Напачатку была Свабода, і Свабода была ўруках Народа… Памяць аб страчанай намі свабодзе свеціць нам у паняволенні нашым, і няволя не пагасіла ў нас жадання свабоды.
Вацлаў Ластоўскі («Патрыятычны малітвеннік»)
Вярні нам Бацькаўшчыну, Божа,
Калі ты цар і неба і зямлі.
Янка Купала
Кніга першая. І ДАМ ТАБЕ ВЯНОК ЖЫЦЦЯ
Салаваспеў
Ішоў дождж — той, што можа быць толькі ў Фларыдзе і толькі на пачатку лістапада: густы, неашчадны. Спорна грукацеў па даху, шаргацеў па шыбах, зацякаў у душу…Яшчэ з лета Алесь Хведаравіч — сам не свой. Непакоіцца, не спіць, а да ўсяго — сэрца кволіцца пачало, яго старэчае спрацаванае сэрца. Пэўна, апошнія месяцы разменьвала, бо з чаго гэта сярод восені — акурат на Дзяды — пачалі стукацца ў памяць сябры і знаёмцы, з якімі даўно ўжо развітаўся й якія ўжо даўно пакінулі турботны свет? А гэтыя цугі ўспамінаў, згадак, трызненняў — з далёкага, нават мройнага. Асабліва ў такія вось ночы — дажджлівыя, беларускія…А калі аціхае наўкола — узрушвае штось, заве таемна-зманліва. І так, ды так салаўінага спеву хочацца — маладога вясёлага!Дзіўна..Калі яго паласаваў боль, ён стойваўся і трываў, калі яму станавілася няўсцерп — стомна ўсміхаўся…Калісьці сябар (па працы на амерыканскіх каменяломнях) прывёз яму магнітафонны запіс салаўіных спеваў — надарылася была такая магчымасць, праязджаў праз Беларусь. І прыпыніўся ў прысадах пад Мінскам, птушак падпільнаваў, ― з ягонай просьбы…Ноч цэлую — зноў і зноў — слухаў ён тады гэты запіс. І плакаў, і смяяўся. І жывыя выцілінькванні салаўіныя нагадаць намагаўся, бо ўсё ж было ў той магнітнай музыцы штось прыштучненае, абрабаванае, недавезенае. Як і кветку ў гербарыі не разнюхаеш, так і салаваспеву па стужцы не вычуеш…Так і ён сёння — ці не той жа казённы запіс далёкае беларускае гісторыі, прачуць якую толькі адзін ён і здольны цяпер? А тае значасці: сцяры-размагніць ягоную памяць-стужку — і што, першаспеў-гісторыя знікне? Не, канечне… Але яму тады, у адзіноце, выразна ўяўлялася, што з такіх адзінкавых дачыненняў — распазнавання жывога поспеву, удыхання кветкавага водару (другі, трэці разы тога, першага, не адчуць!), смакаванні свежага нектару вершаванай метафары — і сплятаюцца імгненні чалавечыя. А жыцця, насамрэч, і няма, бо гэтым доўгім, часта асколіістым словам падмяняць звыклі тое вязьмо-пярэвітак усемагчымых паўтораў, ― як слуханне магнітнага салаваспеву, перагортванне гербарыю…Але колькі ж тых руладаў-мелодый у салаўя?! Не болей сямі (пералічваў жа ўсю ноч)! І ў іх узнесці песню свайго жыцця! А вось яму ўвесь час і бракавала гэтых сямі мелодыяў, слоў… І ці знойдзе ўжо іх ці расчуе?І як песня, толькі ўжо не на стужцы, праслухоўвацца пачало цяпер ягонае жыццё. Жыццё затоенае, доўгае-доўгае праз тое, што спяваць не пераставалі ў ім якраз тыя сапраўдныя беларускія салаўі, спявалі болесна і радасна…Аціхае дождж — а ён не можа заснуць. Ад сэрца лекі праглыне, коўдру ўсцягне, а подумкі — не схавацца ад іх, не пазбегчы. Трываў, гараваў, ліпеў — і грошы ёсць, ледзь не катаржна, праўда, прызаробленыя, і дом свой, не горшы ў горадзе — ды пусты дом, адзічэлы нават. Жонка памерла яшчэ ў шасцідзесятых, а адзіны сын Міхась мае свой дом, сваю сям'ю і працу ў Ню Ёрку… Наведваецца раз на год, уамерыканіўся, нават прозвішча жончына ўзяў…Дзесяцігоддзямі ён хаваў сябе — у працы, ратаваў літаратурай, а яно вазьмі дый лавінай прарвіся, і не калі-небудзь, пры моцы-здароўі, а вось цяпер, ціха, патрабавальна.І раптам як агнём апякло: ехаць дадому. Былі ж — па газэтах знаў — на Беларусі і Сяднёў, і іншыя. І назад вярнуліся. І савецкай імперыі няма ўжо. Гэта ж так проста ранкам замовіць білет, і праз якіхсьці восем-дзесяць гадзінаў лёту…І зусім ужо нечакана — ён заснуў, заснуў спакойна (такога даўно не здаралася), акрыўся салодкім дзіцячым сном. І бачыў маці сваю, і з дзедам гаварыў, і за Цароўку, вёску сваю слуцкую, кудысь весела бег — нібыта дождж даганяючы… …Незвычайна нейк сцюардэса ў вочы зірнула — як зразумела штось, як паспачувала. А мо проста за ўзрост ягоны, далёка ўжо не небны (ці наадварот — не зямны) непакоілася, — каб не здарылася непрыемнасці…Самалёт ад зямлі адарваўся, а ён — ад рэальнасці, у туманнасць мройную акунуўся, быццам сам у сябе — маладога, колішняга — увайшоў…
Папараць-Кветка
Першая купальская ноч іх дарослага жыцця прыйшла нечакана: толькі-толькі, здавалася, над зялёнымі шапкамі Слуцку вісеў сонечны яблык, вотолечкі цікаваў над імі неўтаймовец-жаўрук, як раптам сонца пачало хавацца, адно няроўныя вішнёвыя стужкі параскідвала па небакраі — нібыта хтось (можа, нават і вецер) наспех абчысціў яблык-сонца; дзесь у духмяным чаборы нагледзела
Последние комментарии
4 часов 46 минут назад
13 часов 38 минут назад
13 часов 41 минут назад
2 дней 20 часов назад
3 дней 23 минут назад
3 дней 2 часов назад