе таксама, як і ў часы Міклухі-Маклая.

Галоўная каштоўнасьць апісаньня Міклухі-Маклая ў тым, што тут мы бачым дзікуноў у іх звычайным штодзенным жыцьці, бяз усякіх прыгод і «аздоб». І, ня гледзячы на гэта, чытаецца кніжка з захапленьнем.

Цікавы і падыход Міклухі-Маклая да дзікуноў. Падыход шчыры, братэрскі, зусім не такі, як у іншых «цывілізатараў». Страшныя людаеды зусім не такія, як іх звычайна малююць. Міклуха-Маклай сябраваў нават з імі лепш, як з іншымі белымі.

Цікава адзначыць, што калі ў 1884 г. Нямеччына забрала гэты бераг Новай Гвінэі, Міклуха-Маклай ад імя сваіх папуасаў паслаў протэст нямецкаму ўраду.

Цяпер Новая Гвінэя падзелена паміж Англіяй (усходняя палова) і Голяндыяй (заходняя). Новая Гвінэя займае плошчу ў 774 тысячы кв. міль. Пасьля Грэнляндыі гэта самая вялікая выспа на зямлі [¹].

Паверхня выспы пераважна гарыстая, некаторыя горы дасягаюць нават 5 клм. вышыні. Там ёсьць золата і, бадай, іншыя багацьці, але пра іх пакуль што мала ведаюць.

Клімат гарачы, вільготны і вельмі нездаровы. Таму эўропэйцаў там мала. Жывуць яны толькі на берагох і маюць гумовыя, какосавыя, баваўняныя плянтацыі. Тубыльцы-папуасы («папуа» значыць «кучаравы»), якіх да 600 тысяч чалавек, жывуць далей і ад эўропэйцаў ухіляюцца. Нават рабочыя на плянтацыі прывозяцца з Кітаю і Японіі.

Міклуха-Маклай апісвае нязначную частку паўночнага берагу, дзе ён жыў. Але нельга думаць, што на ўсёй вялізнай высьпе ўмовы такія самыя. За ўвесь час мы вельмі мала мелі іншых апісаньняў Новай Гвінэі.

Толькі нядаўна зьявілася кніжка амэрыканскага журналістага Тэйлёра, ды толькі-што вярнулася адтуль амэрыканская навуковая экспэдыцыя [²].

Рэдакцыя.

ПЕРШАЕ ЗНАЁМСТВА З ДЗІКУНАМІ

19 верасьня 1871 году а 10-й гадзіне раніцы з-за хмар паказаўся, нарэшце, высокі бераг Новае Гвінэі.

Берагавая паласа цягнулася правільнымі тэрасамі, ці ўступамі, прыблізна да 300 мэтраў вышыні. Шматлікія цясьніны і яры з густым зелянівам перасякалі іх і злучалі верхні лес з узьбярэжным вузкім пасам расьліннасьці. У двух месцах на беразе быў відзён дым, які сьведчыў, што там жыве чалавек. А шостай гадзіне вечарам мы ўбачылі ля берагу маленькую лясістую выспачку. З сьветлага зеляніва какосавых пальмаў на выспачцы відны былі стрэхі халуп, а на беразе можна было бачыць і людзей. Ля выспачкі ў мора цякла палянкаю рэчка.

Каб убачыць верхавіны гор з-за воблакаў, на другі дзень я ўстаў рана і вышаў на палубу яшчэ да ўсходу сонца. Я не памыліўся,— горы відаць было вельмі добра. Пераважна гэта была высокая сьцяна, амаль усюды аднакай вышыні. Чым далей мы пасоўваліся, тым расьліннасьць была багацейшая. Потым паказаліся два мысы [³], з іх паўночны, якога Дзюмон д’Юрвіль назваў мысам Дзюпрэ, далёка ўкліньваўся ў мора. Пры дасьледваньні было выяўлена, аднак, што гэта ня мыс сухазем’я Новае Гвінэі, а адна з выспачак архіпэлягу [⁴], які я пасьля назваў Архіпэлягам здаволеных людзей.

На запытаньне камандзіра корвэта [⁵], дзе я хачу высадзіцца, я паказаў на больш высокі левы бераг, баючыся, што правы, нізкі, можа быць нездаровы. Мы доўга ўглядаліся ў бераг затокі, каб убачыць халупы тубыльцаў, але, апрача слупоў дыму, нічога не заўважылі. Аднак, калі мы падышлі бліжэй да берагу, старэйшы афіцэр крыкнуў нам, што бачыць дзікуноў. Сапраўды, у адным месцы пескавога берагу відаць было некалькі цёмных фігур, якія спачатку беглі, потым спыняліся.

Ля гэтага месца відзён быў невялічкі мысок, за якім, здавалася, была невялікая букта [⁶]. Мы накіраваліся туды. Вялізныя дрэвы, якія расьлі на самым краі скалістага берагу, спушчалі свае галіны да самай паверхні даволі глыбокае вады. Ліяны і іншыя расьліны-чужаеды ўтваралі сваімі гірляндамі сапраўдную заслону між дрэвамі. Толькі на пауночным пясчаным мыску гэтай буктачкі ня было расьліннасьці.

Хутка на гэтым мыску зьявілася група дзікуноў. Яны, як відаць, баяліся нас. Пасьля доўгае нарады адзін з іх вылучыўся з групы. Ён нёс какосавы арэх,